در این مطلب قصد داریم به بررسی مسئولیت مدنی یا ضمان قهری بپردازیم که معمولا روشی برای جبران خسارت خارج از توافق طرفین و با معیار عرفی است.
مسئولیت مدنی در معنای عام: تعهد و التزام شخص به جبران خسارت دیگری است. و درمعنای خاص: مسئولیت مدنی غیر قراردادی یا خارج از قرار داد.
فقه امامیه: اصطلاح ضمان به کاربرده شده که شامل رد عین و باز پرداخت خسارت و اشتغال ذمه به کار رفته است.
نکته: در فقه امامیه یکی از موضوعات مهم (موجبات ضمان) است که منظور از آن التزام به جبران خسارت های ناشی از اتلاف، تسبیب و یا عدم اجرای قرارداد است.
در حقوق ایران مراد از مسئولیت مدنی به معنای عام، التزام به شخص به جبران خسارت و ضرر وارده به دیگری است؛ اعم از این که منشأ ضرر جرم باشد یا خسارت ناشی از ضرر غیرعمدی یا عدم اجرای قرارداد یا قانون.
نکته : حقوق مسئولیت مدنی که یکی از مهمترین و دامنه گیر ترین شاخه های حقوق است در حقوق موضوعه ما فاقد نظامی منسجم است.
نکته : اصطلاح مسئولیت مدنی مترادف با ضمان قهری در فقه است. براساس قاعده (مأخذ باالسوم) اگر مالی که خریدار برای بررسی از فروشنده اخذ کرده است در دست وی تلف شود، وی ضامن است.
بین مسئولیت مدنی و مسئولیت کیفری رابطه عموم و خصوص من وجه حاکم است. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم ضمن آن که برای طرح دعوی جبران خسارت از این طریق می‌توانید از وکیل دادگستری کمک بگیرید.
مسئولیت مدنی ناشی از جرم
هرگاه کسی ضمن ارتکاب جرم، به دیگری خسارت وارد آورد، ضمن محکومیت کیفری، می باید ضرر و زیان وارده را جبران نماید.
مسئولیت خارج از قرارداد ( ضمان قهری)
فردی، تعهدات قانونی و عمومی را نادیده بگیرد و در نتیجه به دیگری زیان وارد نماید که مسئولیت مدنی در مفهوم خاص آن می باشد.
مسئولیت ناشی از قانون
قانونگذار به طور مستقیم برای برخی، ایجاد مسئولیت می کند، در حالی که سابقه هیچ گونه خسارتی وجود ندارد؛ مثل مسئولیت انفاق برای زوج که بدان مسئولیت قانونی گفته می شود.
مسئولیت ناشی از قرارداد
بر اثر تخلف از مفاد قرارداد، برعهده اشخاص قرار می گیرد.
مصادیق مسئولیت مدنی غیر قراردادی (مسئولیت قهری یا ضمان قهری) در قانون مدنی عبارت اند از:
- اول، غصب و آنچه در حکم غصب است.
- دوم، اتلاف
- سوم، تسبیب
- چهارم، استیفاء
نکته‌ای که مشاوره حقوقی آنلاین به آن اشاره دارد این است که ضمان قراردادی به معنی تدارک به عوض است ولی ضمان قهری به معنی تلف مال موجود می باشد.
بنابراین ضمان قراردادی متوقف به تلف نیست؛ در حالی که در ضمان قهری بدون تلف، موضوع ضمان نیز منتفی می باشد.
مسئولیت قراردادی جزء اعمال حقوقی و مسئولیت قهری(مسئولیت غیر قراردادی)در زمره ی وقایع حقوقی قرار دارد زیرا آثار آن توسط طرفین تعیین نمیشود.
هدف از مسئولیت قراردادی، حفظ، صیانت و پیشرفت و افزایش اموال طرفین و در نهایت توسعه اقتصادی کشور است ولی در مسئولیت قهری هدف جبران خسارات ناشی از به هم خوردن نظم موجود است و به عبارت دیگر هدف، حمایت از وضع موجود و اعاده وضع به قبل از تحقق ضرر است یعنی با (اعاده وضع به سابق) سعی در جبران خسارت دارد.
سیر تاریخی تحولات مبانی مسئولیت مدنی
تقصیر در بر گیرنده تخلف از تعهد و التزام قانونی یا قراردادی و یا تجاوز یک شخص به حقوق شخص دیگری بر خلاف متعارف است.
بر اساس نظریه سنتی تقصیر در فرانسه، وارد کننده خسارت، وقتی مسئول جبران خسارت بود که تقصیر اخلاقی را مرتکب می شد در غیر این صورت مسئولیتی نداشت.
در ابتدا مفهوم تقصیر جنبه اخلاقی و وجدانی داشت که ملهم از حقوق کلیسا بود و لذا معتقد بودند که تقصیر مبتنی بر اراده آگاه است و کسی که آگاهی ندارد مثل دیوانگان، صغار و افراد بیهوش یا در حال خواب نمی توانند مقصر محسوب شوند.
برای دریافت مشاوره حقوقی می‌توانید همین حالا رزرو وقت نمایید. برای تنظیم دادخواست و هر نوع پیش نیازی از دعوی حقوقی مطالبه خسارت دریافت اطلاعات اولیه مهم و تعیین کننده می‌باشد.
اگر هم فرصت مراجعه حضوری به دفتر وکیل را ندارید، وکیل تلفنی گزینه‌ایست که برای شما مناسب می‌باشد.
