در این مقاله به طور ویژه بر روی موافقت نامه داوری تمرکز کرده‌ام و می‌خواهم نکات مهمی را در این راستا با شما به اشتراک بگذارم.
با مطالعه این مقاله شما می‌توانید موافقت نامه داوری را منطبق با اصول حقوقی تنظیم کنید و از خسارات آتی جلوگیری نمایید.
اگر قصد دارید درباره موافقت نامه داوری و شرایط مربوط به آن اطلاعات جامعی داشته باشید، تا آخر مقاله با من همراه شوید.
داوری چیست؟
داوری به معنای رسیدگی به اختلافات و منازعات بین طرفین توسط یک یا چند فرد مستقل و بی طرف است که به آن‌ها کمک می‌کند تا به توافق برسند.
داوری معمولا در قراردادها یا در مواردی که اختلافات بین طرفین پیش آمده است، استفاده می‌شود.
داور یا داوران بر اساس شرایط تنظیم قرارداد یا قوانین مربوطه، به صورت مستقل و بدون تعلق به هیچ یک از طرفین، به حل و فصل اختلافات پرداخته و تصمیم‌های قطعی خود را اعلام می‌کنند که معمولا قابل اجرا هستند.
داوری به عنوان یک روش حل و فصل اختلافات، در ماده ۱ قانون داوری تجاری بین المللی ایران تعریف شده است.
بر اساس این ماده، داوری به معنای رسیدگی به اختلافات و منازعات میان طرفین دعوا توسط یک فرد حقیقی یا حقوقی است که از سوی طرفین انتخاب شده‌اند.
این فرآیند خارج از محیط دادگاه انجام می‌شود و به همین دلیل، داوری به عنوان یک روش جایگزین برای حل و فصل اختلافات قضایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
موافقت نامه داوری چیست؟
مطابق با ماده ۴۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی، «تمام اشخاصی که توانایی اقامه دعوا را دارند، می‌توانند با توافق یکدیگر، منازعه و اختلاف خود را، خواه این اختلاف در دادگاه مطرح شده باشد یا نه، و حتی اگر در هر مرحله از رسیدگی باشد، به داوری یک یا چند نفر ارجاع دهند.»
داوری بر پایه توافق بین طرفین بنا شده است. این توافق که می‌تواند به شکل یک قرارداد مستقل یا به صورت شرطی در یک قرارداد دیگر باشد، که به عنوان موافقت نامه داوری شناخته می‌شود.
در واقع، موافقت نامه داوری یک قرارداد است که بر اساس آن طرفین اختلاف تصمیم می‌گیرند تا منازعه خود را، چه این اختلاف در دادگاه مطرح شده باشد یا نه و یا حتی اختلافات احتمالی آینده، برای رسیدگی و صدور حکم به یک یا چند داور ارجاع دهند.
موافقت نامه داوری می‌تواند به صورت سند رسمی، سند عادی، یا حتی به شکل لایحه‌ای از سوی طرفین به دادگاه ارائه شود. این توافق همچنین می‌تواند در جلسه دادرسی اعلام شده و در صورت‌جلسه دادگاه ثبت و به امضای طرفین برسد.
حتی موافقت نامه داوری می‌تواند به صورت شفاهی نیز منعقد شود. لازم به ذکر است که اگر بین طرفین در مورد اصل معامله یا قرارداد داوری اختلافی وجود داشته باشد، دادگاه ابتدا به این موضوع رسیدگی می‌کند تا صحت و اعتبار موافقت نامه داوری را تایید کند.
ساختار موافقت نامه داوری
موافقت نامه داوری در ایران باید برخی اصول و قواعد خاص را رعایت کند تا از نظر قانونی معتبر باشد.
بر اساس قوانین ایران، به ویژه قانون آیین دادرسی مدنی و قانون داوری تجاری بین‌المللی، ساختار یک موافقت نامه داوری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- معرفی طرفین: نام و مشخصات کامل طرفین قرارداد داوری.
- موضوع اختلاف: توضیح دقیق موضوع و نوع اختلافاتی که به داوری ارجاع می‌شوند.
- تعیین داور یا داوران: نام و مشخصات داور یا داوران، یا شیوه انتخاب آنان در صورت عدم تعیین مشخص در قرارداد.
- محدوده و اختیارات داور: تعیین دقیق اختیارات داوران و مواردی که آن‌ها باید به آن رسیدگی کنند.
- قوانین و مقررات حاکم: ذکر قوانین و مقرراتی که داور یا داوران باید بر اساس آن‌ها به اختلاف رسیدگی کنند. این می‌تواند شامل قوانین داخلی یا بین‌المللی باشد.
- محل داوری: تعیین محل یا شهر داوری که جلسات و مذاکرات در آنجا برگزار می‌شود.
- زبان داوری: تعیین زبان یا زبان‌هایی که در فرآیند داوری استفاده می‌شود.
- زمان‌بندی: تعیین بازه زمانی برای فرآیند داوری و اعلام رای نهایی.
- هزینه‌ها: تعیین نحوه پرداخت هزینه‌های داوری، از جمله دستمزد داوران و هزینه‌های اجرایی.
- تصمیم نهایی: اعلام اینکه رای داور یا داوران نهایی و لازم‌الاجرا است و اینکه طرفین ملزم به رعایت و اجرای آن هستند.
- امضای طرفین: امضای تمامی طرفین درگیر در قرارداد داوری به منظور تایید و قبول شرایط ذکر شده.
- شرایط و ضوابط اضافی: هرگونه شرایط و ضوابط اضافی که طرفین توافق کرده‌اند و در متن موافقت نامه ذکر می‌شود.
این موارد تنها نمونه‌هایی از اجزای ممکن یک موافقت نامه داوری هستند و بسته به نوع اختلاف و توافق طرفین، ممکن است جزئیات بیشتری نیز توسط وکیل به آن اضافه شود.
رعایت این موارد باعث می‌شود که موافقت نامه داوری از نظر قانونی معتبر و قابل اجرا باشد.
انواع موافقت نامه داوری
موافقت نامه داوری دو نوع متفاوت دارد که به شرح زیر است:
قراردادن شرط داوری
موافقت نامه داوری به صورت شرط داوری زمانی منعقد می‌شود که دو یا چند نفر در هنگام عقد قرارداد اصلی، توافق می‌کنند تا در صورت بروز اختلافات آتی، آن را از طریق داوری حل و فصل کنند.
این توافق می‌تواند به شکل شرط ضمن عقد یا حتی به صورت قراردادی جداگانه باشد.
به عنوان مثال، در قرارداد خرید و فروش یک دستگاه خودرو، طرفین می‌توانند به عنوان شرط ضمن عقد تعیین کنند که در صورت بروز اختلاف، آن را به داوری ارجاع دهند.
این نوع از موافقت نامه داوری به دلیل اینکه در زمان انعقاد قرارداد اصلی اختلافی وجود ندارد و حتی ممکن است هرگز اختلافی بروز نکند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
شرط داوری در قرارداد، به عنوان یک تضمین برای طرفین عمل می‌کند که در صورت بروز هرگونه اختلاف، فرآیند حل و فصل آن سریع‌تر و با هزینه کمتر انجام شود.
در این شرایط، طرفین قرارداد از پیش توافق می‌کنند که به جای مراجعه به دادگاه‌ها، اختلافات خود را به داورانی که ممکن است تخصص و تجربه لازم را داشته باشند بسپارند.
این داوران می‌توانند بر اساس شرایط و ضوابط تعیین‌شده در قرارداد، به بررسی و حل اختلاف بپردازند. همچنین، فرآیند داوری معمولا غیررسمی‌تر و انعطاف‌پذیرتر از دادگاه‌ها است و این مزیت باعث می‌شود که طرفین قرارداد احساس راحتی بیشتری در ارائه دلایل و مدارک خود داشته باشند.
در مواردی که شرط داوری به صورت شرط ضمن عقد درج می‌شود، باید این شرط به‌صورت واضح و روشن در متن قرارداد ذکر شود و مورد تایید و امضای هر دو طرف قرار گیرد.
این شرط می‌تواند شامل مواردی مانند تعداد داوران، نحوه انتخاب آن‌ها، قوانین و مقررات حاکم بر داوری، محل برگزاری جلسات داوری و زبان مورد استفاده در داوری باشد.
به طور کلی، شرط داوری در قراردادها، ابزاری موثر برای پیشگیری از مشکلات و اختلافات احتمالی است و به طرفین این امکان را می‌دهد که با اطمینان بیشتری به همکاری‌های خود ادامه دهند.
با این توافق، آن‌ها می‌توانند از مزایای داوری همچون سرعت بیشتر، هزینه کمتر و تخصص داوران بهره‌مند شوند و به جای درگیری‌های طولانی‌مدت در دادگاه‌ها، به یک راه‌حل کارآمدتر و منصفانه‌تر دست یابند.
تنظیم قرارداد جداگانه برای داوری
قرارداد داوری به منظور حل و فصل اختلافات پس از بروز منازعه میان طرفین منعقد می‌شود. این قرارداد بیانگر تصمیم طرفین برای ارجاع اختلاف خود به یک یا چند داور جهت رسیدگی و صدور رأی است.
به عبارت دیگر، قرارداد داوری زمانی تنظیم و امضا می‌شود که اختلافی بین طرفین به وجود آمده باشد.
مهم نیست که این اختلاف در دادگاه مطرح شده باشد یا نه. و اگر مطرح شده است، در چه مرحله‌ای از رسیدگی قرار دارد؛ چه در مرحله نخستین (بدوی)، چه در مرحله تجدیدنظرخواهی و یا حتی در مرحله فرجام‌خواهی.
یکی از ویژگی‌های مهم قرارداد داوری این است که حتی اگر اختلاف در مراحل بالاتر رسیدگی قضایی باشد، باز هم امکان ارجاع آن به داوری وجود دارد. برای مثال، اگر اختلافی در مرحله تجدیدنظر قرار داشته باشد، طرفین می‌توانند با توافق، موضوع را به داوری ارجاع دهند.
داوری که در این مرحله انتخاب می‌شود، دارای اختیارات گسترده‌ای است و می‌تواند رای صادره در مرحله نخستین را فسخ کرده و رای جدیدی صادر کند.
در تنظیم قرارداد داوری، باید به موارد متعددی توجه شود تا این قرارداد از نظر قانونی معتبر و قابل اجرا باشد.
از جمله این موارد می‌توان به تعیین دقیق موضوع اختلاف، معرفی داور یا داوران منتخب، تعیین قوانین و مقررات حاکم بر داوری، محل برگزاری جلسات داوری و زبان مورد استفاده در داوری اشاره کرد.
همچنین، قرارداد داوری باید به‌طور دقیق و روشن مشخص کند که داوران چه اختیاراتی دارند و چه مسائلی را می‌توانند بررسی کنند. این شامل تعیین مدت زمان برای رسیدگی به اختلاف و صدور رای نیز می‌شود. هزینه‌های داوری و نحوه پرداخت آن‌ها نیز باید در قرارداد مشخص شود تا از بروز هرگونه ابهام و اختلاف در این زمینه جلوگیری شود.
نکته مهم دیگر در قرارداد داوری این است که رای داوران معمولا نهایی و لازم‌الاجرا است، مگر اینکه طرفین به‌طور مشخص توافق کنند که امکان اعتراض به رای داور وجود داشته باشد.
این موضوع می‌تواند به افزایش کارآمدی و سرعت در حل و فصل اختلافات کمک کند و طرفین را از روند طولانی و پیچیده دادگاه‌ها بی‌نیاز کند.
به طور خلاصه، قرارداد داوری پس از بروز اختلاف و منازعه میان طرفین منعقد می‌شود و نقش مهمی در تسهیل و تسریع حل و فصل اختلافات دارد.
این قرارداد با تعیین دقیق شرایط و ضوابط داوری، به طرفین کمک می‌کند تا به جای ورود به مراحل طولانی و پرهزینه قضایی، از یک فرآیند سریع‌تر و مؤثرتر برای رسیدگی به اختلافات خود استفاده کنند.
شرایط صحت موافقت نامه داوری
برای اینکه موافقت نامه داوری صحیح و قانونی باشد، می‌بایست شرایط زیر را داشته باشد:
اهلیت داشتن
برای انعقاد قرارداد داوری، لازم است که طرفین از نظر قانونی دارای اهلیت اقامه دعوا باشند.
این بدان معناست که طرفین باید بالغ، عاقل و رشید باشند. که در ادامه هر کدام مفصل توضیح داده خواهد شد:
بلوغ
بلوغ به این معناست که طرفین باید به سن قانونی رسیده باشند. در ایران، سن قانونی برای بلوغ معمولا ۱۸ سال است.
افرادی که به این سن نرسیده‌اند، به دلیل کمبود تجربه و شناخت کافی از مسائل حقوقی و قراردادی، قادر به اتخاذ تصمیمات معتبر قانونی نیستند.
بنابراین، برای انعقاد قرارداد داوری، طرفین باید به سن بلوغ رسیده باشند تا بتوانند به درستی مسئولیت‌های قانونی خود را درک کنند و به تبعات احتمالی قرارداد واقف باشند.
عقل
عقل به معنای داشتن توانایی درک و تصمیم‌گیری صحیح است. افرادی که به دلایل مختلف مانند بیماری‌های روانی یا ناتوانی‌های ذهنی قادر به درک درست از شرایط و تعهدات قراردادی نیستند، نمی‌توانند قرارداد داوری منعقد کنند.
این اصل برای اطمینان از این است که طرفین می‌توانند به طور منطقی و با درک کامل از شرایط و پیامدهای قرارداد، به توافق برسند.
رشد
رشید بودن به معنای داشتن توانایی مدیریت امور مالی و حقوقی خود به شکل مستقل و مسئولانه است. افرادی که از نظر قانونی رشید شناخته نمی‌شوند، ممکن است نیاز به سرپرستی یا قیم داشته باشند تا بتوانند تصمیمات حقوقی معتبر اتخاذ کنند.
برای انعقاد قرارداد داوری، طرفین باید رشید باشند تا بتوانند به طور مستقل و بدون نیاز به تایید شخص دیگر، تصمیم‌گیری کنند.
قابل ارجاع بودن موضوع به داوری
برای اینکه اختلاف یا دعوای میان طرفین به داوری ارجاع شود، باید قابلیت ارجاع به داوری را داشته باشد. به طور کلی، بیشتر اختلافات و دعاوی قابلیت ارجاع به داوری را دارند. اما استثناهایی نیز وجود دارد که نمی‌توان آن‌ها را به داوری سپرد.
این موارد استثنا عبارت‌اند از:
دعاوی عمومی
دعاوی عمومی، که توسط دادستان به هنگام وقوع جرم مطرح می‌شود، از جمله مواردی است که قابلیت ارجاع به داوری را ندارد. دعاوی عمومی شامل جرایم کیفری است که نه تنها حقوق افراد خاص، بلکه حقوق عمومی جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به دلیل حساسیت و اهمیت این نوع دعاوی، رسیدگی به آن‌ها باید در محاکم قضایی انجام شود تا حقوق عمومی و عدالت به درستی رعایت شود.
دعوای ورشکستگی
دعوای ورشکستگی نیز از جمله دعاوی است که نمی‌توان آن را به داوری ارجاع داد. این دعوا که ممکن است توسط شخص ورشکسته، دادستان یا هر یک از طلبکاران علیه تاجر یا شرکت تجاری ورشکسته اقامه شود، نیازمند بررسی دقیق و گسترده‌ای است که توسط مراجع قضایی صورت می‌گیرد.
دعوای ورشکستگی شامل مسائل پیچیده مالی و حقوقی است که داوران ممکن است توانایی یا صلاحیت لازم برای رسیدگی به آن‌ها را نداشته باشند.
دعاوی مربوط به احوال شخصیه
دعاوی مربوط به احوال شخصیه، شامل مسائل حساسی چون اصل نکاح، فسخ نکاح، طلاق و نَسَب، نیز از جمله مواردی هستند که قابلیت ارجاع به داوری را ندارند.
این نوع دعاوی به دلیل تاثیرات عمیق اجتماعی و خانوادگی، باید توسط دادگاه‌های خانوادگی بررسی شوند تا حقوق طرفین به دقت رعایت شود و عدالت به درستی اجرا شود.
مشخص بودن موضوع داوری
در موافقت نامه داوری، طرفین باید به طور دقیق و روشن موضوعاتی که قرار است به داوری ارجاع شوند را مشخص کنند. این موضوعات می‌توانند شامل هر نوع اختلاف یا منازعه‌ای باشد که بین طرفین به وجود آمده یا ممکن است در آینده به وجود آید.
تعیین موضوع داوری باید به گونه‌ای باشد که هیچ ابهامی در مورد حیطه اختیارات داوران باقی نماند. به عنوان مثال، اگر موضوع داوری مربوط به قرارداد خرید و فروش است، باید به طور دقیق مشخص شود که کدام بخش از قرارداد یا کدام موارد اختلافی به داوری ارجاع می‌شوند.
مشخص نمودن موضوع داوری در موافقت نامه داوری از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این امر محدوده ماموریت داوران را به وضوح تعیین می‌کند. تعیین دقیق موضوع داوری به داوران کمک می‌کند تا بدانند به چه مسائلی باید رسیدگی کنند و چه موضوعاتی در حیطه صلاحیت آن‌ها قرار دارد.
این امر نه تنها به کارایی و دقت فرآیند داوری کمک می‌کند، بلکه از بروز اختلافات و ابهامات بعدی نیز جلوگیری می‌کند.
فسخ موافقت نامه داوری
موافقت نامه داوری قراردادی است که بر اساس قانون معتبر شناخته می‌شود و طرفین ملزم به رعایت آن هستند.
در قانون شرایطی برای فسخ قراردادها ذکر شده که قرارداد داوری نیز از آن تاثیر می‌پذیرد. بر این اساس هیچ کدام از طرفین به تنهایی نمی‌توانند موافقت نامه را چه به صورت قرارداد جداگانه باشد یا به صورت شرط ضمن عقد، یک طرفه فسخ کنند.
در واقع فسخ قرارداد باید با رضایت هر دو طرف باشد. همچنین داور یا داوران نیز نمی‌توانند قرارداد را فسخ کنند و در صورت روی دادن این اتفاق، طرفین می‌توانند فسخ او را باطل کنند.
تنظیم موافقت نامه داوری با بنیاد وکلا
آیا شما یا یکی از نزدیکان‌تان مایل به استفاده از موافقت نامه داوری برای رفع اختلافات پیش آمده یا احتمالی هستید؟ گروه حقوقی بنیاد وکلا به عنوان معتبرترین مرکز حقوقی ایران در این زمینه تخصص و تجربه لازم را دارد تا شما را در هر مرحله از نگاشتن موافقت نامه و اجرای آن راهنمایی کند.
خدمات ما در حوزه موافقت نامه داوری شامل:
- تحلیل دقیق نوع موافقت نامه و مواردی که باید در آن ذکر شود توسط وکیل داوری
- نمایندگی قانونی در جلسات داوری یا هنگام اجرای رای داوری و اعتراض به آن
- راهنمایی در خصوص اقدامات پیشگیرانه و حقوقی برای ابطال موافقت نامه، اجرا یا فسخ آن
اگر در حال امضای یک موافقت نامه داوری هستید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر از شرایط قانونی آن آگاه شوید، وارد صفحه مشاوره حقوقی داوری بنیاد وکلا شده و از روش‌های مختلف آنلاین یا تلفنی برای دریافت مشاوره حقوقی استفاده کنید.
