ازدواج غیر حضوری چگونه است؟

عقد نکاح در بسیاری از اوقات به این شکل جاری می‌شود که خطبه محرمیت بین زوجین خوانده شده و با حضور داشتن هر دو طرف در مجلس و مکان تعیین شده، عقد نکاح منعقد می‌شود. اما در شرایطی امکان این که یکی از زوجین در زمان عقد ازدواج حضور داشته باشد، نیست و به نحوی ازدواج به صورت غیر حضوری رخ می‌دهد. در ازدواج غیر حضوری اگر تمام شرایط صحت عقد وجود داشته باشد، می‌توان گفت که عقد واقع شده، صحیح است.

غیر حضوری و یا حضوری بودن عقد ازدواج، دلیلی بر صحیح یا باطل بودن عقد ازدواج نیست، بلکه آن چیزی که منجر به بطلان عقد نکاح می‌شود، این است که شرایط مربوط به صحت عقد رعایت نشود.

ازدواج غیر حضوری هم می‌تواند در مورد عقد دائم و هم عقد موقت به وقوع بپیوندد. در هر صورت می‌توان گفت که ازدواج غیر حضوری با ابزارهای رایجی چون تلفن و یا اینترنت صورت گرفته و در این صورت باید به همان روش نیز زن یا شوهر که در مجلس عقد غایب است، با بیان الفاظ مشخص قصد خود از انجام این عقد را بیان کند.

در صورت اجرای شروط عقد نکاح و به طور کلی صحت چنین عقدی، دارای آثار مالی و غیر مالی مختلفی بوده و تفاوتی با عقد ازدواج حضوری ندارد.

در واقع غیر حضوری بودن عقد نکاح، باعث نمی‌شود که به زن، مهریه و سایر حقوق دیگر تعلق نگیرد و یا این که شوهر طبق قانون عهده دار ریاست خانواده نباشد. همان حقوق و تکالیف عقد ازدواج در مورد این شیوه از عقد ازدواج نیز وجود دارد.

به لحاظ قانونی، ازدواج غیر حضوری صحیح است و در قانون این که زن و شوهر حتما باید در زمان جاری شدن خطبه عقد در مکان تعیین شده حضور داشته باشند، شرط نشده و به تبع آن نیز امکان انجام عقد نکاح به شیوه غیر حضوری نیز وجود دارد.

در این مقاله قصد داریم که با نحوه و شرایط ازدواج غیر حضوری آشنا شویم و نکات حقوقی لازم پیرامون این موضوع را از زبان وکیل نیز بیان کنیم.

ازدواج غیر حضوری چیست؟

در این خصوص باید گفت که عقد نکاحی که در آن زن و مرد امکان حضور در مجلس عقد را نداشته باشند، حال جاری شدن عقد ازدواج با بهره گیری از تلفن و یا ابزارهای اینترنتی انجام می‌شود. از آن جهت که زن یا شوهر در مجلس عقد حضور ندارند، سبب می‌شود تا انعقاد عقد ازدواج، غیر حضوری انجام گیرد.

در این نوع عقد ازدواج، شوهر یا زن به جهت غیبتی که در زمان گفتن الفاظ صیغه محرمیت مربوط به عقد ازدواج دارند، در صورتی که هر دو طرف راضی به برگزاری غیر حضوری عقد ازدواج می‌باشند، منعقد شدن چنین عقدی به شیوه حضوری اجرا نمی‌شود.

جاری شدن عقد نکاح بین زن و مرد و به تبع آن، خواندن الفاظ خاص صیغه محرمیت ازدواج، بدون حضور زن و مرد و با راه های ارتباطی از قبیل تلفن انجام خواهد گرفت.

با توجه به این که مفهوم عقد ازدواج غیر حضوری مشخص شد، لازم است که تفاوت بین عقد نکاح غیر حضوری با عقد ازدواج حضوری، مقایسه شده و سپس احکام شرعی و قانونی این نوع ازدواج، مورد بررسی قرار گیرد.

تفاوت ازدواج حضوری و غیر حضوری

در بخش قبل با ازدواج غیر حضوری آشنا شدیم و عنوان شد که در این نوع ازدواج، یکی از طرفین به دلیل غیبت داشتن در مجلس عقد نکاح، جاری شدن چنین عقدی به شکل حضوری انجام نمی‌شود. با توجه به این موضوع گاها سوال می‌شود که چه تفاوتی بین عقد نکاح حضوری و غیر حضوری دارد؟

در ازدواج حضوری که روال معمول عقد نکاح به شمار می‌رود، زن و مرد در محل تعیین که اصولا دفاتر ثبت ازدواج می‌باشد، حاضر شده و خانواده و یا اقوام آن‌ها در مجلس حضور داشته و در هر صورت عقد ازدواج با حضور دو طرف برقرار می‌شود.

برخی افراد اینگونه تصور می‌کنند که در ازدواج غیر حضوری به جهت آن عقد نکاح به شیوه حضوری صورت نگرفته است، از هر لحاظ با عقد حضوری تفاوت دارد و همچنین آثار مالی عقد از قبیل مهریه نیز دارای تفاوت خواهد بود. اما باید گفت که نحوه برگزاری عقد نکاح غیر حضوری سبب متمایز شدن این عقد با سایر عقد ازدواج شده است.

شرایط صحت ازدواج غیر حضوری

در رابطه با این که برای عقد ازدواج غیر حضوری چه شرایطی جهت صحت چنین عقدی وجود دارد باید گفت که می‌توان همان شرایط ازدواج حضوری را نیز در نظر گرفت. ازدواج غیر حضوری زمانی صحیح است که تمام شرایط صحت عقد نکاح در آن وجود داشته تا بتوان عقد مزبور را از لحاظ حقوقی، صحیح دانست.

از جمله شرایطی که برای صحت عقد ازدواج غیر حضوری وجود دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• قصد و رضایت طرفین
• اهلیت طرفین
• معلوم بودن موضوع و جهت عقد ازدواج
• تعیین مدت و مهریه معلوم (در ازدواج موقت)

هر عقد و معامله‌ای برای آن که صحیح باشد، لازم است قصد و رضایت طرفین را به همراه داشته باشد. در این صورت یکی از شرایط اساسی صحت ازدواج غیر حضوری، قصد و رضایت زن و مرد به منظور انعقاد عقد است. به منظور صحیح بودن عقد ازدواج غیر حضوری، لازم است که طرفین، نیست واقعی برای این کار داشته باشند.

شرط دیگری که برای صحیح واقع شدن عقد نکاح وجود دارد، اهلیت دو طرف عقد است. در واقع زن و شوهری که قصد انعقاد عقد ازدواج را دارند، بایستی از صفات رشد، عقل و بلوغ برخوردار بوده و در هر صورت از دسته اشخاص محجورین نباشند. علاوه بر این که معلوم بودن موضوع عقد غیر حضوری نیز به عنوان شروط دیگر صحت چنین عقدی محسوب می‌شود.

در صورتی که ازدواج غیر حضوری از نوع عقد موقت باشد و زن و شوهر بخواهد به شکل غیر حضوری با هم صیغه کنند، لازم است که برای صحت چنین عقدی، مهریه و مدت معلوم در این زمینه تعیین شده باشد. در زمان جاری شدن خطبه صیغه موقت، مدت و مهریه معلوم از سوی زوجین بیان شده و در واقع جز معیار اصلی در عقد نکاح موقت به شمار می‌رود.

لازم به ذکر است که در عقد موقت غیر حضوری، چنانچه تعیین مهریه در زمان عقد صورت نگیرد و زن و مرد بخواهند که بعد از عقد اقدام به تعیین مهریه نمایند و یا این که مدت مشخصی برای عقد ازدواج، وجود نداشته باشد، عقد ازدواج صورت گرفته، باطل می‌باشد.

حکم شرعی عقد نکاح به صورت غیر حضوری

بررسی حکم عقد ازدواج غیر حضوری برای آن دسته از افرادی که قصد دارند عقد ازدواج را به این شیوه جاری کنند اهمیت دارد که از این رو قصد داریم به بررسی حکم شرعی عقد ازدواج مزبور بپردازیم.

در خصوص این که شرع پیرامون عقد نکاح غیر حضوری چه احکامی را صادر کرده و این که اگر زن و مردی در زمان خواندن خطبه عقد در یک مکان حضور نداشته باشند، آیا شرع چنین موضوعی را می‌پذیرد؟

در پاسخ به سوال مزبور باید گفت که در زمان صدر اسلام که هنوز در آن دوران امکاناتی از قبیل روش‌های برقراری ارتباط مانند تلفن و اینترنت وجود نداشت، در این صورت حکم خاصی پیرامون غیر حضوری بودن عقد ازدواج، صادر نشده است. از این حیث برای بررسی این موضوع لازم است که نظر فقها و مراجع تقلید مورد بررسی قرار گیرد.

تقریبا قریب به اتفاق فقها این نظر را دارند که از لحاظ شرعی، ازدواج غیر حضوری منعی نداشته و زن و مردی که امکان جاری کردن عقد ازدواج را به شکل حضوری ندارند، می‌توانند چنین عقدی را غیر حضوری جاری کنند. البته برای آن که شرعا ازدواج غیر حضوری صحیح باشد، لازم است که شرایط صحت عقد نکاح از سوی زن و مرد به درستی اجرا شود.

در واقع علی رغم این که ازدواج به شیوه غیر حضوری برقرار شده و زن و مرد در کنار هم حضور ندارند، اما بایستی از طریق راه‌های ارتباطی مختلف، صدا هم دیگر را شنیده و به نحوی در جریان عقد ازدواج باشند. در این صورت ایجاب از طرف مرد و قبول از طرف زن باید با صدای رسا شنیده شده و بین این دو عمل فاصله زمانی خاصی زیادی صورت نگیرد.

حکم قانونی ازدواج غیر حضوری

حکم شرعی ازدواج غیر حضوری با فرض رعایت کلیه شرایط صحت عقد نکاح، صحیح است و حال لازم است که حکم قانونی این نوع عقد نیز مورد بررسی قرار گیرد. از لحاظ قانونی نیز همانند حکم شرعی باید گفت که ازدواج غیر حضوری متعی ندارد و قانونا زن و شوهر می‌توانند عقد نکاح را به شیوه غیر حضوری منعقد می‌کنند.

در قانون ایران، منعقد شدن حضوری ازدواج را جز شرایط اصلی صحت عقد نکاح در نظر نگرفته است و به لحاظ قانونی، زن و مردی که در مجلس عقد با هم حضور نداشته باشند و یکی از آن‌ها در مکان دیگر باشد، امکان جاری کردن خطبه عقد را به شیوه غیر حضوری دارند.

البته باید به این نکته اشاره کرد که خواندن خطبه عقد ازدواج به صورت غیر حضوری منعی ندارد ولی در صورتی که بحث ثبت عقد در دفترخانه مطرح باشد، لازم است که زن و شوهر در محضر حضور داشته و ثبت نکاح به امضا آن‌ها برسد و یا در صورت عدم شرایط حضور در محضر، وکیل قانونی آن‌ها مراحل ثبت عقد ازدواج را انجام دهد.

در این صورت افرادی که در خارج از کشور هستند، برای ثبت ازدواج غیر حضوری، می‌توانند با مراجعه به سفارتخانه ایران در کشور مورد نظر، به هر فردی که تمایل داشتند، وکالت بدهند. در این صورت، شخصی که به او وکالت رسمی داده شده است، با در اختیار داشتن وکالت نامه رسمی از موکل، با حضور در دفترخانه به همراه یکی از زوجین که حاضر است، برای ثبت رسمی عقد نکاح اقدامات لازم را انجام می‌دهد.

بنابراین می‌توان گفت که چه به لحاظ شرعی و چه لحاظ قانونی، ازدواجی که به شیوه غیر حضوری جاری می‌شود، صحیح است، مشروط به این که شرایط صحت عقد ازدواج در این نوع نکاح رعایت شود.

ازدواج غیر حضوری و آثار مالی آن

ازدواج غیر حضوری که در همه جلسات مشاوره حقوقی تاکید می‌گردد شرعا و قانونا صحیح بوده و منعی برای آن که زن و مرد به شیوه غیر حضوری برای ازدواج اقدام کنند، وجود ندارد، در این صورت می‌تواند آثار مالی به همراه داشته باشد. آثار مالی عقد نکاح غیر حضوری مانند عقد حضوری برای زوجه می‌باشد که این آثار عبارتند از:

مهریه

مهریه به دو نوع عندالمطالبه و عندالاستطاعه قابل پرداخت بوده که میزان آن در عقد موقت باید در همان زمان عقد و در ازدواج دائم نیز می‌تواند بعد از عقد و یا در زمان عقد، تعیین شود. ازدواج غیر حضوری در صورت اجرای صحیح آن، حق مهریه برای زن به وجود می‌آورد که بلافاصله پس از جاری شدن خطبه عقد به صورت غیر حضوری، زوجه مالک مهریه می‌شود.

نفقه

آثار مالی دیگر در ازدواج غیر حضوری، نفقه بوده که تامین آن به عنوان تکلیف شوهر است. با جاری شدن عقد غیر حضوری همانند عقد حضوری، شوهر موظف است که نفقه خانم را پرداخت کند.

پرداخت کردن نفقه زوجه به منزله تامین کردن هزینه و مخارج زندگی همسر است که اثبات ناشزه بودن زن، دلیل قانونی برای نپرداختن نفقه از طرف شوهر است.

اجرت المثل

آثار مالی ازدواج غیر حضوری تنها به نفقه و مهریه، محدود نمی‌شود، بلکه اجرت المثل را نیز می‌توان به آثار این نوع عقد اضافه نمود. زوجه می‌تواند تحت شرایط ذکر شده در قانون مدنی، اجرت کارهایی را که در زندگی مشترک برای زن انجام داده است را از شوهر مطالبه نماید. پرداخت این حق به زن منوط به آن است که زوجه قصد تبرع برای کارهای انجام داده نداشته باشد.

شرط تنصیف اموال

با فرض این که عقد ازدواج غیر حضوری جاری شده و در سند ازدواج نیز شرط تنصیف اموال توسط شوهر امضا شود، در صورت وقوع طلاق آن هم طلاقی که از جانب زن باشد، با توجه به رعایت شرط تنصیف و تقاضای زن، شوهر وظیفه دارد تا نصف اموال و دارایی به دست آمده بعد از عقد ازدواج را به او بدهد.

البته رعایت شرط تنصیف اموال منوط به اثبات انجام تکالیف زوجیت از طرف زن بوده که اگر ثابت شود، زوجه در برابر شوهر، تمکین نکرده است، مستحق دریافت نصف دارایی شوهر نیست.

آثار مالی عقد ازدواج غیر حضوری در واقع همان حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک بوده که وظیفه پرداخت تمامی این حق با شوهر است. مهریه از جمله مهم‌ترین آثار این عقد به شمار رفته که زوجه بر حسب نوع مهریه امکان مطالبه آن در طول دوران رابطه و حتی بعد از طلاق را نیز دارد.

تعلق گرفتن نفقه به زن نیز مشروط به تمکین از شوهر بوده و دریافت اجرت المثل به زوجه نیز دارای شرایط خاصی است. علاوه بر این که طبق قانون، شوهر به میزان نصف دارایی که در دوران زندگی خود با همسر تصاحب کرده بایستی این اموال را به همسر خود بدهد.

مشاوره حقوقی پیرامون ازدواج غیر حضوری

به لحاظ قانونی، ممنوعیت برای جاری شدن خطبه محرمیت صیغه نکاح به صورت غیر حضوری وجود نداشته و به دلیل این که زن و یا مرد در زمان عقد، حضور ندارند، طرفین ناچار به عقد ازدواج غیر حضوری می‌شوند. با در نظر گرفتن شرایط صحت عقد ازدواج حتی در صورت غیر حضوری بودن عقد نکاح نیز، می‌توان آثار مالی را برای این عقد در نظر گرفت.

اگر پیرامون ازدواج غیر حضوری سوالات مختلفی دارید، می‌توانید به صورت رایگان از مشاوره حقوقی با وکیل آنلاین سامانه بنیاد وکلا استفاده کنید. در بخش تعیین شده در سامانه، هر سوال حقوقی که در مورد عقد ازدواج غیر حضوری داشته باشید، می‌توانید ثبت نموده و وکلای ما در کوتاه‌ترین زمان ممکن، پاسخ تمامی پرسش‌های شما را خواهند داد.

البته برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه و گفتگو مفصل با وکلا دادگستری امکان برخورداری از مشاوره حقوقی تلفنی و آنلاین و همچنین حضوری نیز در سامانه فراهم شده است که برای ثبت سفارش مشاوره حقوقی با کارشناسان ما در ارتباط باشید.