اسناد سجلی یا اسناد هویتی در طول تاریخ همواره از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است. اسناد هویتی علاوه بر شخص دارنده آن‌ها والدین وی و محل تولد را نیز بیان می‌دارند و در نتیجه آن احکام متعددی از خانوادگی، مالی و سیاسی برای شخص به همراه می‌آورند.
اسناد هویتی که در معنای عام به شناسنامه و کارت ملی گفته می‌شود، در یک نگاه دقیق‌تر به سند تولد، شناسنامه، کارت ملی، دیگر مدارک شناسایی همچون گذرنامه و گواهینامه و گواهی وفات اطلاق می‌شود، با این تفاوت که گواهی ولادت شروع و مقدمه‌ای بر دیگر اسناد یاد شده است به همین سبب نیز گواهی ولادت نسبت به دیگر اسناد هویتی از اهمیت دوچندانی برخوردار است.
صرف نظر از نوع سند، کاربرد و اهمیت یاد شده زمانی معنا پیدا می‌کند که سند صحیح و قابل اعتماد باشد، به عبارت دیگر اگر گواهی ولادت مخدوش یا غیر واقعی باشد نه تنها هدف خود را تامین نمی‌کند بلکه می‌تواند به دانش و اطلاعات نادرست بینجامد و نیز اسناد هویتی خلاف واقع را به همراه آورد.
به دلیل اهمیتی که اعتماد به اسناد دارا است، قانونگذار جمهوری اسلامی ایران فصلی از کتاب قانون مجازات خود را به جرم جعل اختصاص داده و انواع آن را برشمرده است، علاوه بر این در قانون ثبت احوال پس از معرفی سند ولادت، حالت‌هایی از جرم که در تنظیم گواهی ولادت توسط اشخاص مختلف ممکن است صورت پذیرد را یاد کرده است.
در این نگارش پس از بررسی جرم جعل، انواع و مصادیق آن به تعریف گواهی ولادت پرداخته می‌شود، ویژگی‌هایی که یک گواهی ولادت باید دارا باشد تا قانونا قابل پذیر باشد مطرح می‌شود و در نهایت در گام بعدی انواع جعل گواهی ولادت و مجازات هر کدام با توجه به دو قانون مجازات اسلامی و ثبت احوال به کمک وکیل کیفری بررسی خواهد شد.
جرم جعل
جعل به بیان قانونگذار شامل دو حالت جعل مادی و جعل معنوی است. در جعل مادی سند یا شی از ابتدا به صورت غیر صحیح ساخته می‌شود و یا بخشی از یک سند صحیح مخدوش می‌شود، اما در جعل معنوی اطلاعات نادرست محتوای یک سند اصلی را تشکیل می‌دهد.
جعل مادی
جعل مادی به عبارت قانونگذار عبارت است از ساختن نوشته یا سند، یا ساختن مهر یا امضای شخص ثالث. به عنوان یکی دیگر از مصادیق جعل از قلم بردن یا الحاق یا محو کردن برخی از عبارات اسناد یاد شده است. همچنین تغییر تاریخ حقیقی اعم از تاخیر یا تاخیر یا افزایش نوشته‌ای به نوشته اصلی، مواردی هستند که به عنوان جعل مادی شناخته شده‌اند.
عناصر جرم جعل
برای تحقق هر جرمی باید سه عنصر در کنار هم جمع آید.
- عنصر اول را عنصر قانونی تشکیل می‌دهد، عنصر قانونی عبارت است از اینکه قانونگذار رفتار خاصی را به عنوان جرم شناسایی کرده باشد، همانگونه که مطرح شد قانونگذار جعل را به عنوان جرم شناسایی کرده و تعدادی ماده به آن اختصاص داده است، در نتیجه عنصر قانونی برای جعل وجود دارد.
- عنصر بعدی را عنصر معنوی تشکیل می‌دهد، عنصر معنوی به معنای آن است که شخص مرتکب در ذهن خود قصد ارتکاب جرم را داشته باشد، در مواد مربوط به جعل داشتن قصد تقلب برای تحقق جرم جعل ضروری شناخته شده است، به همین دلیل شخص مرتکب باید در ذهن خود با قصد تقلب برای انجام یکی از مصادیق جعل برنامه ریزی نماید.
- عنصر سوم عنصر مادی است. عنصر مادی به بروز خارجی عنصر معنوی بیان می‌شود. همانطور که بیان شد عنصر معنوی به قصد و نیت ذهنی گفته می‌شود، اما این نیت درونی تا زمانی که بروز خارجی پیدا نکند جرمی اتفاق نیفتاده است، به عبارت ساده‌تر صرف اینکه یک شخص در ذهن خود قصد ارتکاب جرم داشته باشد کافی نیست، بلکه باید قصد خود را عملی کرده و در حقیقت عنصر مادی یا رفتار مربوطه را مرتکب شود. مصادیقی که در قانون از جعل بیان شده، مواردی هستند که عنصر مادی جعل را تشکیل می‌دهند.
همانطور که بیان شد جعل عبارت است از جعل مادی و جعل معنوی، در هر دو قصد تقلب داشتن ضروری است، اما عنصر مادی در جعل مادی عبارت است از ساختن شی یا سندی یا تغییر در یک شی یا سند ساخته شده، اما در جعل معنوی عنصر مادی عبارت است از آن که شخصی در حین تنظیم یک سند محتویات آن را خلاف واقع تنظیم نماید.
تغییر محتوا می‌تواند تغییر دادن نام اشخاص، تاریخ سند یا بخشی از مطالب سند باشد، این موارد که سند صحیح است اما محتوای آن تحریف شده است را جعل معنوی می‌گویند.
برای جعل با توجه به موضوع و مرتکب آن، مجازات‌های متفاوتی در نظر گرفته شده است که در بند بعدی به آن‌ها پرداخته خواهد شد. اگر نیاز به دریافت اطلاعات فوری دارید می‌توانید با وکیل آنلاین ما در ارتباط باشید.
گواهی ولادت
با توجه به ماده اول از قانون ثبت احوال، ثبت ولادت و تنظیم گواهی ولادت از وظایف سازمان ثبت احوال کشور است. برای ثبت ولادت، نحوه ثبت آن و نوع سندی که تنظیم می‌شود سلسله‌ای از قواعد و ویژگی‌ها باید رعایت شوند که به قرار ذیل است:
- ولادت اطفالی باید اعلام شود که در ایران متولد شده باشند، در این میان تفاوتی ندارد که والدین طفل ایرانی باشند یا خارجی. علاوه بر اطفال متولد شده در ایران، ولادت اطفال ایرانی که مقیم خارج از کشور هستند نیز باید اعلام گردد. در حالت اول اعلام به مامور ثبت احوال و در حالت دوم به مامور کنسولی صورت می‌پذیرد.
- ثبت ولادت منوط است به گواهی پزشک یا ماما، در صورت عدم امکان ارائه این گواهی ضروری است که دو نفر گواه ولادت طفل را تصدیق نمایند. قابل توجه آن که صدور گواهی مذکور توسط پزشک یا ماما یک وظیفه است که قانوناً بر عهده ایشان قرار دارد و با میل و رضایت وی برطرف نمی‌شود.
مهلت اعلام ولادت ۱۵ روز از تاریخ ولادت طفل است.
- شخصی که مسئولیت اعلام ولادت را برعهده دارد به عنوان اعلام کننده شناخته می‌شود که حین اعلام ولادت باید ۱۸ سال سن داشته باشد، البته مطابق ماده ۷ از قانون ثبت احوال چنانچه پدر و مادر پیش از ۱۸ سالگی ازدواج کرده باشند، می‌توانند مسئولیت اعلام ولادت فرزند خود را بر عهده بگیرند.
- مسئولیت اعلام ولادت به ترتیب به عهده پدر، در صورت غیبت پدر با مادر، ولی طفل اعم از مادر یا جد پدری، وصی یا قیم طفل و اشخاصی است که قانونا نگهداری طفل به ایشان سپرده شده باشد.
- انتخاب نام طفل حق و وظیفه اعلام کننده ولادت است.
- به موجب ماده ۸ قانون ثبت احوال، گواهی ولادت یک سند رسمی شناخته می‌شود. اسناد رسمی به اسنادی گفته می‌شود که مامور رسمی در مقام انجام وظایف رسمی خود تنظیم کرده باشد. همچنین بنا بر ماده ۸ قانون ثبت احوال، گواهی ولادت تنها با تصمیم هیات حل اختلاف یا رای دادگاه می‌تواند باطل اعلام شود و تا آن زمان بر صحت خود باقی خواهد ماند.
- در گواهی ولادت علاوه بر زمان ولادت شامل روز و ماه و سال، مشخصات طفل همچون نام و نام خانوادگی و جنسیت، مشخصات والدین طفل و اعلام کننده نیز ثبت می‌گردد. همچنین مشخصات شناسایی گواهان به همراه آدرس اقامت ایشان و مشخصات مامور تنظیم کننده سند نیز قید می‌گردد.
تبصره- پس از ثبت ولادت اگر طفل ایرانی باشد برگ ولادت صادر و تسلیم می‌گردد و اعلامیه برای ثبت واقعه در دفتر ثبت کل وقایع صفحه‌مخصوص پدر و مادر به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه آنان فرستاده می‌شود و در صورتی که طفل خارجی باشد گواهی ولادت صادر و تسلیم می‌گردد.
- دفتر کل وقایع اتفاقات ولادت، ازدواج، طلاق، تولد و وفات فرزندان را ثبت می‌کند با ثبت ولادت یک شخص آغاز می‌گردد.
- گواهی ولادت برای آن که رسمیت پیدا کند باید به امضای مامور تنظیم کننده آن برسد، اما علاوه بر تنظیم کننده، اعلام کننده و گواهان نیز باید سند مزبور را امضا نمایند.
جعل گواهی ولادت
همانطور که پیش از این بیان شد، گواهی ولادت یک سند رسمی است. مطابق با قانون مجازات اسلامی جعل اسناد و نیز استفاده از سند مجعول جرم محسوب می‌شوند. همچنین ممکن است که مامور تنظیم کننده گواهی ولادت محتوای آن را خلاف واقع تنظیم نماید که این حالت نیز مصداقی از جرم جعل گواهی ولادت خواهد بود.
علاوه بر موارد یاد شده باید اشاره کرد که ارائه تصدیق نامه خلاف واقع توسط پزشک می‌تواند از مصادیق جعل شمرده شود، همچنین اگر شخصی گواهی پزشکی را جعل نماید و با استفاده از آن مدرکی را تحصیل نماید نیز جرم جعل محقق شده است.
علاوه بر موارد عمومی که بیان شد، در قانون ثبت احوال نیز مصادیقی از جعل بیان شده است، حالت‌های مختلف به قرار زیر است:
اگر پزشک تصدیق نامه خلاف واقع صادر نماید، به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم می‌گردد. برای مثال اگر پزشک درباره طفلی که مرده متولد شده است بر خلاف واقع گواهی صادر نماید و وی را در حال تولد زنده اعلام نماید به حبس محکوم می‌گردد. از آن جایی که تولد طفل در حال زنده در قواعد متعددی من جمله ارث تاثیر به سزایی می‌گذارد این موضوع حائز اهمیت است.
لازم به ذکر است که مطابق ماده مذکور، چنانچه پزشک برای صدور گواهی خلاف واقع وجهی دریافت کرده باشد، بازپرداخت وجه ضروری بوده و پزشک علاوه بر مجازات جعل یاد شده به مجازات رشوه گیرنده نیز محکوم می‌گردد، و البته که ممکن است با مجازات‌های انتظامی نیز رو به رو شود.
اگر شخصی گواهی پزشک را جعل نموده و برای ثبت ولادت طفل از سند مجعول استفاده نماید، به مجازات ۶ ماه تا یک سال حبس محکوم می‌گردد.
اگر مامور رسمی در تنظیم سند ولادت امری خلاف واقع وارد سازد، برای مثال تاریخ ولادت را بر خلاف تاریخ اعلامی ثبت نماید، مشخصات طفل یا والدین وی را تغییر دهد یا هر رفتار غیر واقع دیگری مرتکب شود، به یک تا ۵ سال حبس محکوم می‌گردد. نام‌برده همچنین به جبران خسارات وارده نیز محکوم خواهد شد و ممکن با مجازات‌های انتظامی نیز رو به رو شود.
سه بند فوق الذکر برگرفته از قانون مجازات اسلامی هستند، اما همانطور که بیان شد قانون ثبت احوال نیز درباره این موضوع جرایم و مجازات‌هایی مقرر داشته که به شرح ذیل است:
- چنانچه اعلام کننده ولادت، در اظهارات خود محتوایی خلاف واقع بیان دارد، به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم می‌گردد.
- چنانچه ماما یا پزشک بر خلاف واقع گواهی ولادت صادر نمایند مرتکب جرم شده و به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم می‌گردند.
- چنانچه گواهان برای تنظیم گواهی ولادت شهادت خلاف واقع دهند و شهادت ایشان به تنظیم گواهی ولادت منجر شود، به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم خواهند گردید.
- هرگاه شخصی پدر یا مادر طفل را خلاف واقع اظهار دارد و برگ ولادتی با اظهارات کذب خود دریافت نماید به ۶ ماه تا ۳ سال حبس محکوم خواهد گردید.
- چنانچه مامور ثبت احوال به ماما یا پزشک، گواهان و نیز اظهارات خلاف واقع کمک نمایند و یا با علم به کذب بودن اظهارات یاد شده نسبت به تنظیم گواهی ولادت اقدام نمایند با مجازات مرتکب اصلی محکوم خواهند گردید.
به عبارت دیگر اگر مامور ثبت احوال گواهی نادرست ماما یا پزشک را بپذیرد به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم می‌گردد؛ اگر گواهی خلاف واقع گواهان را با علم به ناصحیح بودن آن‌ها بپذیرد به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم می‌شود؛ اگر با علم به خلاف واقع بودن اظهارات شخص درباره والدین طفل، اظهارات را ثبت و گواهی ولادت را صادر نماید به ۶ ماه تا ۳ سال حبس محکوم می‌گردند.
همانطور که مشاهده می‌شود بین مواد قانون مجازات اسلامی و مواد قانون ثبت احوال همپوشانی‌هایی وجود دارد اما مجازات‌های مقرر با هم تفاوت دارند، در این وضعیت کدام ماده حاکم بوده و چه میزان از مجازات اعمال خواهد شد؟
در اینجا باید توجه داشت که قانون مجازات اسلامی به صورت عمومی کلیه جرایم و مجازات‌ها را شامل می‌شود اما قانون ثبت احوال تنها جرایم مرتبط با گواهی‌های موضوع این قانون و مجازات‌های هر کدام را بیان می‌دارد. به همین دلیل قانون مجازات اسلامی به عنوان قانون عام و قانون ثبت احوال به عنوان خاص شناخته می‌شود.
با توجه به قواعد حقوق اگر بین احکام قانون عام و خاص همپوشانی وجود داشته باشد، قانون خاص اولویت خواهد داشت اما اگر قانون خاص حکی نداشته باشد قانون عام حاکم می‌گردد.
به عبارت ساده‌تر چنانچه جرم جعل واقع شده در یکی از مصادیق قانون ثبت احوال بگنجد، مجازات بیان شده در قانون ثبت احوال اعمال خواهد شد. اما اگر رفتار واقع شده مطابق با تعریف قانونی جعل باشد، اما در تقسیم‌بندی‌های قانون ثبت احوال نتوان آن را یافت، مجازات بیان شده در قانون مجازات اسلامی اعمال می‌گردد.
مشاوره حقوقی جعل گواهی ولادت و مجازات آن
تا اینجا با تعریف و انواع جرم جعل آشنا شدیم، همچنین به اهمیت و احکام گواهی ولادت پرداختیم. دیدیم که مصادیق جرم جعل در گواهی ولادت در دو قانون مجازات اسلامی و ثبت احوال مطرح شده است، که در مواردی احکام قانون ثبت احوال و در مواردی احکام قانون مجازات اسلامی قابلیت اجرا پیدا می‌کنند.
باید توجه داشت که قانون مجازت اسلامی حالت‌هایی از تخفیف مجازات، تشدید مجازات، تبدیل و تعلیق مجازات را پیش‌بینی کرده است، این موارد ممکن است بر جرایم مشمول قانون ثبت احوال نیز اعمال گردد، با توجه به اینکه موضوعات یاد شده احتیاج به آشنایی با مفاهیم حقوقی متعددی دارد در این نوشتار نمی‌توان بدان‌ها پرداخت ولی اگر با حالتی از جرم جعل گواهی ولادت رو به رو بودید و نسبت به میزان مجازات و وضعیت اجرایی سوالاتی داشتید می‌توانید با مشاوره حقوقی تلفنی متخصصین گروه بنیاد وکلا تماس بگیرید.
لازم به ذکر آن که وکلای کیفری و مشاوره حقوقی بنیاد وکلا می‌توانند در روند رسیدگی‌ها اعم از مرجع اداری و قضایی از مرحله آغاز تا خاتمه شما را همراهی نمایند.
