پزشک از یک طرف با بیمار خودش رابطه دارد و از طرف دیگر با نظام پزشکی. بهترین رابطه پزشک با بیمارش این است که برای رسیدن به مطلوب‌ترین نتیجه درمانی وی تمامی دانش و تجربه و توانش را به کار گیرد اما گاهی به بیمار آسیب می‌رسد و ممکن است در حد نقص عضو یا فوت باشد.
پزشکان برای اعمال جراحی و مانند آن از بیمار یا اولیای او نسبت به اقدامات درمانی خود امضای برائت می‌گیرند اما باز هم در برابر آسیبی که به بیماران خود می‌زنند مسئولیت مدنی، جزایی و صنفی دارند که با وجود اشتباه پزشک در این یادداشت با آن آشنا می‌شوید. البته می‌توانید در این راستا مشاوره حقوقی نیز دریافت نمایید.
جرایم و تخلفات پزشکی
پزشکان نیز مانند افراد دیگر در برابر سه نوع قانون مدنی و جزایی و صنفی خود مسئولیت دارند و در درمان بیمار اگر درست عمل نکنند و تقصیر یا قصور داشته باشند طبق همین مقررات با آنها برخورد می‌شود. بنابراین سه نوع جرم یا تخلف درباره پزشکان وجود دارد:
- جرایم حقوقی که در دادگاه عمومی و مدنی رسیدگی می‌شود؛ مانند خسارت‌های مالی ناشی از قصور یا تقصیر پزشکی که باعث افزایش هزینه درمان یا تحمیل هزینه‌های اضافی شده است.
- جرایم کیفری که طبق قانون مجازات اسلامی در دادگاه کیفری (جزایی) رسیدگی می‌گردد و به آن جرایم پزشکی هم می‌گویند. این جرایم همان مواردی هستند که مجازات کیفری برای آن ها در نظر گرفته شده است؛ مثل قتل یا نقص عضو عمدی یا شبه عمد یا خطائی.
- تخلفاتی که طبق قوانین صنفی و پزشکی جرم است و به آن تخلفات انتظامی می‌گویند و در دادسرای انتظامی پزشکی رسیدگی می‌شود؛ تخلفاتی مانند سهل انگاری در وظیفه پزشکی یا رعایت نکردن اخلاق پزشکی یا افشا کردن اسرار پزشکی بیمار که در برابر آنها احکامی مانند لغو یا تعلیق پروانه پزشکی وجود دارد.
در اینجا دو نکته مهم حقوقی و قضایی وجود دارد:
تفاوت جرایم پزشکی و تخلفات انتظامی
با توجه به آنچه گفته شد میان جرایم پزشکی و تخلفات انتظامی پزشکان تفاوت وجود دارد و برای هر کدام قوانین مجزا تصویب شده است. بنابراین گاهی یک تخلف پزشکی هم جنبه کیفری و هم جنبه انتظامی و صنفی دارد و از هر دو جهت رسیدگی می‌شود.
مثلا تقصیر پزشک در جراحی و آسیب زدن به بیمار، باعث محکومیت او در دادگاه عمومی یا کیفری می‌شود و علاوه بر آن تخلف صنفی هم داشته است و در دادسرای انتظامی پزشکی محکوم می‌گردد.
مثلا افشای اسرار بیمار در مقاله پزشکی یا فضای مجازی با ذکر نام بیمار و نوع بیماری، طبق ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی جرم است و مجازات دارد؛ زیرا طبق این ماده کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار مردم هستند، اگر این اسرار را در غیر از موارد قانونی افشا کنند مجرم هستند. همچنین این کار از نظر اخلاق پزشکی و مقررات صنفی تخلف است و از این جهت هم پزشک معالج محکوم است.
البته جرایم و تخلفات پزشکی فقط شامل خود پزشک معالج نمی‌شود بلکه شاغلین مشاغل وابسته به حرفه پزشکی و هر کسی که در مورد شکایت جز تیم پزشکی قرار دارد مشمول جرایم و تخلفات است. اگر نیاز به راهنمایی جهت طرح شکایت دارید، می‌توانید مشاوره حقوقی تلفنی دریافت نمایید.
دو مرجع رسیدگی مستقل برای پزشکان
با توجه به تفاوت جرایم پزشکی و تخلفات انتظامی و نیز اینکه اکثر موارد مربوط به تخلفات پزشکان هم جنبه کیفری و هم جنبه صنفی دارد، بیماران آسیب‌دیده می‌توانند همزمان هم به سازمان نظام پزشکی و هم به محاکم دادگستری مراجعه کنند.
در این موارد هر دو مرجع ذی‌صلاح می‌توانند مستقل از هم به شکایت وارده رسیدگی کنند و هیچ یک مانعی برای صلاحیت دیگری نیست.
اشتباه پزشکی منجر به فوت یا نقص عضو
تا اینجا اصل مسئولیت پزشک در برابر بیمار و نظام پزشکی روشن شد و حالا به اشتباه پزشک و فوت یا نقص عضو بیمار و نه موارد عمدی و با قصد قبلی می‌پردازیم. چون پزشکان و دیگر شاغلین وابسته به حرفه پزشکی با جان و سلامتی بیماری سر و کار دارند باید وظیفه خود را با رعایت موازین علمی و حرفه‌ای در کنار موازین قانونی و شرعی انجام دهند.
به این موضوع ماده سه آیین‌نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی وحرفه‌ای شاغلین حرفه‌های پزشکی و وابسته به آن اشاره دارد. بنابراین هرگونه سهل انگاری در این موارد و منجر شدن به فوت یا نقص عضو قابل‌تعقیب و رسیدگی در محاکم دادگستری و سازمان نظام پزشکی است.
در سهل انگاری و اشتباه پزشکی در مرحله نخست صلاحیت و مهارت علمی و عملی مهم است؛ مانند داشتن پروانه پزشکی و فعالیت طبق تخصص پزشکی.
مثلا جراحی پلاستیک، یک سطح فوق تخصصی است و اگر یک پزشک یا جراح عمومی به آن اقدام کند طبق ماده ۲۹ آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات پزشکی، شش ماه تا یک سال محرومیت از فعالیت پزشکی دارد و درصورت تکرار باعث لغو پروانه می‌شود.
در این مثال، اگر جراحی پلاستیک توسط غیرمتخصص موجب مرگ یا از دست دادن عضو و مانند آن شود، به آن در دادگاه کیفری رسیدگی می‌شود و در صورت اثبات جرم، محکومیت پرداخت دیه را خواهد داشت و البته متخلف هم از فعالیت پزشکی هم ممنوع و محروم می‌گردد.
امضای برگه برائت پزشک قبل از عمل
برخی از پزشکان و جراحان و بیماران تصور می‌کنند با امضای برگ برائت پزشک یا جراح در قبال مسئولیت پزشکی، آنها در برابر همه حوادث جانی و مالی بری الذمه هستند؛ اما این طور نیست و آنها و حتی مدیران مراکز درمانی با وجود این امضای بیمار یا اولیای او، باز هم در برابر قوانین سه‌گانه مدنی و جزایی و صنفی مسئولیت دارند.
بحث‌های حقوقی زیادی اینحا وجود دارد اما فقط به ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی توجه کنید که بیان می‌کند اگر به واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام از روی بی‌مهارتی یا عدم رعایت نظامات حرفه‌ای قتلی صورت بگیرد، مسبّب آن به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر اینکه خطای محض باشد.
برای مثال اگر پزشک متخصص جراحی پلاستیک، در جراحی بینی با بی‌احتیاطی یا عدم رعایت نظامات پزشکی که متخصصان هم ردیف خودش می‌توانند تشخیص دهند باعث نقص عضو بینی در بیمار شود، حتی با وجود امضای برائت توسط بیمار و قبل از عمل، سه مسئولیت کیفری (حبس) و مدنی (دیه) و انتظامی (لغو پروانه) خواهد شد.
بنابراین جرایم پزشکی منجر به فوت یا نقص عضو، حتی در صورت اشتباه و سهل انگاری، بر اساس قوانین سه‌گانه صنفی و مدنی و جزایی قابل رسیدگی است.
نکته پایانی آن که در بسیاری از استان‌ها شورای حل اختلاف ویژه امور بهداشتی و پزشکی تشکیل شده است و در آن اختلافات میان جامعه پزشکی با یکدیگر یا با سایر اشخاص حقیقی یا حقوقی رسیدگی می‌شود که شامل پرونده‌هایی است که مبلغ خواسته یا محکومیت آنها کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد یا اینکه اگر بیشتر است طرفین دعوا بخواهند موضوع در همین شورا حل و فصل شود.
همچنین در سازمان تعزیرات حکومتی، واحد امور بهداشتی و درمانی وجود دارد و بررسی تخلفات منطبق با قانون تعزیرات را می‌توان از آنها خواست؛ مانند ایجاد مؤسسه پزشکی غیر مجاز یا خودداری از پذیرش بیمار در بیمارستان.
چنانچه در حرفه پزشکی یا مشاغل وابسته به آن فعالیت دارید و گرفتار پرونده قضایی و صنفی شده‌اید، لایحه دفاعیه یا هر یک از اوراق قضایی خود را با پشتیبانی وکیل متخصص امور پزشکی تنظیم کنید که آنها به مسائل و ظرافت‌های قانونی جرایم صنفی و جدیدترین قوانین و رویه‌های قضایی آشنا هستند و بهترین دفاع را می‌توانند انجام دهند.
برای دریافت راهنمایی بیشتر به وکیل آنلاین در پیام رسان بنیاد وکلا پیام دهید.
