در قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران برای افراد مختلف اعم از کسانی که در ایران متولد شده یا پدر و مادر آن‌ها ایرانی هستند و در کشور دیگر به دنیا آمده‌اند تابعیت ایرانی را در نظر گرفته است و به نظر می‌رسد که در ایران سیستم خاک و خون هر دو مورد تایید قانونگذار بوده است.
البته باید متذکر شد که تابعیت از طریق خون به تابعیت از طریق خاک ارجحیت دارد. شرایطی که در قوانین تابعیت جمهوری اسلامی ایران وجود دارد در موارد زیادی با تابعیت در کشورهای اروپایی و آمریکای و حتی آسیایی متفاوت است.
تابعیت و اعطای آن
در بسیاری از این کشورها مخصوصا کشورهای کوچک تابعیت در ازای مبلغی به فرد متقاضی اعطا می‌شود و در کشورهای دیگر در ابتدا برای مدتی اقامت و پرداخت هزینه‌های متفاوت و بعد از سه تا پنج سال تابعیت کشور مورد نظر به فرد داده می‌شود.
البته وجه اشتراکی نیز وجود دارد که پذیرش تابعیت افرادی که تصمیم به سرمایه‌گذاری در کشورمورد نظر خود را دارند یا از لحاظ علمی در سطح بالایی هستند.
در هر حال بحثی که در مورد تابعیت افراد در ایران مطرح است تابعیت تبعه کشورهای دیگر است که به صورت قانونی یا غیر قانونی در ایران زندگی می‌کنند و متاسفانه بسیاری از سرمایه‌های که متعلق به مردم ایران است به آن‌ها داده می‌شود از جمله داشتن مشاغل خرد.
نباید این نکته را نادیده گرفت که قشر بیکار جامعه معمولا به دلیل نداشتن پشتوانه مناسب، این مشاغل که توسط اتباع کشورهای دیگر انجام می‌شود آن را نمی‌پذیرند و در اینجاست که مشکل ما فقط تابعیت افراد بیگانه و حضور آن‌ها در ایران به تنهایی جلوه نمی کند بلکه مسئله اشتغال کسانی که ایرانی هستند و جز آمار بیکار جامعه می‌باشند مطرح می‌شود.
در اینجا لازم است که با توجه به شرایط موجود قوانین و آیین‌نامه‌های وضع شود که بیکاری را در کشور کاهش دهیم.
نکات مثبت و منفی اعطای تابعیت ایرانی به اتباع خارجی
در این مقاله ما برآن شدیم شرایط پذیرش تابعیت اتباع کشورهای دیگر به تابعیت جمهوری اسلامی ایران مورد مطالعه قرار دهیم. در بررسی این باید دید آیا کشور ما با وجود اتباع بیگانه نیاز دارد یا خیر و دادن تابعیت به این افراد چه نکات مثبت و منفی را دربرمی‌گیرد.
با نگاه به حضور اتباع بیگانه در کشور ایران می‌توان به این مورد توجه کرد که در مواردی خاص دادن تابعیت به کسانی که دارای درجه علمی بالایی هستند و یا سزمایه‌گذرانی که در زمینه های که با سیستم حاکمیتی در تضاد نباشد می‌توان تابعیت را اعطا کرد.
اما باتوجه به رشد روز افزون علم در کشور شاید نیاز ما به حضور اتباع که سطح علمی بالایی دارند مانند گذشته نیست و در واقع می‌توان گفت در این زمینه ما به خود کفایی علمی رسیدیم و اگر گاهی به این دلیل فردی تابعیت ایرانی داده می‌شود موارد خاص و استثنایی دارد.
در مورد حضور سرمایه‌گذاران اتباع بیگانه همانطور که دربالا بیان شد حضور آن‌ها در زمانی که با موارد حاکمیتی نظام تعارضی نداشته باشد بلامانع به نظر می‌رسد و حتی می‌توان گفت از وجود چنین افرادی برای به کار افتادن چرخ اقتصادی و دعوت به اشتغال از افراد بیکار جامعه ضروری و مورد توجه می‌باشد.
در کنار این نکات مثبت باید به نکات منفی دادن تابعیت به افرادی که تبعه کشورهای دیگر هستند نیز اشاره کرد. در این مورد اولین و مهم‌ترین نکته مسئله امنیت جامعه چه و چه اجتماعی برای افرادی است که ایرانی هستند.
متاسفانه جرایم زیادی در سال‌های اخیر توسط اتباع بیگانه به وقوع پیوسته است که اکثر آن‌ها بدون مجوز قانونی وارد ایران شده‌اند.
مسئله بعدی اشتغال است. همانطور که در ابتدا بیان شد متاسفانه اغلب مشاغی که می‌توان از آن‌ها به عنوان مشاغل خرد جامعه یاد کرد توسط اتباع کشورهای بیگانه انجام می‌شود. نرخ بالای بیکاری جوانان با این شرایط در تعارض منافع قرار دارد و نیاز به مدیریت بهتر داریم.
در ادامه باید به شرایط پذیرش تابعیت افراد در قانون مدنی و آیین‌نامه‌های وزارت امور خارجه نظری انداخت و تا حدی آن‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.
تابعیت در قانون مدنی ایران
در ابتدا به بررسی مواد مربوط به تابعیت در قانون مدنی می‌پردازیم و سعی می‌کنیم که ترسیمی از شرایط تابعیت و اشکالات موجود در آن را بررسی کنیم.
اشخاص زیر تبعه ایران محسوب می‌شوند:
- کلیه سکنه ایران به استثنای اشخاصی که تابعیت خارجی آن‌ها مسلم می‌باشد.
- کسانی که پدر آن‌ها ایرانی است اعم از اینکه در ایران یا خارجه متولد شده باشند.
هر چند در نگاه اول این مسئله بی‌رحمانه به نظر می‌رسد اما باید به نکاتی توجه کرد از جمله اینکه کسی که با زنی ایرانی ازدواج می‌کند و دارای فرزندی می شود و خود تبعه کشوری دیگر و همچنین نخواسته به تابعیت ایران در بیاید حتما نمی‌خواهد فرزندش دچار مسئله دو تابعیتی گردد و مایل است او تابع کشور خود باشد.
چه بسا اگر خود به تابعیت ایران درآید این مشکل حل می‌شود اما ظاهر این بند این مسئله را نشان می‌دهد.
در اینجاست که باید مسئله ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجی را مورد توجه قرار داد و به نظر شرایطی را تعیین کرد تا در آینده این مشکل به وجود نیاید و در کنار این مسئله باید این مطلب را نیز مدنظر داشت که در فقه اسلامی ازدواج افراد مسلمان از هر قوم و تباری مورد تایید است.
در نتیجه باید آیین‌نامه و یا قانونی وضع کرد که در حالی که به مسائل گفته شده توجه دارد به ازدواج زن ایرانی و تبعه کشورهای خارجی و در ادامه وجود فرزندانی که ممکن است از لحاظ تابعیت دچار مشکل شود بررسی کرد.
به نظر اینجانب افرادی که خواهان ازدواج با زن ایرانی است باید شرایط اقامت و تابعیتشان محرز گردد و چنانچه مشکلی از این لحاظ نبود به ازدواج مبادرت نمایند.
در اینجا شاید ایجاد این قوانین برای این افراد ایجاد مشکل کند ولی مسلما هر قانونی که وضع می‌شود باید مصالح نظام اجتماع و افراد را در نظر بگیرد.
به عنوان یک ایرانی این حق مسلمی است که قوانین جامعه در هر حال به نفع تبعه ایرانی باشد.
- کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشند.
در نگاه اول شاید ساده به نظر برسد اما با قدر تامل می‌توان گفت با وجود این بند افراد زیادی می‌توانند تابعیت ایرانی برای فرزند خود بگیرند در حالی که قانونا یا غیر قانونی ساکن ایران باشند و در واقع در حالی که بند بالا مطرح کرده اما در این بند راهی برای فرار از راه بالا را هم قرار داده است.
- کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آن‌ها در ایران متولد شده به وجود آمده‌اند.
در واقع این بند نیز کامل کننده بند قبل است و باز باید به این نکته توجه کرد که حتی اگر خوشبینانه به این مورد نگاه کنیم باز به موردی که در بند ۳بود برمی‌گردیم زیرا در واقع مشخص نیست پدر و مادری که در ایران متولد شده‌اند پدر و مادر آن‌ها معلوم بوده؟ ایرانی بوده یا خیر؟
در بند ۳ و ۴ ما تابعیت را بر اساس خاک می‌بینیم در حالی که در بسیاری از قوانین مطرح شده که نظام جمهوری اسلامی بر پایه سیستم خون است نه خاک و ما هیچ تفکیکی اساسی و قانونی در ابتدا برای آن ایجاد نکردیم. بند ۵ نیز بیان کننده تابعیت افراد براساس خاک می‌باشد.
در انتها باید متذکر شد که با توجه به ایجاد شرایط مساعد برای اعطای تابعیت به اتباع کشورهای دیگر و پذیرش تابعیت ایران باید در مواردی مانند اتباع ایرانی با آن‌ها برخورد کرد.
البته محدودیت‌های خاص را باید اعمال کرد از جمله اشتغال به حرفه‌های که منظر حاکمیتی مهم شوند. اما به طور مثال فردی که به تابعیت ایران پذیرفته شده است نباید از حق داشتن گواهینامه منع شود.
در واقع باید با وی مانند یک ایرانی برخورد شود و در مورد دادن مشاغل خاص که منع گردیده نیز می‌توان تدابیری اندیشید که در صورت وجود شرایط خاص مثلا گذشت مدت خاص و نداشتن سوء رفتار از فرد متقاضی با همان شرایط پذیرش که برای دیگر افراد جامعه است از وی هم در مشاغل خاص استفاده کرد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید از مشاوره حقوقی رایگان بنیاد وکلا بهره‌مند شوید و پرسش خود را در سایت مطرح کنید.
