انشاء، منشا و اثر منشا در قانون مدنی

آشنایی با برخی اصطلاحات حقوقی به افراد عادی کمک می کند تا در خصوص مطالعه رای دادگاه یا تنظیم قرارداد اطلاعات بهتری داشته باشند.

شما می توانید در خصوص اصطلاحات حقوقی که در پرونده خود وجود دارد از مشاوره حقوقی بنیاد وکلا بهره مند شوید.

انشا و منشا چیست؟

انشاء آن چیزی است که اراده هر یک از طرفین عقد را بیان می کند؛ مثلا در عقد بیع، بابع اراده خود را با ایجاب فروش مبیع و خریدار اراده خود را با قبول خرید مبیع انشاء می کند.

عقد بیع را می خواهم برای شما مثال بزنم ببینیم چه تعلیقی صحیح است و چه تعلیقی باطل است عقد را که می خواهد منعقد بشود ابتدائا اراده بایع و اراده مشتری لازم است چون عقد ناشی از توافق اراده هاست.

اراده بایع که صورت می گیرد به آن ایجاب می گویند پیشنهادی که برای فروش مال خودش داده می شود ایجاب نام دارد، پس اینجا بایع انشا کرده است عقد بیع را. ایجاب صورت گرفته است، از طرف مشتری هم باید انشایی صورت بگیرد.

قبول مشتری همان انشای مشتری است؛ یعنی قبول کرده که ثمن را به بایع بپردازد و مبیع را از وی تحویل بگیرد پس انشاء در این مرحله اول است.

اثر انشاء را از نظر حقوقی، منشا گویند، مثلا در عقد بیع از برخورد اراده طرفین عقد، یک ماهیت حقوقی به وجود می آید (تملیک عین به عوض معلوم) که به آن منشا گویند.

این انشاء یک اثری دارد این انشاء از نظر حقوقی منشا نامیده می شود آن ماهیت حقوقی و موجود اعتباری را که برای شما صحبت شد اینجا بدرتان می خورد. توافق می نمایند بایع و مشتری در عقدی بنام بیع.

اثری که از این عقد بیع حاصل می شود منشا نامیده می شود یعنی تملیک عین به عوض معلوم. آن وقت خود این منشا هم دارای آثاری است. آثار منشا در اصطلاح حقوقی اثر منشا نامیده می شود مالکیت بایع بر ثمن یا مالکیت مشتری بر مبیع اثر منشا یا اثر ماهیت حقوقی است.

اثر منشا که به آن اثر نیز می گویند اثر ناشی از ماهیت حقوقی مذکور است؛ مثلا در عقد بیع، مالکیت بایع بر ثمن و مالکیت مشتری بر مبیع، اثر منشا (اثر ناشی از مالکیت عین به عوض معلوم) است.

انشاء مذکور بر اساس ماده ۱۹۱ قانون مدنی است: عقد محقق می شود به قصد انشاء به شرط مقروم بودن به چیزی که دلالت بر قصد می کند.

در واقع وکیل قراردادها می گوید که همین که بایع اراده کند که مبیع را به مشتری تسلیم نماید به مالکیت مشتری در بیاید انشاء صورت گرفته است. و همین که مشتری اراده و قصد نماید ثمن به مالکیت بایع در بیاید و مثمن مال به مالکیت او در بیاید انشا صورت گرفته است.

مرحله دوم منشا است یا ماهیت حقوقی. گفته شد عقد بیع منعقد شد. همان ماده ۳۳۸ قانون مدنی که بیان کننده منشا در عقد بیع است: بیع عبارت است از تمریک عین به عوض معلوم.

این هم پس منشا است. می ماند اثر منشا.حالا که تملیک عین به عوض معلوم در عالم خارج اتفاق افتاد آثاری باید داشته باشد، این آثار چی است؟ قانون گذار می گوید اگر عقد بیع را هم صحیح منعقد کردید و یک سری آثاری از نظر قانونی برای شما مترتب می نمایم.

آثار منشا در عقد بیع در بند اول ماده ۳۶۲ قانون مدنی بیان شده است: به مجرد وقوع بیع شمتری مالک مبیع و بابع مالک ثمن می شود.

این آثار را در ماده ۳۶۲ قانون مدنی به صراحت ذکر می نماید: بند اولش به مجرد انعقاد بیع مشتری مالک مبیع و بایع مالک ثمن می شود.

همانگونه که گفته شد، طرفین عقد ضمان، ضامن و مضمون له هستند (چطوری این عقد را انشا نمایند.انشاء ضامن، اراده او مبنی بر پرداخت بدهی مضمون عنه است (این همان انشاء ضامن  است).

انشاء مضمون له، قبول ضمانت ضامن برای پرداخت بدهی مضمون عنه است (این همان انشاء مضمون له است. این مرحله اول است).

ماهیت حقوقی این عقد یا منشاء آن، تعهد به پرداخت مال، از طرف بری الذمه است (یعنی ضامن بری الذمه است می آید تعهد می کند که دین مدیون یا مضمون عنه را بپردازد و مضمون عنه را از صحنه قراردادی خارج بکند).

به منشاء اثر اصلی عقد نیز می گویند. آن وقت خود این منشا یک سری آثاری دارد.

حالا که عقد ضمان را با این تعریف منعقد کردیم آثار قانون گذار بر آن بار کرده اثر منشاء در اینجا التزام به تادیه است. یعنی: اثر منشاء در عقد ضمان، تعهد ضامن به پرداخت بدهی مضمون عنه است (یعنی ضامن ملتزم می شود متعهد می شود که بدهی مضمون عنه را پرداخت نماید.

این مکانیسم را که در ماده ۶۹۸ قانون مدنی بیان شده نقل ذمه به ذمه گویند (ماده ۶۹۸ قانون مدنی به صراحت به این امر اشاره کرده است بعد از اینکه ضمان به طور صحیح واقع شد ذمه مضمون عنه بری و ذمه ضامن به مضمون له مشغول می شود.

مطالعه پرونده و کسب اطلاعات از اصطلاحات حقوقی با تماس با وکیل تلفنی هم اکنون برای شما فراهم شده است.

شرط و اثر آن

انشاء منشا یا اثر منشا ممکن است به وقوع حادثه خارجی در آینده و در یک فاصله زمانی مشخص موکول شود.

اثر انشاء، گفته شد منشا نامیده می شود. اثر منشا گفته شد اثر اثر نامیده می شود و یا خود انشاء. یعنی سه مرحله ای که گفته شد چه در عقد بیع و چه در عقد ضمان و چه در عقود دیگر. این سه مرحله ممکن است بوقوع حادثه خارجی در مدت معینی موکول بشود.

این حادثه را شرط یا شرط تعلیقی یا معلق علیه گویند.

تعلیق در انشاء عقد را باطل می کند؛ به عنوان مثال اگر در عقد ضمان، ضامن ابتدا شرطی تعیین نموده و بعد ضمانت بدهکار را قبول نماید (انشاء) در حقوقی انشاء معلق به شرط شده است که چنین عقدی باطل است.

صدر ماده ۶۹۹ قانون مدنی بیانگر چنین حالتی است، در این شرایط اصولا عقدی منعقد نمی شود و مسامحتا می گوییم عقد باطل است.

تعلیق در ضمان مثل اینکه ضامن قید نماید که اگر مدیون نداد من ضامن هستم باطل است، تعلیق در انشاء است و تعلیق در انشاء باطل است چرا؟ چون اصلا عقد تشکیل نمی شود چون تشکیل نمی شود در اصطلاح حقوقی مسامحتا می گویند عقد باطل است.

در مورد تعلیق منشاء انشاء عقد منجز است و منشا معلق است، چنین عقدی صحیح است.

بعنوان مثال : بایع باایجاب منجز می گوید خانه ام را به قیمت یکصد میلیون تومان به تو فروختم این فروختم نشان می دهد که انشاء منجز هست فعل ماضی به کار برده. حالا که انشاء را بصورت قطعی و منجز انجام داد ادامه می دهد اگر تا یکسال اتومبیل معینی را برای من از خارج وارد بکنید.

این زمان آینده قرینه ای بر معلق بودن عقد است یعنی تا زمانیکه این اتومبیل را از خارج برای من نیاوردی انتقال مالکیت به تو صورت نمی گیرد خریدار هم چنین عقدی را قبول می نماید اثر تعلیق در منشا باشد گفته شد در فقه امامیه فقهای امامیه اختلاف نظر دارند در صحت یا بطلان چنین عقدی اما از نظر حقوقی ما می دانیم نظریه صحت را با دلایلی که داریم می گوییم بپذیریم.

در صورتی که انشاء منجز باشد ولی اثر منشاء معلق به امری باشد، عقد صحیح است، ذیل ماده ۶۹۹ قانون مدنی این مسئله را در مورد عقد ضمان بیان کرده است، ولی التزام به تادیه ممکن است معلق باشد. التزام به تادیه یعنی چه؟

التزام به تادیه مثلا ضامن در مقابل مضمون له می گوید من ضامن هستم اگر مدیون پرداخت نکرد اینجا انشاء منجز است ضمانت را پذیرفته ، عقد را تشکیل داده اما آثار این عقد را که تعهد است را منوط کرده به اینکه مضمون له یا طلبکار ابتدا برود سراغ مضمون عنه.

اگر او پرداخت نکرد به ضامن مراجعه نماید یک جورهایی مسئولیت تضامنی بوجود می آید منتهی نه اینکه همزمان بتواند مراجعه نماید شخص مضمون له به ضامن و مضمون عنه.

مسئولیت تضامنی آنی که با قانون تجارت هست اشتباه نکنید در قانون تجارت مسئولیت اگر تضامنی باشد شخص طلبکار در آن واحد می تواند هم به ضامن و هم به مضمون عنه و هم به هر دو به صورت اجتماعی یا انفرادی مراجعه بکند و یا قسمتی از طلب خودش را بگیرد اما این مسئولیت تضامنی که در قانون مدنی برای شما گفته شد به این معناست که ابتدائا ضامن می گوید به مضمون له برو سراغ مضمون عنه اگر بدهی تو را پرداخت نکرد آنجا من بدهی را پرداخت می کنم.

پس خوب دقت شود: یک وقت به شما جمله حقوقی می دهند اگر مدیون پرداخت نکرد من ضامن هستم قطعا باید بفرمایید باطلشان تعلیق؛ تعلیق در انشاء. عقد اصلا تشکیل نشده است، مسامحتا می گوییم باطل است.

یک وقت جمله عوض می شود بر عکس می شود ضامن در مقابل مضمون له می گوید:من ضامن هستم اگر مضمون عنه پرداخت نکرد.

اینجا یعنی توی مضمون له وظیفه دارید اول بروید سراغ مضمون عنه اگر بدهی تو را پرداخت نکرد من ضامن تعهد به پرداختش را دارم اینجا انشاء معلق نیست که باطل باشد و منشا معلق شده و این چنین عقدی صحیح است. یک وقت هم تاثیری در اثر منشا است. اثر منشا را گفتیم تعلیق به التزام تادیه است.

شما می توانید با مراجعه به وب سایت بنیاد وکلا نسبت به انتخاب وکیل متخصص و رزرو مشاوره با وکیل آنلاین در کمترین بازه زمانی اقدام نمایید.