در این مقاله تمامی نکات مربوط به جرایم پزشکی را به شما آموزش خواهم داد.
با مطالعه این مقاله می‌توانید نکات مهم پیرامون جرایم پزشکی و تاثیر تقصیر و خطای پزشک را آموخته و با قوانین موثر در تعیین مجازات پزشک در صورت تقصیر و خطای پزشکی به شکل اصولی آشنا شوید.
برای اینکه بتوانید با روش‌های شکایت از پزشک به شکل اصولی آشنا شوید و قواعد حقوقی مهم آن را بشناسید پیشنهاد می‌کنم تا انتهای مقاله همراه من باشید.
آشنایی با کلیات جرایم پزشکی
در بخش ابتدایی مقاله و در گام اول قصد دارم شما را با نکات مقدماتی از جمله تعریف جرایم پزشکی آشنا کنم؛ در ادامه شما با مصادیق جرایم پزشکی و شرایط احراز این جرایم آشنا می‌شوید و مهم‌ترین نکات مرتبط با این موضوع را مطالعه می‌کنید.
جرم پزشکی چیست؟
در مواردی پزشک به دلیل بی‌مبالاتی، بی‌احتیاطی یا مهارت نداشتن یا رعایت نکردن مقررات دولتی مورد شکایت قرار می‌گیرد؛ شاکیان ممکن است اشخاص حقیقی یا اشخاص حقوقی باشند.
در این موارد پزشکان باید با ارائه مدارک و مستندات لازم پاسخگوی مراجع رسیدگی‌کننده به اتهامات قصور و تخلف پزشکی باشند تا ضمن بررسی از اتهام وارده تبرئه یا در صورت تقصیر محکوم شوند.
پزشکان از نظر قانونی مسئول خطاهای خود هستند بنابراین اگر غفلت، مهارت نداشتن یا سهل انگاری آنان در درمان و رعایت نکردن مقررات دولتی و موازین پزشکی سبب خسارت بیماران شود باید آن را جبران کنند.
تمامی بیماران حق دارند از پزشکان انتظار درمان طبی استانداردی داشته باشند این بدین معنا نیست که پزشکان باید نتیجه درمانی رضایت بخش را برای بیماران تضمین کنند زیرا ممکن است دخالت عوامل متعدد نتیجه نهایی و قابل پیش‌بینی درمان را تغییر دهد.
بنابراین نتیجه نداشتن مطلوب در درمان یک بیمار ضرورتا به معنی تقصیر پزشک نیست یا تشخیص ندادن یک بیماری پس از تهیه شرح حال مناسب، معاینه بالینی کامل و آزمایش‌های مربوط تقصیر محسوب نمی‌شود.
عوارض جانبی اگر جز عوارض پذیرفته شده و ملازم با مراحل مذکور به هنگام تشخیص یا درمان بیماری نباشد و در مورد آنها از بیمار رضایت و برائت آگاهانه اخذ نشده باشد تقصیر تلقی می‌گردند.
اگر پزشک در مراحل تشخیص و درمان خویش مطابق مقررات دولتی و موازین پزشکی ادای وظیفه کرده باشد و با احساس مسئولیت، حسن نیت و رعایت مبانی اخلاقی پزشکی عمل نماید اصولا جایی برای شکایت بیمار و وکیل او باقی نمی‌ماند و به فرض طرح شکایت هم شاکی راه به جایی نمی‌برد.
ولی اگر مبانی مذکور و موازین علمی رعایت نشده باشد و به اخلاق حسنه پزشکی و مقررات دولتی توجه نشود پزشک دیر یا زود با مشکل مواجه خواهد شد.
در عمل پزشک هر قدر هم صاحب معلومات عالی و اطلاعات کافی و تبحر در رشته تخصصی خود باشد و در اعمال جراحی یا درمان‌هایی که انجام می‌دهد دارای حسن نیت بوده و اخلاق حسنه پزشکی و مقررات دولتی را رعایت کند، ممکن است در برخی موارد در معالجه بیمار ناموفق باشد.
قصور به هر صورتی که باشد امری است نسبی چه بسا پزشکان متبحر در موردی مرتکب قصور شوند در حالی که پزشکان دیگر آن را به سادگی انجام دهند از طرفی نمی‌توان توقع داشت که همه پزشکان از معلومات یکسان و در سطح بالا برخوردار باشند.
پزشک هنگامی مرتکب قصور می‌شود که شرایط زیر برقرار باشد:
- پزشک مسئول درمان بیمار باشد یعنی وظیفه مراقبت و درمان بیمار را بر عهده گرفته باشد.
- پزشک در ادای وظیفه خویش تخطی کرده باشد یعنی ترک فعل لازم یا انجام فعل ممنوع.
- تخطی از وظیفه پزشک سبب آسیب جسمانی یا روانی بیمار شده باشد.
در واقع وظیفه از لحظه‌ای آغاز می‌شود که پزشک به نیت تشخیص بیماری و درمان آن قدم پیش می‌گذارد تخطی هم به صورت ترک فعل لازم و هم انجام فعل ممنوع است بر این اساس برخی موارد مهم تخطی عبارتند از:
- رعایت نکردن اقدامات استاندارد طبی مانند انجام ندادن رادیوگرافی فرد مشکوک به شکستگی.
- درست تشخیص ندادن به دلیل معاینه نکردن یا نگرفتن شرح حال کامل از بیمار برای مثال معاینه نکردن شکم بیماری که دچار بیماری‌های حاد و خطرناک شکمی مانند آپاندیسیت است یا بستری نکردن و تحت نظر نگرفتن چنین بیمارانی.
- خطرهای درمان مانند شکستن سر سوزن هنگام تزریق به بیمار.
- اشکال در ارتباط با سایر همکاران پزشک مانند مراجعه نکردن بیمار به پزشک دیگر در صورت نیاز به ارجاع.
- معاینه نکردن مجدد بیمار به علت اهمال یا فراموشی.
- بازگو نکردن حقایق به بیمار.
- نقص در تنظیم گزارش‌های پزشک مانند ننوشتن گزارش کامل از وضعیت بیمار و نگهداری آن گزارش در سوابق.
- قصور جنایی شامل بی‌احتیاطی واضح پزشک و در نتیجه فوت یا صدمه شدید بیمار مانند انجام زایمان در حالی که پزشک حاضر بر بالین زائو در حالت مستی است.
وظیفه پزشک این است که بر اساس استاندارد مطابق با علم و تجربه‌اش بیماری را تشخیص دهد و آن را درمان کند.
از یک پزشک جوان انتظار نمی‌رود که در حد یک پزشک کارآزموده یا استاد دانشگاه مهارت و تجربه کافی داشته باشد ولی باید بر اساس مهارتی که امتحان آن را با موفقیت گذرانده و پذیرفته شده و نیز تجربه‌هایی که بعد از فارغ التحصیلی کسب کرده است عمل نماید.
از پزشک انتظار نمی‌رود که از کلیه پیشرفت‌های علمی اخیر در زمینه پزشکی آگاه باشد زیرا چنین چیزی غیر ممکن است ولی بیمار حق دارد از پزشک خود انتظار شناختی متعارف از آنها داشته باشد و از پیشرفت‌های مهم رشته تخصصی اش مطلع باشد معیار این شناخت متعارف کارشناسان و خبرگان و کتب مرجع رشته مربوط است.
مصادیق جرایم پزشکی
همانگونه که پیشتر نیز اشاره کردیم پزشکان در مقابل اعمال تشخیصی و درمانی که برای بیماران انجام می‌دهند مسئول‌اند.
لذا در صورت ایجاد هرگونه خسارتی برای بیماران پزشکان باید پاسخگو باشند و اگر پس از انجام بررسی کارشناسانه لازم معلوم شد که در ایجاد این خسارت مسئول و مقصرند باید آن را جبران نمایند.
مسئولیت پزشکی در سه عرصه مطرح است:
- عرصه اول مسئولیت اخلاقی پزشک است که پزشک در صورت قصور و تخلف از دیدگاه اخلاقی انسانی و شرعی و در پیشگاه خداوند مسئول است.
- عرصه دوم مسئولیت پزشک جنبه‌های قانونی مسئولیت است که مسئولیت مدنی و جزایی پزشک را در بر می‌گیرد.
مسئولیت مدنی هنگامی مطرح می‌شود که در نتیجه اعمال پزشک زیانی متوجه اشخاص حقیقی گردد این مسئولیت با جبران ضرر و زیان وارد شده قابل جبران است و پزشکان هنگامی که به واسطه قصور پزشکی محکوم شوند شخصا یا با توجه به اینکه قبلا خود را در مقابل مسئولیت مدنی بیمه نموده‌اند از طریق شرکت‌های بیمه نسبت به جبران خسارت اقدام می‌نمایند.
یعنی اینکه در این نوع از مسئولیت جبران ضرر و زیان و صدمات جسمانی وارد به بیمار از طریق پرداخت پول امکان‌پذیر است.
در مسئولیت‌های جزایی یا کیفری ضرر و زیان ناشی از اعمال پزشکی متوجه شخص نیست بلکه جامعه در مقابل این گونه اعمال متضرر شده است مثلا صدور گواهی خلاف واقع یا اینکه پزشکی اقدام به عمل سقط جنایی کند و بیمار نیز فوت کند که در این حالت فرد هم از نظر جزایی مسئول است و هم در مقابل اولیای دم و بستگان متوفی مسئولیت مدنی دارد.
- سرانجام عرصه سوم مسئولیت انتظامی پزشکان است که در صورت تخطی از قوانین انتظامی مانند آنچه در نظام پزشکی مطرح است رخ می‌دهد.
جرایم پزشکی شامل انواع مختلفی از رفتارهای غیرقانونی یا غیراخلاقی در حوزه پزشکی است. در ادامه به چند عنوان از مصادیق جرایم پزشکی و توضیحات مربوط به هر یک می‌پردازم:
خطای پزشکی به اشتباهات غیرعمدی پزشک در تشخیص یا درمان بیماری‌ها اطلاق می‌شود. این خطاها می‌توانند ناشی از عدم توجه، نداشتن اطلاعات کافی یا ناتوانی در انجام وظایف پزشکی باشند. به عنوان مثال، تشخیص نادرست بیماری یا تجویز داروی نامناسب می‌تواند به آسیب به بیمار منجر شود.
قصور در ارائه خدمات درمانی؛ قصور به معنای عدم ارائه خدمات لازم و مناسب به بیمار است. این مورد می‌تواند شامل عدم انجام آزمایش‌های ضروری، عدم مراقبت‌های بعد از عمل جراحی، یا عدم پیگیری وضعیت بیمار باشد. این نوع قصور می‌تواند به آسیب‌های جدی به بیمار منجر شود.
سوءاستفاده از موقعیت به معنای استفاده نادرست از قدرت و نفوذ پزشک در رابطه با بیمار است. این می‌تواند شامل تجویز داروهای غیرضروری برای منافع مالی یا فشار به بیمار برای انجام درمان‌های غیرضروری باشد. این نوع رفتار نه تنها غیر اخلاقی است، بلکه ممکن است به عنوان جرم نیز شناخته شود.
عدم رعایت اصول اخلاقی پزشکی؛ پزشکان موظف به رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای هستند. عدم رعایت این اصول، مانند عدم حفظ حریم خصوصی بیمار یا عدم احترام به خواسته‌های او، می‌تواند به عنوان جرم پزشکی محسوب شود. این نوع رفتار می‌تواند به آسیب روانی به بیمار منجر شود.
تجویز داروهای غیرمجاز یا مواد مخدر به بیماران می‌تواند یک جرم جدی باشد. این عمل می‌تواند به علت منافع مالی یا دیگر انگیزه‌ها صورت گیرد و به آسیب‌های جدی به سلامت بیمار منجر شود. این نوع جرم معمولاً تحت قوانین سختگیرانهای قرار دارد.
عدم گزارش موارد مشکوک؛ پزشکان موظف به گزارش موارد مشکوک به سوء استفاده یا آسیب به بیماران هستند. عدم گزارش این موارد می‌تواند به عنوان جرم تلقی شود، زیرا ممکن است به ادامه آسیب به بیمار یا دیگران منجر شود.
استفاده از تجهیزات پزشکی معیوب؛ استفاده از تجهیزات پزشکی معیوب یا نامناسب می‌تواند به آسیب به بیمار منجر شود. پزشکان باید اطمینان حاصل کنند که تجهیزات مورد استفاده آنها استاندارد و ایمن هستند. استفاده از تجهیزات غیرمجاز یا معیوب می‌تواند به عنوان جرم پزشکی شناخته شود.
جرایم پزشکی می‌توانند عواقب جدی برای بیماران و جامعه داشته باشند. آگاهی از این مصادیق می‌تواند به بیماران کمک کند تا حقوق خود را بشناسند و در صورت بروز مشکل، اقدام مناسب را انجام دهند. همچنین، پزشکان باید به مسئولیت‌های اخلاقی و قانونی خود توجه کنند تا از بروز این نوع جرایم جلوگیری کنند.
شرایط احراز جرم پزشکی
جرم پزشکی یکی از حوزه‌های پیچیده حقوقی است که به بررسی رفتارهای غیرقانونی یا غیراخلاقی در حوزه پزشکی می‌پردازد. این نوع جرم می‌تواند شامل خطاهای پزشکی، سوءاستفاده از موقعیت، و حتی قصور در ارائه خدمات درمانی باشد.
برای احراز جرم پزشکی، شرایط خاصی وجود دارد که در ادامه به تفصیل بررسی می‌شود.
- اولین شرط برای احراز جرم پزشکی، وجود یک رابطه قانونی و حرفه‌ای بین پزشک و بیمار است. این رابطه به معنای آن است که پزشک موظف به ارائه خدمات پزشکی به بیمار بوده و بیمار نیز به پزشک اعتماد کرده است. این اعتماد و رابطه قانونی به پزشک اجازه می‌دهد که در فرآیند درمان دخالت کند و در عین حال، مسئولیت‌هایی را به عهده بگیرد.
- دومین شرط، نقض استانداردهای پزشکی است. پزشکان موظف به رعایت استانداردهای علمی و اخلاقی در ارائه خدمات خود هستند. این استانداردها شامل روش‌های درمانی، تشخیص صحیح، و مراقبت از بیمار می‌شود. اگر پزشک به گونه‌ای عمل کند که این استانداردها را نقض کند، می‌تواند به عنوان یک جرم پزشکی شناخته شود. به عنوان مثال، اگر پزشک بدون انجام آزمایش‌های لازم، دارویی تجویز کند که منجر به آسیب به بیمار شود، این عمل می‌تواند مصداق نقض استاندارد باشد.
- شرط سوم، وجود عسر و حرج برای بیمار است. به عبارت دیگر، عمل پزشک باید به گونه‌ای باشد که به بیمار آسیب جدی وارد کند یا شرایط زندگی او را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این آسیب می‌تواند جسمی، روحی یا مالی باشد. برای مثال، اگر پزشک به عمد دارویی تجویز کند که به سلامت بیمار آسیب برساند، این عمل می‌تواند به عنوان جرم پزشکی محسوب شود.
- یکی از شرایط مهم دیگر، وجود سوء نیت یا غفلت از سوی پزشک است. در بسیاری از موارد، پزشکان ممکن است به دلیل بی‌توجهی یا عدم دقت در تشخیص و درمان، مرتکب خطا شوند. در این موارد، اگر بتوان ثابت کرد که پزشک به عمد یا به دلیل غفلت، به بیمار آسیب رسانده است، می‌توان او را به عنوان مجرم شناسایی کرد. سوء نیت به معنای آگاهی از خطرات و عدم اقدام برای جلوگیری از آنها است.
- شرط دیگر برای احراز جرم پزشکی، وجود آسیب واقعی به بیمار است. به عبارت دیگر، برای اینکه یک عمل پزشکی به عنوان جرم شناخته شود، باید نشان داده شود که بیمار به دلیل عمل پزشک دچار آسیب شده است. این آسیب می‌تواند شامل صدمات جسمی، بیماری‌های جدید، یا حتی مرگ باشد. در این زمینه، اثبات رابطه علت و معلولی بین عمل پزشک و آسیب به بیمار بسیار حیاتی است.
برای احراز جرم پزشکی، وجود مستندات و شواهد کافی ضروری است. این مستندات می‌توانند شامل سوابق پزشکی، نظرات کارشناسان، و شهادت شهود باشند.
همچنین، مدارک قانونی مانند گزارش‌های پزشکی و آزمایش‌های تشخیصی نیز می‌توانند به اثبات جرم کمک کنند. بدون وجود این مستندات، دشوار است که بتوان عمل پزشک را به عنوان جرم شناسایی کرد.
در نهایت، بررسی‌های قانونی و قضائی نیز نقش مهمی در احراز جرم پزشکی دارند. این بررسی‌ها معمولا شامل تحقیقات از سوی مراجع قانونی، نظارت بر عملکرد پزشک، و ارزیابی شواهد موجود است. در این مرحله، حقایق و شواهد به دقت بررسی می‌شوند تا مشخص شود آیا عمل پزشک به عنوان جرم شناخته می‌شود یا خیر.
احراز جرم پزشکی یک فرآیند پیچیده و چند وجهی است که نیازمند بررسی دقیق شرایط و شواهد موجود است.
از وجود رابطه پزشک و بیمار گرفته تا نقض استانداردهای پزشکی و وجود سوء نیت، هر یک از این شرایط می‌توانند در تعیین مسئولیت پزشک نقش مهمی ایفا کنند.
به همین دلیل، در صورت بروز هرگونه مشکل یا آسیب در فرآیند درمان، مهم است که بیماران و خانواده‌های آنان از حقوق قانونی خود آگاه باشند و در صورت لزوم از مشاوره حقوقی بهره‌مند شوند.
انواع جرایم پزشکی
در این قسمت از مقاله قصد دارم شما را با مهم‌ترین انواع مختلف جرایم پزشکی آشنا کنم؛ برای اینکه نکات مهم مرتبط با جرایمی همچون افشای اسرار بیمار، صدور گواهی خلاف واقع، صدمات پزشکی و… را مطالعه کنید ادامه مطلب برای شما مفید خواهد بود.
افشای اسرار بیمار
رازپوشی پزشکی دربرگیرنده تمامی اطلاعات و نکاتی است که بیمار درباره خود به پزشک معالج می‌گوید؛ خواه در برابر سوال طبیب باشد یا به عنوان شرح بیماری بیان کرده باشد.
همچنین مواردی که پزشک با معاینه بیمار یا انجام دادن آزمایش‌های لازم در می‌یابد و آنچه پزشک در منزل بیمار یا محل بستری شدن او می‌بیند و می‌شنود جز موارد اسرار بیمار است.
پزشکان و صاحبان حرفه‌های پزشکی و افرادی که در کنار آنان کار می‌کنند باید تمامی اطلاعاتی را که به یکی از اشکال یاد شده به دست می‌آورند امانتدارانه به منزله اسرار بیمار حفظ کنند.
اهمیت قائل شدن برای سر حرفه‌ای چیزی جز فراهم آوردن موجبات اطمینان خاطر در بیماران نیست؛ اطمینان خاطر بدین معنا که بدون هرگونه تشویش و دغدغه‌ای از اینکه اسرار شخصی‌شان فاش شود تمامی اطلاعات لازم را برای تشخیص و درمان بیماریشان در اختیار پزشک قرار دهند.
اگر فردی که مبتلا به یک بیماری قابل سرایت به دیگران است از بیم اینکه رازش فاش شود به پزشک مراجعه نکند این عمل ضمن آنکه برای خود فرد مضر است در صورت انتقال بیماری به مردم آحاد جامعه را هم در معرض خطر قرار می‌دهد.
بنابراین راز پوشی پزشکی این امکان را فراهم می‌کند که افراد فارغ از هر دغدغه‌ای مشکلات خود را با پزشک معالج در میان بگذارند سلامت عمومی حفظ شود و نیز اعتماد عمومی جامعه به پزشکان به عنوان محرم اسرار آنان محفوظ بماند.
در مورد حفظ اسرار بیماران و به عبارت دیگر رعایت رازداری حرفه‌ای در میان علمای پزشکی و حقوق نظرهای متفاوتی وجود دارد.
برخی مکاتب قائل به رازپوشی مطلق‌اند و افشای سر حرفه‌ای را در هر شرایطی مجاز نمی‌دانند در مقابل مکاتب بیشتر راست پوشی نسبی را مطرح می‌نمایند که اجازه می‌دهد در شرایط خاصی اسرار بیمار افشا گردد.
در رویه‌های قانونی و پزشکی ما حفظ اسرار پزشکی تا جایی که به جامعه و سایر افراد لطمه نزند لازم است و در مقام سوال مقام قضایی و انتظامی نوعی پوشیده داشتن جرم و کمک به مجرم و به عبارت دیگر ستم بر افراد ذینفع و ظلم بر ستمدیدگان است.
به عنوان مثال سوال از روانپزشک برای روشن شدن وضع روانی متهم یا شاکی اهمیت زیادی در مسیر پرونده دارد یا هنگامی که درخواست وصف نکاح در دادگاه مطرح است و برای اطلاع یافتن از سلامتی زوج یا زوجه و ابتلای هر یک از آن به یکی از بیماری‌های فسخ کننده نکاح سوال می‌شود پوشیده نگه داشتن اسرار حرفه‌ای ممکن است باعث شکایت از پزشک و حتی محکومیت او شود.
از سوی دیگر در جوامع متمدن افشای راز پزشکی در مواردی که با امنیت کشور و جامعه ارتباط داشته باشد مجاز و در بسیاری از کشورها اجباری است.
علاوه بر آن مواردی همچون تولد، مرگ، برخی بیماری‌های مسری، سقط جنین جنایی، حوادث ناشی از کار، گواهی سلامت جهت ازدواج یا اشتغال به کار از مواردی است که لزوم افشای اسرار پزشکی در آنها لازم به نظر می‌رسد.
بنابراین امروزه راستگویی مطلق در پزشکی مردود است و در مواردی که جان بی‌گناهی در معرض خطر است یا مواردی که با راست پوشی جنایتکاری از چنگ قانون می‌گریزد و حق مظلومی پایمال می‌شود یا اجتماع در معرض خطر یک بیماری همه‌گیر قرار می‌گیرد رازداری نه تنها مطلوب نیست بلکه مذموم است و مسلماً مسئولیت شدیدی در پی خواهد داشت.
بر اساس ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی اطبا و جراحان، ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند، هرگاه در غیر از موارد قانونی اسرار مردم را افشا کنند به ۴۵ روز و ۱۲ ساعت تا ۶ ماه حبس و یا به ۶۶ میلیون تا ۲۰۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شوند.
در ادامه به مواردی اشاره می‌شود که در آنها افشای سر حرفه‌ای تا حدی که قانون مجاز دانسته امکان‌پذیر است:
افشای اسرار پزشکی در برابر مقامات اداری و دولتی این امر بیشتر به کارکنان بیمار و مدت استراحت یا معافیت از کار یا از کار افتادگی آنان مربوط است که باید به بیماری، سیر و عواقب ناشی از آن در ارتباط متقابل با نوعی معین از کار و شغل اشاره‌ای کلی نمود.
افشای اسرار پزشکی در مقابل شرکت‌های بیمه؛ در این موارد مدت بیماری و میزان از کارافتادگی و هزینه درمانی باید مشخص گردد و گاهی نوع حادثه و میزان صدمه وارده هم تعیین شود.
افشای اسرار برای شرکت‌های بیمه عمر در این گونه موسسات پزشک مورد اعتماد شرکت باید با معاینه دقیق اشخاص وضع جسمانی و روانی آنان را به دقت در اوراق چاپی یادداشت کند و در جواب سوالات از پیش تهیه شده پاسخ خود را بنویسد.
بنابراین در این موارد راز پوشی صورت نمی‌گیرد و متقاضیان بیمه عمر نیز خود به نحوی مقتضی از این مسئله آگاهند اما این اطلاعات و پرونده‌ها نباید در دسترس دیگران قرار گیرند در غیر این صورت شرکت بیمه گذار مسئول افشای راز و پرداخت خسارت به شاکی خواهد بود.
افشای اسرار در دادگاه‌ها و محاکم در دادگاه‌ها و سایر دوایر قضایی باید در حضور قاضی به سوال‌های مطرح شده به طور صریح و دقیق پاسخ داد به طوری که هیچ یک از اسرار از نظر قاضی مخفی نماند از آنجا که پزشک در محکمه سوگند یاد می‌کند که جز حقیقت چیزی نگوید رازداری ممکن است جنبه اختفای جرم داشته باشد.
افشای اسرار در برابر اقوام بیمار اقوام و کسان بیمار باید از سیر بیماری روش درمان رژیم خاص غذایی و محیطی که باید بیمار در آن زندگی کند و پیش‌بینی آینده و فرجام او آگاهی یابند تا بیمار و پزشک بتواند از کمک آنان در مورد نحوه برخورد با بیمار فراهم آوردن محیط خاص رژیم غذایی مخصوص تهیه داروهای لازم و وسایل درمانی مطلع گردند.
اگر بیمار مجنون، سفیه یا صغیر باشد باید در جریان کامل بیماریش قرار گیرد و اگر بیمار عاقل و بالغی نخواهد دیگران از اسرار بیماریش مطلع شوند، وظیفه پزشک بسیار سنگین خواهد بود.
با این حال در مواقعی که احتمال خطر می‌رود یا بیمار درباره خویش سهل انگاری می‌کند باید کسان او را به نحوی مطلع کرد در هر صورت در این شرایط اگر نفع بیمار در افشای رازش باشد باید نسبت به افشای آن اقدام کرد.
صدور گواهی خلاف واقع
پزشکان در تمام جوامع و از جمله در کشور ما دارای شان و جایگاه خاصی می‌باشند شیوه‌های درمانی و توصیه‌های پزشکی آنان برای بیماران و بستگان آنها مورد توجه و در بسیاری موارد حجت است.
در همین راستا متون گواهی‌هایی که پزشکان تنظیم می‌کنند و به اشخاص حقیقی و حقوقی تحویل می‌دهند به منزله سندی معتبر مورد پذیرش و استناد است.
بنابراین لازم است جامعه پزشکی با دقت به امانتداری و رعایت موازین علمی پزشکی و جنبه‌های اخلاقی حاکم بر حرفه طبابت گواهی‌های پزشکی را تهیه و صادر نماید تا در اثر غفلت یا اغراض غیر اخلاقی گواهی‌های نادرست و کذب که سبب پایمال شدن حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی می‌گردد صادر نشوند.
صدور گواهی خلاف عملی مذموم است که باعث سلب اعتماد مراجع دولتی مردم و حتی خود شخص گیرنده و استفاده کننده از گواهی خلاف می‌گردد.
به هر صورت به دنبال صدور گواهی پزشکی امکان دارد فردی از حضور در محل کار یا تحصیل خویش معاف شود یا بتواند در موقع مقرر در دادگاه یا مراجع قضایی و انتظامی حاضر نشود و دادرسی به تعویق افتد یا فردی که از پرداخت دیون خود ناتوان است با گرفتن گواهی خلاف عذر خود را موجه جلوه دهد.
گواهی پزشکی در پاسخ به درخواست‌های شخصی یا به دنبال استعلام و پرسش نهادهای رسمی صادر می‌شود انواع گواهی‌های پزشکی مشتمل‌اند بر موارد زیر:
- گواهینامه برای معافیت از خدمت نظام وظیفه.
- گواهینامه جهت استخدام دولتی یا خارج شدن از استخدام.
- گواهینامه شرکت در مجامع گوناگون نظیر مسابقات ورزشی سفر حج و غیره.
- گواهینامه برای سازمان‌هایی که خسارت جانی بیماران را جبران می‌نمایند مانند بیمه.
- گواهینامه ولادت.
- گواهینامه مسافرت هوایی و گواهینامه تندرستی جهت رانندگی.
- گواهینامه سلامت کودکان و گواهینامه عدم ابتلا به بیماری‌های مسری.
- گواهینامه بین المللی و داخلی جهت تزریق واکسن.
- گواهینامه سلامت قبل از ازدواج.
- گواهینامه جهت فوت.
- گواهینامه بنا به درخواست مراجع قضایی.
هنگام صدور گواهی‌های پزشکی باید ابتدا احراز هویت کامل و قابل اعتماد از متقاضی به عمل آید و در صورت لزوم در برخی موارد نسبت به الصاق عکس فرد که امضا یا ممهور شده باشد اقدام کرد.
نکات درج شده در گواهی باید واضح صریح و قابل فهم برای مراجع استفاده کننده باشد در صورتی که به شکل دست‌نویس تهیه شده باشد باید خوانا و غیر قابل تحریف افزایش یا کاهش مطالبه یا تغییر در حروف و اعداد باشد.
تاریخ شروع کسالت فرد زمان استراحت پزشکی و سایر مشخصات باید به صورت واضح درج شود علاوه بر آن، مشخصات کامل پزشک معالج شماره نظام پزشکی و نشانه او باید در برگه گواهی درج شده باشد.
تاریخ و عنداللزوم ساعت معاینه و صدور گواهی هم باید قید شود.
ارجح آن است که گواهی‌ها در دو نسخه تنظیم شوند نسخه اول تحویل متقاضی شود و نسخه دوم نزد پزشک باقی بماند.
مجازات‌های مربوط به صدور گواهی خلاف واقع در مواد ۵۳۸ ۵۳۹ و ۵۴۰ از فصل پنجم قانون مجازات اسلامی آمده است.
مطابق ماده ۵۳۸ قانون مجازات اسلامی هر کس شخصاً یا توسط دیگری برای معافیت خود یا شخص دیگری از خدمات دولت یا نظام وظیفه یا برای تقدیم به دادگاه گواهی پزشکی به اسم طبیب جعل کند به حبس از ۶ ماه تا یک سال یا به ۶۶ میلیون تا ۲۳۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
همچنین بر اساس ماده ۵۳۹ قانون مجازات اسلامی هرگاه طبیب تصدیق‌نامه بر خلاف واقع درباره شخصی برای معافیت از خدمت در ادارات رسمی یا نظام وظیفه یا برای تقدیم به مراجع قضایی بدهد به حبس از شش ماه تا دو سال یا به هشتاد و دو میلیون و پانصد هزار تا سیصد و سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
هرگاه تصدیق‌نامه مزبور به واسطه اخذ مال یا وجهی انجام گرفته علاوه بر استرداد و ضبط آن به عنوان جریمه به مجازات مقرر برای رشوه گیرنده محکوم می‌گردد.
مطابق ماده ۵۴۰ قانون برای سایر تصدیقنامه‌های خلاف واقع که موجب ضرر شخص ثالثی باشد یا آنکه خسارتی بر خزانه دولت وارد آورد مرتکب علاوه بر جبران خسارت وارده به شلاق تا ۷۴ ضربه یا به بیست و شش میلیون و چهارصد هزار تا یکصد و شصت و پنج میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
صدمات پزشکی
صدمات پزشکی یکی از موضوعات مهم و پیچیده در حقوق پزشکی است که به بررسی آسیب‌هایی می‌پردازد که به دلیل خطا یا قصور پزشکان و دیگر کادر درمانی به بیماران وارد می‌شود. در قانون ایران، این موضوع تحت عنوان «مسئولیت مدنی» و «جرایم پزشکی» مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه، به تحلیل ابعاد مختلف صدمات پزشکی در حقوق ایران می‌پردازم.
صدمات پزشکی به هر نوع آسیبی اطلاق می‌شود که به دلیل نادرستی در تشخیص، درمان یا مراقبت‌های پزشکی به بیمار وارد می‌شود. این صدمات می‌توانند ناشی از خطاهای عمدی یا غیرعمدی پزشک، قصور در ارائه خدمات درمانی، یا استفاده از تجهیزات پزشکی معیوب باشند.
در حقوق ایران، مسئولیت مدنی پزشکان به دو دسته تقسیم می‌شود: مسئولیت قراردادی و مسئولیت قهری.
این نوع مسئولیت زمانی ایجاد می‌شود که پزشک به تعهدات خود نسبت به بیمار عمل نکند. به عنوان مثال، اگر پزشک در معاینه بیمار قصور ورزد و به این دلیل آسیب به بیمار وارد شود، ممکن است مسئول شناخته شود. در این حالت، بیمار می‌تواند برای جبران خسارت به دادگاه مراجعه کند.
این نوع مسئولیت به آسیب‌هایی اشاره دارد که به دلیل اقداماتی که خارج از قرارداد بین پزشک و بیمار انجام می‌شود، به وجود می‌آید. به عنوان مثال، اگر پزشک به دلیل بی‌احتیاطی در انجام عمل جراحی به بیمار آسیب برساند، ممکن است تحت مسئولیت قهری قرار گیرد.
برای احراز مسئولیت پزشک در قبال صدمات پزشکی، چند شرط اساسی وجود دارد:
اولین شرط لازم برای احراز مسئولیت، وجود یک رابطه قانونی و حرفه‌ای بین پزشک و بیمار است. این رابطه باید به صورت رسمی و با توافق طرفین ایجاد شده باشد.
پزشک باید نشان دهد که در ارائه خدمات خود به استانداردهای علمی و حرفه‌ای پایبند بوده است. نقض این استانداردها می‌تواند به عنوان دلیل مسئولیت پزشک تلقی شود.
همچنین بیمار باید بتواند خسارت وارده را ثابت کند. این خسارت می‌تواند شامل آسیب جسمی، روانی یا مالی باشد.
علاوه بر مسئولیت مدنی، برخی از صدمات پزشکی ممکن است به عنوان جرم نیز شناخته شوند. به عنوان مثال، اگر پزشک به عمد به بیمار آسیب برساند یا از تجویز داروهای غیرمجاز استفاده کند، ممکن است تحت تعقیب کیفری قرار گیرد. در این موارد، مجازات‌ها می‌توانند شامل حبس، جریمه نقدی و حتی سلب صلاحیت حرفه‌ای باشند.
صدمات پزشکی در قانون ایران موضوعی پیچیده و حساس است که نیاز به توجه ویژه دارد. با توجه به مسئولیت‌های مدنی و جرایم پزشکی، اهمیت رعایت استانداردهای پزشکی و اخلاق حرفه‌ای در ارائه خدمات درمانی بیش از پیش نمایان می‌شود.
سقط جنین
سقط جنین یکی از موضوعات پیچیده و بحث‌برانگیز در حوزه پزشکی و حقوقی است که در بسیاری از کشورها با قوانین سختگیرانهای مواجه است.
در ایران، سقط جنین تنها تحت شرایط خاصی مجاز است و هرگونه اقدام به سقط جنین خارج از این شرایط می‌تواند به عنوان یک عمل غیرقانونی تلقی شود.
سقط جنین به معنای خاتمه دادن به بارداری قبل از رسیدن جنین به مرحله زایمان است. در ایران، سقط جنین تنها در موارد خاصی مانند وجود خطر برای جان مادر، بیماری‌های شدید جنینی یا ناهنجاری‌های غیرقابل درمان مجاز است. هرگونه سقط جنین که خارج از این شرایط قانونی انجام شود، غیرقانونی محسوب می‌شود.
مسئولیت پزشک در سقط جنین غیرقانونی؛ پزشکان که اقدام به سقط جنین غیرقانونی می‌کنند، نه تنها در معرض تعقیب کیفری قرار دارند، بلکه ممکن است تحت مسئولیت مدنی نیز قرار گیرند. در این موارد، پزشک می‌تواند به اتهام ارتکاب جرم، از جمله قتل غیرعمد یا قصور در ارائه خدمات پزشکی، محاکمه شود. مجازات‌های مربوط به این جرم می‌تواند شامل حبس، جریمه نقدی و حتی سلب صلاحیت حرفه‌ای باشد.
سقط جنین غیرقانونی همچنین پیامدهای اجتماعی و اخلاقی زیادی دارد. این عمل می‌تواند به افزایش نارضایتی عمومی، کاهش اعتماد به نظام پزشکی و ایجاد نگرانی‌های اجتماعی منجر شود. بسیاری از افراد بر این باورند که سقط جنین باید تحت نظارت و کنترل‌های دقیق انجام شود تا از آسیب به سلامت مادر و جنین جلوگیری شود.
یکی از چالش‌های اصلی در زمینه سقط جنین غیرقانونی، عدم آگاهی برخی از پزشکان و بیماران از قوانین و مقررات مربوط به این موضوع است. بسیاری از پزشکان ممکن است در شرایط اضطراری تصمیم به سقط جنین بگیرند، اما عدم اطلاع از قوانین می‌تواند آنها را در معرض خطر قرار دهد. از سوی دیگر، بیماران نیز ممکن است از حقوق خود در این زمینه آگاه نباشند و به همین دلیل به راحتی تحت تاثیر تصمیمات نادرست قرار گیرند.
برای کاهش سقط جنین غیرقانونی و پیامدهای ناشی از آن، نیاز به اقدامات پیشگیرانه وجود دارد. این اقدامات شامل آموزش مداوم پزشکان درباره قوانین و مقررات سقط جنین، افزایش آگاهی عمومی درباره حقوق بیماران و ایجاد بسترهای قانونی مناسب برای مشاوره و ارائه خدمات پزشکی در زمینه بارداری است.
اقدام پزشک به سقط جنین غیرقانونی موضوعی حساس و پیچیده است که نیاز به توجه ویژه دارد. با توجه به مسئولیت‌های قانونی و اخلاقی پزشکان، اهمیت رعایت قوانین و مقررات در این زمینه بر هیچ‌کس پوشیده نیست.
آگاهی از حقوق و مسئولیت‌های پزشکان و بیماران می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات پزشکی و کاهش سقط جنین‌های غیرقانونی کمک کند.
مطابق ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام می‌کنند وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.
خودکشی با همکاری پزشک
در ایران، این موضوع تحت تاثیر قوانین اسلامی و اصول اخلاقی قرار دارد و به همین دلیل، رویکرد قانونی به آن متفاوت از دیگر کشورهاست. در ادامه، به بررسی ابعاد مختلف خودکشی با همکاری پزشک در حقوق ایران می‌پردازیم.
خودکشی با همکاری پزشک به معنای اقدام پزشک به تسهیل یا انجام عمل خودکشی برای بیمار است. این عمل ممکن است شامل تجویز داروهای کشنده، کمک به بیمار در انجام عمل خودکشی یا هر نوع همکاری دیگر باشد.
در بسیاری از کشورها، این عمل به عنوان «مساعدت به خودکشی» یا «پزشکی مرگ» شناخته می‌شود و به شدت مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
در حقوق ایران، خودکشی به عنوان یک عمل حرام شناخته می‌شود و هرگونه همکاری در این زمینه می‌تواند به عنوان جرم تلقی شود. بر اساس قوانین اسلامی، خودکشی نه تنها از نظر اخلاقی ناپسند است بلکه مجازات‌هایی نیز برای آن در نظر گرفته شده است. اگر پزشک به هر دلیلی اقدام به تسهیل خودکشی کند، ممکن است تحت تعقیب کیفری قرار گیرد و با مجازات‌های سنگینی مواجه شود.
پزشکان در ایران موظف به رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای هستند و هرگونه اقدام به تسهیل خودکشی می‌تواند به عنوان نقض این اصول محسوب شود. در این موارد، پزشک ممکن است به اتهام قتل عمد یا غیرعمد، یا حتی به دلیل قصور در ارائه خدمات پزشکی محاکمه شود. مجازات‌های مربوط به این جرایم می‌تواند شامل حبس، جریمه نقدی و سلب صلاحیت حرفه‌ای باشد.
یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، نیاز به حمایت از بیماران دارای مشکلات روانی و بیماری‌های لاعلاج است. بسیاری از افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند، به دلیل درد و رنج‌های ناشی از بیماری‌های خود، احساس ناامیدی و یأس می‌کنند.
در این موارد، ارائه خدمات مشاوره‌ای و روان‌پزشکی می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر در جلوگیری از خودکشی و کاهش فشارهای روانی بیماران مطرح شود.
خودکشی با همکاری پزشک دارای ابعاد اخلاقی عمیق‌تری است. بسیاری از افراد بر این باورند که پزشکان باید در راستای حفظ زندگی بیماران خود عمل کنند و هرگونه همکاری در خودکشی می‌تواند به تضعیف اعتماد عمومی به نظام پزشکی منجر شود. همچنین، این موضوع می‌تواند به افزایش نارضایتی‌های اجتماعی و ایجاد بحران‌های اخلاقی در جامعه منجر شود.
خودکشی با همکاری پزشک در حقوق ایران موضوعی پیچیده و حساس است که نیاز به توجه ویژه دارد. با توجه به مسئولیت‌های قانونی و اخلاقی پزشکان، اهمیت حفظ اصول انسانی و حرفه‌ای در این زمینه بر هیچ‌کس پوشیده نیست.
آگاهی از حقوق و مسئولیت‌های پزشکان و بیماران می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات پزشکی و کاهش موارد خودکشی کمک کند. در نهایت، ایجاد یک نظام حمایتی قوی برای بیماران و ارتقاء آگاهی عمومی درباره مسائل روانی و اجتماعی می‌تواند به کاهش فشارهای روانی و جلوگیری از خودکشی‌های غیرضروری کمک نماید.
تاسیس موسسات پزشکی بدون مجوز
تأسیس مؤسسات پزشکی بدون مجوز یکی از جرایم مهم در حوزه بهداشت و درمان است که می‌تواند عواقب جدی برای سلامت جامعه به همراه داشته باشد.
این جرم به معنای راه‌اندازی و اداره یک مرکز پزشکی، کلینیک، یا بیمارستان بدون دریافت مجوزهای قانونی و لازم از مراجع ذی‌صلاح است. در ادامه، به بررسی ابعاد مختلف این جرم و پیامدهای آن می‌پردازم.
مؤسسات پزشکی شامل بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، مطب‌ها و سایر مراکز درمانی هستند که باید تحت نظارت وزارت بهداشت و درمان قرار بگیرند. تأسیس این مؤسسات بدون مجوز به معنای عدم رعایت قوانین و مقررات مرتبط با بهداشت عمومی و ایمنی بیماران است.
این عمل نه تنها به عنوان یک تخلف قانونی شناخته می‌شود، بلکه می‌تواند به عنوان یک جرم کیفری نیز تلقی شود.
تأسیس مؤسسات پزشکی بدون مجوز می‌تواند عواقب جدی برای بیماران و جامعه داشته باشد:
یکی از بزرگ‌ترین خطرات این جرم، تهدید سلامت بیماران است. پزشکان و پرسنل غیرمجاز ممکن است فاقد صلاحیت علمی و تجربی لازم باشند و این می‌تواند به تشخیص نادرست، تجویز داروهای نامناسب و در نهایت آسیب به بیماران منجر شود.
مؤسسات پزشکی باید استانداردهای خاصی را در زمینه بهداشت، ایمنی و تجهیزات رعایت کنند. عدم وجود مجوز به معنای عدم رعایت این استانداردها است که می‌تواند به بروز عفونت‌ها و مشکلات دیگر در بیماران منجر شود.
موسسات غیرمجاز ممکن است به سوءاستفاده از بیماران و دریافت هزینه‌های غیرمنصفانه بپردازند. این عمل نه تنها به ضرر بیماران است، بلکه به اعتبار نظام پزشکی نیز آسیب می‌زند.
عوامل متعددی می‌توانند به تأسیس مؤسسات پزشکی بدون مجوز منجر شوند:
در برخی از مناطق، نظارت بر تاسیس موسسات پزشکی ممکن است ناکافی باشد و این امر به افراد اجازه می‌دهد تا بدون مجوز فعالیت کنند.
بسیاری از بیماران ممکن است از خطرات مراجعه به مؤسسات غیرمجاز آگاهی نداشته باشند و این موضوع به تداوم فعالیت این مؤسسات کمک می‌کند.
برخی افراد به دلیل منافع مالی به تاسیس موسسات پزشکی غیر مجاز روی می‌آورند و با تبلیغات فریبنده، بیماران را جذب می‌کنند.
برای مقابله با جرم تأسیس مؤسسات پزشکی بدون مجوز، نیاز به اقدامات قانونی و پیشگیرانه وجود دارد:
افزایش نظارت بر تاسیس و فعالیت موسسات پزشکی می‌تواند به کاهش این جرم کمک کند. مراجع ذی‌صلاح باید به‌طور منظم از مؤسسات پزشکی بازدید کنند و مجوزهای لازم را بررسی کنند.
برگزاری کمپین‌های آموزشی برای عموم مردم درباره خطرات مؤسسات پزشکی غیرمجاز و نحوه شناسایی آنها می‌تواند به کاهش این مشکل کمک کند.
اعمال مجازات‌های سنگین برای افرادی که اقدام به تأسیس مؤسسات پزشکی بدون مجوز می‌کنند، می‌تواند به عنوان یک بازدارنده عمل کند.
تأسیس مؤسسات پزشکی بدون مجوز یک جرم جدی است که می‌تواند عواقب خطرناکی برای سلامت جامعه به همراه داشته باشد. با افزایش نظارت، آگاهی عمومی و اعمال مجازات‌های مناسب، می‌توان به کاهش این جرم و حفظ سلامت بیماران کمک کرد. در نهایت، اهمیت رعایت قوانین و مقررات در حوزه پزشکی بر هیچ‌کس پوشیده نیست و همه باید در این راستا مسئولیت‌پذیر باشند.
مطابق ماده ۳ اصلاحی قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی، مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب ۱۳۳۴ و اصلاحی ۱۳۷۹ آن، هر دو مبحث اشتغال و تاسیس مرکز پزشکی بدون پروانه، جرایم پزشکی بوده و پیگرد قانونی دارد.
همچنین براساس قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی ایجاد موسسات پزشکی غیرمجاز جرم است.
مجازات جرایم پزشکی
در این قسمت مجازات‌های تعیین شده در قانون برای جرایم پزشکی را بررسی کرده‌ام؛ همچنین مجازات تعیین شده برای تخلفات انتظامی پزشک و شرایط مجازات او در صورت فوت بیمار را ذکر کرده‌ام. بنابراین مطالعه این بخش برای کسب اطلاعات در این موضوعات مفید خواهد بود.
مجازات جرایم پزشکی در قانون
جرائم پزشکی به اقداماتی اطلاق می‌شود که در آنها پزشکان یا کادر درمانی به دلیل قصور، خطا یا سوءنیت، به بیماران آسیب می‌زنند.
این جرائم می‌توانند شامل قصور در تشخیص، درمان نادرست، عدم رعایت اصول اخلاقی و حتی اقدام به سقط جنین غیرقانونی باشند. در حقوق ایران، مجازات جرائم پزشکی بر اساس قوانین و مقررات خاص تعیین می‌شود و به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: مجازات‌های کیفری و مجازات‌های اداری.
مجازات‌های کیفری برای جرائم پزشکی به ویژه در مواردی که تخلف منجر به آسیب جدی یا فوت بیمار شود، اهمیت ویژه‌ای دارد. این مجازات‌ها شامل موارد زیر است:
- حبس: در مواردی که قصور پزشکی به‌طور مستقیم منجر به فوت بیمار شود، پزشک ممکن است به حبس محکوم شود. مدت حبس بسته به شدت تخلف و عواقب آن متفاوت است و می‌تواند از چند ماه تا چند سال باشد.
- پرداخت دیه: طبق قانون مجازات اسلامی، در صورتی که قصور پزشکی منجر به فوت یا آسیب بدنی شود، پزشک موظف به پرداخت دیه به خانواده بیمار یا خود بیمار است. میزان دیه بسته به نوع آسیب و شرایط خاص متفاوت است.
- مجازات‌های تکمیلی: علاوه بر حبس و دیه، ممکن است پزشک به مجازات‌های تکمیلی مانند محرومیت از فعالیت پزشکی یا ممنوعیت از اشتغال در حرفه‌های مرتبط محکوم شود.
سازمان نظام پزشکی به عنوان نهاد ناظر بر رفتار پزشکان، مجازات‌های اداری را برای تخلفات پزشکی در نظر می‌گیرد. این مجازات‌ها شامل موارد زیر است:
- تعلیق پروانه پزشکی: در صورتی که تخلف پزشکی از شدت بالایی برخوردار باشد، سازمان نظام پزشکی می‌تواند پروانه پزشکی پزشک را به حالت تعلیق درآورد. مدت تعلیق ممکن است موقت یا دائمی باشد.
- جریمه‌های مالی: پزشکان ممکن است به پرداخت جریمه‌های مالی محکوم شوند. این جریمه‌ها بسته به نوع تخلف و شدت آن متفاوت است.
- تذکر و اخطار: در مواردی که تخلفات کم‌اهمیت‌تر باشند، سازمان نظام پزشکی می‌تواند به پزشک تذکر یا اخطار دهد و از او بخواهد که در آینده از تکرار تخلفات خودداری کند.
بر اساس ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی ؛هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد، موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است مگر آن که عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنانچه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نگردد، برائت از ولی مریض تحصیل می‌شود.
همچنین بر اساس ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی ؛ در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد.
مگر اینکه خطای محض باشد. بنابراین فرض محکومیت پزشک به حبس و تحمل زندان در صورت عدم مهارت و بی احتیاطی و بی مبالاتی و عدم رعایت نظامات دولتی که منجر به فوت بیمار گردد، وجود دارد.
تخلفات انتظامی پزشک
تخلفات انتظامی پزشکان در قانون ایران موضوعی مهم و حساس است که به حفظ سلامت جامعه و اعتبار حرفه پزشکی مربوط می‌شود. در این راستا، قانون نظام پزشکی ایران با هدف تنظیم رفتار پزشکان و جلوگیری از تخلفات انتظامی، مجموعه‌ای از مقررات و ضوابط را تعیین کرده است.
تخلفات انتظامی پزشکان به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود: تخلفات حرفه‌ای و تخلفات غیرحرفه‌ای. تخلفات حرفه‌ای شامل مواردی است که به طور مستقیم به عملکرد پزشکی مربوط می‌شود، مانند عدم رعایت اصول اخلاقی پزشکی، تشخیص نادرست، تجویز داروهای غیر ضروری یا استفاده نادرست از تجهیزات پزشکی.
اینگونه تخلفات می‌تواند به شدت بر سلامت بیماران تأثیر بگذارد و موجب بروز عواقب جبران‌ناپذیری شود.
تخلفات غیرحرفه‌ای نیز شامل رفتارهایی است که به اعتبار و حیثیت حرفه پزشکی آسیب می‌زند، مانند رفتارهای غیرمتعارف، سوءاستفاده از موقعیت یا عدم رعایت قوانین و مقررات عمومی.
این نوع تخلفات ممکن است به کاهش اعتماد عمومی به پزشکان و سیستم درمانی منجر شود.
قانون نظام پزشکی ایران برای هر یک از این تخلفات، مجازات‌های مشخصی را در نظر گرفته است. این مجازات‌ها می‌تواند شامل تذکر، تعلیق پروانه پزشکی، یا حتی لغو آن باشد.
همچنین، در مواردی که تخلف منجر به آسیب جدی به بیمار شود، ممکن است پزشک مورد پیگرد قانونی قرار گیرد و به مراجع قضایی معرفی شود.
یکی از نکات مهم در بررسی تخلفات انتظامی پزشکان، نقش کمیسیون‌های انتظامی است. این کمیسیون‌ها مسئول رسیدگی به شکایات و تخلفات هستند و بر اساس مستندات و شواهد موجود، تصمیم‌گیری می‌کنند. این فرآیند به گونه‌ای طراحی شده است که ضمن حفظ حقوق پزشکان، به جلوگیری از تخلفات و حفظ سلامت جامعه کمک کند.
تخلفات انتظامی پزشکان در قانون ایران به عنوان یک موضوع جدی و اساسی مطرح است. حفظ سلامت جامعه و اعتبار حرفه پزشکی نیازمند نظارت دقیق و اجرای قوانین مربوطه است.
مجازات پزشک در صورت فوت بیمار
مجازات پزشک در صورت فوت متهم یکی از مباحث پیچیده و مهم در حقوق جزای ایران است.
این موضوع به ویژه در مواردی که پزشکان در پرونده‌های کیفری به عنوان متهم یا متهمان اصلی شناخته می‌شوند، اهمیت پیدا می‌کند. در این راستا، باید به نکات مختلفی توجه کرد که شامل اصول حقوقی، اخلاقی و اجتماعی می‌شود.
در حقوق ایران، در صورتی که پزشک به دلیل تخلف یا قصور در انجام وظایف خود منجر به فوت بیمار یا شخصی دیگر شود، ممکن است تحت پیگرد قانونی قرار گیرد. این پیگرد می‌تواند شامل اتهامات مختلفی از جمله قتل عمد، قتل غیرعمد یا قصور در ارائه خدمات پزشکی باشد.
اگر پزشک در این موارد متهم شود و در حین رسیدگی به پرونده فوت کند، سوالات حقوقی متعددی به وجود می‌آید.
از سوی دیگر، در مواردی که پزشک به دلیل قصور در انجام وظایف خود موجب فوت بیمار شده باشد، جامعه پزشکی و نظام‌های نظارتی نیز مسئولیت‌هایی دارند.
این نهادها باید به بررسی دقیق و جامع پرونده‌ها پرداخته و از بروز تخلفات مشابه جلوگیری کنند. همچنین، برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی می‌تواند به پزشکان کمک کند تا با الزامات قانونی و اخلاقی آشنا شوند و از بروز حوادث ناگوار جلوگیری کنند.
بنابر ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی در صورتی که تخطی پزشک منجر به فوت بیمار شود علاوه بر پرداخت دیه، پزشک به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.
تفاوت تقصیر و قصور پزشکی
قصور پزشکی نوعی از جرم است که بنا به ماده ۲۹۱ قانون مجازات در حکم جرم شبه عمد است.
همانطور که می‌دانید انواع جرائم عمومی عبارتند از جرم عمدی که با سوء نیت قصد فعلی و قصد جرم همراه است و مجازات آن قصاص است.
جرم غیر عمد یا شبه عمد که بدون مسئولیت ولی همراه با تقصیر حرفه‌ای است و قصد فعلی وجود دارد ولی قصد جرم وجود ندارد که مجازات آن دیه است.
جرم خطای محض که بدون سوء نیت و بدون تقصیر انجام می‌شود و نه قصد فعل و نه قصد جرم دارد که مجازات آن نیز دیه است.
بر اساس تبصره ماده ۱۴۵ قانون مجازات اسلامی تقصیر مشتمل است بر بی‌مبالاتی و بی‌احتیاطی.
منظور از بی‌مبالاتی آن است که این تقصیر شامل ترک فعلی است که از نظر علمی و فنی انتظار انجام آن از پزشک می‌رود ولی صورت نپذیرفته است.
عدم تدارک و تهیه تمهیدات لازم مثل آزمایش‌ها و عکس‌های رادیولوژی، انجام ندادن مشاوره‌های لازم و معاینه دقیق قبل از عمل جراحی یا اقدام درمانی، نگرفتن شرح حال، معاینه نکردن قلب و نگرفتن نوار قلبی قبل از بیهوشی، همگی بی‌مبالاتی است. بنابراین، در بی‌مبالاتی عملی باید انجام می‌گرفت ولی صورت نپذیرفته و جنبه‌ی منفی یا عدم انجام کار مطرح است.
منظور از بی‌احتیاطی برخلاف بی‌مبالاتی آن است که این تقصیر جنبه وجودی و مثبت دارد، یعنی فعلی انجام گرفته است که از نظر علمی و اصول پزشکی نباید انجام می‌گرفت.
بنابراین، پزشک توجه و دقت کافی در درمان یا آزمایش را مبذول نداشته یا مرتکب اشتباه یا زیاده روی شده است، در نتیجه از نظر جسمانی یا روانی بیمار متضرر شده است.
برای مثال می‌توان به پاره شدن روده در حین اعمال جراحی شکم، جا گذاشتن وسایل جراحی یا پانسمان در داخل بدن، دستکاری نابجای اعضایی که در مجاورت عضو مورد عمل قرار دارند و تجویز دارو بیش از میزان لازم اشاره کرد.
مسامحه غفلت عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی و مانند آنها حسب مورد از مصادیق بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی محسوب می‌شوند.
منظور از عدم مهارت آن است که مواردی مانند آنکه پزشک تبحر علمی و فنی لازم را در انجام دادن کار به خصوصی نداشته باشد مانند تصمیم نگرفتن به موقع نداشتن سرعت عمل لازم در عمل جراحی و جلوگیری از عوارض قابل پیش بینی.
مهارت یک پزشک کارایی و توانایی او در ادای وظیفه‌ای است که بر عهده می‌گیرد مهارت نداشتن او به ناتوانی‌اش یا فقدان کاراییش در انجام دادن امور تخصصی پزشکی یا جراحی وابسته است نبود مهارت ممکن است از نوع عملی و یا ناشی از تازه کار بودن و بی تجربگی و یا حتی از نوع علمی باشد که حاکی از بی‌سوادی و عدم بهره‌وری کافی از دانش پزشکی است و این امر به هر صورت نمی‌تواند عذر موجه یا رافع مسئولیت برای قصور پزشک باشد.
عدم مهارت به صورت ندانم کاری یا دستپاچگی در جراحی و متخصصان تازه کار اغلب هنگامی دیده می‌شود که در حین عمل جراحی یا اقدام درمانی تخصصی با واقعه غیر عادی روبرو می‌گردند.
برای مثال بیمار بر اثر شکستگی چند قطعه‌ای و داخل مفصلی انتهای تحتانی استخوان ران راست به دست یک متخصص ارتوپد جراحی می‌شود اما متاسفانه پزشک معالج برای درمان این شکستگی پیچیده و مشکل از روش درست و منطقی استفاده نمی‌کند در نتیجه استخوان جوش نمی‌خورد و عوارض عفونی در مفصل بروز می‌کند.
در هر حال از یک پزشک انتظار نمی‌رود که از همه دقایق علمی و فنی رشته شغلی خویش مطلع باشد اما لازم است اطلاعاتی در حد معقول و متناسب از پیشرفت‌های مهم دانش پزشکی داشته باشد ملاک تعیین این شناخت معقول و متناسب خبرگان و کارشناسان صاحب صلاحیت و ارشد در رشته تخصصی و کتب مرجع مربوطه هستند.
عدم رعایت نظامات دولتی به معنای بی‌توجهی به آیین نامه‌ها بخشنامه‌ها دستورالعمل‌های مقامات اداری مافوق نظام پزشکی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی که حاکم بر اشتغال به حرفه پزشکی و مربوط به حرفه‌های گوناگون تخصصی پزشکی و رشته‌های وابسته به آن است مانند رعایت نکردن ضوابط مربوط به تابلوی مطب یا سرنوسه‌های پزشکی یا خودداری از پذیرش بیماران اورژانسی و نظایر آن.
البته در کنار انواع قصور ذکر شده در ماده ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی مجموعه‌ای از قوانین و مقررات نیز در آیین نامه انتظامی نظام پزشکی جمهوری اسلامی درج شده که رعایت نکردن آنها نیز قصور تلقی می‌شود.
مراحل شکایت از پزشک
در ادامه مطلب مهم‌ترین نکات مرتبط با مراحل شکایت از پزشک بررسی شده و مراجع صالح برای رسیدگی به جرایم پزشکی معرفی شده است. اگر قصد اقدام به شکایت از پزشک را دارید مطالعه ادامه مطلب برای شما کاربردی است.
نحوه رسیدگی به شکایت از پزشک
رسیدگی به شکایت از پزشکان یکی از موضوعات حساس و مهم در نظام حقوقی ایران است. این فرآیند به دلیل تاثیر مستقیم بر سلامت و حقوق بیماران، نیازمند دقت و رعایت اصول قانونی و اخلاقی است.
اولین مرحله در رسیدگی به شکایت از پزشک، ثبت شکایت است. بیماران یا خانواده‌های آنها در صورت احساس قصور یا تخلف از سوی پزشک، می‌توانند شکایت خود را به مراجع ذی‌صلاح ارائه دهند.
این شکایت می‌تواند به دو صورت کتبی یا شفاهی ارائه شود. در شکایت کتبی، شاکی باید مستندات لازم مانند مدارک پزشکی، تصاویر، گواهی‌ها و سایر شواهد را ضمیمه کند. ارائه و ثبت شکایت از طریق دفتر خدمات قضایی نیز امکان پذیر است.
شکایت از پزشکان معمولا به دو مرجع اصلی ارجاع داده می‌شود:
- سازمان نظام پزشکی: این سازمان مسئول نظارت بر عملکرد پزشکان و کادر درمانی است. در صورتی که شکایت از تخلفات پزشکی باشد، سازمان نظام پزشکی می‌تواند بررسی‌های لازم را انجام دهد و در صورت تأیید تخلف، اقدام به صدور احکام اداری مانند تعلیق پروانه پزشکی یا جریمه‌های مالی کند.
- دادگاه‌های عمومی و انقلاب: در مواردی که تخلف پزشکی جنبه کیفری داشته باشد، شاکی می‌تواند شکایت خود را به دادگاه‌های عمومی یا انقلاب ارائه دهد. در این موارد، قاضی با بررسی مستندات و شواهد، تصمیم‌گیری می‌کند.
پس از ثبت شکایت، مرجع ذی‌صلاح اقدام به بررسی آن می‌کند. در سازمان نظام پزشکی، کمیسیون‌های تخصصی وجود دارند که به بررسی دقیق شکایات می‌پردازند. این کمیسیون‌ها با دعوت از شاکی و پزشک، نظرات و مستندات هر دو طرف را بررسی می‌کنند و در صورت لزوم، از کارشناسان متخصص نیز نظرخواهی می‌کنند.
پس از بررسی‌های لازم، کمیسیون یا قاضی دادگاه رأی خود را صادر می‌کند. در سازمان نظام پزشکی، این رأی می‌تواند شامل مجازات‌های اداری مانند تعلیق پروانه پزشکی، جریمه‌های مالی یا حتی صدور تذکرات باشد. در دادگاه نیز، اگر پزشک مقصر شناخته شود، ممکن است به مجازات‌های کیفری مانند حبس یا پرداخت دیه محکوم شود.
شاکی و پزشک هر دو حق دارند به رای صادره اعتراض کنند. در سازمان نظام پزشکی، امکان تجدیدنظر وجود دارد و پرونده به کمیسیون بالاتر ارجاع می‌شود. در دادگاه‌ها نیز، طرفین می‌توانند به رای صادره اعتراض کنند و پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارسال می‌شود.
نحوه رسیدگی به شکایت از پزشکان در حقوق ایران شامل مراحل ثبت شکایت، بررسی توسط مراجع ذی‌صلاح، صدور رأی و حق اعتراض است.
مراجع صالح برای رسیدگی به جرایم پزشکی
جرائم پزشکی یکی از موضوعات پیچیده و حساس در حوزه حقوقی و پزشکی است که نیازمند بررسی دقیق و تخصصی می‌باشد. در ایران، با توجه به قوانین خاص و اصول اخلاقی حاکم بر حرفه پزشکی، مراجع مختلفی برای رسیدگی به این جرائم تعیین شده‌اند.
یکی از اصلی‌ترین مراجع برای رسیدگی به جرائم پزشکی در ایران، دادگاه‌های عمومی و انقلاب هستند. این دادگاه‌ها مسئول رسیدگی به دعاوی کیفری و مدنی مرتبط با جرائم پزشکی می‌باشند. در این مراجع، شاکی می‌تواند شکایت خود را ثبت کند و قاضی پرونده با بررسی مستندات و شواهد، تصمیم‌گیری می‌کند.
سازمان نظام پزشکی به عنوان نهاد ناظر بر حرفه پزشکی در ایران، نقش مهمی در رسیدگی به تخلفات پزشکی دارد. این سازمان مسئولیت نظارت بر رفتار پزشکان و کادر درمانی را بر عهده دارد و می‌تواند در مواردی که تخلفات پزشکی رخ می‌دهد، اقدام به تشکیل پرونده و بررسی آن کند. این سازمان می‌تواند مجازات‌های اداری مانند تعلیق پروانه پزشکی یا جریمه‌های مالی را اعمال کند.
در سازمان نظام پزشکی، کمیسیون‌های تخصصی وجود دارند که به بررسی تخلفات در حوزه‌های خاص پزشکی می‌پردازند. این کمیسیون‌ها با بررسی مستندات و شواهد، نظر تخصصی خود را ارائه می‌دهند و در صورت لزوم، پرونده را به مراجع قضایی ارجاع می‌دهند. این کمیسیون‌ها به دلیل تخصصی بودن، می‌توانند در شناسایی تخلفات پزشکی و تعیین مجازات‌های مناسب کمک کنند.
وزارت بهداشت نیز در زمینه نظارت بر عملکرد پزشکان و کادر درمانی نقش دارد. این وزارتخانه می‌تواند در مواردی که تخلفاتی در ارائه خدمات درمانی مشاهده می‌شود، اقدام به بررسی و پیگیری کند. همچنین، وزارت بهداشت می‌تواند در زمینه آموزش و ارتقاء سطح آگاهی پزشکان و کادر درمانی در خصوص قوانین و مقررات موجود، اقدامات مؤثری انجام دهد.
مراجعه به دادسرای ویژه امور پزشکی و دادسرای انتظامی سازمان نظام پزشکی یکی از متداول‌ترین راه‌های اقدام به طرح شکایت از پزشک متخلف و مجرم است.
پرسش‌های متداول
در ادامه، متداول‌ترین پرسش‌ها درباره جرایم پزشکی آورده شده است:
جرایم پزشکی چیست؟
چه مجازات‌هایی برای جرایم پزشکی وجود دارد؟
آیا قصور پزشکی می‌تواند منجر به قتل عمد شود؟
چه نهادهایی مسئول بررسی جرایم پزشکی هستند؟
شکایت از جرایم پزشکی با بنیاد وکلا
آیا شما یا یکی از نزدیکان‌تان با جرایم پزشکی مواجه هستید؟ گروه حقوقی بنیاد وکلا به عنوان معتبرترین مرکز حقوقی ایران در این زمینه تخصص و تجربه لازم را دارد تا شما را در هر مرحله از رسیدگی قانونی راهنمایی کند.
خدمات ما در حوزه جرایم پزشکی شامل:
- تحلیل دقیق پرونده‌های مربوط به جرایم پزشکی توسط وکیل جرایم پزشکی
- نمایندگی قانونی در محاکم و فرآیندهای قضایی مربوط به شکایت از پزشک و اثبات خطای پزشکی
- راهنمایی در خصوص اقدامات پیشگیرانه و حقوقی در ارائه و تنظیم شکواییه یا تنظیم دادخواست در شکایت از پزشک می‌شود.
اگر به دنبال وکیل متخصص دعاوی مربوط به جرایم پزشکی هستید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر با وکیل در موضوع جرایم پزشکی مشورت کنید، وارد صفحه مشاوره حقوقی جرایم پزشکی شوید و از روش‌های تلفنی و آنلاین استفاده کنید.
