چنانچه پس از عقد نکاح، زن تغییر جنسیت بدهد و به مرد تبدیل شود، آیا مردفعلی (زن سابق) می‌تواند مهریه‌اش را از شوهر مطالبه کند؟ پس از عقد نکاح اگر شوهر تغییر جنسیت داد و به زن تبدیل شد، آیا زوجه (زن)، می تواند مهریه‌اش را از شوهر سابق (زن فعلی) مطالبه کند؟
آیا مانند عقد نکاح که با تغییر جنسیت یکی از زوجین منحل می‌گردد، مهریه نیز منتفی می‌شود؟
پاسخ به تمامی این سوالات به کمک وکیل خانواده در این مطلب داده خواهد شد.
تغییر جنسیت و مهریه در عقد دائم
مطابق ماده‌ی ۱۰۸۲ قانون مدنی: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» بنابراین، مالکیت زوجه بر مهریه، از زمان عقد مستقر می‌شود.
در اینجا دو فرض پیش می‌آید که به کمک مشاوره حقوقی آنلاین به آن می‌پردازیم.
تغییر جنسیت قبل از مواقعه (نزدیکی)
اگر بعد از انعقاد عقد ازدواج (نکاح) و قبل از برقراری رابطه جنسی بین زوجین، به علت تغییر جنسیت یکی از آنان، نکاح منحل گردد؛ تکلیف مهریه تعیین شده و پرداخت شده چیست؟
آیا باید تمام مهر پرداخت شده مسترد گردد و یا نصف مهر برمی‌گردد؟
آنچه مسلم است، انحلال ازدواج، خصوصیات طلاق قبل از مواقعه را ندارد تا نصف مهریه در مالکیت زن مستقر گردد و مشابه فسخ نکاح نیز محسوب نمی‌گردد تا نصف مهر المسمی در مورد عنن به زوجه و عدم تعلق مهریه به زوجه در سایر موارد انحلال به علت فسخ، قابل تصور باشد.
ولی با توجه به اینکه تعیین و پرداخت مهر المسمی به منظور تشکیل و ادامه‌ی خانواده است و در تغییر جنسیت، ازدواج باطل (منحل) خواهد شد و خانواده منتفی می‌گرد.
بنابراین، علت تعیین مهر و پرداخت آن از بین رفته است و یا انتفاع علت، موضوع مهر نیز منتفی است و در صورت پرداخت مهر، باید مسترد و اگر در این جریان، ضرری به یکی از آنان وارد شده باشد و بین عمل تغییر جنسیت و ضرر مسلم وارده، رابطه سببیت وجود داشته باشد، از طریق مراجع قضایی قابل مطالبه است.
در نتیجه هرگاه زوجین، هم زمان یا در دو زمان، قبل از مواقعه، تغییر جنسیت دهند، مهر ساقط خواهد شد.
تغییر جنسیت بعد از مواقعه (نزدیکی)
هرگاه یکی از زوجین بعد از برقراری رابطه ی جنسی و مواقعه، تغییر جنسیت بدهد، در این صورت نیز ازدواج منحل می‌گردد و رابطه‌ی زوجیت ادامه پیدا نخواهد کرد و چون قبل از تغییر جنسیت، ازدواج اعتبار قانونی و شرعی داشته است؛ زوجین در برابر یکدیگر حقوق و تکالیف قانونی و شرعی دارند.
بنابراین، مواقعه‌ی بین آنها کاملا براساس مقررات و ضوابط قانونی صورت گرفته است و آثار حقوقی بر اقدام مزبور مترتب خواهد بود.
اکنون اگر مردی یا زنی ازدواج کند و بعد از نزدیکی، تغییر جنسیت بدهد؛ تمامی مهرالمسمی بر ذمه وی مستقر گردیده و اگر قبلا آن را به زوجه خود نپرداخته، مکلف به پرداخت آن است. و اگر به هنگام ازدواج، مهر تعیین نشده باشد و یا به شرایط عدم مهر، عقد نکاح منعقد شده باشد.
بعد از نزدیکی، به زوجه مهرالمثل تعلق خواهد گرفت و زوج مکلف به پرداخت آن خواهد بود و بعد از تغییر جنسیت شوهر و تبدیل وی به زن، در تعهد ایجاد شده‌ی وی تاثیری ندارد و نمیتواند به بهانه‌ی اینکه در حال حاضر زن است و شوهر آن زن نیست، از انجام تعهد، یعنی پرداخت مهریه‌ی زوجه‌ی سابق خود امتناع کند.
همچنین اگر زنی بعد از نزدیکی با شوهر خود، تغییر جنسیت بدهد، در این صورت نیز مهر المسمی یا مهرالمثل وی بر ذمه شوهر سابق نامبرده که قبلا استقرار یافته، به اعتبار و قوت خود باقی است و مهر زوجه سابق به علت تغییر جنسیت و تبدیل به مرد شدن ساقط نخواهد شد.
البته در این خصوص نیز نظریات مختلف و گوناگونی وجود دارد که خارج از حوصله این مقاله است.
در جمع بندی نظریات مختلف از سوی وکیل تلفنی و حضوری می‌توان چنین نتیجه گرفت: «در صورت دخول، پرداخت کل مهریه و در صورت عدم دخول، نصف مهریه بر ذمه زوج مستقر است و مکلف به آن می‌باشد.»
این نتیجه گیری موافق نظر مشهور فقیهان اسلامی و روایات کثیره است.
با این وجود، نظریه «پرداخت کل مهریه مطلقا» نیز خالی از قوت نیست و البته همان طوری که برخی فقیهان شیعه بیان کرده‌اند، احتیاط آن است که زوجین در مساله‌ی مهریه، پس از تغییر جنسیت یکی از زوجین، با یکدیگر مصالحه کنند.
برای دریافت اطلاعات تخصصی در این باره مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
