اگر گذر شما نیز به دادسرا و دادگاه افتاده باشد، حتما اصطلاحاتی نظیر بزه‌دیده، شاکی و مدعی خصوصی را شنیده‌اید. در این مقاله من می‌خواهم شما را با این اصطلاحات و تفاوت‌های آن آشنا کنم و به شما راهنمایی‌های لازم را اگر شما در زمره هر یک از آنان باشید ارائه می‌دهم.
آشنایی با اصطلاحات مهم حقوق کیفری
در فرآیند دادرسی کیفری و رسیدگی به شکایات، عموما اصطلاحات ویژه‌ای در حوزه‌ی حقوق کیفری به کار می‌روند که آشنایی با معنای دقیق آن‌ها اهمیت زیادی دارد.
شما در این قسمت با مهم‌ترین و متداول‌ترین اصطلاحات کیفری نظیر شاکی، بزه‌دیده، مدعی‌العموم و غیره تفاوت‌های آن‌ها آشنا می‌شوید.
شکایت کیفری
به طور کلی شکایتی که در محاکم قضایی قابل طرح است ممکن است دارای جنبه‌های حقوقی یا کیفری باشد. منظور از اصطلاح شکایت کیفری آن دسته از شکایت‌هایی است که موضوع آن‌ها با جرم و مجازات در ارتباط است.
بنابراین در مواقع وقوع جرم، طرف دعوا برای شکایت از مجرم اقدام به طرح شکایت کیفری در محاکم دارای صلاحیت می‌کند، شکایت کیفری علی‌الاصول در دادسرا مطرح می‌شود و سپس جهت رسیدگی به دادگاه مربوطه ارسال می‌شود.
بزه‌دیده
مطابق ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری بزه‌دیده اینطور تعریف شده است؛ بزه دیده شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می‌گردد.
در واقع هرگاه رفتار مجرمانه‌ای به وقوع می‌پیوندد ممکن است فرد یا افرادی از آن جرم آسیب ببینند، این ضرر و آسیب می‌تواند ضررهای مادی یا معنوی باشد، به این فرد یا افرادی که از جرم آسیب و ضرر و زیان می‌بینند در اصطلاح حقوقی بزه دیده گفته می‌شود.
شاکی
واژه شاکی، کلمه‌ای است که بین عموم افراد جامعه بسیار مصطلح است؛ اما باید دید معنای درست حقوقی این کلمه دربرگیرنده چیست.
شاکی در واقع همان بزه دیده است که تعقیب جرم و محکومیت کیفری فرد مجرم را از محاکم قضایی درخواست می‌کند.
به عبارت بهتر زمانی که بزه دیده یعنی فردی که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان شده است، اقدام به ثبت شکواییه کرده و از محاکم قضایی درخواست رسیدگی به عمل مجرمانه صورت گرفته و تعقیب مرتکب را داشته باشد به او شاکی می‌گوییم. در واقع ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری دربرگیرنده تعریف شاکی نیز هست.
مدعی خصوصی
مدعی خصوصی در واقع همان شاکی است که پس از درخواست تعقیب مرتکب و رسیدگی توسط مراجع قضایی جبران خسارت و ضرر و زیان ناشی از جرم را مطالبه می‌کند.
در واقع زمانی که شاکی پس از تقاضای رسیدگی و تعقیب مرتکب، ضرر و زیان ناشی از جرم را به عنوان جبران خسارت و محکومیت حقوقی متهم مطالبه کند مدعی خصوصی نام دارد.
شکواییه
شکواییه یا شکایت‌نامه نوعی سند حقوقی است که متن شکایت‌نامه‌ی دعوا در آن نوشته می‌شود.
برای اینکه شاکی بتواند دعوای کیفری را در یک مرجع کیفری مانند دادسرا یا دادگاه آغاز کند، باید در مرحله اول ادعای خود را طبق تشریفات تعیین شده در قانون به مرجع کیفری ارسال کند.
طبق تشریفات قانونی درخواست رسیدگی به ادعای وقوع جرم از جانب شاکی باید در یک فرم مخصوصی که شکواییه نامیده می‌شود، تنظیم شود البته نهاد دادسرا و ضابطین دادگستری مکلفند شکواییه‌های شفاهی یا در قالب عادی را نیز پذیرفته و پیگیری نمایند.
نکات مربوط به تنظیم شکواییه در ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری مورد اشاره قرار گرفته است که رعایت این نکات ضروری است تا از رد شکایت توسط مراجع کیفری جلوگیری شود.
در تنظیم شکواییه اطلاعاتی همچون مشخصات شاکی، مشتکی عنه، عنوان و زمان جرم و شرح کامل شکایت ذکر می‌شود.
مدعی العموم
منظور از مدعی العموم یا دادستان فرد صاحب منصب و صاحب سمت قضایی است که جهت حفظ حقوق عامه و نظارت در اجرای قوانین بر اساس مقررات قانونی انجام وظیفه می‌کند.
در واقع مدعی العموم همانطور که از عنوان این عبارت پیداست به نوعی نماینده جامعه در دادسرا است و به نمایندگی از مردم وظیفه حفظ حقوق و منافع مردم و مصلحت افراد جامعه را بر عهده دارد.
ریاست دادسرا بر عهده دادستان است و کلیه اقدامات دادسرا تحت کنترل و نظارت دادستان انجام می‌شود.
دادرس
دادرس در یک مفهوم عام به معنای قاضی رسیدگی کننده به دعوای مطروحه و پرونده‌های ارجاع شده به شعبه‌ای که در آن مشغول است گفته می‌شود.
اما در مفهوم جزئی‌تر و دقیق‌تر، دادرس با قاضی و رئیس شعبه متفاوت است و از نظر مقام و مرتبه در درجه‌ای پایین‌تر از قاضی قرار دارد و تنها در صورت غیاب قاضی یا موارد مانند دستور قانونی اقدام به رسیدگی به پرونده و فصل خصومت یا صدور رای خواهد کرد.
به عنوان مثال یکی از اختیارات و وظایف دادرس انجام وظایف بازپرس در غیاب او با وجود شرایط دیگری است که در ماده ۱۸۹ آیین دادرسی کیفری مورد اشاره قرار گرفته است.
بازپرس
بازپرس نیز به یک مقام قضایی که در دادسرا فعالیت دارد گفته می‌شود.
هرگاه پرونده‌ای از جانب دادستان به بازپرس ارجاع شود و یا شکایتی مستقیماً به بازپرس برسد وظیفه دارد رسیدگی کرده و در خصوص ارتکاب یا عدم ارتکاب جرم، یا چگونگی ارتکاب جرم تحقیقات و بررسی لازم را انجام دهد.
در واقع بازپرس وظیفه دارد تحقیقات مقدماتی را در خصوص جرائم گزارش شده انجام داده و همچنین برای کشف جرم دلایل و شواهد لازم را جمع آوری کرده و اقدامات لازم را در جهت جلوگیری از، از بین رفتن دلایل اثبات جرم انجام دهد بازپرس در راستای انجام وظایف خود می‌تواند از کمک ضابطین دادگستری بهره‌مند شود.
مشتکی عنه
در حقوق کیفری منظور از متشاکی یا مشتکی عنه، فردی است که، در سیستم قضایی اعم از دادسرا یا دادگاه کیفری، شکایتی کیفری از او توسط فرد شاکی به ثبت رسیده باشد. در واقع مشتکی عنه کسی است که شاکی از او شکایت کرده باشد.
این فرد مطابق قانون آیین دادرسی کیفری دارای حقوق مختلفی است، این حقوق مانند حق دادرسی منصفانه، حق برخورداری از وکیل کیفری و سایر در مواد مختلف قانون آیین دادرسی کیفری مورد بحث قرار گرفته است.
متهم
متهم به کسی گفته می‌شود که در جریان شکایت کیفری و با آغاز تحقیقات مقدماتی، بر اساس دلایل مذکور در پرونده کیفری و مستندات ارائه شده توسط شاکی، توسط بازپرس یا دادیار پرونده مظنون و متهم به ارتکاب جرم تشخیص داده شود.
بنابراین زمانی که بازپرس یا دادیار مسئول رسیدگی به پرونده، با در نظر گرفتن دلایل و مستندات ارائه شده در پرونده، شخص مورد شکایت را، مظنون به ارتکاب جرم تشخیص دهند و او را به دادسرا احضار نمایند، آن شخص متهم نامیده می‌شود که با مجرم مترادف نبوده و تفاوت دارد.
مجرم
اصطلاح مجرم به فردی اطلاق می‌شود که، پس از اتمام مراحل رسیدگی در دادسرا و دادگاه کیفری بدوی و همچنین دادگاه تجدید نظر، وقوع جرم توسط او به طور قطعی ثابت شده باشد و بنابراین حکم محکومیت قطعی او صادر شود.
در واقع اصطلاحی است که برای مرحله‌ای بعد از اثبات اتهام به کار می‌رود و بنابراین با متهم متفاوت است.
کیفرخواست
کیفرخواست در واقع اصطلاحی است که برای ادعای دادستان در خصوص مجرم بودن متهم و تقاضای او جهت رسیدگی دادگاه و صدور حکم به کار می‌رود.
بنابراین دادستان زمانی که کیفرخواست را صادر کند، بیانگر آن است که تحقیقات دادسرا به این نتیجه رسیده است که متهم به پرونده مجرم بوده و بنابراین از دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم و تعیین مجازات را دارد.
در کیفرخواست اطلاعاتی همچون مشخصات متهم، نوع اتهام، دلایل اتهام و مستندات قانونی و مواردی از این قبیل ذکر می‌شود.
بزه دیده کیست و از چه حقوقی برخوردار است؟
در این بخش از مقاله قصد داریم به بررسی بزه دیده و حقوقی که از آن برخوردار است بپردازیم.
مطابق قانون آیین دادرسی کیفری بزه دیده نیز از حقوقی برخوردار است که باید در فرایند رسیدگی مورد توجه قرار گیرد، در این قسمت شما با مفهوم بزه دیده و حقوق او به خوبی آشنا می‌شوید.
تعریف بزه دیده
جرم (بزه) فعل یا رفتاری است که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد، ارتکاب هر جرم برای افراد مختلف ممکن است ایجاد ضرر و زیان و آسیب کند.
فردی که در اثر وقوع جرم متحمل ضرر و زیان مادی یا معنوی شود در اصطلاح حقوق کیفری بزه دیده نام دارد.
به عنوان مثال تصور کنید فردی اقدام به سرقت از فرد دیگری کرده است و تلفن همراه او را ربوده است، در اینجا با ارتکاب جرم سرقت، فرد صاحب موبایل متحمل خسارت شده است و بنابراین بزه دیده نام دارد.
حقوق بزه دیده در آیین دادرسی کیفری
در نظام کیفری ما یکی از دلایل تعیین مجازات‌ها حمایت از بزه دیده‌ای است که در اثر ارتکاب جرم آسیب دیده است، و بنابراین در آیین دادرسی کیفری ایران حقوقی برای بزه دیده در نظر گرفته شده است که برای همه افراد در طی فرایند رسیدگی کیفری لازم الرعایه است.
یکی از این حقوق حق دسترسی به عدالت کیفری است و بنابراین باید شرایطی فراهم شود تا تمامی افراد بتوانند از حقوق خود بهره‌مند شده و از آن دفاع کنند، حق جبران ضرر و زیان و پرداخت هزینه‌های بزه دیده در فرایند شکایت کیفری بسیار حائز اهمیت است.
در بسیاری از موارد ممکن است بزه دیده امکان دسترسی به وکیل را نداشته باشد با تعیین وکیل معاضدتی و ارائه مشاوره‌های رایگان باید حق دسترسی به رسیدگی عادلانه را فراهم کرد.
حفظ کرامت و ارزش انسانی بزه دیده از جمله حقوق قانونی اوست، چرا که باید در مسیر رسیدگی کیفری و احقاق حق او، مسیر را هموار کرد.
تکالیف بزه دیده در فرآیند کیفری
مطابق قانون آیین دادرسی کیفری، تا زمانی که بزه دیده اقدام به ثبت شکایت خود نکرده و تعقیب مرتکب را درخواست نکند به شاکی تبدیل نمی‌شود. برخی از جرائم نیز وجود دارند که تعقیب آن‌ها توسط نهادهای مرتبط مستلزم شکایت شاکی است که تحت عنوان جرائم قابل گذشت شناخته می‌شوند.
پس لازم است بزه‌دیده‌ی این جرائم با ارائه‌ی مدارک و مستندات خود در صورت امکان در سریع‌ترین زمان جرم واقع شده را گزارش کند و در راستای شناسایی مجرمین با ضابطین قضایی همکاری کرده و در مسیر اجرای عدالت تلاش نماید.
این نکته فقط در خصوص جرائم قابل گذشت جاری نیست چرا که شامل تمامی جرائم می‌گردد.
شاکی کیست و از چه حقوقی برخوردار است؟
در این بخش قصد داریم به تعریف دقیق شاکی و شناخت تفاوت شکایت کیفری و حقوقی بپردازیم؛ پیشنهاد می‌کنم برای درک تفاوت‌های شکایت کیفری و حقوقی این مطلب را دنبال کنید.
تعریف شاکی در حقوق کیفری
مطابق ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری زمانی که بزه دیده یک جرم، تعقیب مرتکب را درخواست کند شاکی نامیده می‌شود.
در واقع با وقوع هر جرمی آسیب‌ها و خسارت‌هایی به افراد و جامعه وارد می‌شود، چنانچه فرد خاصی از وقوع یک جرم متحمل ضرر و زیان و آسیب شود بزه دیده نامیده می‌شود؛ زمانی که بزه دیده اقدام به طرح شکایت کیفری کرده و از محاکم قضایی تقاضای رسیدگی و تعقیب مرتکب جرم را داشته باشد شاکی نامیده می‌شود.
حقوق شاکی در فرآیند کیفری
شاکی همانطور که شرح دادیم بزه‌دیده‌ای است که تعقیب مرتکبین جرم را به موجب طرح شکایت کیفری درخواست کرده است؛ بنابراین مطابق قانون آیین دادرسی کیفری و همچنین قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، باید امکان دادرسی عادلانه فراهم گردد.
شاکی می‌تواند با ارائه‌ی دلایل و مستندات کافی از جمله اظهارات شهود تقاضای رسیدگی کرده و مجازات مرتکب را از دادگاه بخواهد.
تفاوت شکایت کیفری و حقوقی
شکایت کیفری در خصوص پیگیری جرائم انجام شده صورت می‌گیرد. در واقع زمانی که جرمی واقع می‌شود فردی که از آن جرم متحمل ضرر و زیان شده است می‌تواند اقدام به شکایت کیفری کرده و تعقیب مرتکب و مجازات او را درخواست نماید.
اما در خصوص دعاوی حقوقی، دادخواست در جهت مکلف کردن فرد به اجرای حقوق قانونی دیگران و انجام تکالیف قانونی‌اش ارائه می‌شود و مجازاتی در کار نیست.
شکایت‌های کیفری ابتدا در مرجعی به نام دادسرا جهت انجام تحقیقات تقدیم می‌شود اما دادخواست‌های حقوقی مستقیماً در دادگاه مطرح می‌شود.
شکایت‌های کیفری با تقدیم شکواییه و حتی طرح شکایت شفاهی قابل طرح هستند اما در خصوص دعاوی حقوقی الزاما باید دادخواست در قالب‌های از پیش تعیین شده و به صورت مکتوب تقدیم شود.
چه زمانی شاکی مدعی خصوصی می‌شود و چه حقوقی دارد؟
در این قسمت به خوبی برای شما توضیح خواهیم داد که تفاوت شاکی و مدعی خصوصی در چیست و چه اقداماتی سبب می‌شود شاکی را مدعی خصوصی بنامیم. بنابراین اگر به دنبال درک درست معنای اصطلاحات شاکی و مدعی خصوصی هستید ادامه مطلب را دنبال کنید.
تفاوت شاکی و مدعی خصوصی
شاکی در واقع همان بزه دیده‌ای می‌باشد که تعقیب جرم و محکومیت کیفری فرد مرتکب را به واسطه ثبت شکایت کیفری درخواست می‌کند.
اقدام به ثبت شکواییه توسط بزه دیده یک جرم بیانگر مطالبه رسیدگی محاکم به عمل مجرمانه واقع شده است و باعث می‌شود او را شاکی بنامیم مثلا زمانی که آقای الف تلفن همراه آقای ب را می‌دزدد، جرم سرقت واقع شده است و در صورتی که آقای ب شکواییه تنظیم کرده و اقدام به طرح شکایت کیفری نماید شاکی نامیده می‌شود.
مدعی خصوصی نیز همان شاکی است که پس از درخواست تعقیب مرتکب جرم، به تبع شکایت کیفری، دادخواست ضرر و زیان بدهد و تقاضای جبران خسارت و ضرر و زیان‌های وارد شده را داشته باشد.
در مثالی که گفتیم اگر آقای ب پس از طرح شکایت کیفری، ضرر و زیان‌های ناشی از جرم مانند خسارت‌های وارد شده به تلفن همراه خود، یا هزینه‌هایی که برای طرح شکایت انجام داده است مطالبه کند این اقدام او منجر به آن می‌شود که او را مدعی خصوصی بنامیم.
بنابراین اصطلاحات شاکی و مدعی خصوصی دو مفهوم جداگانه هستند که البته اشتباها در میان عموم مردم به یک معنا به کار می‌روند.
حقوق مدعی خصوصی
مطابق آنچه شرح دادیم زمانی که شاکی پس از اقدام به شکایت کیفری، دادخواست جبران ضرر و زیان ناشی از جرم را تقدیم نماید مدعی خصوصی نامیده می‌شود.
مدعی خصوصی که همان بزه‌دیده‌ی جرم است حق دارد کلیه‌ی ضررهای مادی یا معنوی ناشی از جرم را مطالبه کند.
به عنوان مثال اگر اموال بزه‌دیده در اثر وقوع جرم آسیب دیده باشد می‌تواند جبران خسارت وارده را از دادگاه مطالبه کند و در مثال دیگر اگر در اثر وقوع جرم افترا، حیثیت اجتماعی فرد خدشه دار شود می‌تواند جبران خسارت معنوی نماید.
مطالبه خسارت دادرسی از دیگر حقوق مدعی خصوصی است.
تکالیف مدعی خصوصی
مدعی خصوصی در جهت ارائه‌ی دادخواست جبران ضرر و زیان می‌تواند از هر دو طریق کیفری و حقوقی اقدام کند.
مطابق ماده ۱۶ قانون آیین دادرسی کیفری، چنانچه ابتدا دادخواست خود را به مراجع حقوقی تقدیم کرده باشد تنها زمانی می‌تواند پیگیری کیفری نماید که ثابت شود از جنبه کیفری آن بی اطلاع بوده.
البته اگر ابتدا دادخواست جبران ضرر و زیان خود را به دادگاه کیفری تقدیم کرده باشد در صورت اطاله‌ی قانونی رسیدگی کیفری می‌تواند دادخواست خود را به دادگاه حقوقی تقدیم کند.
مراحل رسیدگی کیفری برای بزه‌دیده، شاکی و مدعی خصوصی
رسیدگی به شکایت کیفری از مرحله تنظیم شکوائیه و انجام تحقیقات مقدماتی تا صدور حکم مراحل گوناگونی را در برمی‌گیرد که در این بخش تمام مراحل دادسرا، دادگاه بدوی و تجدیدنظر را بررسی کرده‌ایم.
مرحله تنظیم شکایت و تحقیقات در دادسرا
در فرآیند رسیدگی کیفری، ابتدا بزه‌دیده باید اقدام به تنظیم شکوائیه نماید؛ در شکواییه نکات مهمی از جمله مشخصات شاکی، موضوع شکایت و تاریخ وقوع جرم و ادله و مستندات ذکر می‌شود.
با این اقدام بزه‌دیده به شاکی تبدیل می‌شود چرا که اقدام به تنظیم شکایت کرده و تعقیب مرتکب جرم را از دادگاه تقاضا کرده است.
تنظیم شکواییه همانطور که در ادامه این مقاله به آن پرداخته‌ایم از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و یا طرح مستقیم در دادسرا امکان‌پذیر است.
پس از این مرحله دادسرا تحقیقات لازم را جهت احراز مجرمیت متهم شروع می‌کند؛ اقدامات دادسرا در انجام تحقیقات می‌تواند با کمک ضابطین دادگستری یعنی مامورین نیروی انتظامی انجام شود.
مرحله رسیدگی بدوی
دادسرا پس از انجام تحقیقات زمانی که مجرمیت متهم را احراز کرد با صدور قرار جلب به دادرسی، پرونده را به دادگاه می‌فرستد.
دادگاه رسیدگی کننده بر حسب صلاحیت ذاتی خود می‌تواند یکی از انواع دادگاه‌های کیفری مانند کیفری دو، کیفری یک، انقلاب، اطفال و غیره باشد.
دادگاه کیفری در مرحله بدوی با برگزاری جلسات رسیدگی به دلایل و مستندات و همچنین دفاعیات طرفین رسیدگی کرده و رای نهایی را صادر می‌کند.
مرحله تجدیدنظر
طرف دعوا در صورتی که حق اعتراض داشته باشد باید در مهلت قانونی مراتب اعتراض خود را با ارائه دادخواست تجدید نظر خواهی یا واخواهی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اعلام کند.
مهلت اعتراض به حکم برای افراد مقیم ایران ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج از ایران دو ماه از تاریخ ابلاغ رای می‌باشد.
در صورتی که رای دادگاه بدوی به صورت قرار بوده باشد مهلت اعتراض به قرار برای اشخاص مقیم ایران ۱۰ روز و برای ساکنین خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ رای خواهد بود.
نکته قابل توجه آن است که آرایه صادره از دادگاه‌های کیفری در مرحله تجدید نظر، غیر قابل اعتراض هستند مگر مواردی که قانون استثنا کرده باشد.
در خصوص موارد استثنا باید اقدام به فرجام‌خواهی و یا اعاده دادرسی صورت گیرد. درخواست فرجام خواهی پس از صدور رای به دادگاه صادر کننده رای تقدیم می‌شود.
اما درخواست اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور ارائه خواهد شد.
مراجع صالح به رسیدگی شکایت بزه‌دیده، شاکی و مدعی خصوصی
در روند رسیدگی به پرونده‌ی کیفری از آغاز تحقیقات تا مرحله‌ی اجرای حکم مراجع مختلفی عهده‌داراجرای وظایف قانونی هستند که در این قسمت با آن‌ها آشنا می‌شویم. در ادامه با نهاد دادسرا و انواع مختلف دادگاه‌های کیفری از حیث صلاحیت آشنا می‌شویم.
آشنایی با نهاد دادسرا
دادسرا یک مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به جرائم است، که رسیدگی مقدماتی به دعاوی کیفری را بر عهده دارد، تحقیقات مقدماتی به منظور کشف جرم، تعقیب متهم و رسیدگی اولیه به شکایت افراد در نهاد دادسرا انجام می‌شود.
هر شکواییه که به دادسرا تقدیم می‌شود، دادستان یا دادیار رسیدگی به پرونده را آغاز کرده و در صورت نیاز به انجام تحقیقات با همکاری ضابطین قضایی یعنی مامورین نیروی انتظامی اقدامات لازم را انجام می‌دهند.
در صورتی که فرد متهم را بر اساس دلایل و مستندات پرونده مجرم تشخیص دهند با صدور کیفرخواست به دادگاه می‌فرستند تا رسیدگی و صدور حکم توسط دادگاه انجام شود.
همه چیز درباره دادگاه کیفری یک و دو
دادگاه‌های رسیدگی کننده به جرائم از حیث صلاحیت ذاتی به چند دسته تقسیم می‌شوند که از جمله‌ی آن‌ها دادگاه کیفری یک و دو می‌باشد.
دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به تمام جرائم را دارد مگر جرائمی که قانون استثنا کرده و در صلاحیت دادگاه‌های دیگری قرار داده باشد.
بعد از اتمام رسیدگی در دادسرا، همانطور که در مطلب بالا اشاره کردیم، بازپرس با صدور قرار جلب دادرسی از دادگاه تقاضای رسیدگی به پرونده مطروحه را می‌نماید و مدیر دفتر دادگاه نیز با تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به طرفین دعوا یعنی شاکی و متهم، آن‌ها را دعوت به حضور و ارائه دلایل و دفاعیات خود می‌کند.
با انجام رسیدگی و صدور حکم تکالیف دادگاه کیفری دو پایان می‌یابد و پرونده جهت اجرای حکم به واحد اجرای احکام دادسرا ارجاع داده می‌شود.
دادگاه کیفری یک از یک رئیس و دو عضو مستشار تشکیل می‌شود و در خصوص جرائم خاصی صلاحیت رسیدگی دارد. برخلاف دادگاه کیفری ۲، دادگاه کیفری ۱ تنها در باب جرائم تعیین شده در ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری صالح است.
صلاحیت دادگاه کیفری ۱ شامل جرائم مستوجب مجازات سلب حیات، جرائم مستوجب مجازات حبس ابد، جرائم مستوجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با نصف دیه کامل یا بیشتر از آن، جرائم مستوجب مجازات تعزیری درجه ۳ و بالاتر، جرائم سیاسی و مطبوعاتی می‌شود. دادگاه کیفری یک در مراکز استان‌ها تشکیل می‌شود.
آشنایی با دادگاه‌های نظامی، انقلاب و اطفال
دادسرا و دادگاه‌های نظامی در جهت رسیدگی تخصصی به جرائم مربوط به وظایف خاص افراد نظامی و انتظامی مطابق قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح تشکیل شده است.
دادگاه‌های نظامی بر اساس نوع جرم به دادگاه‌های نظامی ۱ و ۲ و دادگاه‌های تجدید نظر نظامی تقسیم می‌شوند.
لازم به ذکر است در شرایط جنگ نیز دادگاه‌های نظامی زمان جنگ با تصویب رییس قوه قضاییه در محل قرارگاه‌های عملیاتی، مراکز استان‌ها یا سایر محل‌ها تشکیل می‌شود.
دادگاه انقلاب نیز از دادگاه‌های کیفری تخصصی است که صلاحیت رسیدگی به جرایمی از جمله جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی، توهین به مقام بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری، توطئه علیه جمهوری اسلامی یا اقدام مسلحانه به منظور مقابله با نظام و کلیه جرائم مربوط به قاچاق و مواد مخدر و دعاوی مربوط به اصل ۴۹ قانون اساسی و غیره را دارد.
جرائمی که در صلاحیت این مرجع می‌باشد در ماده ۵ قانون دادگاه‌های عمومی و انقلاب شرح داده شده است.
دادگاه‌های اطفال و نوجوانان دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به جرائمی که اطفال و نوجوانانی که سن آن‌ها تا ۱۸ سال تمام است را دارد. شرط رسیدگی به جرائم اطفال در دادگاه اطفال شرایط سنی در زمان وقوع و ارتکاب جرم است.
مدارک لازم در طرح شکایت بزه‌دیده، شاکی و مدعی خصوصی
برای طرح شکایت کیفری، از جانب شاکی یا مدعی خصوصی باید مدارک مورد نیاز ارائه شود، در این بخش از مقاله مدارک لازم جهت طرح شکایت را بررسی کرده و هر دو طریق ثبت شکایت از راه دفتر خدمات قضایی و دادسرا را بررسی می‌کنیم.
اگر می‌خواهید اطلاعات کافی در خصوص راه‌های ثبت شکایت کیفری به دست آورید شما را به مطالعه‌ی ادامه‌ی این مطلب دعوت می‌کنم.
مدارک لازم برای طرح شکایت
این مدارک که باید به مراجع قضایی ارائه شود شامل مدارک هویتی، مدارک قانونی و همچنین مدارک مربوط به شواهد مورد نیاز می‌شود.
برای طرح شکایت لازم است مدارک هویتی مانند کارت شناسایی ملی، شناسنامه و یا سایر مدارک هویتی معتبر ارائه شود این مدارک در جهت تایید هویت شاکی و شروع اقامه دعوا لازم و ضروری است.
مدارک قانونی نیز می‌تواند دربرگیرنده مدارکی همچون قراردادها، تعهدنامه‌ها یا تصاویر و امضا و به طور کلی مدارکی باشد که مورد استناد قرار می‌گیرد، بنابراین ارائه این مدارک در جهت تایید ادعاها و بیانات شاکی لازم است.
مدارک مربوط به شواهد نیزمی‌تواند شامل گزارش‌ها، استشهادیه‌ها و مواردی از این دست شود که برای اثبات ادعا در دادگاه لازم است و می‌تواند به تایید و تقویت دلایل شاکی کمک کند.
راهنمای ثبت شکایت از طریق دفتر خدمات قضایی
به واسطه تاسیس دفاتر خدمات الکترونیک قضایی بسیاری از شکایت‌ها و دادخواست‌ها از طریق این مرجع قابل ثبت است.
بنابراین امروزه ثبت شکایت کیفری از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی امکان‌پذیر است.
- برای این کار باید ابتدا در سامانه ثنا ثبت نام انجام داده و با گرفتن نوبت از سامانه نوبت دهی دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام به ثبت شکایت کنید.
- پس در مرحله اول ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت انجام می‌شود، پس از آن می‌توانید از طریق سامانه نوبت دهی دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به آدرس www.nobat.kdke.ir اقدام به اخذ نوبت کنید.
- سپس با ارائه و تهیه کردن مدارک لازم و پرداخت هزینه‌های مربوط به شکایت کیفری شکایت خود را ثبت می‌کنید.
- مراحل تنظیم متن شکواییه و اسکن مدارک و مستندات مربوطه توسط کارشناسان دفاتر خدمات قضایی انجام می‌شود.
- پس از امضای شکواییه تنظیم شده توسط شاکی، شکواییه به واسطه دفاتر خدمات قضایی برای دادسرا یا دادگاه کیفری ارسال می‌شود.
- جهت پیگیری شکایت ثبت شده می‌توانید از طریق حساب کاربری خود در سامانه ثنا اقدام نمایید.
راهنمای ثبت شکایت از طریق دادسرا
برای ثبت شکایت در دادسرا لازم است ابتدا برگه شکواییه را تنظیم کنیم، در این برگه اطلاعات هویتی همچون نام و نام خانوادگی شاکی مشخصات دیگر و آدرس درج می‌شود.
همچنین موضوع شکایت تاریخ و محل وقوع جرم به طور کامل در شکواییه نوشته شده و خسارت وارده که شاکی آن را مطالبه می‌کند ذکر می‌شود.
ادله وقوع جرم مانند اسامی شاهدان و مطلع آن یا مدارکی از این دست ضمیمه شکواییه می‌شود.
پس از تنظیم شکواییه شاکی باید آن را امضا کند تا اعتبار قانونی داشته باشد.
سپس با مراجعه به دادسرا آن را ارائه کرده و منتظر بررسی‌های دادسرا و اعلام نتایج تحقیقات می‌ماند.
نتیجه‌گیری
همانطور که بررسی کردیم اصطلاحات حقوق کیفری متعدد بوده و با ظرافت‌های بسیاری با هم متفاوت بوده و در موارد خاصی کاربرد دارد؛ بنابراین در خصوص اقدام به طرح شکایت کیفری، کسب راهنمایی و استفاده از کمک وکیل می‌تواند از طولانی شدن روند رسیدگی جلوگیری کرده و روند رسیدگی قانونی را برای دستیابی به حقوق قانونی شما هموار کند.
شما می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی کیفری کارشناسان ما در بنیاد وکلا در جهت رفع ابهام و پاسخ به سوالات خود استفاده کنید.
