لطفاً اتصال اینترنت خود را بررسی کنید.
شما می‌توانید درخواست ارزیابی حقوقی خود را بطور مستقیم برای ارسال کنید و در کوتاهترین زمان ممکن از ایشان پاسخ بگیرید.
با سلام
بنده یک واحد آپارتمانی را برای شخصی به شکل صوری معامله کردم بدون اینکه پولی دریافت کنم. آیا می‌توانم برای ابطال مبایعه‌نامه شکایت کنم؟
با سلام
طبق قانون مدنی، اگر معامله‌ای به صورت صوری انجام شده باشد و طرفین قصد واقعی برای انجام آن نداشته باشند، این معامله باطل است. بنابراین، شما می‌توانید با ارائه مدارک و شواهد مبنی بر صوری بودن معامله، درخواست ابطال مبایعه‌نامه را به دادگاه ارائه دهید.
بر اساس ماده ۱۹۰ و ماده ۲۱۸ قانون مدنی، هر معامله‌ای که بدون قصد و رضایت واقعی طرفین انجام شود، از نظر قانونی باطل است. در صورتی که بتوانید ثابت کنید که معامله شما صوری بوده و هیچ قصد واقعی برای انتقال مالکیت وجود نداشته است، دادگاه ممکن است حکم به ابطال مبایعه‌نامه صادر کند.
سلام
پاسخ کوتاه
بله؛ اگر واقعا قصد انتقال مالکیت نداشته‌اید و «مبایعه‌نامه» صرفا برای ظاهر امر تنظیم شده است، می‌توانید در دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک دادخواست «ابطال مبایعه‌نامه صوری و آثار مترتب بر آن» بدهید. اما موفقیت دعوا منوط به این است که بتوانید با دلایل قابل قبول ثابت کنید هر دو طرف از ابتدا قصد جدی برای بیع نداشته‌اید و ثمنی هم رد و بدل نشده است یا اینکه معامله فقط برای هدفی مانند استفاده از تسهیلات، فرار از مالیات، تنظیم امور خانوادگی و… صورت گرفته است.
در ادامه، مبانی قانونی، مدارک لازم و نکات عملی طرح دعوا آورده شده است.
────────────────────────────
۱) مبانی قانونی ابطال معامله صوری
────────────────────────────
۱. ماده ق.م – وجود قصد و رضا جزء ارکان صحت عقد است.
۲. ماده ق.م – «عقد با قصد و رضا واقع می‌شود»؛ پس اگر قصد واقعی وجود نداشته باشد، عقد باطل است.
۳. ماده ق.م (اصلاحیه ۱۳۷۰) – معامله صوری به قصد فرار از دین باطل است؛ این ماده مسیر استدلال در سایر معاملات صوری را هم باز می‌کند.
۴. رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور – در دعاوی الزام به تنظیم سند رسمی، اگر ثابت شود سند عادی صوری بوده یا ثمن پرداخت نشده، دادگاه می‌تواند دعوا را رد یا سند را باطل اعلام کند.
۵. مواد ق.م – بار اثبات ادعا با مدعی است و شهادت و امارات می‌تواند دلیل باشد.
────────────────────────────
۲) چه زمانی بهتر است به جای «ابطال»، از خیار یا فسخ استفاده کنید؟
────────────────────────────
اگر پرداخت ثمن فقط به تاخیر افتاده ولی قصد واقعی بیع وجود داشته، راه ساده‑تر «فسخ معامله به‌علت خیار تاخیر ثمن» (ماده ق.م) یا مطالبه ثمن است.
اما اگر از ابتدا توافق کرده‌اید «بیع واقعی نباشد» (مثلا برای گرفتن وام، گواهی، یا جلوگیری از توقیف)، باید سراغ «ابطال معامله صوری» بروید.
────────────────────────────
۳) مدارک و ادله‌ای که به کار می‌آید
────────────────────────────
۱) اقرار کتبی یا پیامک/چت که طرفین نوشته‌اند معامله صوری است.
۲) نبود هر گونه رسید، حواله یا سند پرداخت ثمن (بانک، چک، فیش).
۳) شهادت شاهدان معتمد که در جریان توافق صوری بوده‌اند (ماده ق.م).
۴) دلایلی که نشان می‌دهد ملک همچنان در تصرف شماست: قبوض آب و برق، بیمه، قرارداد اجاره به نام شما، پرداخت عوارض و مالیات.
۵) اگر هدف خاصی وجود داشته (مثلا گرفتن وام، فرار از دین)، مستندات آن را ضمیمه کنید تا انگیزه صوری بودن روشن شود.
۶) در صورت امضای سفید امضا یا سفته بی‌پشتوانه، درخواست کارشناسی خط و امضاء یا طرح شکایت کیفری «استفاده از سند سفیدامضا» (مواد ق.م.ا).
────────────────────────────
۴) چگونگی تدوین دادخواست
────────────────────────────
الف) مرجع صالح: دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک (مواد قانون آیین دادرسی مدنی).
ب) خوانده: خریدار صوری (و اگر ملک به غیر منتقل شده، منتقل‌الیه).
ج) خواسته:
۱) صدور حکم به بطلان مبایعه‌نامه مورخ … به علت فقدان قصد انشاء و صوری بودن،
۲) اعلام بی‌اعتباری تمامی نقل‌وانتقالات بعدی،
۳) صدور حکم به ابطال قیود و تعهدات ثبتی در صورت وجود.
د) دلایل: فهرست قسمت ۳ + درخواست تحقیقات محلی و کارشناسی رسمی.
هـ) خواسته جانبی: دستور موقت «منع نقل‌وانتقال و هرگونه عملیات ثبتی» روی پلاک ثبتی تا پایان رسیدگی (مواد ق.آ.د.م).
────────────────────────────
۵) احتمال دفاع طرف مقابل و راه پاسخ
────────────────────────────
| دفاع خریدار | پاسخ شما |
|-------------|-----------|
| ثمن را نقدی پرداخته‌ام ولی رسید نگرفتم | اثبات با اوست؛ ماده ق.آ.د.م بار دلیل را بر عهده مدعی پرداخت می‌گذارد. |
| شما ملک را تحویل داده‌اید پس قصد بیع داشتید | قبض و اقباض به تنهایی دلیل نیست؛ ممکن است به صورت امانی وکالتی بوده باشد. قبض بدون ثمن طبق ماده ق.م ضمان‌آور است. |
| معامله هبه بوده نه صوری | اگر هبه باشد، طبق ماده ق.م باید قبض ثابت شود و حق رجوع (در صورت وجود شرایط) برای واهب باقی است؛ لزوما نفعی برای او ندارد. |
| مرور زمان گذشته | دعاوی عینی ملکی و دعاوی ابطال سند در حقوق ایران مرور زمان ندارد. |
────────────────────────────
۶) وضعیت سند رسمی
────────────────────────────
• اگر هنوز سند رسمی به نام خریدار صادر نشده است → با ابطال مبایعه‌نامه مشکل حل می‌شود و اداره ثبت از صدور سند رسمی منع می‌شود.
• اگر سند رسمی صادر شده ولی ملک در رهن بانک نیست و به شخص ثالث نرسیده است → می‌توانید «ابطال سند رسمی و فک نقل‌وانتقال» را نیز بخواهید.
• اگر ملک با سند رسمی به شخص ثالث با حسن‌نیت و سند رسمی منتقل شده باشد → ابطال دشوار می‌شود؛ باید معامله دوم را هم فضولی و باطل اعلام کنید و ثابت کنید خریدار بعدی تبانی داشته است؛ در غیر این صورت، طبق ماده قانون ثبت، مالکیت ثالث محترم است و صرفا حق مطالبه قیمت از منتقل‌کننده باقی می‌ماند.
────────────────────────────
۷) هزینه و مدت زمان تقریبی
────────────────────────────
• دعوای ابطال سند و مبایعه‌نامه، «غیرمالی» محسوب می‌شود؛ هزینه دادرسی ثابت (سال ۱۴۰۳ حدود ۴۰۰–۵۰۰ هزار تومان) + هزینه کارشناسی (۲ تا ۶ میلیون بسته به شهر و حجم کار).
• بدوی ۶ تا ۱۲ ماه، تجدیدنظر ۴ تا ۸ ماه، پس از آن فرایند اجرا (اقدام ثبت) ۱ تا ۲ ماه.
────────────────────────────
۸) سناریوی جایگزین: فسخ به علت «عدم پرداخت ثمن»
────────────────────────────
اگر صوری بودن را نتوانید ثابت کنید ولی واقعا ثمنی نگرفته‌اید، می‌توانید:
۱) اظهارنامه رسمی برای مطالبه ثمن بفرستید،
۲) چنانچه ظرف سه روز از ابلاغ ثمن پرداخت نشد، به استناد ماده ق.م «اختیار فسخ به سبب تاخیر در ثمن» را اعمال کنید،
۳) سپس دادخواست «فسخ معامله و صدور حکم به استرداد مبیع» بدهید.
این مسیر بار اثبات کمتری دارد و گاهی زودتر نتیجه می‌دهد.
────────────────────────────
جمع‌بندی
۱. از نظر حقوقی مبایعه‌نامه‌ای که بدون قصد واقعی (قصد صوری) منعقد شده «باطل» است.
۲. می‌توانید دادخواست ابطال مبایعه‌نامه بدهید و برای جلوگیری از نقل‌وانتقال، دستور موقت بگیرید.
۳. موفقیت دعوا منوط به جمع‌کردن ادله‌ای است که نشان دهد هیچ ثمنی پرداخت نشده و اراده جدی بر انتقال نبوده است؛ پیام‌ها، شهادت، قبض‌های ملک، غیبت اسناد پرداختی و… .
۴. اگر در اثبات صوری بودن تردید دارید، راه ساده‌تر: اعلام فسخ به علت عدم پرداخت ثمن یا مطالبه قیمت.
۵. در صورتی که ملک به سند رسمی و به ثالث باحسن‌نیت منتقل شده باشد، تنها راه مطالبه قیمت یا طرح هم‌زمان دعوای فضولی و اثبات تبانی است که پیچیده‌تر است.
اگر به نمونه اظهارنامه، فرم دادخواست یا لایحه دفاعیه نیاز داشتید، اطلاع دهید تا در اختیارتان قرار دهم. موفق باشید 🌹
اصلاحیه
با سلام و احترام چنانچه صوری بودن آن را اثبات کنید میسر است
با سلام و احترام چنانچه سوری بودن آن را اثبات کنید میسر است
با سلام و عرض ادب ،با اثبات صوری بودن ،ممکن است
عرض سلام و احترام،با اثبات صوری بودن ،ممکن است
با سلام چنانچه بتوانید صوری بودن معامله را اثبات کنید، بطلان آن توسط دادگاه اعلام می شود
سلام
اظهارنظر درا ین خصوص منوط به بررسی مدارک و مستندات است
