همانطور که می‌دانید اداره زندگی و خانواده مطابق قانون با شوهر است. زن وظیفه‌ای بر اداره خانواده ندارد و باید از شوهر خود پیروی نماید. با این وجود اگر مردی زندگی و خانواده خود را ترک کند و این غیبت به وجود بیاید، زن چه اقدام‌هایی می‌تواند انجام دهد.
به همه زنان و مردان تاکید می‌شود قبل از هر اقدامی با یک وکیل خانواده متخصص مشورت نمایید.
غایب مفقود الاثر کیست؟
در ابتدا کسی که مفقود الاثر است یعنی هیچ اثری از او نیست را تعریف می‌کنیم:
غایب مفقودالاثر شخصی است که مدت نسبتا زیادی از غیبت او می‌گذرد و به هیچ وجه خبری از او نیست؛ یعنی خانواده او از زنده بودن یا نبودنش اطلاع ندارند.
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در مورد غایب مفقودالاثر باید بررسی شود، نحوه اداره اموال و همچنین پرداخت بدهی‌های او است.
فرض کنید که میان زن و مردی عقد نکاح بسته شده است. (یعنی با هم ازدواج کرده‌اند) چند سال از آغاز زندگی آنها گذشته است و حالا صاحب چند فرزند نیز شده‌اند. در این زمان پدر خانواده خانه و کاشانه خود را به قصد انجام ماموریت کاری و به مقصد شهری دیگر ترک می‌کند.
در این ایام او از طریق تماس‌های تلفنی یا پیام‌های تلگرامی با همسر و فرزندان خود ارتباط برقرار می‌کند اما پس از مدتی به‌طور ناگهانی تماس‌ها قطع می‌شود و خانواده در پی خبری از او هر کاری که به ذهن‌شان می‌رسد را انجام می‌دهند اما خبری نیست که نیست! علاوه بر نگرانی از وضعیت سلامتی و حیات وی، سخت بودن امرار معاش و تامین هزینه‌های مالی نیز آنها را دچار مشکل کرده است.
در صورت غیبت مرد، زن چه اختیاراتی خواهد داشت؟
سوالی که در اینجا باید پاسخ داده شود آن است که در ایام غیبت مرد، همسر و فرزندان وی چگونه می‌توانند امرار معاش کنند؟ در این مطلب ۳ راهکار را که قانون برای چنین موقعیتی پیش‌بینی نموده است، بنا بر نظر وکیل تلفنی در جلسات مشاوره مطرح خواهیم نمود.
راهکار اول: پرداخت هزینه‌های زندگی از دارایی شوهر در زمان غیبت او
با توجه به اینکه پرداخت نفقه وظیفه‌مرد می‌باشد، موضوعی که باید به آن پرداخت این است که در صورت غیبت طولانی مدت شوهر، زن و فرزندان وی برای امرار معاش خود چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند و قانون چه راهکارهایی را برای این افراد پیش‌بینی نموده است.
قانون مدنی ابتدا غایب مفقودالاثر یا مفقودالخبر را تعریف نموده است. طبق ماده ۱۰۱۱ این قانون غایب مفقودالاثر به کسی گفته می‌شود که مدت نسبتا زیادی از غیبت او می‌گذرد و به هیچ وجه خبری از او نیست.
در واقع منظور از غایب مفقودالاثر، غایبی است که هیچ خبری از او در دست نیست! بنابراین اگر مرد برای مدتی زندگی خود را ترک کند اما خانواده او خبر داشته باشند که وی زنده است، دیگر غایب به حساب نمی‌آید.
در این حالت یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که برای آن باید چاره‌اندیشی شود، نحوه اداره اموال او و همچنین پرداخت بدهی‌های وی می‌باشد. چنانچه خود غایب فردی را برای اداره اموال خود انتخاب نموده باشد، او وظیفه حفاظت و نظارت بر آنها را خواهد داشت؛ مانند جایی که وی از قبل وکیلی را برای این موضوع انتخاب کرده باشد اما در غیر این صورت مطابق قانون، ۳ گروه مسئولیت نگه‌داری از این اموال را بر عهده خواهند داشت:
- الف) دادستان یا مدعی العموم؛ اموال غایب مفقودالاثر از جمله اموالی است که حفاظت و نظارت بر آنها نیازمند تعیین امین است. بر همین اساس به موجب ماده ۱۱۳ قانون امور حسبی تا زمانی که امین تعیین نشده است، دادستانی که اموال در حوزه او یافت شده، موظف به نگه‌داری از آنها می‌باشد.
- ب) امین؛ مطابق ماده قانون مدنی دادستان یا اشخاصی که در امور مالی غایب دارای نفع می‌باشند مانند همسر و فرزندان او و یا طلبکاران وی، می‌توانند از دادگاه صالح بخواهند که فردی را به عنوان امین برای اداره اموال وی تعیین کند. لزومی ندارد که امین حتما از افراد غریبه باشد بلکه ورثه نیز می‌توانند به عنوان امین از سوی دادگاه منصوب شوند و طبق قانون تعیین امین از میان خویشاوندان دارای اولویت می‌باشد.
- پ) ورثه؛ مطابق ماده ۱۳۶ قانون امور حسبی و همچنین ماده ۱۰۲۵ قانون مدنی اگر مدت دو سال از آخرین خبر غایب گذشته باشد، ورثه او می‌توانند از دادگاه درخواست کنند که اموال غایب به طور موقت تحت تصرف آنها قرار بگیرد. در این حالت باید مشخصات درخواست کننده، مشخصات غایب، تاریخ غیبت و همچنین علل طرح چنین درخواستی ذکر شود.
آنچه در این خصوص اهمیت دارد این است که قانونگذار در ماده ۱۴۷ قانون امور حسبی و همچنین ماده ۱۰۲۸ قانون مدنی صراحتا بیان کرده است که اداره‌کنندگان اموال غایب موظف می‌باشند از اموال و دارایی غایب، نفقه همسر و فرزندان او و همچنین بدهی‌های وی را بپردازد؛ به گونه‌ای که اگر اموال وی برای پرداخت دیون و نفقه کافی نباشد، با فروش این اموال نفقه و دیون وی باید پرداخت شود. یعنی نخستین راه این است که از اموالی که شوهر از خود به جای گذاشته است، هزینه‌های زندگی تامین شود.
راهکار دوم: پرداخت نفقه از توسط اشخاص دیگر به عنوان قرض در ایام غیبت
اگر چنانچه شخص غایب، مالی نداشته باشد که بتوان با استفاده از آن، نفقه و هزینه‌های زندگی خانواده او را پرداخت نمود، طبق ماده ۱۲۰۵ قانون مدنی باید عمل شود.
یعنی در این حالت همسر او یا فرد دیگر می‌تواند با اجازه دادگاه هزینه زندگی خانواده غایب را با دادن قرض تامین نموده و پس از بازگشت غایب هر آنچه را که به عنوان قرض پرداخته است، از وی پس بگیرد.
اگر امکان مراجعه حضوری یا تماس تلفنی با متخصصین حقوقی را ندارید، می‌توانید از وکیل آنلاین استفاده نمایید.
راهکار سوم: جدایی به صورت بی اطلاعی
راه دیگری که در ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی پیش‌بینی شده، جدایی است که ما از عنوان جدایی به سبک بی‌خبری برای توضیح آن استفاده می‌کنیم.
طبق این ماده، زوجه (زن) در صورتی که نتواند از طریق هیچ یک از دو روش بالا هزینه‌های زندگی خود را در غیاب همسر تامین کند و باقی ماندن در این شرایط، زندگی را برای وی سخت‌تر کند، می‌تواند به دادگاه مراجعه نموده و از دادگاه بخواهد حکم طلاق را صادر نماید.
در این حالت یکی از شرایط طلاق آن است که ۴ سال تمام از غیبت شوهر گذشته باشد و در این مدت خبری از او به دست نرسد. در نتیجه نیازی نیست سخت بودن شرایط زندگی خود را اثبات کند.
علاوه بر این طبق ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی در صورتی که زندگی برای زوجه (زن) عسر و حرجی شود، او می‌تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات شرایط سخت خود، از دادگاه بخواهد که حکم طلاق را صادر نماید. مقصود از عسر و حرج این است که وضعیتی پیش آید که ادامه زندگی را برای زن مشقت‌بار کند، به گونه‌ای که تحمل آن بسیار مشکل شود.
یکی از موارد مشقت‌بار شدن زندگی برای زوجه که در قانون مدنی نیز مورد اشاره قرار گرفته، این است که شوهر بدون عذر موجه زندگی خانوادگی خود را برای شش ماه متوالی ترک نماید. در این حالت طلاقی که صورت می‌گیرد به علت غیبت همسر، طلاق غیابی خواهد بود.
امور مربوط به غایب مفقود الاثر در صلاحیت کدام دادگاه است؟مطابق قانون حمایت خانواده رسیدگی به امور مربوط به غایب مفقود الاثر در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد اما کدام دادگاه خانواده؟ قانون امور حسبی در مواد ۱۲۶ تا ۱۲۹ به این سوال پاسخ داده است و معیار تشخیص به ترتیب زیر می‌باشد:
- دادگاهی که آخرین اقامتگاه خوانده (زوجه) در حوزه آن قرار داشته است، صلاحیت دارد.
- اگر غایب در خارج از ایران اقامت داشته است، دادگاهی که آخرین محل سکونت وی در حوزه آن بوده، صالح است.
- اگر غایب در ایران اقامتگاه یا محل سکونت نداشته، دادگاه محل اقامت یا سکونت ورثه صلاحیت دارد.
- اگر ورثه غایب در ایران معلوم نباشد، دادگاهی صالح است که غایب در حوزه آن اموالی دارد.
سخن آخر باید خدمتتان عرض کنم که دادگاه خانواده برای رسیدگی به تمامی امور غایب مفقودالاثر نیز صلاحیت ندارد. برای مثال مهر و موم اموال از مواردی است که در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار دارد.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی خانواده برای دریافت اطلاعات تکمیلی می‌توانید از متخصصین بنیاد وکلا یاری جویید.
