در این مقاله با مفهوم بیمه، انواع قراردادهای بیمه و نحوه استفاده افراد از بیمه آشنا خواهیم شد.
با مطالعه این مقاله شما می‌توانید از شرایط بهره‌مندی و مزایای هر یک از بیمه‌های موجود و نحوه مطالبه جبران خسارت از طریق آن آشنا شوید.
برای دریافت اطلاعات تکمیلی با من در ادامه این مطلب همراه باشید.
آشنایی با مفهوم بیمه در حقوق ایران
در ابتدا با مفاهیمی اولیه در این حوزه شامل چیستی بیمه، تاریخچه آن، طرفین بیمه و برخی از مهم‌ترین مواد قانون بیمه را مرور می‌کنیم:.
بیمه چیست؟
بیمه یک قرارداد مالی بین یک فرد یا سازمان و یک شرکت بیمه است که در آن شرکت بیمه تعهد می‌کند در ازای دریافت مبلغی به نام حق بیمه، در صورت وقوع رویدادهای مشخصی که باعث ضرر یا خسارت می‌شود، جبران خسارت کند یا خدمات مشخصی ارائه دهد. این رویدادها ممکن است شامل تصادفات، بیماری‌ها، بلایای طبیعی، مرگ، از دست دادن دارایی‌ها، یا مسئولیت‌های قانونی باشد.
قرارداد بیمه از عقدها و قراردادهای منطقی و عقلانی است که کاربردهای مختلفی در موضوعات گوناگون دارد؛ لذا بیمه عقدی است مستقل، اگر زیر هیچ یک از عناوین معهود به طور مثال صلح، ضمان و هبه مشروط داخل نشود محکوم به صحت است.
بنابراین قرارداد بیمه فقط در حالی صحیح است که با یکی از عنوان‌های معامله همچون صلح، هبه و ضمان مطابقت داشته باشد و به صورت دیگر هم که گفته شد عقد مستقلی است و حکم مخصوص خودش را داراست.
قرارداد بیمه منطبق با تعریف عقد ماده ۱۸۳ قانون مدنی نیست اما از جمله عقود معین محسوب می‌شود در حقیقت قرارداد بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف بیمه‌گذار تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی در صورت وقوع حادثه و بروز خسارت از طرف مقابل یعنی بیمه‌گر خسارت وارد جبران شود.
مبلغی که بیمه گذار پرداخت می‌کند حق بیمه و آنچه که بیمه می‌شود موضوع بیمه است.
تاریخچه بیمه در ایران
پیدایش بیمه در ایران به دوران صفویه و حکومت شاه عباس اول بازمی‌گردد. در آن زمان، شکل ابتدایی از حمایت مالی برای تاجران به وجود آمد که شباهت‌هایی با بیمه مدرن داشت. کاروانسراها، که به عنوان مراکز تجاری و توقفگاه‌های امن شناخته می‌شدند،
نقش مهمی در حفاظت از اموال تجار ایفا می‌کردند. این مکان‌ها نه‌تنها محلی برای استراحت و انبار کالاها بودند، بلکه به نوعی مسئولیت حفظ و حراست از اجناس بازرگانان را نیز به عهده داشتند.
به عبارتی، این کاروانسراها، که در نقاط مختلف مسیرهای تجاری ساخته شده بودند، به تاجران اطمینان می‌دادند که در صورت حمله راهزنان یا سرقت، کالاهایشان در امنیت خواهد بود. به این ترتیب، تجار می‌توانستند با آرامش بیشتری به سفرهای طولانی بپردازند و خطرات مسیر را کاهش دهند. این گونه اقدامات میتواند اولین نشانه‌های شکل‌گیری ایده حفاظت مالی و امنیت اقتصادی را در ایران نشان دهد که بعدها در قالب بیمه‌های رسمی در کشور توسعه یافت.
شرکت بیمه ایران، به عنوان نخستین شرکت بیمه ایرانی، در ۱۵ آبان ۱۳۱۴ توسط الکساندر آقایان تأسیس شد و نقش مهمی در پایه‌گذاری صنعت بیمه در کشور ایفا کرد. این شرکت که به طور کامل در مالکیت دولت جمهوری اسلامی ایران قرار دارد، بزرگ‌ترین نهاد بیمه‌ای کشور به شمار می‌آید و در طی سالیان به عنوان تنها شرکت دولتی در این زمینه فعالیت داشته است.
با راه‌اندازی بیمه ایران، صنعت بیمه در کشور به شکلی رسمی و سازمان‌یافته آغاز شد و به تدریج، این شرکت به ارائه خدمات مختلف بیمه‌ای در حوزه‌های متنوعی مانند اموال، مسئولیت و زندگی پرداخت و پایه‌گذار تحولاتی شد که به شکل‌گیری ساختارهای حرفه‌ای در این صنعت کمک کرد.
طرفین بیمه
در هر قرارداد بیمه، دو طرف اصلی وجود دارند که هر یک از این طرفین نقش و مسئولیت‌هایی دارند که در توافقنامه مشخص شده و در ادامه به بررسی دقیق‌تر نقش و وظایف هر کدام می‌پردازم:
بیمه‌گر کیست؟
بیمه‌گر معمولا یک شرکت بیمه یا یک نهاد حقوقی است که مسئولیت ارائه خدمات بیمه‌ای را بر عهده دارد. این نهاد، در قبال دریافت مبلغی که به آن حق‌بیمه گفته می‌شود، تعهد می‌دهد که در صورت بروز حادثه‌ای که در مفاد قرارداد قید شده، خسارات و زیان‌های واردشده را جبران کند. به بیان دیگر، بیمه‌گر نقش حامی مالی را برای بیمه‌گزار ایفا می‌کند و در شرایط وقوع خطرات و حوادث غیرمنتظره، حمایت لازم را مطابق با قرارداد بیمه فراهم می‌آورد.
بیمه‌گرها می‌توانند بر اساس انواع مختلف بیمه (مانند بیمه‌های اموال، مسئولیت و اشخاص) خدمات متفاوتی ارائه دهند و هر بیمه‌نامه شرایط و تعهدات خاص خود را دارد. بیمه‌گر موظف است پس از احراز شرایط وقوع حادثه، میزان خسارت را بررسی کرده و در صورت احراز خسارت قابل پرداخت، مبلغ مربوطه را به بیمه‌گزار بپردازد.
بیمه‌گزار کیست؟
بیمه‌گزار میتواند یک فرد (شخص حقیقی) یا یک نهاد (شخص حقوقی) باشد که با پرداخت حق‌بیمه، به دنبال حمایت بیمه‌ای برای خود یا دارایی‌هایش است.
بیمه‌گزار، متقاضی دریافت پوشش مالی در مقابل خطرات و خسارات پیش‌بینی‌نشده است و با انتخاب نوع بیمه و پرداخت حق‌بیمه، وارد قرارداد با بیمه‌گر می‌شود. بیمه‌گزاران در ازای این پرداخت، از بیمه‌گر تعهد می‌گیرند که در صورت بروز خطرات ذکرشده در بیمه‌نامه، به جبران خساراتشان اقدام شود.
قوانین بیمه در ایران
بیمه در ایران، تحت شمول قانون بیمه قرار دارد که در ادامه مهم‌ترین مفاد آن را بیان می‌کنم:
در بیمه‌نامه باید به وضوح این موارد ذکر شود:
- تاریخ قرارداد
- نام بیمه‌گر و بیمه‌گزار
- موضوع بیمه
- حادثه یا خطر بیمه‌شده
- شروع و پایان بیمه
- مبلغ حق‌بیمه
- میزان تعهد بیمه‌گر در زمان حادثه
اگر مالی کمتر از ارزش واقعی بیمه شود، می‌توان بخش باقی مانده را نزد بیمه‌گر دیگری بیمه کرد؛ هر بیمه‌گر نسبت به مبلغ تحت پوشش خود مسئول خواهد بود.
اگر بیمه‌گزار عمدا اطلاعاتی را پنهان کرده یا دروغ بگوید که خطر را کم‌اهمیت جلوه دهد، قرارداد باطل می‌شود و بیمه‌گر میتواند تمام حق‌بیمه‌ها را مطالبه کند. بیمه‌گزار باید از مال بیمه‌شده به‌درستی مراقبت کند و در صورت وقوع حادثه، حداکثر طی پنج روز بیمه‌گر را مطلع سازد؛ در غیر این صورت، مسئولیتی متوجه بیمه‌گر نخواهد بود، مگر در شرایطی که تأخیر خارج از کنترل بیمه‌گزار باشد.
بیمه‌گر در برابر خسارات ناشی از عیب ذاتی مال مسئول نیست، مگر اینکه در بیمه‌نامه خلاف آن شرط شده باشد. نحوه محاسبه خسارت به شکل زیر است:
- در بیمه حمل و نقل: قیمت مال در مقصد
- در بیمه منافع: منافع احتمالی از دست رفته
- در بیمه محصولات کشاورزی: قیمت محصول در زمان برداشت
در صورت ورشکستگی بیمه‌گر، بیمه‌گذاران نسبت به سایر طلبکاران حق تقدم دارند و بیمه‌های عمر اولویت دارند. مدت زمان طرح دعوی ناشی از بیمه دو سال از تاریخ حادثه است.
انواع بیمه در قانون
در حال حاضر بیمه‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه به آن خواهم پرداخت.
بیمه خودرو
شامل دو نوع است:
پوشش الزامی شخص ثالث
بیمه شخص ثالث نوعی بیمه است که دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی ملزم به دریافت آن هستند. این بیمه خسارات جانی و مالی وارده به افراد ثالث را در صورت وقوع حادثه از طرف راننده مقصر پوشش می‌دهد. به عبارتی، در تصادف‌ها، بیمه شخص ثالث هزینه‌های مرتبط با صدمات و خسارات به افراد دیگر را پرداخت می‌کند.
بیمه بدنه
با توجه به اینکه بیمه شخص ثالث تنها بخشی از خسارت‌های وارد شده به طرف مقابل را جبران می‌کند، بسیاری از رانندگان ترجیح می‌دهند بیمه بدنه را نیز خریداری کنند. بیمه بدنه، برعکس شخص ثالث، خسارات مالی وارد به خودروی شخص مقصر را تحت پوشش قرار می‌دهد.
این نوع بیمه، پوشش‌های بیشتری را ارائه می‌دهد و میتواند در برابر حوادث مختلف، از جمله آتش‌سوزی، سرقت و حتی برخی خرابی‌های غیرمنتظره، محافظت کند. هزینه این بیمه نیز بسته به سطح پوشش انتخابی، معمولا بالاتر از بیمه شخص ثالث است و امنیت مالی بیشتری را برای مالک خودرو فراهم می‌آورد.
بیمه اموال
بیمه اموال نیز انواع مختلفی دارد:
بیمه آتش‌سوزی
بیمه آتش‌سوزی به‌منظور حفاظت از ساختمان‌ها و اموال در برابر خطرات پیش‌بینی نشده مانند آتش‌سوزی، صاعقه و انفجار طراحی شده و سه پوشش اصلی در این زمینه ارائه می‌دهد. این بیمه‌نامه که برای ساختمان‌های مسکونی، واحدهای تجاری و مجموعه‌های صنعتی صادر می‌شود، کمک می‌کند تا صاحبان املاک و مشاغل در برابر حوادثی که ممکن است خسارات مالی قابل توجهی وارد کنند، احساس امنیت بیشتری داشته باشند.
بیمه باربری
بیمه باربری یا بیمه حمل و نقل کالا برای جبران خسارات احتمالی طراحی شده است که ممکن است طی حمل کالا از یک مکان به مکان دیگر رخ دهد. این بیمه‌نامه با ارائه پوشش‌های مختلف، محافظت لازم را برای کالاهای تجاری و صنعتی هنگام حمل و نقل فراهم می‌کند و خطرات پیش‌بینی نشده در مسیر را پوشش می‌دهد.
بیمه باربری انواع گوناگونی دارد که متناسب با نوع جابه‌جایی و مقصد کالا ارائه می‌شود.
بیمه مهندسی
بیمه مهندسی به‌منظور پوشش‌دهی به پروژه‌هایی طراحی شده است که در مراحل مختلف ساخت، اصلاح، نصب، راه‌اندازی یا سایر فعالیت‌های مهندسی قرار دارند.
بیمه مهندسی طیف گسترده‌ای از پروژه‌ها را شامل می‌شود، از ساختمان‌سازی و احداث راه‌ها و پل‌ها گرفته تا نصب تجهیزات سنگین صنعتی. انواع پوشش‌های این بیمه می‌توانند موارد مختلفی همچون آتش‌سوزی، انفجار، بلایای طبیعی (مانند زلزله و سیل)، دزدی و حتی خطاهای انسانی را در بر گیرند و به تناسب نوع پروژه و نیازهای خاص آن تنظیم شوند.
بیمه اشخاص
بیمه‌های پایه مانند بیمه تأمین اجتماعی معمولا تنها بخش محدودی از هزینه‌های درمانی را پوشش می‌دهند و بسیاری از هزینه‌های درمانی اضافی را نمی‌توانند جبران کنند. به همین دلیل، بیمه درمان تکمیلی به عنوان یک پوشش اضافی و تکمیل‌کننده برای بیمه‌های پایه طراحی شده است تا به افراد کمک کند هزینه‌های مازاد درمانی خود را در مقابل بیماری‌ها، حوادث یا نیازهای پزشکی دیگر جبران کنند. این بیمه‌نامه در حال حاضر یکی از انواع پرطرفدار در میان بیمه‌گذاران به شمار می‌رود.
بیمه درمان تکمیلی به ویژه برای کسانی که نیاز به درمان‌های تخصصی، جراحی‌های پرهزینه، یا درمان‌های سرپایی دارند، بسیار مفید است. این بیمه میتواند هزینه‌هایی همچون داروهای گران‌قیمت، عمل‌های جراحی، بستری شدن در بیمارستان، آزمایش‌های ویژه و حتی برخی خدمات درمانی خاص را که توسط بیمه‌های پایه پوشش داده نمی‌شوند، تأمین کند.
بیمه عمر
بیمه عمر یا بیمه زندگی یکی از انواع بیمه‌نامه‌های طولانی مدت است که به عنوان یک ابزار مالی و سرمایه‌گذاری به شمار می‌آید.
در این نوع بیمه، بیمه‌گذار به‌طور منظم حق بیمه‌ای را پرداخت می‌کند و در ازای آن، بیمه‌گر متعهد می‌شود که پس از گذشت مدت معین، مبلغ مشخصی را به بیمه‌گذار یا ذی‌نفعان او پرداخت کند. این مبلغ میتواند به عنوان یک پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری برای آینده استفاده شود و در مواقع ضروری، کمک مالی مناسبی در اختیار فرد یا خانواده‌اش قرار دهد.
یکی از ویژگی‌های مهم بیمه عمر، پرداخت سرمایه به ذی‌نفعان بیمه‌گذار در صورت فوت او است. این سرمایه، به‌طور مستقیم به افرادی که در بیمه‌نامه به عنوان ذینفع قید شده‌اند، تعلق می‌گیرد. برخلاف ماترک متوفی که معمولا تحت قانون ارث و تقسیم اموال قرار می‌گیرد، سرمایه بیمه عمر مستقیما به ذی‌نفعان تعیین‌شده پرداخت می‌شود و ارتباطی به تقسیم سهم ارث ندارد، مگر اینکه فردی به عنوان ذینفع مشخص نشده باشد.
بیمه مسافرتی
بیمه مسافرتی یکی از انواع بیمه‌هایی است که برای تأمین امنیت مالی مسافران در طول سفرهای داخلی و خارجی طراحی شده است. این بیمه‌نامه به ویژه برای افرادی که به دلایل مختلف از جمله گردشگری، کار، تحصیل یا تجارت به سفر می‌روند، اهمیت زیادی دارد. بیمه مسافرتی پوشش‌های متنوعی را برای جبران خسارت‌های جانی، مالی و دیگر حوادث پیش‌بینی نشده‌ای که ممکن است در طول سفر رخ دهد، ارائه می‌دهد.
این بیمه شامل درمان‌های پزشکی، جراحی‌ها، بستری شدن در بیمارستان، هزینه‌های دارو و حتی بازگشت اضطراری به کشور مبدا باشد. همچنین، در صورتی که بیمه‌گذار به دلیل شرایط اضطراری مانند بیماری یا حادثه قادر به ادامه سفر نباشد، هزینه‌های لغو سفر یا تغییر برنامه‌های پروازی نیز تحت پوشش قرار می‌گیرد.
علاوه بر این، بیمه مسافرتی خسارت‌های مالی ناشی از سرقت، گم شدن یا خراب شدن لوازم سفر را نیز پوشش می‌دهد. به ویژه برای کسانی که در سفرهای خارجی نیاز به انتقال وجه اضطراری، کمک‌های حقوقی یا مشاوره حقوقی دارند، بیمه مسافرتی میتواند یک پوشش امنیتی جامع فراهم کند.
بیمه موارد خاص
دو نوع دیگر بیمه وجود دارد که عبارتند از:
بیمه حوادث
بیمه حوادث یکی از انواع بیمه‌هایی است که در مواقع بروز حوادث ناگهانی، خسارات جانی نظیر فوت، نقص عضو و ازکارافتادگی را جبران می‌کند. این بیمه به ویژه برای افرادی که در محیط‌های پرخطر کار می‌کنند یا به‌طور کلی در معرض خطرات فیزیکی روزانه قرار دارند، حائز اهمیت است.
این بیمه میتواند به عنوان یک کمک هزینه مالی در دوران پس از حادثه عمل کند، به ویژه زمانی که فرد آسیب‌دیده قادر به ادامه کار و تأمین معاش خود نباشد.
از آنجا که هزینه‌های درمانی و همچنین توانایی کاهش درآمد در طول دوران مصدومیت، مشکلات مالی قابل توجهی را برای فرد ایجاد می‌کند، بیمه حوادث به عنوان یک منبع پشتیبانی برای جبران این خسارات وارد می‌شود و میتواند تا حد زیادی از فشارهای مالی در این شرایط بکاهد. این بیمه شامل جبران هزینه‌های پزشکی، جراحی، بازتوانی و حتی از دست رفتن درآمد در صورت عدم توانایی کار می‌شود.
بیمه مسئولیت
بیمه مسئولیت یکی دیگر از بیمه‌های ضروری است که به ویژه برای افرادی که در معرض مسئولیت‌های قانونی و مالی هستند، بسیار مفید است. این بیمه میتواند در مقابل مسئولیت‌های قانونی افراد یا کسب و کارها نسبت به دیگران از جمله افراد، اموال و محیط‌زیست را پوشش دهد.
به این معنی که اگر شخصی در اثر بی‌احتیاطی یا خطای خود باعث آسیب به دیگران یا اموال دیگران شود، بیمه مسئولیت هزینه‌های ناشی از این آسیب‌ها را جبران می‌کند.
این بیمه انواع مختلفی دارد که به‌طور خاص به مسئولیت‌های مختلف افراد یا سازمان‌ها پاسخ می‌دهد. برای مثال، بیمه مسئولیت پزشکان در برابر اشتباهات پزشکی، بیمه مسئولیت کارفرمایان در برابر حوادث کاری برای کارکنان، بیمه مسئولیت مالکان ساختمان‌ها در برابر خسارات وارد به اشخاص ثالث و حتی بیمه مسئولیت حمل و نقل در برابر خسارات وارده به محموله‌ها، تنها نمونه‌هایی از انواع مختلف بیمه مسئولیت هستند.
دعاوی بیمه
در میان دعاوی بیمه، چهار مورد از آن فراگیرتر از مابقی است که در ادامه به آن می‌پردازم:
ادعای تقلب در بیمه
یکی از دعاوی مهم، ادعاهای تقلب در بیمه است. در چنین دعاوی، بیمه‌گر یا بیمه‌گذار ادعا می‌کند که یکی از طرفین به طور عمدی اطلاعات نادرست یا جعلی ارائه کرده یا در نحوه گزارش حوادث و خسارات تقلب کرده است.
این نوع ادعاها ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که به طور عمده شامل موارد زیر است:
ادعاهای ساختگی یا اغراق شده
بیمه‌گذار ممکن است حادثه‌ای را که اصلا رخ نداده است، گزارش کند و یا شدت خسارت وارده را بیشتر از واقعیت اعلام کند. این کار به ویژه در مواردی که بیمه‌گذار قصد دارد مبلغ بالاتری از بیمه‌گر دریافت کند، رایج است.
پنهان‌سازی اطلاعات یا جعل اسناد
برخی بیمه‌گذاران ممکن است اطلاعاتی مانند پیشینه بیماری، وضعیت خودرو، یا ارزش واقعی اموال را مخفی کرده یا اسناد جعلی ارائه دهند. این نوع تقلب میتواند منجر به پرداخت خسارت‌هایی شود که در شرایط عادی بیمه‌گر مسئول آن‌ها نمی‌باشد.
ایجاد حوادث عمدی
در برخی موارد، بیمه‌گذار عمدا حادثه‌ای مانند آتش‌سوزی، تصادف یا سرقت را ترتیب می‌دهد تا از پرداخت خسارت بیمه بهره‌برداری کند. این نوع تقلب بسیار جدی است زیرا ممکن است سلامت افراد یا اموال دیگر را تهدید کند.
در صورتی که بیمه‌گر متوجه تقلب شود، قرارداد بیمه فسخ شده و بیمه‌گذار حق دریافت هیچ‌گونه خسارتی را نخواهد داشت.
همچنین در بسیاری از موارد، تقلب در بیمه به عنوان یک جرم شناخته می‌شود و مجازات‌هایی چون جریمه‌های مالی سنگین، حبس یا سایر اقدامات قانونی را به همراه دارد.
تخلف در استفاده از اموال بیمه شده
در برخی از بیمه‌نامه‌ها، استفاده از اموال بیمه شده تحت شرایط خاصی تعیین می‌شود. اگر بیمه‌گذار به‌طور عمدی یا از روی بی‌توجهی شرایط استفاده از اموال تحت پوشش را نقض کند، ممکن است بیمه‌گر از پرداخت خسارت خودداری کند.
این تخلفات میتواند شامل استفاده نادرست از اموال، عدم رعایت استانداردهای ایمنی، یا نقض دستورالعمل‌های خاص بیمه‌گر باشد. در این موارد، اختلافات ممکن است ناشی از ارزیابی‌های نادرست بیمه‌گر یا عدم رعایت دستورالعمل‌های تعیین شده از سوی بیمه‌گذار باشد.
دریافت خسارت از بیمه
دعاوی خسارت‌های بیمه‌ای زمانی رخ می‌دهند که بیمه‌گذار یا ذینفع بیمه‌نامه برای دریافت خسارت از بیمه‌گر اقدام می‌کند و ممکن است با مشکلاتی در خصوص تفسیر قرارداد بیمه، شرایط پوشش یا نحوه محاسبه خسارت مواجه شود.
یکی از دلایل شایع دعاوی خسارت‌های بیمه‌ای، تفاوت دیدگاه‌ها در مورد تطابق حادثه با پوشش بیمه‌نامه است. گاهی بیمه‌گذار بر این باور است که حادثه تحت پوشش بیمه قرار دارد، اما بیمه‌گر معتقد است که شرایط حادثه از نظر زمانی، مکانی یا نوع خسارت با مفاد هنگام تنظیم قرارداد همخوانی ندارد. این عدم تطابق میتواند منجر به اختلافات جدی در فرآیند پرداخت خسارت شود.
اختلاف در ارزیابی میزان خسارت نیز یکی دیگر از چالش‌های رایج است. در بسیاری از موارد، بیمه‌گذار و بیمه‌گر ممکن است در مورد مقدار خسارت وارد شده به اموال یا افراد اختلاف نظر داشته باشند. این موضوع به ویژه در بیمه‌های اموال مانند بیمه آتش‌سوزی یا بیمه بدنه خودرو مشاهده می‌شود، جایی که ارزیابی دقیق میزان خسارت به عوامل مختلفی چون قیمت‌گذاری کالاها، آسیب‌های وارده یا هزینه‌های تعمیر بستگی دارد.
گاهی بیمه‌گذاران به دلیل تأخیر در پرداخت خسارت از سوی بیمه‌گر دچار مشکلات مالی می‌شوند و برای دریافت خسارت خود مجبور به پیگیری‌های قانونی می‌گردند. این تأخیر ممکن است به دلایل مختلفی مانند پیچیدگی‌های بررسی پرونده یا نداشتن مدارک کافی باشد. تأخیر در پرداخت خسارت میتواند منجر به ایجاد دعاوی حقوقی بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر با حضور وکیل هر یک شود.
در برخی از موارد، بیمه‌گر ممکن است شک کند که بیمه‌گذار عمدا اقدام به ایجاد خسارت کرده یا اطلاعات نادرستی ارائه داده است. این نوع اختلافات میتواند به دعاوی قضائی منجر شود، زیرا بیمه‌گر حق دارد در صورت وجود شواهد تقلب، از پرداخت خسارت خودداری کند.
تغییر در شرایط بیمه
تغییرات در شرایط و مفاد بیمه‌نامه یکی از دلایل اصلی بروز اختلافات و دعاوی بیمه‌ای است که میتواند بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر ایجاد شود. این تغییرات ممکن است شامل اصلاحات در شرایط قرارداد، تغییر در پوشش‌های بیمه‌ای، تغییرات در موضوع بیمه، یا اضافه شدن یا حذف برخی از گزینه‌ها و پوشش‌های اختیاری باشد.
در چنین مواقعی، تفسیر شرایط جدید و تعیین اینکه آیا تغییرات به درستی اعمال شده‌اند یا خیر، میتواند منجر به بروز دعاوی حقوقی پیچیده‌ای شود.
یکی از مهم‌ترین عواملی که میتواند باعث بروز اختلاف در مورد تغییرات بیمه‌نامه شود، عدم اطلاع‌رسانی صحیح و شفاف از سوی بیمه‌گر به بیمه‌گذار است. بیمه‌گذار ممکن است از تغییرات جدید در شرایط قرارداد آگاه نباشد و در نتیجه در هنگام وقوع حادثه یا خسارت، احساس کند که شرایط بیمه به نفع او تغییر نکرده یا برخلاف انتظار عمل شده است. این وضعیت میتواند به دعواهای حقوقی و شکایات قانونی منجر شود.
گاهی تغییرات ایجاد شده در بیمه‌نامه ممکن است برای طرفین به ویژه بیمه‌گذار مبهم باشد. این تغییرات میتواند شامل تغییرات در شرایط پوشش، سقف تعهدات بیمه‌گر، یا شرایط خاص وقوع حادثه باشد. تفسیر اشتباه یا اختلاف در درک این شرایط میتواند منجر به مشکلات و دعاوی بیمه‌ای شود.
برای مثال، بیمه‌گذار ممکن است معتقد باشد که پوشش بیمه‌ای در حادثه‌ای خاص باید فعال باشد، اما بیمه‌گر به دلیل تغییرات اعمال شده در قرارداد، بر این باور باشد که پوشش دیگری باید فعال شود یا اینکه حادثه تحت پوشش قرار نمی‌گیرد.
در بسیاری از بیمه‌ها، تغییرات در شرایط موضوع بیمه میتواند یکی از عوامل ایجاد دعاوی باشد. برای مثال، در بیمه‌نامه‌های بیمه اموال، بیمه‌گذار ممکن است در طول مدت قرارداد، تغییراتی در ویژگی‌های اموال تحت پوشش خود ایجاد کند (مانند تغییرات در محل استقرار یا نوع استفاده از آن‌ها) که ممکن است تحت شرایط بیمه‌نامه پوشش داده نشود. در این حالت، بیمه‌گر ممکن است از پرداخت خسارت خودداری کند، چرا که شرایط بیمه‌نامه تغییر کرده است.
تغییر در شرایط میتواند تبعات زیر را به همراه داشته باشد:
- یکی از مهم‌ترین مسائل حقوقی که ممکن است در نتیجه تغییرات در بیمه‌نامه به وجود آید، مخالفت با تغییرات غیرمجاز است. در بسیاری از مواقع، بیمه‌گذاران ممکن است تغییراتی را که بدون موافقت آن‌ها در بیمه‌نامه اعمال شده باشد، غیرمجاز و غیرقانونی بدانند
- بیمه‌گذاران ممکن است از تغییرات جدیدی که در بیمه‌نامه به وجود آمده است، متضرر شوند.
- تغییرات در شرایط بیمه‌نامه میتواند تاثیر زیادی بر نحوه پرداخت خسارت و حق بیمه داشته باشد.
در برخی موارد، بیمه‌گذار و بیمه‌گر می‌توانند به تفاوت‌هایی در درک و تفسیر مفاد تغییرات قراردادی برسند. تغییراتی مانند افزایش یا کاهش حق بیمه، یا تغییر در نحوه پرداخت خسارت‌ها، ممکن است موجب بروز اختلاف در نحوه اجرای قرارداد و شرایط پرداخت خسارت شود.
این مسائل معمولا زمانی مطرح می‌شوند که بیمه‌گذار و بیمه‌گر نتوانند توافق کنند که تغییرات قرارداد به‌درستی اعمال شده‌اند یا خیر.
عدم رعایت شرایط مشخص شده در بیمه‌نامه یکی از عوامل کلیدی بروز دعاوی حقوقی در بیمه است که میتواند بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر تنش‌های جدی ایجاد کند. بیمه‌نامه‌ها معمولا شامل مجموعه‌ای از قوانین و مقررات هستند که برای تنظیم روابط بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار طراحی شده‌اند.
هرگونه تخلف از این شرایط، چه از سوی بیمه‌گذار و چه از سوی بیمه‌گر، میتواند منجر به عدم پرداخت خسارت، لغو قرارداد، یا حتی شکایت‌های قانونی شود.
شرایط بیمه در قانون
در عقد بیمه دو شرط عام و خاص وجود دارد. شرایط عام شرایطی است که در همه عقود وجود دارد، مثل اهمیت و شرایط خاص عوامل اعتباری در عقد بیمه مانند:
- تعیین دو طرف عقد که افراد حقیقی یا حقوقی هستند.
- تعیین مورد بیمه
- تعیین مبلغ بیمه
- تعیین نوع خطری که ممکن است منجر به حادثه شود مانند آتش سوزی
- تعیین بازپرداخت مبلغ از سوی بیمه‌گذار اگر اقساطی است.
- تعیین کردن زمان بیمه
همچنین بیمه دارای رکن‌های است که بدین ترتیب می‌باشد:
- ایجاب از طرف بیمه گذار و قبول از طرف بیمه‌گر و یا بالعکس
- مورد بیمه از جان و مال
- وجه بیمه
- شروط عقد بیمه
نحوه شکایت از بیمه
بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای تسهیل فرآیند رسیدگی به مشکلات بیمه‌گذاران، سامانه‌ای راه‌اندازی کرده و به افرادی که به دلایلی مانند ارائه خدمات نامناسب یا پرداخت نشدن خسارت از عملکرد شرکت‌های بیمه ناراضی هستند، امکان ثبت شکایت و پیگیری آن را می‌دهد.
متقاضیان می‌توانند با مراجعه به وب‌سایت رسمی این سامانه به آدرس centinsur.ir، شکایت خود را ثبت کنند. پس از تکمیل مراحل و ثبت شکایت، یک کد پیگیری دریافت خواهند کرد که از طریق آن می‌توانند روند بررسی و پاسخ‌دهی به شکایت خود را دنبال کنند.
مراحل ثبت شکایت در سامانه شکایات بیمه به شرح زیر است:
- دسترسی به سامانه: ابتدا به آدرس centinsur.ir مراجعه کنید. پس از ورود به صفحه اصلی، گزینه میز خدمت الکترونیک را انتخاب کنید.
- انتخاب بخش شکایات: در بخش میز خدمت، روی گزینه رسیدگی و پاسخگویی به شکایات بیمه‌ای کلیک کنید.
- موافقت با قوانین: پس از مطالعه قوانین سامانه، گزینه می‌پذیرم را انتخاب کرده و به مرحله بعد بروید.
- شروع فرآیند شکایت: بر روی گزینه ثبت شکایت کلیک کنید و پس از تیک زدن تأیید قوانین، وارد مراحل بعدی شوید.
- انتخاب موضوع شکایت: یکی از موضوعات موردنظر خود را که قصد شکایت دارید، انتخاب کنید (برای مثال: صدور بیمه‌نامه). سپس گزینه انتخاب‌شده را تأیید کنید.
- وارد کردن اطلاعات بیمه: نام شرکت بیمه، شماره بیمه‌نامه، و عنوان بیمه‌نامه خود را وارد کنید.
- تکمیل اطلاعات شاکی: اطلاعات شخصی خود شامل کد ملی، آدرس پستی، شماره تماس و سایر مشخصات را وارد کنید. سپس وضعیت خود را (اصالت یا وکالت) مشخص کرده و به مرحله بعد بروید.
- تایید شماره همراه: کد تایید ارسال‌شده به شماره تلفن همراه خود را در کادر مربوطه وارد کنید تا دسترسی شما تأیید شود.
- شرح شکایت: در کادرهای مشخص‌شده، شرح دقیق شکایت و موضوع آن را وارد کنید.
- بارگذاری مستندات: مدارک و مستندات مرتبط با شکایت خود را آپلود کنید.
- بررسی و تایید نهایی: اطلاعات واردشده را بازبینی کرده و در صورت صحت، بر روی گزینه تأیید نهایی کلیک کنید.
- دریافت کد پیگیری: پس از تکمیل مراحل، یک کد رهگیری دریافت خواهید کرد. این کد را برای پیگیری وضعیت شکایت خود در سامانه نگهداری کنید.
همه چیز درباره قرارداد بیمه
قرارداد بیمه بر اساس قانون دارای برخی ویژگی‌ها است که به شرح زیر است:
قرارداد بیمه عقد لازم است
عقد بیمه دارای یک سری شرایط عمومی است که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی آمده است و باید رعایت شود اما بیمه یک سری اوصاف خاص دارد که عبارتند از: بیمه یک عقد لازم است استثنایی که بر لازم بودن قرارداد بیمه وجود دارد قرارداد بیمه عمر است که جنبه سرمایه‌گذاری دارد و افراد مکلف نیستند که به پس‌انداز و سرمایه‌گذاری خود ادامه دهند.
بنابراین اگر بیمه‌گذار از پرداخت حق بیمه عمر خود استنکاف کند بیمه‌گر نمی‌تواند او را به پرداخت حق بیمه ملزم کند.
در واقع طبیعت بیمه عمر این است که به بیمه گذار این حق را می‌دهد هر وقت بخواهد بیمه عمر را متوقف کند و از پرداخت حق بیمه امتناع کند از سوی دیگر بیمه‌گر همواره مکلف به انجام تعهدات قراردادی است و حق توقف و امتناع از انجام تعهدات قراردادی را ندارد.
پس بیمه عمر نسبت به بیمه‌گر لازم و نسبت به بیمه گذار جایز است
عقد بیمه عقد معوض است
یعنی هر یک از بیمه‌گر و بیمه‌گذار تعهداتی در مقابل تعهد طرف دیگر را می‌پذیرد بیمه‌گذار تعهد به اعلام صحیح ریسک موضوع بیمه و پرداخت حق بیمه دارد و بیمه‌گر تعهد به پوشش ریسک تعیین شده در عقد دارد.
بیمه عقد رضایی است
قرارداد بیمه طبق ماده ۲ قانون بیمه با یک سند کتبی منعقد می‌شود اما این سند دلیل بر تشریفات خاص داشتن عقد بیمه نیست بلکه در عالم اثبات ما نیاز داریم که یک سند کتبی وجود داشته باشد لذا می‌توان قرارداد شفاهی منعقد کرد.
بیمه عقد غیر مجانی است
یعنی نیت لطف و احسان بین طرف‌های قرارداد وجود ندارد هر یک از طرفین به دنبال کسب منفعت خودش می‌باشد. در واقع بیمه گذار همواره باید مبلغی بابت ما به ازای تضمینی که از بیمه‌گر دریافت می‌کند تحت عنوان حق بیمه پرداخت کند.
بیمه عقد استمراری است
یعنی در طول زمان وجود دارد این کشش زمانی بیمه است که وصف اتفاقی بودن آن را نیز تبیین می‌کند مدت عقد میتواند خیلی طولانی باشد که در این موارد معمولا حق بیمه به صورت سالیانه پرداخت و محاسبه می‌شود یا برای مدت کوتاه مثل یک سفر هوایی باشد که در هر دو مورد اثر عقد برای مدتی پس از انعقاد یا زمان معین دیگر است.
بیمه یک عقد اتفاقی است
از تعریفی که در ماده یک قانون بیمه آمده است مشخص شده است که تنها خطری میتواند موضوع عقد بیمه قرار بگیرد جنبه اتفاقی بودن ریسک موضوع بیمه است.
اساس اعتبار عقد بیمه این است که اگر ریسک قبل از انعقاد عقد بیمه محقق شود طبق ماده ۱۸ قانون بیمه عقد بیمه باطل است.
شرکت‌های بیمه تنها اموری را بیمه می‌کنند که حادثه وصف اتفاقی داشته باشد که بیشتر توجه به جنبه غیر قابل پیش‌بینی بودن و واقعه شانسی برای بیمه‌گذار مطرح است.
بیمه عقد مبتنی بر حسن نیت است
حسن نیت از عناصر اصلی عقد بیمه است در قرارداد بیمه بیمه‌گر به اعلام بیمه گذار اطمینان می‌کند و اساس محاسبات و حق بیمه قرارداد را بر همین قرار می‌دهد اگر بعدا ثابت شود بیمه گذار در اعلامات خود فاقد حسن نیت بوده ضمانت اجراهای سنگینی برای تخلف پیش‌بینی شده از جمله بطلان عقد در صورت سوء نیت در اعلام ریسک با قیمت موضوع مال موضوع بیمه مواد ۱۱ و ۱۲ قانون بیمه.
پرسش‌های متداول
چرا عدم رعایت شرایط بیمه‌نامه میتواند به دعاوی حقوقی منجر شود؟
چه اقداماتی میتواند به بیمه‌گذاران کمک کند تا از بروز دعاوی ناشی از عدم رعایت شرایط بیمه‌نامه جلوگیری کنند؟
چه پیامدهایی ممکن است در صورت عدم رعایت شرایط بیمه‌نامه برای بیمه‌گذار ایجاد شود؟
مشاوره حقوقی تخصصی در امور بیمه با بنیاد وکلا
آیا شما یا یکی از نزدیکان‌تان درگیر دعاوی مربوط به بیمه هستید؟ گروه حقوقی بنیاد وکلا به عنوان معتبرترین مرکز حقوقی ایران در این زمینه تخصص و تجربه لازم را دارد تا شما را در هر مرحله از رسیدگی قانونی راهنمایی کند.
خدمات ما در حوزه دعاوی ملکی حقوقی شامل:
- تحلیل دقیق پرونده‌های مربوط به چگونگی ارائه دادخواست و تهیه اسناد و مدارک توسط وکیل بیمه
- نمایندگی قانونی در محاکم و فرآیندهای قضایی
- راهنمایی در خصوص اقدامات پیشگیرانه و حقوقی برای جمع‌آوری استشهادیه یا مدارک
اگر نیاز به مشاوره و کمک فوری دارید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر پرونده خود را به سرانجام برسانید، وارد صفحه مشاوره حقوقی بیمه شوید و از روش‌های مختلف مشاوره آنلاین و تلفنی استفاده کنید.
