میزان ارث بری فرزندان از مادر خود سوال خیلی از افراد است به طور کلی میزان سهم الارث پسرها دو برابر دخترها می‌باشد، چه این ارثیه از سمت مادر باشد چه از سمت پدر تفاوتی نمی‌کند، نظر به اینکه سئوالات زیادی در ارتباط با قانون ارث از مادر و نکات حقوقی آن مطرح می‌شود در این مطلب قاعده کلی تقسیم ارث را مختصرا بررسی خواهیم نمود.
نحوه تقسیم ارث مادر بین فرزندان
با توجه به ماده ۹۰۷ قانون مدنی در مورد ارث بردن فرزندان از مادر، چنانچه مادری فوت کند و ابوین او (پدر و مادر) نیز فوت کرده باشند و یک یا چند فرزند داشته باشد، ترکه مادر به شرح ذیل بین وارث تقسیم می‌شود:
- چنانچه فقط یک فرزند داشته باشد چه پسر باشد چه دختر باشد تمام ترکه مادر به او می‌رسد.
- اگر اولاد متعددی داشته باشد که همه پسر باشد یا همه دختر ترکه مادر با السویه بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
- اگر اولاد متعددی داشته باشد و بعضی از آن‌ها پسر و بعضی دختر باشند، پسر دو برابر دختر ارث میبرد.
ارث طلا
معمولا ارث طلا از متوفی زن بر جا می‌ماند اما ممکن است هر متوفایی اموال او شامل مقداری طلا باشد. طلا یک کالای زینتی است که معمولا از متوفای زن بر جا می‌ماند.
مردم عموما بر این باورند که این طلاها سهم دختران متوفی می‌شود و پسران و دیگر وراث سهمی از آن نخواهند برد، اما طبق قانون وراثت طلا نیز جز اموالی می‌باشد که باید تقسیم آن به صورت قانونی و بر اساس طبقات ارث انجام می‌شود.
طلای مربوط به متوفی مانند دیگر اموال وی اگر فقط یک وارث وجود داشته باشد به همان وارث خواهد رسید اما اگر افراد طبقات تقسیم بندی سه گانه وراث در قید حیات باشند، به نسبت سهم شان بین آن‌ها تقسیم می‌گردد.
لازم به توضیح است که اگر طلایی که دراختیار زن قراردارد و در تملک او بوده و همسرش به عنوان هدیه به وی واگذارکرده مورد وصیت قرارگیرد یک سوم از آن به نفع وارث تقسیم می‌گردد، اما اگر به عنوان امانت بوده است دیگر مورد وصیت در مورد آن‌ها قبول نخواهد بود و مانند دیگر اموالیکه از متوفی مانده بین وراث به نسبت سهمشان تقسیم می‌گردد.
قانون ارث از مادر ارث زن
قانون تقسیم ارث مادر بین فرزندان همانطور که مطرح شده است. پسر دو سهم و دختر یک سهم است. فتوای فقهای قدیمی و جدید شیعه نیز همین می‌باشد.
حال اگر وراث چند برادر امی یا چند خواهر امی یا چند برادر و خواهر امی باشند ترکه بین آن‌ها بالسویه تقسیم می‌شود، یعنی اگر از طبقه اول ارث کسی نباشد و نوبت به طبقه دوم ارث مثل خواهر و برادر برسد، اگر خواهر و برادر مادری باشند، بین آن‌ها ارث مساوی تقسیم می‌شود.
تقسیم ارث زن بدون فرزند
اگر زن از دنیا برود و فرزندی نداشته باشد یک دوم اموال وی متعلق به همسرش خواهد بود و مابقی ارث و اموال بین بقیه وراث که در طبقات سه‌گانه وراث قرار دارند، تقسیم می‌گردد.
حال اگر زن فوت کند و فرزند داشته باشد و همسر وی نیز در قید حیات باشد ،یک چهارم اموال به شوهرش و مابقی بین اولاد وی تقسیم خواهد گردید. بر خلاف اینکه اگر زن فوت کند و به جز شوهرش وارثی نداشته باشد، همه ارث به شوهر خواهد رسید.
اگر مردی فوت کند و به جز زنش وارثی نداشته باشد فقط یک چهارم اموال وی به زن خواهد رسید و مابقی سهم حاکم شرع خواهد بود.
- اگر مادر وصیت کند طلاها، بین دخترانش تقسیم گردد حکم چیست؟ اگر مادر در مورد طلای خود وصیت به نفع دختران خود کرده باشد، این وصیت فقط در مورد یک سوم طلا مورد قبول الباقی آن بین وراث متوفی طبق قانون تقسیم خواهد گردید.
وصیت مادر درباره طلا به صورت کلامی قابل قبول است.
بر طبق قانون ارث از مادر اگر او وصیت به ارث رسیدن طلای خود به نفع دختران خود را داشته باشد، باید با سند معتبر یا شهادت شهود معتبر به اثبات رسیده باشد تا مورد تایید قانونی قرارگیرد، درغیراینصورت وراث دیگر می‌توانند از تصاحب کننده به عنوان کلاهبردار در محاکم قضایی طرح شکایت نمایند.
- آیا قانون تقسیم ارث پدر با مادر متفاوت هست؟ خیر، قانون تقسیم ارث پدر و مادر یکسان است.
- اگر زن فوت کند و فرزند نداشته باشد اما شوهرش از زن دیگری دارای فرزند باشد، شوهر ارث میبرد؟ بله اگر شوهر فرزند داشته باشد و فرزندان از زن فوت شده نباشند، همچنان نصف اموال زن سهم مرد خواهد بود.
- اگر زن بدون فرزند باشد ارث او به خواهر و برادرش می‌رسد؟ در صورت فوت زن بدون فرزند بعد از پرداخت نصف اموالش به شوهر نیم دیگر اموال اگر وراث پدر و مادرش باشند، ارث باقی مانده به سه قسمت تقسیم، سهم مادرش یک سوم و سهم پدرش دو سوم خواهد بود. نبود افراد هر طبقه از ارث باعث می‌گردد که ارث به افراد طبقه بعد منتقل گردد.
- اگر مردی همسر خود را به قتل برساند از وی ارث میبرد؟ خیر، اگر مرد زن خود را به قتل برساند از وی ارثی نخواهد برد(قتل مانع ارث است)، حتی اگر آن زن بدون اولاد باشد یا وارثی نداشته باشد.
- اگر زنی بدون فرزند اموال خود را طی وصیتنامه کامل به همسرش ببخشد، حکم آن چیست؟ اگر زن بدون فرزند درمورد تمام اموالش به نفع شوهر وصیت کند، این وصیت فقط در مورد نصف اموال پذیرفته خواهد شد، نصف دیگر اموال باید بین وراث دیگر تقسیم گردد.
- اگر فردی ۲ زن داشته و فقط از زن دوم داری فرزند باشد، ارث چگونه تقسیم می‌شود؟ اگر میت بیش از یک زن داشته باشد، چنانچه اولاد نداشته باشد یک چهارم مال، و اگر اولاد داشته باشد، یک هشتم مال به طور مساوی بین زن‌های عقدی او قسمت می‌شود، حتی اگر شوهر با هیچ یک از آنان یا بعضی از ایشان نزدیکی نکرده باشد.
حال اگر شوهر وارث دیگر ندارد یا زمین و خانه ندارد تقسیم ارث به این صورت می‌باشد:
یک هشتم کل مال برای دو همسر به طور مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود. مابقی از مال تقسیم شده ۶ سهم تقسیم می‌شود که برای هر فرزند پسر۶/۲ و برای هرفرزند دختر ۶/۱ می‌باشد.
قانون ارث
ارث در قانون و فقه ریشه دارد و قانون مدنی در ایران به عنوان اصلی‌ترین منبع، شرایط و قواعد آن را بیان کرده است.
در این قانون، افرادی که ارث می‌برند در سه طبقه مشخص شده‌اند که وجود هر یک از طبقات باعث می‌شود، طبقه بعدی از ارث محروم شود.
طبقات ارث را بر اساس قانون، این گونه بیان شده‌اند؛
- پدر و مادر و فرزند و نوه، نتیجه و غیره.
- اجداد، برادر و خواهر و فرزندان آن‌ها.
- عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و فرزندان آن‌ها
- همسر شخص متوفی (چه زن باشد، چه شوهر) به نسبت سهم‌الارث مشخص شده، با طبقه‌ای که ارث می‌برند، ارث خواهد برد.
برای تقسیم ارث و انحصار وراثت پس از فوت قاعده و قانونی وجود دارد؛
- یک سوم از کل اموال کنار گذاشته می‌شود و بدهی‌ها، وصیت متوفی و هزینه کفن و دفن پرداخت می‌شود. اگر یک سوم برای پرداخت بدهی‌ها کافی نباشد، ابتدا باید بدهی‌ها را پرداخت کرد و سپس ارث را تقسیم کرد.
- هر یک از وراث به میزان، سهم‌الارث قانونی خود ارث میبرد.
- برای تقسیم ارث ابتدا باید به دادگاه مراجعه کرد و گواهی انحصار ورثه گرفت.
- تقسیم ارث قبل از فوت، می‌تواند بر اساس قانون ارث نباشد و شخص می‌تواند پیش از فوت همه اموال خود را به یک نفر ببخشد؛ در این صورت پس از فوت بقیه ورثه نمی‌توانند مدعی چیزی باشند، چون مفهومی به نام ارث وجود ندارد و اموال به نام شخص دیگریست که زنده است.
- در صورتی که متوفی دارای همسر موقت باشد، همسر موقت او ارث نمی‌برد ولی فرزند او به ترتیب قانونی ارث میبرد.
- یکی از مواردی که باید در تقسیم ارث رعایت شود، پرداخت مالیات بر ارث است.
- تقسیم ارث بر اساس مبنای قانونی انجام می‌شود.
انحصار وراثت
پس از فوت هر شخص، وراث او موظف هستند از طریق قانونی یعنی مراجعه به دادگاه، تقسیم ارث را انجام دهند.
دلیل این کار این است که اگر ورثه دیگری وجود دارد، سهم او نیز پرداخت شود و از بروز هر گونه اختلاف بین ورثه جلوگیری شود؛ مثلا متوفی نمی‌تواند وصیت کند که دختر دو برابر پسر ارث ببرد؛ در این صورت این سهم باید از یک سوم اموال پرداخت شود یا پسر اعتراضی به این وصیت نداشته باشد و آن را بپذیرد.
این امور از جمله مواردی هستند که ممکن است، وراث را در تقسیم ارث دچار مشکل کند؛ ضمن آن که رعایت نکردن مسیر قانونی تقسیم ترکه متوفی، وراث را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند.
این مسائل، حضور وکیل انحصار وراثت یا مشاوره حقوقی انحصار وراثت را در جریان تقسیم ترکه ضروری می‌نماید که با توجه به اطلاعاتی که از مسیر قانونی آن دارد، مراحل سیدگی را کوتاه‌تر کند.
در صورت فوت فرزند زودتر از مادر ، نحوه تقسیم ارث به چه صورت است ؟ آیا به خانواده او تعلق میگیرد ؟