ترور موضوع جدیدی نیست؛ بلکه از زمان اجتماعی شدن انسان‌ها «ترور» عاملی برای انتقام جویی یا از میان برداشتن کسانی بوده که به لحاظ فکری و عملی مانع بودند.
اگرچه عمده ترورها با انگیزه سیاسی و توسط افراد رخ می‌دهد، اما پشت پرده ترورها معمولا گروه‌ها یا دولت‌های حامی تروریست هستند.
ترور در قانون مجازات اسلامی چه جایگاهی دارد؟
ترور یکی از زشت‌ترین و خشن‌ترین اعمالی است که انسان ممکن است مرتکب شود. معمولا ترور با هدف ایجاد ترس درمیان شهروندان اجرا می‌شود و قربانیان آن افرادی برجسته و مهم در جامعه هستند.
ترور کاری مذموم و ناپسند محسوب می‌شود و به علل گوناگون، برخی افراد در معرض آن قرار می‌گیرند و در این میان نیز بسیاری از خانواده‌ها، عزیزان خود را از دست می‌دهند.
البته باید گفت ترور، فقط در مورد مقامات رسمی کشور اتفاق نمی‌افتد، بلکه چندسال اخیر شاهد ترور برخی از نخبگان و سرمایه‌های کشور بوده‌ایم که از دست دادن این عزیزان ممکن است برای کشور گران تمام شود و از آن به پدیده تروریسم یاد می‌شود.
در نظام کیفری ایران تروریسم فاقد جرم انگاری مستقل است، در حالی که بعد از انقلاب اسلامی تعداد زیادی از هموطنان قربانی اقدامات تروریستی بوده‌اند ولی ترور جایگاهی در نظام کیفری ایران ندارد.
ترور چیست؟
ترور نوعی قتل است که با برنامه‌ریزی قبلی و با هدف مشخص، برای از بین بردن قربانی اعمال می‌شود؛ ترور یک جرم خشن است که در زمره جرایم علیه تمامیت جسمانی فرد یا افراد مورد نظر اعمال می‌شود.
تروریست‌ها از اقدام به ترور، سه هدف عمده را دنبال می‌کنند، ایجاد ترس در میان شهروندان، قدرت‌نمایی و از میان بردن افراد برجسته و مهم در جامعه. کما اینکه در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی هدف قراردادن شهید مطهری، عضو موثر شورای انقلاب، شهید بهشتی، رییس شورای عالی قضایی و شهیدان رجایی و باهنر به عنوان رییس جمهور و نخست وزیر، با همین اهداف از سوی گروهک‌های مخالف سیاسی پیگیری میشد.
البته در سال‌های پس از انقلاب، ترور چهره‌های علمی هم به جمع اهداف تروریست‌ها اضافه شد، ترور چند دانشمند و چهره موثر در صنعت هسته‌ای کشور که باهدف ضربه زدن به پیشرفت علمی انجام شد، موید همین موضوع است.
یکی از نکات مهمی که از سوی مشاوره حقوقی به آن اشاره شده است این است که با وجود اینکه از ابتدای انقلاب اسلامی بیش از ۱۷ هزار شهروند ایرانی قربانی ترور شده‌اند اما در قوانین کیفری ایران، تعریف مشخصی برای ترور و تروریسم وجود ندارد.
حتی در تصویب قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم که در سال ۹۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید نیز تعریفی از ترور و تروریسم ارائه نشده و قانونگذار به بیان مصادیق تروریسم در شمول قانون پرداخته است.
بر اساس ماده یک قانون قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، تهیه و جمع آوری اموال برای کسانی که اقدام به اعمال تروریستی می‌کنند، ممنوع است. البته قانون گذار تعریف خود از «اعمال تروریستی» را در قالب ۱۴ بند مختلف بیان کرده است.
شاید مهمترین مصداق ترور، همان باشد که در بند الف ماده یک این قانون مورد اشاره قرار گرفته و گفته است:
ارتکاب یا تهدید به ارتکاب هرگونه اقدام خشونت آمیز از قبیل قتل، سوءقصد، اقدام خشونت آمیز منجر به آسیب جسمانی شدید، ربودن، توقیف غیرقانونی و گروگانگیری اشخاص و یا اقدام خشونت آمیز آگاهانه علیه افراد دارای مصونیت قانونی یا به مخاطره انداختن جان یا آزادی آنها به قصد تاثیرگذاری بر خط مشی، تصمیمات و اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران، سایر کشورها و یا سازمان های بین المللی دارای نمایندگی در قلمرو جمهوری اسلامی ایران.
بر اساس این تعریف، ترور چهره‌های مهم و سیاسی دارای قدرت تاثیرگذاری در جمهوری اسلامی یا سایر کشورها، مصداق ترور دانسته شده و سایر موارد قتل و سوءقصد جانی از شمول ترور خارج شده است.
در سایر بندهای این ماده نیز مواردی مانند خرابکاری گسترده در تاسیسات ملی و عمومی، ایجاد آلودگی‌های گسترده محیط زیستی و آبی، هواپیماربایی، دزدی دریایی، تولید و نگهداری سلاح‌های کشتار جمعی، قاچاق وسیع اسلحه و مهمات و بمب‌گذاری در اماکن مهم نیز از مصادیق اعمال تروریستی برشمرده شده است.
تروریست‌ها معمولا برای تبلیغ ایدئولوژی خود و یا برای مقابله به مثل کردن با کشور دشمن خود دست به کشتار و ترور مردم غیرسیاسی می‌زنند تا با ایجاد ترس و وحشت در جامعه به خواسته‌های خود برسند.
ترور سیاسی و ترور دولتی می توان اینگونه تعبیر کرد. در سیاست به کارهای خشونت آمیز و غیرقانونی حکومت‌ها برای سرکوبی مخالفان خود و ترساندن آنها ترور دولتی می‌گویند، همچنین کردار گروه‌های مبارزی که برای رسیدن به هدف‌های سیاسی خود دست به کارهای خشونت‌آمیز و هراس انگیز می‌زنند، تروریسم نامیده می‌شود.
حملاتی مانند اقدام در منهدم کردن برج‌های دوقلوی سازمان تجارت جهانی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ عملیاتی تروریستی به شمار می‌رود.
در حال حاضر در قوانین کیفری کشور جرمی به نام ترور وجود ندارد و به این اقدام مجرمانه در قالب اخلال در نظم عمومی، اقدام علیه امنیت ملی، محاربه و قتل بررسی می‌شود.
در داخل کشور جرایمی را که می‌توان در جمع‌بندی ترور قرار داد بر اساس مواد ۱۸۳، ۵۱۵ و ۵۱۶ قانون مجازات اسلامی رسیدگی می‌شود.
مبارزه با تروریسم در مقیاس جهانی که بین کشورهای مختلف صورت می‌گیرد در صلاحیت دادگاه‌های کیفری و لاهه است، البته این مجامع جرم سازمان یافته تروریست را بررسی می‌کنند. روند رسیدگی به حوادث تروریستی در مجامع بین المللی بسیار تحت تاثیر قدرت ها است.
مجامع بین‌المللی تحت تاثیر قدرتهای استکباری هستند و به نوعی به عنوان حامیی تروریست به شمار می‌روند، از این رو سازمان‌های مذکور نمی‌توانند رای بی‌طرف صادر کنند، این امر موجب شده که تروریست‌ها با وجود این حامیان به اعمال مجرمانه خود ادامه دهند.
مجازات ترور
اگر شخص یا گروهی با هر وسیله‌ای اقدام به ترور شخصی کنند یا مرتکب یکی از اعمال گفته شده در بالا شوند، از نظر قانون محاکمه و مجازات می‌شوند.
در قانون مجازات اسلامی، ترور هم مانند سایر موارد قتل و ضرب و جرح عمدی دانسته شده و برای آن همان مجازات قتل عمدی در نظر گرفته شده است.
البته در ماده ۵۱۵ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۵)، سوقصد به جان رهبر و هریک از روسای قوای سه گانه و مراجع بزرگ تقلید، چنانچه محارب نباشد، دارای سه تا ده سال حبس دانسته شده است.
همچنین بر اساس ماده ۵۱۶ همان قانون نیز، «هرکس به جان رییس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن در قلمرو ایران سو قصد نماید به مجازات مذکور در ماده (۵۱۵) محکوم می‌شود.»
البته در تبصره ماده ۵۱۶ به این نکته اشاره شده است که اگر «سو قصد منتهی به قتل یا جرح یا ضرب شود علاوه بر مجازات مزبور به قصاص یا دیه مطابق ضوابط و مقررات مربوط محکوم خواهد شد.»
در واقع قانونگذار، جرم سوءقصد به مقامات داخلی یا خارجی را به صورت یک جرم مشخص، تعیین کرده و در صورتیکه این سوءقصد منجر به قتل یا ضرب و جرح شود، برای آن قصاص و دیه هم در نظر گرفته است.
نکته جالبی که در این خصوص به نظر وکیل آنلاین ما وجود دارد این است که سوءقصد به سایر مقامات و شخصیت‌های سیاسی، اگر منجر به قتل یا ضرب و جرح نشود، فاقد وصف کیفری بوده و شاید تنها بتوان به عنوان اقدام علیه امنیت ملی یا برهم زدن نظم عمومی، عامل ترور را مجازات کرد.
البته نکته مهمی در که خصوص جرم‌انگاری ترور در قوانین جزایی ایران وجود دارد این است که همانطور که در ماده ۵۱۵ قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده، سوءقصد یا ترور مقامات ممکن است به عنوان جرم محاربه قابل تعقیب و مجازات باشد.
کما اینکه «آشکار کردن سلاح به قصد ترساندن مردم» به تنهایی شامل جرم محاربه بوده و می‌تواند حد محاربه را برای عامل ترور به همراه داشته باشد؛ فارغ از اینکه ترور به نتیجه برسد یا نرسد.
تفاوت ترور و عملیات انتحاری
البته ذکر این نکته ضروری است که ترور با عامل انتحاری متفاوت است. در عملیات‌های انتحاری، سوءقصد یا قتل چهره خاصی مد نظر نیست و تنها ایجاد ترس و وحشت عمومی و برهم زدن نظم عمومی در دستور کار عاملان قرار دارد.
عاملان انتحاری در صورتی که موفق به اقدام شوند، خودشان هم کشته می‌شوند و امکان تعقیب ندارند اما به طور کلی، تروریست‌های انتحاری معمولا با تحریک گروه‌ها یا افراد خاصی اقدام به این عمل کرده و در واقع آمر به ترور یا انتحار، افراد دیگری هستند که این افراد نیز به عنوان محارب یا سردسته گروه‌های مخالف قابل تعقیب و مجازات هستند.
اگر نیاز به دریافت اطلاعات تخصصی دارید، با وکیل بنیاد در ارتباط باشید.
همچنین می‌توانید ابتدا یک جلسه مشاوره حقوقی تلفنی داشته باشید و سپس اقدامات لازم را انجام دهید.
