در فیلم‌های جنایی بسیار دیده‌ایم که صحنه وقوع جرم را از دسترس عموم خارج کرده و تیم مستقر در محل بابت جمع آوری مدارک از روش‌هایی همچون انگشت نگاری استفاه می‌کنند، همچنین شاید دیده باشیم که نتیجه انگشت نگاری را با بانکی از اطلاعات تطبیق داده و مرتکب جرم و یا متهم جرم را کشف می‌کنند.
در دنیای حقیقی کشف جرم چندان با دنیای فیلم‌ها یکسان نیست. موانع متعددی وجود دارد که نمی‌تواند اجرای فانتزی فیلم‌ها را در دنیای حقیقی رقم بزند، با این حال در برخی مواقع و شرایط امکان اجرای بعضی از روش‌ها همچون انگشت نگاری وجود دارد.
در این نگارش قصد داریم به موضوع انگشت نگاری در جرم سرقت بپردازیم، برای موضوع نحوه انجام انگشت نگاری همچون درخواست شاکی یا ارجاع مستقیم توسط مقام قضایی، نتایج حاصل از انگشت نگاری همچون کشف جرم یا انتساب اتهام را بررسی خواهیم کرد. اگر نیاز به دریافت مشاوره حقوقی پیش از درخواست انگشت نگاری برای متهم دارید، از متخصصین ما راهنمایی دریافت نمایید.
مفهوم انگشت نگاری
پیش از آن که به نحوه اجرای انگشت نگاری و تاثیر آن در روند پرونده بپردازیم، باید به یک سوال ساده پاسخ دهیم، انگشت نگاری یعنی چه؟
از انگشت نگاری به عنوان ضبط آثار خطوط سر انگشتان اشخاص یاد می‌شود، اثر انگشت که به معنای تصور برداری از سایش شیارهای پایانه انگشت هستند، با توجه به منحصر به فرد بودن این شیارها در انسان‌های مختلف به وسیله شناختن افراد از روی خطوط سر انگشتانشان مورد توجه قرار دارند.
استفاده از اثر انگشت دقت ۱۰۰ درصد دارد، به نحوی که حتی در دوقلوهای همسان نیز اثر انگشت ایشان متفاوت است، جالب آن که تاریخچه استفاده از اثر انگشت به ۷ هزار سال پیش باز می‌گردد، مطابق با شواهد یافت شده در هزاره‌های پیشین کوزه‌گران چینی از انگشت شست خود برای امضای آثارشان استفاده کرده‌اند.
در واقع از انگشت نگاری به عنوان رایج‌ترین راه تامین امنیت شخصی افراد و نیز تحقیق در مورد جرایم یاد شده است، به این طریق که اثر انگشت اشخاص در یک سیستم کامپیوتری ذخیره و نگه‌داشت می‌شود، پایگاه داده یاد شده که می‌تواند با اطلاع اشخاص ایجاد شده باشد و یا بدون اطلاع ایشان، در بررسی‌های آتی کاربرد مقایسه‌ای خود را نشان خواهد داد.
برای مثال امروزه بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها برای ثبت ورود و خروج و دسترسی کارمندانشان از سیستم‌های اثر انگشت استفاده می‌نمایند، بانک ذخیره اثر انگشت، هر بار ورود و خروج کاربران را ثبت، نگه‌داشت و مقایسه خواهد کرد.
همچنین در سال‌های اخیر که شاهد ایجاد و استفاده از کارتهای ملی هوشمند بودیم، مشاهده کردیم که اثر انگشت کلیه متقاضیان دریافت و ثبت شد، این امر به ایجاد و نگه‌داشت بانک اثر انگشت که هویت هر شخص را تعیین کند کمک می‌نماید.
شواهد فیزیکی می‌باشد که با توجه به اصول کلی ((خصوصیت منحصر به فرد بودن آن)) از لحاظ عدم وجود دو اثر انگشت یکسان در بین تمام افراد و عدم تغییر پذیری در طول زندگی یک فرد فردیت آثار انگشت مورد قبول گسترده در بین حقوقدانان و کلا دانشمندان علوم جنایی و سیستم عدالت کیفری است و به عنوان یکی از ادله و مدارک مهم اثبات جرم و کشف جرایم نقش به سزایی در رفع ابهامات پلیسی، تشخیص هویت، شناسایی مجرم و رسیدگی، اثبات جرم و حصول اقناع وجدانی قضات در صدور حکم دارد.
نحوه انجام انگشت نگاری
انجام انگشت نگاری تقریبا منطبق با شرایطی است که در فیلم‌های جنایی دیده‌ایم، از آنجا که اتصال انگشت‌های دست و نیز پا، با سطح وسایل و اشیای فیزیکی با بر جا گذاشتن آثار این اتصال همراه است، و نیز با توجه به اینکه اثرات وارد شده در طول زمان به خودی خود پاک نمی‌شوند، با استفاده از ابزارهایی همچون پودرهای شیمیایی مخصوص، می‌توان اثرات به جا مانده را پر رنگ کرده و امکان تصویر برداری از آن‌ها را فراهم ساخت.
مسلما همه سطوح به میزان یکسانی آثار یاد شده را به خود جذب نمی‌کنند، همچنین اثر انگشت باید فاقد کشیدگی یا پاک شدگی باشد تا بتوان آن را منطبق با نمونه‌های موجود ساخت. به همین سبب نیز اصولا از وسایلی انگشت نگاری انجام می‌شود که محل اتصال انگشتان بوده باشد.
در صورتی که شرایط اثر انگشت مناسب باشد، به وسیله چسب یا ابزار لازم آن را از محل وقوع برداشته و به بانک‌های اطلاعاتی منتقل می‌سازند.
با وجودی که انگشت نگاری می‌تواند در جرایم مختلف به کشف جرم و مرتکب آن کمک شایانی نماید، لیکن به راحتی و در کلیه مواقع این اقدام صورت نمی‌پذیرد. با توجه به منابعی که در این راه باید خرج شود، درباره جرم سرقت درخواست شاکی مقدمه انگشت نگاری خواهد بود که در ادامه توضیح داده می‌شود.
درخواست شاکی
در جرم سرقت، انگشت نگاری تنها در صورتی انجام می‌شود که شاکی درخواست اجرای آن را داشته باشد. با توجه به این امر بدیهی است که نخست باید شکایت سرقت مطرح شده باشد، پس از طرح شکایت سرقت، شاکی می‌تواند درخواست انگشت نگاری خود را به مقامات قضایی اعلام نماید.
قابل ذکر آن که با توجه به انتقال بستر مکاتبات و درخواست‌های قضایی به سامانه‌های مربوطه، امروزه ثبت درخواست انگشت نگاری توسط شاکی باید در دفاتر خدمات قضایی صورت پذیرد و احتیاجی به مراجعه حضوری به مقام قضایی نیست.
البته چنانچه شاکی در جرم سرقت قرارداد وکالت با وکیل دادگستری صادر کرده باشد، می‌تواند از وکیل خود بخواهد که درخواست انگشت نگاری را ثبت نماید.
با وجودی که درخواست شاکی برای انجام انگشت نگاری در جرم سرقت ضروری است، اما شرط کافی نیست، در ادامه به دیگر شرایط ضروری می‌پردازیم. شما می‌توانید با وکیل آنلاین بنیاد وکلا قبل از هر درخواستی مشورت نمایید.
شرایط درخواست شاکی
همانطور که بیان شد ضروری است که شاکی پرونده سرقت، راسا یا توسط وکیل دادگستری درخواست انگشت نگاری خود را به مقام قضایی اعلام نماید، لیکن این درخواست تنها در صورتی موضوعیت داشته و قابلیت اجرا خواهد داشت که محل وقوع سرقت بدون تغییر و دست نخورده باقی مانده باشد، ترجیح بر آن است که محل مورد نظارت و دور از دسترس عموم قرار داشته باشد.
همانطور که بیان شد اشیا حافظه آثار انگشتانی هستند که با آن‌ها ارتباط برقرار کرده‌اند، لیکن اگر چندین و چند دست یک وسیله را مورد استفاده قرار داده باشند و یا آن که شخصی اقدام به پاک کردن آثال از روی وسایل کرده باشد، انگشت نگاری مفهوم خود را از دست می‌دهد، پس ضرورت دارد که محل وقوع جرم بدون اختلال و دست نخورده باقی مانده باشد.
نکته دیگری که باید توجه داشت آن است که انجام انگشت نگاری ضرورت دارد که توسط ضابط دادگستری و با دستور مقتضی انجام شده باشد و الا از ارزش اثباتی برخوردار نخواهد بود. پس شاکی نمی‌تواند راسا در این خصوص اقدام نماید، حتی اگر درخواست خود را قبلاً ثبت کرده باشد.
مورد دیگری که باید اشاره کرد آن است که اصولا انگشت نگاری و انجام آن توسط مقام قضایی، احتیاجی به پرداخت هزینه توسط شاکی ندارد، در طی پرونده و در صورت کشف مجرم، دادگاه تکلیف پرداخت هزینه‌های تحقیقاتی انجام شده و مسئول پرداخت آن را تعیین خواهد کرد.
نتیجه انجام انگشت نگاری
انجام انگشت نگاری ممکن است به کشف اثر انگشت‌های متعدد بینجامد، در این صورت با آثار یاد شده چه می‌توان کرد. نکته اولی که باید در نظر داشت حفظ آثار جمع آوری شده در اسناد پرونده است، حتی اگر اثر انگشت یافت شده در همان لحظه اول کاربرد خود را نشان ندهد، لیکن حفظ و نگه‌داشت آن در زمره مدارک می‌تواند در ادامه رسیدگی‌ها موثر واقع شود.
با این حال چند وضعیت اصلی که ممکن است از برداشتن اثر انگشت به دست آید را در ادامه بررسی می‌نماییم.
انطباق با بانک داده‌های انگشت نگاری
بانک‌های اطلاعات داده به مجموعه‌ای از اطلاعات گفته می‌شود که به دلیل داشتن وجه تشابه گرد هم آمده‌اند، برای مثال بانک اثر انگشت به محل حفظ و ذخیره‌سازی اثر انگشت اشخاص متعدد با ذکر مشخصات هویتی هر کدام از آن‌هاست.
همانطور که پیش از این بیان شد در جریان صدور کارتهای هوشمند ملی، اثر انگشت‌های کلیه متقاضیان ثبت و ضبط شد، در نتیجه به نظر می‌رسد که بانک اثر انگشت موجود بسیار کامل و قوی خواهد بود. اما آیا امکان دسترسی به آن برای مقام قضایی و انطباق اثر انگشت کشف شده در صحنه جرم برای یافتن متهم وجود دارد یا خیر؟
به نظر می‌رسد که باید به دستور موردی مقام قضایی توجه کرد و نمی‌توان حکم کلی در این باره اعلام داشت.
انطباق با اثر انگشت متهمان
چنانچه در یک پرونده سرقت چند متهم محدود وجود داشته باشد، در صورتی که مدارکی دال بر ارتکاب جرم توسط ایشان وجود داشته باشد اما کافی برای انتساب جرم نباشد، می‌توان از انطباق اثر انگشت کشف شده با اثر انگشت متهمان استفاده کرد.
البته باید توجه داشت که استفاده از اثر انگشت به خصوص در جرم سرقت چندان تاریخچه طولانی در سیستم کیفری ما ندارد اما با وجود بودن مدارک دال بر ارتکاب جرم، به نظر می‌رسد مانعی برای درخواست انطباق اثر انگشت کشف شده و متهم وجود نداشته باشد و شاکی بتواند درخواست این امر را ثبت و به اطلاع مقام قضایی برساند.
ارزش اثباتی انگشت نگاری
منظور از ارزش اثباتی انگشت نگاری پاسخ به این سوال است که کشف اثر انگشت و حتی انتساب آن به یک شخص چه تاثیری در سرنوشت پرونده خواهد داشت؟ برای پاسخ به این سوال باید یک نگاهی به مدارک اثباتی در سیستم حقوقی ایران داشته باشیم.
در نظام حقوق کیفری ما ادله احرازی جرم سرقت عبارتند از اقرار، شهادت، سوگند و علم قاضی. اقرار همانگونه که از نام آن برمی‌آید بیان صریح متهم نسبت به ارتکاب جرم است، در اقرار ضروری است که شک و شبه‌های نسبت به صحت آن وجود نداشته باشد، در نتیجه اقرار صحیح نوبت به استفاده از هیچ مدرک دیگری نمی‌رسد و ارتکاب جرم توسط وی احراز می‌گردد.
مورد بعدی از ادله احرازی، شهادت است. شهادت به معنای آن است که شخصی ارتکاب جرم توسط دیگری را اعلام نماید، شاهد نباید در موضوع شهادت ذی‌نفع باشد همچنین نباید با شخصی که علیه او شهادت داده است، رابطه غرضورزانه داشته باشد. نکته دیگر آن که شاهد باید با حواس خود همچون دیدن و شنیدن نسبت به ارتکاب جرم مرتکب آگاه شده باشد. جرم سرقت با شهادت دو مرد اثبات می‌گردد.
مورد بعدی از ادله اثباتی سوگند است، سوگند که به معنای اقامه قسم است تنها با قرار دادگاه صورت میپذیر و شرایط خاص خود را دارد که در اینجا به آن ورود نمی‌کنیم.
آخرین مورد از ادله اثباتی در موضوعات کیفری که به عنوان علم قاضی شناخته می‌شود، از اهمیت به سزایی برخوردار است. در واقع احتمال اینکه مرتکب شخصا اقرار کند بسیار کم است، حتی احتمال اینکه چند نفر با چشمان خود وقوع جرمی را دیده باشند نیز همیشه وجود ندارد.
علم قاضی که به عنوان اقناع وجدان قاضی نیز شناخته می‌شود، به حالتی گفته می‌شود که قاضی رسیدگی کننده از مجموعه شرایط و وضعیت، ارتکاب جرم توسط متهم را می‌پذیرد. استفاده از نظر کارشناسان یکی از راه‌هایی است که علم قاضی را به همراه می‌آورد، بیانات اشخاص درگیر در یک پرونده، سابقه متهم، وجود انگیزه در وی و دیگر شرایط و امارات همگی در کنار هم می‌توانند وجدان قاضی را اقناع کنند.
البته باید توجه داشت که در مواردی که حکم مستند به علم قاضی است، قاضی مستلزم است که دلایل اقناع خود را در حکم ذکر نماید.
نتیجه انگشت نگاری حتی در زمانی که با اثر انگشت یکی از متهمان همخوانی دارد، ضرورتا به معنای مجرم بودن وی نخواهد بود، انطباق یاد شده می‌تواند یکی از مستنداتی باشد که علم قاضی را به همراه بیاورد، در نتیجه تعیین ارزش اثباتی اثر انگشت و میزان وزنه آن در هر پرونده توسط قاضی رسیدگی کننده تعیین می‌شود، اما به عنوان یکی از مستندات و نظرات کارشناسی ضروری است که مورد توجه ایشان قرار گیرد.
مشاوره انگشت نگاری برای دزدی
در این مقاله سعی کردیم به یکی از نوین‌ترین وسایل اثبات جرم یعنی انگشت نگاری بپردازیم، مشاهده کردیم که انگشت نگاری چنانچه به طور صحیح انجام شده باشد، نتایج تطبیقی ۱۰۰ درصدی را با خود به همراه می‌آورد.
همچنین بیان شد که نتایج انگشت نگاری را می‌توان با بانک اطلاعات اثر انگشت مطابقت داد و یا آن که با اثر انگشت متهمان، در هر صورت و صرف نظر از استفاده ثانویه‌ای که از انگشت نگاری خواهد شد، برای آن که در جرم سرقت این اقدام صورت پذیرد، ضرورت دارد که شاکی درخواست خود را ثبت نموده و دستور انجام انگشت نگاری توسط مرجع قضایی صادر شده باشد، و نیز بیان شد که انگشت نگاری تنها از محلی انجام می‌شود که از دسترس و تغییر به دور بوده باشد.
نکته دیگری که در این مقاله اشاره شد ارزش اثباتی انگشت نگاری بود، دیدیم که ارزش نتایج حاصل از انگشت نگاری به قاضی رسیدگی کننده به پرونده بستگی دارد و ممکن است مستند صدور رای قرار گیرد.
با وجود آن که تلاش شد بررسی مفید و کاملی از موضوع انگشت نگاری، مفهوم، کاربرد و نحوه انجام آن در جرم سرقت ارائه شود، اما چنانچه سوالات تکمیلی در این خصوص داشتید می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی، آنلاین و حضوری گروه بنیاد وکلا بهره‌مند شوید.
بنامخدا
سپاسازراهنمائشما
درپناهحق//