آیا تلف شدن مال به صورت حکمی ممکن است؟

سلام وقت بخیر

### خلاصه‌ی پاسخ
۱. صرف ‌این‌که یک ملک چند بار با «مبایعه‌نامه عادی» دست‑به‑دست شده، باعث نمی‌شود که از دید حقوقی «تلف حکمی» تلقی گردد.
۲. مادام که عین ملک موجود است، مالک واقعی اصل ملک را از هر کسی که در تصرف دارد می‌تواند مطالبه کند؛ بنابراین ادعای «بازپس‌گیری غیرممکن است» صحیح نیست.
۳. تنها در صورتی می‌توان از تلف حکمی صحبت کرد که عین مال به‌گونه‌ای از اختیار مالک خارج شود که قانونا دیگر امکان استرداد آن نباشد (مثل تبدیل به مال دیگر، ساخت‌وساز غیرقابل تفکیک و …)، نه صرف خرید و فروش‌های عادی.
۴. اگر خریدار بعدی برای ملک، «سند رسمی و ثبتی» گرفته باشد، دعوا سخت‌تر می‌شود ولی همچنان از طریق «ابطال سند رسمی و ابطال معاملات بعدی» قابل طرح است؛ محکومیت به قیمت یا بدل ملک فقط وقتی مطرح می‌شود که دادگاه بالفعل نتواند سند را باطل یا ملک را برگرداند.

---

## ۱. مفهوم «تلف حکمی» در فقه و حقوق ایران
تلف حکمی یعنی مالی به‌گونه‌ای دگرگون شده که **بازگرداندن عین آن ممکن یا مجاز نباشد**؛ مثل:
• گندم غصبی که آرد شده،
• حیوانی که ذبح شده،
• زمینی که رویش ساختمان چندطبقه احداث شده و قلع و قمع آن عرفا یا قانونا ممکن نیست.

➜ خرید و فروش مکرر ملکی که همچنان موجود و قابل تحویل است، از مصادیق تلف حکمی نیست.

---

## ۲. وضعیت انتقال‌های مکرر با «مبایعه‌نامه عادی»

۱. طبق قانون ثبت، دولت فقط کسی را مالک می‌شناسد که اسمش در دفتر املاک ثبت شده باشد.
۲. **معامله عادی** (مبایعه‌نامه دستی/بنگاهی) در مورد املاک ثبت شده «سبب انتقال رسمی مالکیت» نیست؛ فقط تعهد به نقل و انتقال است.
۳. بنابراین اگر مالک اولیه هنوز سند رسمی به نام خود دارد، تمام معاملات عادی بعدی در حکم **معامله فضولی** و غیرنافذ است؛ ایشان می‌تواند:
• دادخواست «ابطال مبایعه‌نامه‌های عادی»،
• «خلع ید و رفع تصرف»،
• و در صورت وجود ساخت‌وساز، «قلع و قمع بنا»،
را از آخرین متصرف بخواهد.

---

## ۳. اگر یکی از خریداران سند رسمی گرفته باشد

الف) راه اصلی: «ابطال سند رسمی و معاملات بعدی»
• باید اثبات شود که انتقال به موجب سند رسمی، مبتنی بر معامله‌ی فضولی (بی‌اجازه‌ی مالک) یا مبتنی بر جعل/کلاهبرداری بوده است.
• دادگاه پس از اثبات، همه‌ی اسناد زنجیره‌ای بعدی را نیز باطل می‌کند
ب) راه فرعی (در صورت عدم امکان ابطال)
• اگر دلایل کافی برای ابطال سند رسمی وجود نداشته یا بنا بر ملاحظات نظم عمومی دادگاه آن را ابقا کند، موضوع به «تلف حکمی» نزدیک می‌شود؛ در این حالت مالک می‌تواند به **قیمت‌ یـا مثل‌** ملک را از غاصب اولیه یا زنجیره‌ی متعاملین مطالبه کند.

---

## ۴. دعاوی و ضمانت‌های معمول برای مالک اولیه

۱. اثبات مالکیت (اگر سند رسمی دارد، ساده‌ترین دلیل است).
۲. ابطال‌ کلیه‌ی مبایعه‌نامه‌های عادی و اسناد رسمی منتج از آن.
۳. خلع ید و تحویل ملک.
۴. مطالبه‌ی اجرت‌المثل ایام تصرف از هر متصرف
۵. مطالبه‌ی خسارات (هزینه دادرسی، کارشناسی، …)

---

## ۵. حقوق خریداران بعدی (درصورت محکوم‌شدن)

• آن‌ها می‌توانند به فروشنده‌ی سابق خود رجوع کرده و ثمن، خسارات و … را مطالبه کنند
• اگر ثابت شود هنگام معامله جاهل به فضولی بودن معامله بوده‌اند، در خصوص اجرت‌المثل «معذور» تلقی می‌شوند تا زمانی که آگاه شوند

---

## ۶. نتیجه

۱. «چند دست چرخیدن» ملک به ‌خودی ‌خود باعث از بین رفتن حق مالک اولیه نمی‌شود و عنوان «تلف حکمی» بر آن صدق نمی‌کند.
۲. چنانچه مالک اولیه بخواهد ملک را پس بگیرد، باید **هرچه زودتر** دعوای «ابطال اسناد و معاملات» و «خلع ید» طرح کند.
۳. چنانچه دادگاه بنا به دلایلی ابطال سند رسمی را ممکن نداند، آن‌گاه ملک برای مالک اولیه **حکما تلف** محسوب می‌شود و وی فقط به قیمت یا مثل آن رجوع خواهد کرد.

اگر در مسیر طرح دعوا یا تنظیم دادخواست نیاز به جزئیات بیشتری داشتید، بفرمایید تا راهنمای گام‌به‌گام ارائه کنم.

با سلام و عرض ادب ،خیر تلف حکمی نیست

با سلام بله مشمول عنوان تلف حکمی است البته علت و منشاء بازپس گیری ملک نیز مهم است

اصلاحیه
با سلام تلف حکمی محسوب نمی‌شود

با سلام تلف حکمی منصوب نمی‌شود

درود با توجه به توضیحات تلف حکمی نیست

با سلام و عرض ادب ،تلف حکمی نمیباشد