دیه در رفتگی و در رفتگی که یکی از اصطلاحات آشنا در دنیای آسیب‌های وارده به بدن انسان و به ویژه استخوان‌هاست به معنای یک جابه‌جایی دائمی است که در سطوح مفاصل نسبت به یکدیگر اتفاق می‌افتد.
در رفتگی می‌تواند به صورت کامل یا جزئی باشد، در حالت در رفتگی کامل، ارتباط بین دو سطح مفصل کاملا قطع می‌شود اما در رفتگی نسبی، ارتباط بین مفاصل به طور جزئی قطع می‌شود.
با وجودی که دلایل متعددی می‌توان برای در رفتگی نام برد، اما سه دلیل عمده برای آن نام برده‌اند، اولی که به دلیل تروماتیک شناخته می‌شود حالتی است که یک ضربه سخت به عضو بدن وارد می‌شود که در نتیجه آن بخش انتهایی استخوان به طور کامل جابه‌جا می‌شود.
دلیل دوم را به عنوان دلیل دوم را به عنوان دلایل پاتولوژیک معرفی می‌شود که در آن کپسول لیگامانی آسیب دیده است. و در نهایت ناهنجاری‌های مادرزادی قرار دارند. دلیل در رفتگی هر چیزی که باشد اما مهم‌ترین علامت آن بی حرکت شدن سر استخوان در رفته است و نیز بروز کبودی و درد در محل آسیب.
با وجود دلایل متعددی که برای در رفتگی بیان می‌شود، در این نوشتار قصد داریم حالتی را بررسی کنیم که در رفتگی در اثر ورود ضربه به شخص به وجود آمده است، در این صورت چنانچه شخصی مرتکب رفتار خشونت آمیز شده باشد، مطابق با قوانین حقوق کیفری مجازات خواهد شد.
برای دست یافتن به هدف مذکور، نخست با تعریف در رفتگی آشنا می‌شویم، سپس انواع حالت‌ها و مجازات‌های قابل اعمال دیه در رفتگی را به کمک وکیل کیفری بررسی خواهیم کرد.
تعریف در رفتگی
همانطور که بیان شد در رفتگی به معنای خارج شدن استخوان‌های یک مفصل از محل اصلی خود است، به همین سبب نیز در رفتگی در هر نقطه‌ای از بدن که محل برخورد استخوان‌ها باشد از آن جا که تشکیل دهنده مفاصل است، می‌تواند اتفاق بیفتد، با این وجود در رفتگی در مفاصل انگشت، زانو، آرنج و شانه و نیز فک و هیپ شایع‌تر از دیگر مفاصل بدن است.
همچنین بیان شد که دلایل مختلفی ممکن است در رفتگی مفاصل را به همراه داشته باشد اما مدنظر ما در این نوشتار، حالتی است که در رفتگی در اثر ورود ضربه یا آسیب به شخص بوده باشد. دلیل ضربه می‌تواند درگیری‌های مستقیم، ناغافل هل دادن شخص، تصادفات رانندگی یا هر علت دیگری باشد و وسیله در رفتگی حائز اهمیت نمی‌باشد.
با وجودی که در رفتگی با علائمی همچون درد، تورم و کبودی و نیز از دست دادن قدرت حرکت مفصل یا تغییر شکل آن همراه است، اما ضروری است که تشخیص در رفتگی به پزشک متخصص و معتمد سپرده شود.
با توجه به شدت در رفتگی می‌تواند مراحل درمان آن شامل استراحت، تجویز دارو، فیزیوتراپی یا حتی جراحی باشد، همچنین دوره درمان در رفتگی با توجه به شدت و ضعف آن متفاوت خواهد بود اما عموما بازه زمانی طولانی نخواهد داشت.
پیش از آن که به احکام جزایی در رفتگی وارد شویم، نگاه کلی به جرائم موجب دیه و تعریف آن‌ها خواهیم داشت. ضمن آن که امکان برقراری ارتباط با مشاوره حقوقی آنلاین برای شما فراهم می‌باشد.
احکام دیه
دیه که یکی از انواع چهارگانه جرائم است، به مالی گفته می‌شود که در شرع مقدس به عنوان وسیله جبران خسارات وارده بر مجنی علیه یا قربانی به وی پرداخت می‌شود.
تعیین دیه در مواردی انجام می‌شود که جنایت غیرعمدی به نفس، عضو، یا منفعت قربانی وارد شده باشد، البته اگر جنایت عمدی باشد اما امکان اجرای مجازات اصلی، یعنی قصاص، بنا به دلایل قانونی وجود نداشته باشد نیز مجازات دیه جایگزین آن خواهد شد.
ماده ۱۴ از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به بیان گروه‌های چهارگانه جرایم پرداخته و سپس در ماده ۱۷ دیه را تعریف کرده است. در اینجا باید خاطر نشان ساخت که معمولا در کنار دیه از کلام ارش نیز صحبت می‌شود، دو عبارت یاد شده با اینکه در کنار هم به کار می‌روند اما تفاوت‌های ماهیتی با هم دارند.
در حالی که دیه به مبلغ مقدر و معینی گفته می‌شود که توسط قانونگذار تعیین شده است و محل مصرف آن یا به عبارت دیگر جرمی که به آن منجر شده است را نیز بیان داشته است، ارش به وضعیت‌هایی گفته می‌شود که مقدار معین از وجه نقد در مقابل آسیب وارد شده تعیین نشده است، در نتیجه چنانچه آسیبی به عضو یا منفعت دیه مقدر نداشته باشد، ارش یا دیه غیرمقدر تعیین خواهد شد.
ملاک تعیین در ارش شرایط و میزان آسیب و نیز مقدار دیه در وضعیت‌های مشابه است که توسط کارشناس اعلام شده و توسط مرجع قضایی مورد حکم قرار می‌گیرد.
از دیگر نکاتی که باید توجه داشت مبلغ دیه است، مبلغ دیه سالیانه توسط مراجع صالح اعلام می‌گردد، اما آنچه اعلام می‌شود عبارت است از مبلغ دیه کامل انسان. مطابق با ماده ۵۶۰ از قانون مجازات اسلامی، دیه زن و مرد اعم از آن که آسیب به عضو یا منفعت وارد شده باشد، تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد با هم یکسان خواهد بود، اما اگر دیه مقدر با یک سوم دیه مرد برابر یا با آن برابر شود، دیه زن نصف مرد خواهد شد.
همچنین مطابق با ماده ۵۶۱ از قانون مذکور، چنانچه آسیب‌های وارد شده به زن متعدد باشند، صرف نظر از اینکه علت آن‌ها یک یا چند ضربه باشد، ملاک رسیدن دیه به ثلث هر آسیب به طور جداگانه خواهد بود و مجموعه اعضا با هم ملاک تعیین وضعیت نیستند.
قانونگذار در ماده بعدی یعنی ماده ۵۶۲ تکلیف ارش را نیز بیان داشته، بدین طریق که تفاوتی بین ارش زن و مرد قائل نشده است. البته بنا به حکم این ماده، ارش تعیین شده برای زن در یک آسیب نباید از دیه آسیب وارده به همان عضو یا منفعت بیشتر تعیین گردد.
نکته دیگری که از حکم ماده ۵۷۵ قانون مجازات اسلامی به دست می‌آید و باید مورد توجه باشد آن است که پیوند خوردن عضو پس از ورود آسیب، تاثیری بر میزان دیه و پرداخت آن ایجاد نمی‌کند.
میزان دیه در رفتگی
در بخش‌های قبلی با مفهوم در رفتگی آشنا شدیم، همچنین بیان شد که در صورت وقوع جنایت نسبت به اعضا به صورت شبه عمد یا خطای محض، مجازات قابل اعمال شامل پرداخت دیه مقدر به قربانی یا زیان دیده جرم است. در این بخش به انواع در رفتگی‌ها و مقدار دیه هر کدام می‌پردازیم.
چنانچه استخوانی از محل مفصل دچار در رفتگی شود، اما علاوه بر آسیب در رفتگی شخص دچار از کار افتادگی آن عضو و یا شل شدن آن نیز بشود، بر مرتکب واجب است که معادل دو سوم از دیه همان عضو را به قربانی پرداخت نماید، مبلغ دیه مذکور در حالتی است که درمان به صورت کامل و بدون عیب محقق نشده باشد.
در اینجا باید توجه شود که دیه اعضای مختلف ممکن است با هم متفاوت باشند که حکم هر کدام را باید در مواد مربوطه به دست آورد، البته مطابق با ماده ۵۶۳ قانون مجازات اسلامی، حکم کلی آن است که از بین بردن اعضای فرد قربانی دیه کامل انسان را خواهد داشت، و از بین یکی از دو عضو زوج وی، نصف دیه کامل را در پی دارد.
- چنانچه در رفتگی به صورتی باشد که استخوان از محل مفصل خارج شود اما آسیب دیگری همچون از کارافتادگی یا شل شدن را برای قربانی به همراه نداشته باشد، دیه مقدر برای آن تعیین نشده است و مبلغ ارش توسط مقام قضایی تعیین خواهد شد.
- چنانچه شخصی در اثر رفتار غیرعمد یا خطای محض دیگری دچار در رفتگی کامل استخوان از محل مفصل شده باشد، اما آسیب دیگری همچون شل شدن عضو یا از کار افتادن عضو برای وی پیش نیامده باشد، و نیز مراحل درمان منجر به درمان کامل و بدون عیب شده باشد، معادل با چهار پنجم از دو سوم دیه آن عضو برای وی دیه خواهد بود. حکم این بند بدین معناست که دیه قطع عضو محل آسیب را باید بر سه تقسیم و سپس در دو ضرب کنیم، سپس نتیجه حاصل را در ۵ تقسیم کرده و در ۴ ضرب می‌نماییم تا دیه مقدر این بند به دست آید.
- چنانچه در رفتگی یک مفصل از محل استخوان به همراه شکستن یا ترک خوردن استخوان باشد، اعم از آن که آسیب‌های وارد شده ناشی از یک ضربه باشند یا چند ضربه، هریک از آسیب‌های وارد شده دیه مقدر خود را خواهد داشت و جنایتی متمایز در نظر گرفته می‌شود.
لازم به ذکر آن که دیه هر آسیب به تنهایی تعیین می‌شود و سپس مقادیر تعیینی با هم جمع می‌شوند تا دیه مقدر آسیب‌های وارده به دست آید. ملاک در تعیین دیه در رفتگی نیز با توجه به نحوه ورود آسیب و اثرات آن به همان ترتیبی است که در بندهای پیشین بیان شد.
- مطابق با ماده ۶۵۴ از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ دیه در رفتن هر یک از دنده‌ها به طور خاص تعیین شده است، که میزان آن را در صورتی که دنده از دنده‌هایی باشد که محیط به قلب باشد، هفت و نیم هزارم دیه کامل اعلام کرده است، و در صورتی که هر یک از دیگر دنده‌ها با در رفتگی همراه شده باشند، دیه مقدر آن مطابق با حکم همین ماده برابر خواد بود با پنج هزارم دیه کامل.
در شرح این بند باید ذکر گردد که محاسبات دقیقا به همان ترتیبی خواهد بود که اعلام شده است، یعنی دیه کامل باید در هزار تقسیم شده و به عدد مورد نظر همچون هفت و نیم یا پنج ضرب گردد تا میزان دیه قابل پرداخت مشخص گردد.
- ماده دیگری از قانون مجازات اسلامی که دیه مقدر در رفتن یکی از استخوان‌ها را به صورت خاص بیان داشته است، ماده ۶۵۷ است که دیه در رفتن هر یک از استخوان‌های ترقوه را برابر با بیست هزارم از دیه کامل اعلام کرده است. در اینجا نیز مجددا دیه کامل با توجه به سال ارتکاب جنایت تقسیم بر هزار و سپس در بیست ضرب می‌شود تا مبلغ دیه به دست آید.
موارد تکمیلی
در بخش قبلی با احکام کلی دیه در رفتگی و نحوه تعیین آن و نیز موارد استثنائی که قانون میزان دیه را دقیقا مشخص کرده است آشنا شدیم، حال باید به چند نکته اشاره کرد که در خصوص کلیه جرائم موجب دیه در جلسات مشاوره حقوقی قابل توجه است:
در این نوشتار بارها به دیه کامل انسان اشاره کردیم و گفتیم که مبلغ آن را در ابتدای هر سال مراجع صالح تعیین و اعلام می‌دارند؛ حال باید توجه داشت که معیار انتخاب دیه کامل قابل اعمال بستگی به زمان وقوع جنایت دارد.
در قالب یک مثال چنانچه جنایت در تاریخ اول فروردین ۱۴۰۲ اتفاق افتاده باشد، دیه کامل سال ۱۴۰۲ که برای آقایان معادل مبلغ ۹۰۰ میلیون تومان و برای خانم‌ها معادل مبلغ ۴۵۰ میلیون تومان است معیار تعیین مبلغ دیه مقدر جنایت وارده خواهد بود، حال آن که اگر جنایت در آخرین روز از اسفند ماه ۱۴۰۱ اتفاق افتاده باشد، باید به مقادیر دیه در سال گذشته رجوع شود.
توبه متهم یکی از مواردی است که ممکن است وی را از دام مجازات برهاند، اما مطابق با ماده ۱۱۸ قانون مجازات اسلامی، توبه متهم در جرائم موجب دیه، منجر به ساقط شدن مجازات نخواهد شد.
ادله اثبات دعاوی کیفری، مطابق با ماده ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی شامل اقرار، شهادت، قسامه، سوگند و علم قاضی هستند که با توجه به تبصره همین ماده امکان اثبات جرائم موجب دیه به کمک کلیه ادله یاد شده میسر است، البته بررسی موردی هر کدام با توجه به تنوع احکام موجود در این نگارش نمی‌گنجد.
نحوه پرداخت دیه اگر طرفین توافق خاصی نداشته باشند، در جرائمی که به صورت عمد اتفاق افتاده بوده اما قصاص به هر علتی اجرا نشده و نوبت به دیه رسیده است، باید ظرف یک سال صورت پذیرد؛ چنانچه جرم از نوع شبه عمدی باشد، باز هم به شرط نبودن توافق خلاف، پرداخت دیه حداکثر در دو سال صورت می‌پذیرد که البته نیمی از آن باید تا پایان سال اول پرداخت شده باشد.
در جرائم خطای محض بازه زمانی به سه سال افزایش می‌یابد، در این حالت نیز توافق طرفین بر حکم قانون ارجح خواهد بود اما در صورت فقدان هرگونه توافقی، یک سوم دیه تا پایان سال اول، یک سوم دوم تا پایان سال دوم و یک سوم نهایی باید تا پایان سال سوم پرداخت گردد.
مشاوره دیه در رفتگی
با توجه به شیوع در رفتگی استخوان‌ها که می‌تواند کاملا اتفاقی و در اثر ورود یک ضربه کاملا سطحی یا به دلیل حضور در یک سانحه رانندگی اتفاق افتاده باشد، این مقاله را به شناسایی مفهوم در رفتگی و مجازات‌های قابل اجرا در صورتی که مرتکب خاص داشته باشیم اختصاص دادیم.
همانطور که بیان شد در رفتگی اصولا با پرداخت دیه به مجنی علیه یا قربانی جبران می‌شود اما دیه مقدر آن با دیه سایر جراحات و جنایات قابل جمع است. همچنین دیدیم که نحوه تعیین مبلغ قابل پرداخت به مبلغ دیه کامل با توجه به سال وقوع جنایت و محل ورود آسیب بستگی دارد.
با وجودی که تلاش شد تا اصلی‌ترین موضوعات و سوالات این حیطه را پاسخ دهیم، چنانچه نیاز به دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی در خصوص دیه در رفتگی داشتید، می‌توانید با مشاوران حقوقی بنیاد وکلا از طرق مختلف وکیل تلفنی، آنلاین یا حضوری ارتباط بگیرید.
