برای ورود به بحث انواع طلاق ابتدا باید گفت طلاق به خاتمه یافتن رابطه زناشویی گفته میشود و در حقوق ایران تنها در شرایط خاص و با رای دادگاه صالح قابلیت اجرا دارد.
با توجه به گستره حقوق خانواده که امکان بروز و تلقی سوالات متعددی از جمله سوالات در حیطه طلاق را به همراه می‌آورد، در این نوشته قصد داریم به بررسی و معرفی انواع طلاق پرداخته و احکام هر کدام را تشریح نماییم.
نکات برجسته این مقاله:
- طلاق از سوی مرد بدون دلیل موجه نیز امکان پذیر است اما منوط به پرداخت تمامی حقوق مالی زن می‌باشد.
- زن برای درخواست طلاق باید دلیل محکمه پسند به دادگاه ارائه دهد.
- سریع‌ترین راه جدایی طلاق توافقی است.
- وکالت در طلاق بدون حق توکیل به وکیل دیگری قابل اجرا نیست.
طلاق چیست؟
طلاق به خاتمه یافتن رابطه زناشویی گفته میشود و در حقوق ایران تنها در شرایط خاص و با رای دادگاه صالح قابلیت اجرا دارد.
برای تحقق طلاق ضروری است که طرفین سند طلاق را امضا کرده و نیز صیغه طلاق بین ایشان جاری گردد.
طلاق از دیرباز و در کلیه جوامع به عنوان یک رفتار اجتماعی غیرقابل اجتناب شناخته میشود که تا حد امکان باید از آن دوری کرده و به زندگی زناشویی فرصت حیات داد.
در واقع در دوره‌هایی از تاریخ مسیحیت، اجازه طلاق گرفتن به زوجین داده نمی‌شد و در سده‌های پیشین این اجازه به حقوق خانواده مسیحیت تزریق شد.
در حقوق خانواده اسلام نیز طلاق به عنوان حلالی که تا حد امکان باید از آن دوری شود شناخته میشود و به همین دلیل خاتمه رابطه زناشویی در کشورهای اسلامی به راحتی صورت نمی‌پذیرد.
با این حال انواعی از طلاق در حقوق ایران وجود دارد که از نظر طرف درخواست دهنده و امکان رجوع یا قطعیت طلاق، تقسی‌مبندی میشود.
با توجه به گستره حقوق خانواده که امکان بروز و تلقی سوالات متعددی از جمله سوالات در حیطه طلاق را به همراه می‌آورد، در این نوشته قصد داریم به پرسش طلاق چیست پاسخ دهیم و احکام هر کدام را تشریح نماییم.
انواع طلاق با توجه به طرف درخواست دهنده
همانطور که اشاره شد طلاق به خاتمه یافتن قانونی رابطه زناشویی گفته میشود و از جمله اثرات آن پایان زندگی زناشویی و تجرد دوباره زوجین است.
با توجه به تعریف طلاق، طبیعی می‌نماید که هر یک از طرفین رابطه زناشویی و نیز هر دو به همراه هم بتوانند درخواست طلاق خود را ثبت نموده و نسبت به خاتمه رابطه فی‌مابین اقدام نمایند.
در نتیجه از حیث ثبت درخواست طلاق، انواع طلاق عبارت خواهند بود از طلاق از طرف مرد، طلاق از طرف زن و طلاق توافقی که در ادامه معرفی می‌شوند.
با توجه به بالا بودن آمار طلاق در ایران طبق آخرین ارقام به دست آمده از سال ۹۹ نرخ رشد طلاق بیشتر از سال‌های قبل بوده است.
به صورتی که می‌توان گفت در سال ۹۹ به ازای هر ۳ ازدواج ۱ طلاق ثبت شده است.
آگاهی از این رقم باعث میشود تا مجموعه حقوقی بنیاد وکلا به راهنمایی صحیح افراد در زمینه طلاق بپردازد.
طلاق توافقی
طلاق توافقی به وضعیتی گفته میشود که هر دو زوج نسبت به اجرای صیغه طلاق و خاتمه رابطه فی‌مابین راضی هستند.
طلاق توافقی که نسبت به دیگر انواع طلاق به سهولت و سرعت بیشتری انجام میشود، معمولا تنها اثر آن طلاق طرفین است و درخصوص پرداخت مهریه یا شرایط حضانت فرزندان و یا استرداد جهیزیه تعیین تکلیف نمی‌کند.
طلاق توافقی در دو صورت انجام میشود:
- یا زوجین در زمان ثبت درخواست خود حقیقتا نسبت به اجرای طلاق و جدایی توافق نظر داشته و به همین دلیل با مشایعت یکدیگر ثبت
- درخواست را انجام می‌دهند
و یا آن که زوجه در حین سند ازدواج، وکالت در طلاق و توکیل در وکالت را دریافت کرده است و بعدا از طرف هر دو زوج و زوجه اقدام می‌نماید.
طلاق توافقی که تنها تشریفات آن الزام زوجین به مراجعه به مرکز مشاوره خانواده و تلاش برای بهبود روابط فی‌مابین است، بدون رسیدگی دادگاه خانواده و لزوم صدور حکم انجام میشود.
برای آغاز پروسه رسیدگی لازم است زوجین به سامانه تصمیم مراجعه کرده و رزرو وقت مشاوره نمایند.
برای این کار کافیست ابتدا به آدرس https://zaman.behzisti.net/ مراجعه کنید.
سپس روی گزینه دریافت نوبت کلیک کرده و وارد صفحه بعد شوید.
بر روی نقشه استان محل سکونت خود را انتخاب کنید.
این کار باعث پیشنهاد نزدیک‌ترین مراکز مشاوره به شما میشود.
در این مرحله لازم است مشخصات متقاضی و همسر و همچنین در صورت برخورداری از وکیل مشخصات اون نیز به درستی درج شود.
مشخصات فردی بلافاصله از ثبت احوال استعلام می گردد. در نتیجه اطلاعات باید دقیق و درست درج شود.
پس از پایان مراحل ثبت نام رسید نهایی که مشخصات شما و آدرس و ساعت مراجعه در آن درج شده، نمایش داده میشود.
تا روز مراجعه در حفظ این رسید کوشا باشید.
شرکت در جلسات ۴۵ دقیقه‌ای مشاوره برای زن و مرد الزامیست. عدم حضور زوجین در مشاوره طلاق پروسه رو طولانی‌تر می‌کند.
در پایان اگر نظر مشاور بر عدم سازش زوج بود با صدور گواهی عدم امکان سازش آن‌ها را به دادگاه ارجاع می‌دهد.
در سامانه تصمیم می‌توانید به درستی نمودار مراحل طلاق توافقی را مشاهده کنید.
در طلاق توافقی که زوجه با در اختیار داشتن وکالت در طلاق درخواست می‌دهد، ضروری است که نامبرده حق توکیل را نیز دارا باشد.
حق توکیل به این معنا است که وکیل اول بتواند از نیابت از موکل خود، وکیل دوم اختیار کند.
در طلاق توافقی، تنها داشتن وکالت در طلاق کفایت نمی‌کند زیرا طلاق از امور حقوقی است که حتما باید اراده دو شخص احراز گردد و یک شخص واحد نمی‌تواند از جانب دو نفر ابراز اراده نماید.
به همین سبب داشتن وکالت در طلاق به تنهایی کفایت اثر نمی‌کند.
زمانی که زوجه علاوه بر وکالت در طلاق، توکیل در وکالت را نیز دارا است، می‌تواند وکالت خود را به دیگری تفویض کرده و در نتیجه اراده در طلاق از جانب دو شخص مجزا اعلام و ابراز گردد.
در نهایت باید اشاره کرد که در طلاق توافقی، احراز وجود شرایط طلاق ضروری نیست اما زوجین به گذراندن دوره‌های مشاوره خانواده برای بهبود وضعیت و انصراف از طلاق راهنمایی می‌گردند.
طلاق از طرف مرد
بر خلاف طلاق توافقی، زمانی که درخواست طلاق از طرف مرد ابراز میشود، هر دو طرف توافق بر طلاق ندارند لیکن زوج می‌تواند اصولا نسبت به طلاق همسر خود بدون نیاز به احراز وجود شرایط و دلایل کافی اقدام نماید.
البته در حال حاضر زمانی که مرد درخواست طلاق خود را ارائه می‌نماید، زوجین به ادامه رابطه زناشویی و طی تشریفات مشاوره خانواده دعوت می‌شوند.
اما در کل در حقوق اسلامی و نیز در حقوق ایران، زوج می‌تواند هرگاه که بخواهد و به هر دلیلی که بخواهد همسر خود را طلاق دهد.
حقی که زوج برای ثبت و اجرای طلاق دارد یک حق ذاتی است و نمی‌توان آن را از مرد سلب کرد به همین سبب نمی‌توان در ضمن سند ازدواج و عقد نکاح، شرط عدم استفاده از حق و عدم درخواست طلاق توسط زوج را ثبت نمود.
طلاق از طرف زن
سومین حالتی که با توجه به طرف درخواست دهنده طلاق قابل تصور است، عبارت است از طلاق از طرف زن.
بر خلاف زمانی که درخواست طلاق از طرف زوج ثبت میشود و یا طلاق توافقی، در زمانی که زوجه درخواست طلاق یک طرفه داشته باشد، موانع و مشکلات متعددی در راه وی وجود دارد.
توضیح آن که در حقوق ایران، اجازه طلاق یک طرفه به زوجه داده نمی‌شود مگر آنکه برخی از شرایط قانونی مهیا باشد.
- یکی از حالت‌هایی که به زوجه اجازه طلاق یک طرفه داده میشود، زمانی است که نامبرده مهریه خود را برای خاتمه دادن به رابطه زناشویی به مرد ببخشد، این حالت از طلاق را در بند بعدی بیشتر توضیح خواهیم داد.
- حالت دوم از طلاق از طرف زوجه، به وضعیتی باز میگردد که نامبرده به دلیل وجود شرایط عسر و حرج از ادامه زندگی زناشویی با همسر در شرایط سختی قرار داشته و ادامه رابطه زناشویی می‌تواند به بروز آسیب‌های روحی و جسمی به وی بیانجامد.
عسر و حرج که به معنای بروز شرایط سخت و ناگوار است، مصادیق مشخصی در حقوق خانواده دارد.
برای مثال اعتیاد زیان آور همسر و یا ترک زندگی زناشویی برای مدت‌های نسبتا طولانی و یا رفتارهایی که بتواند امنیت و سلامت روحی یا جسمی زن را به مخاطره بیندازد به عنوان شرایط عسر و حرج شناخته می‌شوند.
در اینجا باید اشاره شود که با وجود سخت‌گیری قوانین خانواده در اجرای طلاق زمانی که درخواست از طرف زوجه ثبت میشود.
دشواری احراز شرایط عسر و حرج، دلایل و شرایط قانونی یاد شده انحصاری نبوده و احراز به سختی افتادن زوجه و یا خطر جسمی و روحی وی، برای اجرای طلاق کفایت می‌کند.
طلاق از طرف زوجه بدون داشتن وکالت در طلاق، دشوارترین نوع طلاق است که مدت زمان قابل توجهی به طول خواهد انجامید و با طی کردن مراحل مختلف رسیدگی قضایی همراه خواهد بود.
اما در نهایت و چنانچه دادگاه صالح حکم به طلاق زوجین صادر نماید، زوج الزام به حضور در مرجع صالح و امضای سند طلاق خواهد شد و در صورت استنکاف نامبرده، نمایندهای از طرف دادگاه برای حضور و امضای سند یاد شده معرفی خواهد گردید.
انواع طلاق از نظر قابلیت رجوع یا قطعیت
در بند پیشین با انواع طلاق با توجه به شخص درخواست دهنده آشنا شدیم و دانستیم که با توجه به اینکه درخواست طلاق از طرف هر یک از زوجین و یا به صورت توافقی ارائه شده باشد، شرایط مختلفی جاری خواهد بود و مدت زمان متفاوتی به طول خواهد انجامید.
در این بند قصد داریم انواع طلاق را از حیث قطعیت و یا قابلیت بازگشت بررسی نماییم.
توضیح آن که با وجود دشواری روند اجرای صیغه طلاق و اصرار مقامات صالح و قوانین مربوطه بر ادامه رابطه زناشویی تا حد امکان، اما پس از جاری شدن صیغه طلاق نیز امکان رجوع زوجین و ادامه مجدد رابطه زناشویی در مواردی وجود دارد که این حالت را طلاق رجعی می‌نامند.
در ادامه با انواع و احکام هر یک از طلاق رجعی و طلاق بائن آشنا می‌شویم.
طلاق بائن
طلاق بائن به نوعی از طلاق گفته میشود که پس از اجرای صیغه طلاق، دیگر امکان رجوع بین زوجین وجود ندارد و رابطه زناشویی قطعا خاتمه یافته است.
در اینجا باید خاطر نشان ساخت که در حقوق خانواده ایران، طلاق اصولا رجعی شناخته میشود مگر آنکه یکی از شرایط قانونی طلاق بائن را داشته باشد.
ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی، انواع حالت‌هایی را که طلاق از حالت رجعی به حالت بائن تغییر وضعیت می‌دهد را معرفی کرده است که به شرح ذیل است:
طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود
نزدیکی به معنای برقراری رابطه زناشویی به معنای اخص پس از اجرای صیغه نکاح بین زوجین است.
بنابراین چنانچه زوجین پیش از داشتن رابطه زناشویی و نزدیکی، نسبت به طلاق اقدام نمایند، صرف نظر از آن که درخواست طلاق از طرف کدام یک از آن‌ها ثبت شده باشد، طلاق فی‌مابین از نوع بائن و غیرقابل رجوع خواهد بود.
طلاق یائسه
یائسه به زوج‌های گفته میشود که از نظر سنی و یا فیزیک و شرایط بدنی، وارد دوران یائسگی شده است.
چنانچه طلاق زوجین پی از زمان یائسگی زوجه اتفاق افتاد، طلاق طرفین از نوع بائن بوده و امکان رجوع برای زوج وجود نخواهد داشت.
طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد
طلاق خلع و مبارات به حالت‌هایی گفته میشود که زوجه به دلیل کراهتی که نسبت به همسر خود دارد، موافقت می‌نماید که مهریه یا بخشی از مهریه یا مالی مازاد از مهریه را به زوج پرداخت کرده و در مقابل طلاق گیرد.
در چنین حالتی چنانچه زوجه نسبت به استرداد عوض داده شده رجوع ننماید، طلاق از نوع بائن خواهد بود و امکان رجوع برای زوج وجود نخواهد داشت.
توضیح آن که در طلاق خلع کراهت تنها از طرف زوجه است و به همین دلیل مالی که پرداخت میشود می‌تواند شامل تمام مهریه، بخشی از مهریه و یا مازاد بر مهریه باشد.
اما در طلاق مبارات، کراهت از سوی هر دو طرف وجود دارد و به همین سبب نیز مالی که بخشیده می‌تواند حداکثر تا سقف مهریه زوجه باشد.
در هر دو طلاق خلع و مبارات، مادامی که عوض از زوج مطالبه نشده باشد، طلاق از نوع بائن بوده و امکان رجوع برای زوج وجود ندارد.
سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از این که وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید
بسیار پیش می‌آید که زوجین پس از اجرای طلاق مجددا با یکدیگر ازدواج نمایند.
در حقوق ایران، امکان ازدواج مجدد زوجین شناسایی شده است اما اگر سه مرتبه متوالی زوجین از یکدیگر جدا شده باشند، صرف نظر از آن که دلیل بازگشت ایشان به یکدیگر از نوع رجوع در طلاق بوده باشد و یا ازدواج مجدد، در مرتبه سوم طلاق از نوع بائن خواهد بود و زوج امکان رجوع نخواهد داشت.
طلاق رجعی
طلاق رجعی برخلاف طلاق بائن است و به معنای آن است که زوج می‌تواند در دوران عده طلاق که مساوی با سه طهر (سه دوره ماهانگی در زوجه) و یا سه ماه است، به زوجه رجوع نماید.
قابل ذکر آن که طلاق در حقوق ایران اصولا از نوع طلاق رجعی بوده و جز حالت‌هایی که طلاق بائن است و پیش از این بیان شد، با طلاق رجعی مواجه هستیم.
رجوع در طلاق، تنها به خواست و اراده زوج بستگی دارد و ابراز اراده یک طرفه زوج برای برقراری مجدد رابطه زناشویی کفایت می‌نماید.
همچنین باید اشاره شود که زوجه در زمان عده طلاق، که امکان رجوع نیز در آن مهیا است، از برقراری رابطه زناشویی با شخص دیگری برخوردار نیست و تا پایان این مدت باید در انتظار تعیین تکلیف نهایی و قطعی شدن طلاق فی‌مابین باقی بماند.
مشاوره حقوقی انواع طلاق
در این نوشته با مفهوم طلاق و انواع آن آشنا شدیم و دانستیم که طلاق به خاتمه رابطه زناشویی زوجین گفته میشود که باید با طی کردن شرایط قانونی و اجازه مراجع صالح انجام شود.
همچنین اشاره شد که ممکن است درخواست طلاق از طرف هر یک از زوجین و یا به صورت توافقی بوده باشد.
در ادامه اشاره کردیم که قطعیت طلاق و یا امکان رجوع از آن برای زوج، انواع طلاق را از نوع بائن و رجعی ایجاد می‌کند.
طلاق بائن که در آن امکان رجوع برای زوج وجود ندارد، در موارد خاصی محقق میگردد که در قانون پیش‌بینی شده است و جز در این موارد، با طلاق رجعی مواجه هستیم.
همچنین اشاره شد که در طلاق رجعی، زوج می‌تواند به خواست خود و یک طرفه، در مدت زمان عده طلاق که برابر با سه طهر یا سه ماه است، از طلاق منصرف شده و در نتیجه رابطه زناشویی را مجددا از سر گیرد.
اما در طلاق بائن چنین حقی برای زوج وجود نداشته و رابطه زناشویی به صورت قطعی خاتمه یافته است.
با اینکه در این نوشته تلاش کردیم به ابعاد مختلف انواع طلاق و شرایط آن ورود کنیم، لیکن پیشنهاد میگردد پیش از اقدام برای ثبت درخواست طلاق از مشاوره موردی استفاده نمایید.
توضیح آن که گروه بنیاد وکلا به کمک مشاوره حقوقی رایگان و وکلای حقوق خانواده خود می‌تواند شما را در امر طلاق و نحوه اقدام و نتایج آن همراهی و مشایعت نمایند.
