در این مقاله قصد دارم شما را با موضوع حداقل مهریه در ازدواج موقت آشنا کنم و توضیح دهم که چه نکات حقوقی در این زمینه وجود دارد که ممکن است بسیاری از افراد از آن بی‌خبر باشند.
با مطالعه این مقاله، شما قادر خواهید بود تا حقوق خود را در این نوع ازدواج‌ها بهتر درک کرده و از مشکلات احتمالی که ممکن است در صورت عدم آگاهی پیش آید، جلوگیری کنید. همچنین نکات مهمی درباره شرایط مهریه در ازدواج موقت و نحوه تعیین آن ارائه خواهد شد که می‌تواند برای شما مفید باشد.
با من همراه باشید تا به بررسی حقوق و تکالیف مربوط به مهریه در ازدواج موقت پرداخته و به سوالات شما در این زمینه پاسخ دهم.
مهریه در ازدواج موقت
در ادامه، مفهوم مهریه در ازدواج موقت و تفاوت‌های آن با ازدواج دائم را برایتان توضیح می‌دهم.
تفاوت مهریه در ازدواج دائم و موقت
در ازدواج دائم، طبق ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی، تعیین مهریه برای صحت ازدواج ضروری نیست. بدین معنا که حتی اگر در زمان ازدواج مهریه ذکر نشود یا عدم مهر به عنوان شرط در نظر گرفته شود، ازدواج نکاح همچنان معتبر و صحیح خواهد بود.
طرفین می‌توانند پس از ازدواج، در خصوص مهریه به توافق برسند و حتی اگر قبل از توافق بر مهریه، نزدیکی بین زوجین صورت گیرد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. این نکته بیانگر انعطاف‌پذیری در ازدواج دائم است، به‌ویژه در شرایطی که طرفین در ابتدا نتوانند در مورد میزان مهر توافق کنند.
اما در ازدواج موقت، طبق ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی، تعیین مهریه الزامی است و عدم ذکر مهر در ازدواج موجب بطلان آن می‌شود. در این نوع ازدواج، چون مدت زمان رابطه محدود و مشخص است، مهریه باید از پیش تعیین شده و به توافق طرفین برسد. این موضوع سبب می‌شود که ازدواج موقت به نوعی از ازدواج دائم متمایز باشد، زیرا در ازدواج موقت، مهر به عنوان یکی از ارکان اصلی ازدواج در نظر گرفته می‌شود و بدون آن ازدواج صحیح نخواهد بود.
آیا مهریه در ازدواج موقت الزامی است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که تعیین مهریه در ازدواج موقت بر اساس قانون مدنی ایران الزامی است. ازدواج موقت یا همان نکاح منقطع، به عنوان یک نوع ازدواج شرعی و قانونی در نظام حقوقی ایران به رسمیت شناخته شده است، اما برای اینکه این ازدواج به درستی و به شکل قانونی منازدواج شود، باید شرایط خاصی رعایت گردد.
یکی از این شرایط، تعیین مدت مشخص برای ازدواج است که طبق مواد ۱۰۷۵ و ۱۰۷۶ قانون مدنی، باید به‌طور دقیق در ازدواج موقت مشخص شود.
علاوه بر تعیین مدت، شرط دیگری که برای صحت ازدواج موقت ضروری است، تعیین مهریه می‌باشد.
به موجب ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی، در صورتی که مهریه در ازدواج موقت مشخص نشود، ازدواج مذکور باطل خواهد بود. این موضوع نشان می‌دهد که مهریه در ازدواج موقت نه تنها یک توافق مالی بین طرفین است، بلکه به عنوان یکی از ارکان اساسی ازدواج، نقش تعیین‌کننده‌ای در صحت آن دارد.
به عبارت دیگر، عدم تعیین مهریه در ازدواج موقت موجب بطلان آن می‌شود و این امر باعث می‌شود که ازدواج، اثرات حقوقی و شرعی لازم را نداشته باشد.
اگرچه ازدواج موقت و ازدواج دائم از نظر احکام مختلف در قانون مدنی ایران تفاوت‌هایی دارند، اما با توجه به ماده ۱۰۷۷ قانون مدنی، بسیاری از احکام مهریه در ازدواج دائم و موقت مشابه هم هستند.
به طور خاص، مهر المتعه و مهر المثل که به‌طور معمول در ازدواج دائم به زن تعلق می‌گیرد، در ازدواج موقت جایگاهی ندارد. مهر المتعه و مهر المثل در صورتی به زن تعلق می‌گیرند که در ازدواج دائم، مهریه تعیین نشده باشد و مرد بعد از ازدواج بخواهد همسر خود را طلاق دهد. اما در ازدواج موقت، به دلیل اینکه عدم ذکر مهریه باعث بطلان ازدواج می‌شود، این دو نوع مهریه به زن تعلق نخواهند گرفت.
بنابراین، تعیین مهریه در ازدواج موقت الزامی است و بدون آن، ازدواج موقت از نظر قانونی باطل خواهد بود.
مواردی که مهریه در ازدواج موقت تعیین می‌شود
طبق ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی ایران، مهریه در ازدواج موقت باید تعیین شود و در صورتی که مهریه تعیین نشود، ازدواج موقت باطل است. این ماده به طور صریح اعلام می‌کند که “در نکاح منقطع، عدم مهر در ازدواج، موجب بطلان است.” بنابراین، به‌محض اینکه زن و مرد تصمیم به انعقاد ازدواج موقت می‌گیرند، یکی از اولین اقداماتی که باید انجام دهند، تعیین مهریه است. در این‌جا مهریه باید به‌طور مشخص و معین از سوی طرفین تعیین شود، نه به‌صورت معلق یا مبهم.
برای مثال، اگر مرد و زن در ازدواج موقت توافق کنند که مدت زمان ازدواج موقت ۶ ماه باشد، ولی در خصوص مهریه توافق نکنند، این ازدواج موقت از نظر قانونی باطل خواهد بود و زن و مرد نمی‌توانند از حقوق ناشی از این ازدواج استفاده کنند.
مهریه در ازدواج موقت باید به‌طور دقیق و مشخص تعیین شود. این مهریه می‌تواند به‌صورت مالی، مانند پول نقد یا سکه، یا به‌صورت غیرمالی، مانند خدمت خاصی از سوی مرد به زن، تعیین گردد. در صورتی که مهریه به صورت مالی باشد، باید مقدار و نوع آن به‌طور دقیق ذکر شود. به عنوان مثال، ممکن است در ازدواج موقت، مهریه به مبلغ ۵ میلیون تومان یا معادل آن به‌صورت سکه طلا تعیین گردد.
اگر در ازدواج موقت، مهریه به‌صورت معین و مشخص ذکر نشود یا به‌صورت “هر مقداری که مرد بخواهد” ذکر شود، این موضوع به عنوان یک شرط مبهم و غیرقانونی تلقی می‌شود و ازدواج موقت باطل خواهد بود.
مثال: در ازدواج موقت بین علی و زهرا، آنها توافق می‌کنند که مهریه ۱۰ سکه بهار آزادی تعیین شود. این توافق در متن ازدواج ذکر می‌شود و ازدواج به‌درستی منازدواج خواهد شد. حالا اگر به‌جای ۱۰ سکه، فقط عبارت “هر مقدار سکه‌ای که علی بخواهد” ذکر شود، ازدواج موقت باطل خواهد بود.
در ازدواج دائم، برخلاف ازدواج موقت، تعیین مهریه در هنگام انعقاد ازدواج ضروری نیست. طبق ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی ایران، حتی اگر مهریه در ازدواج دائم ذکر نشود یا مرد و زن در تعیین آن به توافق نرسند، ازدواج دائم به‌طور صحیح منازدواج می‌شود و مهریه را می‌توان بعد از ازدواج به توافق طرفین تعیین کرد.
همچنین، اگر مهریه تعیین نشود، زن می‌تواند از مهرالمثل یا مهرالمتعه استفاده کند. اما در ازدواج موقت، این انعطاف‌پذیری وجود ندارد و مهریه باید در همان ابتدای ازدواج تعیین شود، وگرنه ازدواج موقت باطل خواهد بود.
در ازدواج دائم، علی و زهرا تصمیم به ازدواج می‌گیرند، ولی در ابتدا مهریه‌ای ذکر نمی‌کنند و فقط شرط می‌کنند که بعد از ازدواج در مورد مهریه توافق کنند. این ازدواج صحیح خواهد بود و آنها بعد از ازدواج می‌توانند مهریه را به طور مشخص تعیین کنند. اما اگر همین شرایط در ازدواج موقت ذکر شود، چون مهریه در ازدواج موقت الزامی است، این ازدواج باطل خواهد بود.
مهریه در ازدواج موقت می‌تواند به هر مقداری که طرفین توافق کنند، باشد. هیچ‌گونه محدودیت قانونی در خصوص سقف مهریه در ازدواج موقت وجود ندارد، به‌طوری‌که مرد و زن می‌توانند هر مبلغی را به عنوان مهریه تعیین کنند.
با این حال، در تعیین مهریه در ازدواج موقت، نباید از معیارهای شرعی و عرفی فراتر رفت. به عنوان‌مثال، تعیین مهریه بسیار سنگین که خارج از ظرفیت مالی طرفین باشد، ممکن است از نظر شرعی یا قانونی مورد پذیرش قرار نگیرد.
مثال: در ازدواج موقت بین علی و زهرا، آنها تصمیم می‌گیرند مهریه را معادل ۱ میلیون تومان تعیین کنند. این مبلغ مطابق عرف و قابل قبول است. اما اگر مهریه‌ای معادل ۱ میلیارد تومان تعیین شود، علی‌رغم اینکه این مقدار در قرارداد ذکر شده است، احتمالاً چنین مبلغی از نظر قانونی و شرعی قابل پذیرش نخواهد بود، چرا که ممکن است از ظرفیت عرفی و مالی زوجین فراتر باشد.
در ازدواج موقت، علاوه بر تعیین مهریه، زمان پرداخت آن نیز موضوع مهمی است. همانطور که در بسیاری از موارد اتفاق می‌افتد، زمان پرداخت مهریه در ازدواج موقت به‌طور مشخص تعیین نمی‌شود و این موضوع می‌تواند منجر به اختلافات حقوقی بین زوجین شود. بنابراین، باید به‌طور واضح در ازدواج موقت قید شود که مهریه در چه زمانی باید پرداخت شود.
پرداخت مهریه معمولا در پایان مدت زمان ازدواج موقت یا در صورت فوت یکی از طرفین، به عنوان یک تکلیف مالی برای مرد شناخته می‌شود.
در ازدواج موقت بین علی و زهرا، آنها توافق می‌کنند که مهریه ۱۰ سکه بهار آزادی باشد و این مهریه در پایان ۶ ماه ازدواج موقت به زهرا پرداخت شود. در صورتی که در این مدت ازدواج موقت تمام شود و مرد، مهریه را پرداخت نکند، زن می‌تواند از طریق قانونی برای دریافت مهریه خود اقدام کند.
در ازدواج موقت شفاهی، همانطور که در ازدواج موقت رسمی، تعیین مهریه الزامی است. در صورتی که مهریه در ازدواج موقت شفاهی نیز تعیین نشود، ازدواج موقت باطل خواهد بود. بنابراین، حتی در ازدواج موقت شفاهی، باید مهریه به‌طور صریح و روشن ذکر شود تا ازدواج موقت از اعتبار قانونی برخوردار باشد.
علی و زهرا بدون ثبت رسمی ازدواج موقت، به‌صورت شفاهی توافق می‌کنند که ازدواج موقت انجام دهند. اگر در این توافق شفاهی، مهریه ذکر نشود، ازدواج آنها باطل خواهد بود و هیچ‌گونه حقوق مالی برای زن به‌وجود نخواهد آمد.
تعیین مهریه در ازدواج موقت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این موضوع باید در هنگام انعقاد ازدواج به‌طور صریح و معین مشخص شود. عدم تعیین مهریه موجب بطلان ازدواج موقت می‌شود و برای اینکه ازدواج موقت از نظر قانونی معتبر باشد، مهریه باید به‌طور دقیق و مشخص ذکر شود.
مهریه می‌تواند به‌صورت مالی یا غیرمالی باشد و میزان آن نیز بر اساس توافق طرفین تعیین می‌شود. با توجه به موارد فوق، لازم است که طرفین ازدواج موقت به‌دقت در خصوص مهریه توافق کنند تا از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری کنند.
حداقل مهریه در ازدواج موقت
حداقل مهریه در ازدواج موقت به طور مستقیم به قوانین مدنی ایران بستگی دارد، اما عواملی چون ماهیت مالیت، قابلیت تملک و مشروعیت در تعیین مهریه نقش بسزایی دارند.
مطابق با ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی ایران، “هر چیزی که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد، می‌توان به عنوان مهر قرار داد.” این ماده قانونی، به‌طور صریح تعیین می‌کند که هر چیزی که ارزش مالی داشته باشد و قابلیت تملک برای طرفین ازدواج را فراهم کند، می‌تواند به عنوان مهریه در ازدواج موقت تعیین شود. در حقیقت، تعیین مهریه در ازدواج موقت به‌طور کامل به توافق طرفین بستگی دارد، به‌شرط آن که شیء یا مبلغی که انتخاب می‌شود، دارای مالیت و قابلیت تملک باشد. بنابراین، نمی‌توان هر چیزی را به عنوان مهریه تعیین کرد، بلکه آن باید مال قابل تملک و ارزشمند باشد.
به عنوان مثال، اگر یک زن و مرد تصمیم به ازدواج موقت بگیرند و بخواهند مهریه خود را یک گل نرگس یا یک جلد کتاب تعیین کنند، از نظر قانونی این مهریه قابل قبول است؛ زیرا هر دوی این‌ها مالیت دارند و قابل تملک هستند.
یکی دیگر از شرایط مهم تعیین مهریه، مشروعیت آن است. به موجب قانون مدنی ایران، اگر چیزی که به عنوان مهریه تعیین می‌شود، دارای مشروعیت نباشد، نمی‌توان آن را به عنوان مهریه در ازدواج موقت یا دائم در نظر گرفت.
برای مثال، مشروبات الکلی یا هر چیزی که در شریعت اسلام حرام است، نمی‌تواند به عنوان مهریه قرار گیرد. حتی اگر چنین چیزی ارزش مالی داشته باشد و از نظر تملک قابل پذیرش باشد، به دلیل عدم مشروعیت شرعی، نمی‌توان آن را به عنوان مهریه در نظر گرفت.
بنابراین، شرط اصلی برای تعیین مهریه، این است که آن مال نه تنها باید قابلیت تملک و ارزش مالی داشته باشد، بلکه باید با اصول و قواعد شرعی و قانونی نیز هم‌خوانی داشته باشد.
در ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی ایران آمده است که: “تعیین مقدار مهر، منوط به تراضی طرفین است.” این به این معنی است که تعیین مهریه، به طور کامل در اختیار طرفین ازدواج است و آنها می‌توانند درخصوص میزان و نوع مهریه به توافق برسند. این توافق می‌تواند شامل انتخاب مبلغ نقدی، سکه طلا، ملک، یا حتی چیزهایی غیرمالی مثل خدمات خاص باشد.
برای مثال، زوجین می‌توانند توافق کنند که مهریه آنها یک قطعه زمین، یک ماشین، یا یک مبلغ خاص پول نقد باشد. نکته‌ای که باید در این‌جا توجه شود این است که آن چیزی که به عنوان مهریه تعیین می‌شود، باید متعلق به یکی از طرفین باشد.
اگر چیزی که به عنوان مهریه انتخاب می‌شود، متعلق به شخص ثالث باشد، برای ازدواج موقت باید رضایت آن شخص ثالث نیز جلب شود. این موضوع در ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی به‌طور واضح بیان شده است.
یکی از سوالات رایج در خصوص ازدواج موقت، این است که آیا حداقل مهریه برای این نوع ازدواج وجود دارد یا خیر؟ پاسخ این سوال منوط به شرایط مختلف است. همانطور که در بخش‌های قبل اشاره کردم، قانون مدنی ایران به‌طور مستقیم حداقل میزان مهریه را برای ازدواج موقت مشخص نکرده است.
به این معنا که قانون، در تعیین حداقل یا حداکثر میزان مهریه هیچ‌گونه محدودیتی اعمال نمی‌کند. اما، همانطور که گفته شد، مهریه باید دارای مالیت و قابلیت تملک باشد و همچنین باید مشروع و قانونی باشد. این امر به این معنی است که مهریه نمی‌تواند به‌طور افراطی و خارج از عرف تعیین شود.
برای مثال، تعیین مهریه‌ای معادل یک خانه مجلل و گران‌قیمت که خارج از توان مالی طرفین باشد، ممکن است از نظر عرفی و قانونی مناسب نباشد.
شرایط و ارکان مهریه در ازدواج موقت
موقت یا نکاح منقطع، عدم تعیین مهریه موجب بطلان ازدواج می‌شود. این یعنی بدون تعیین مهریه، ازدواج موقت به هیچ‌عنوان از نظر قانونی معتبر نخواهد بود. مهریه در واقع یکی از ارکان ضروری ازدواج موقت است که باید به توافق طرفین رسیده و مشخص شود.
مهریه در ازدواج موقت باید چیزی باشد که دارای ارزش مالی و قابلیت تملک باشد. براساس ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر چیزی که مالیت داشته و قابل تملک باشد می‌تواند به عنوان مهریه در نظر گرفته شود.
این می‌تواند شامل هر نوع مال قابل تملک باشد مانند پول، طلا، زمین، یا حتی چیزهایی مثل کتاب یا گل. بنابراین، تعیین حداقل مهریه به توافق طرفین بستگی دارد، اما باید توجه داشت که این مهریه باید از نظر قانونی ارزشمند باشد و قابلیت تملک داشته باشد. مشروبات الکلی یا مواد حرام نمی‌توانند به عنوان مهریه در نظر گرفته شوند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مهریه در ازدواج موقت این است که حتی اگر مرد با زن نزدیکی نکند، مهریه همچنان پابرجا خواهد بود. به این معنی که زن می‌تواند در هر زمانی مهریه خود را مطالبه کند، حتی اگر هیچ‌گونه رابطه جنسی در طول مدت ازدواج موقت برقرار نشده باشد. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت حقوقی مهریه در ازدواج موقت است که از نظر شرعی و قانونی برای زن محفوظ می‌ماند.
اگر در طول مدت ازدواج موقت، زوج فوت کند، مهریه زن از بین نخواهد رفت و زن همچنان می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند. در این شرایط، مهریه به عنوان یک حق مالی برای زن باقی می‌ماند و وراث مرد موظف به پرداخت آن هستند. زن می‌تواند مهریه خود را از طریق مالی که از مرد به ارث رسیده است، دریافت کند. در این موارد، استفاده از مشاوره حقوقی یا وکیل برای پیگیری حقوق قانونی زن در دریافت مهریه ضروری است.
اگر در طول مدت ازدواج موقت، زن فوت کند، مهریه از بین نخواهد رفت و وراث زن می‌توانند آن را مطالبه کنند. در چنین شرایطی، حتی اگر زوج با زن نزدیکی نکرده باشد، مهریه همچنان برای وراث زن محفوظ خواهد ماند و آنها می‌توانند از مرد مهریه را دریافت کنند.
اگر در ازدواج موقت، نزدیکی صورت نگیرد و مرد ازدواج موقت را به هم بزند، نصف مهریه باید پرداخت شود. در این صورت، اگر نزدیکی صورت نگرفته باشد، طبق قانون، زن می‌تواند نیمی از مهریه خود را مطالبه کند.
اگر بعد از ازدواج موقت، نزدیکی بین زوجین صورت گیرد، مهریه به‌طور کامل باید پرداخت شود. در این صورت، مهریه‌ای که در ابتدا تعیین شده است، باید به زن به‌طور تمام و کمال پرداخت شود.
شرعی بودن تعیین حداقل مهریه
یکی از سوالات مهم در بحث مهریه ازدواج موقت، حداقل مهریه است. آیا حداقل برای مهریه در ازدواج موقت وجود دارد؟ پاسخ به این سوال به نوعی بستگی به مقدار تعیین مهریه و شرایط شرعی آن دارد. در فقه اسلامی، برای مهریه حداقل و حداکثری از نظر شرعی مشخص نشده است. یعنی زوجین می‌توانند مهریه‌ای را که متناسب با شرایط خودشان باشد، تعیین کنند، به شرطی که:
- مالیت داشته باشد: هر چیزی که به عنوان مهریه در نظر گرفته می‌شود باید مالیت داشته باشد، یعنی قابلیت تملک و انتقال از فردی به فرد دیگر را داشته باشد. به‌طور کلی، هر چیزی که قابلیت تملک قانونی داشته باشد، می‌تواند به عنوان مهریه در ازدواج موقت قرار گیرد.
- مشروعیت داشته باشد: تعیین مهریه باید در چارچوب احکام شرعی باشد. به این معنا که هر چیزی که به عنوان مهریه انتخاب می‌شود نباید با احکام شرع در تضاد باشد. به‌طور مثال، تعیین مشروبات الکلی یا مواد مخدر به عنوان مهریه به‌هیچ‌وجه از نظر شرعی مجاز نیست، چرا که این موارد حرام هستند.
با توجه به عدم وجود حداقل مبلغ قانونی برای مهریه در ازدواج موقت، فقه اسلامی اجازه می‌دهد که مهریه به هر میزان و بر اساس توافق طرفین تعیین شود، مشروط بر اینکه شرایط فوق رعایت گردد.
مهریه و نحوه تعیین آن در ازدواج موقت
در این بخش، روش‌های رایج تعیین مهریه در ازدواج موقت و همچنین شرایط قانونی آن را توضیح خواهم داد.
شرایط قانونی تعیین مقدار مهریه
در نظام حقوقی ایران، تعیین مهریه در ازدواج نکاح یک موضوع قانونی مهم است که در مورد ازدواج دائم و ازدواج موقت با هم تفاوت‌هایی دارد. در ازدواج نکاح دائم، برخلاف عرف و سنت‌های مرسوم، تعیین مهریه به طور قانونی الزامی نیست. این بدان معناست که زن و مرد می‌توانند حتی پس از انجام ازدواج نکاح دائم، با توافق یکدیگر، میزان مهریه را مشخص کنند. البته در عمل، معمولاً در زمان خواستگاری و قبل از ازدواج، طرفین به توافقاتی در خصوص مهریه می‌رسند و در دفترخانه ازدواج، مهریه مورد نظر قید می‌شود. این اقدام به طور غیررسمی، در راستای ایجاد شفافیت و جلوگیری از بروز مشکلات بعدی انجام می‌شود.
در حالی که در ازدواج نکاح دائم، تعیین مهریه اختیاری است، در ازدواج نکاح موقت یا ازدواج، تعیین مهریه یک الزام قانونی است. بر اساس قوانین مدنی ایران، عدم تعیین مهریه در ازدواج موقت موجب بطلان ازدواج می‌شود، بنابراین در ازدواج موقت، مهریه باید حتماً تعیین شود. این در حالی است که در ازدواج دائم، حتی اگر طرفین بعد از ازدواج مهریه‌ای را تعیین کنند، ازدواج نکاح معتبر باقی می‌ماند.
به طور معمول، با توجه به الزاماتی که در خصوص ثبت نکاح دائم وجود دارد، مهریه زن قبل از ازدواج تعیین شده و در سند ازدواج به ثبت می‌رسد. این کار از آن جهت اهمیت دارد که میزان مهریه از همان ابتدا روشن باشد و هیچ گونه اختلافی در آینده در خصوص مهریه ایجاد نشود. به این ترتیب، هم زن و هم مرد از وضعیت مالی یکدیگر مطلع شده و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری می‌شود.
در قانون مدنی ایران، در صورتی که مهریه در زمان ازدواج نکاح مشخص شود، این مهریه از نوع “مهر المسمی” به شمار می‌آید. اصطلاح “مهر المسمی” به مهریه‌ای اطلاق می‌شود که به طور مشخص و معین در هنگام ازدواج نکاح ذکر می‌شود و از سوی طرفین پذیرفته می‌گردد. این مفهوم در ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی ایران آمده است که اشاره به این دارد که مهریه باید معین و مشخص باشد تا ازدواج نکاح از نظر شرعی و قانونی معتبر باشد.
در نتیجه، علی‌رغم آنکه تعیین مهریه در ازدواج نکاح دائم از نظر قانونی الزامی نیست، اما از آنجا که عرف جامعه و شرایط عملی زندگی موجب می‌شود که طرفین به تعیین مهریه پیش از ازدواج بپردازند، معمولاً مهریه از همان ابتدای ازدواج مشخص می‌شود تا از بروز مشکلات و اختلافات آینده جلوگیری شود.
قانون جدید مهریه سقف خاصی برای تعیین تعداد سکه‌ها ندارد، اما مطابق با ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، اگر مهریه در زمان وقوع ازدواج تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، این میزان مهریه مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت مالی می‌شود. به عبارت دیگر، در صورتی که مهریه تا ۱۱۰ سکه باشد، مرد موظف به پرداخت آن است و در صورت عدم پرداخت، مالی از اموال او جهت وصول مهریه ضبط می‌شود.
اما در صورتی که مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد، پرداخت آن مشروط به توان مالی و ملائت زوج است. به این معنا که برای مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید توان مالی مرد را برای پرداخت آن اثبات کند. دادگاه نیز پس از بررسی وضعیت مالی مرد و امکانات او برای پرداخت این مبلغ، تصمیم می‌گیرد که آیا امکان پرداخت مهریه مازاد وجود دارد یا خیر.
در مجموع، سقف مطالبه مهریه به ۱۱۰ سکه محدود نشده است و زن می‌تواند مهریه بیشتر از این مقدار را مطالبه کند، ولی پرداخت آن به توانایی مالی مرد بستگی دارد و دادگاه پس از بررسی توان مالی زوج، در مورد پرداخت مهریه مازاد تصمیم می‌گیرد. در هر صورت، محاسبه مهریه باید به نرخ روز انجام شود و رعایت این نکته در پرداخت مهریه الزامی است.
روش‌های رایج در تعیین مهریه در ازدواج موقت
- توافق طرفین در ازدواج موقت، بیشتر از هر چیز دیگری، توافق طرفین در تعیین مهریه اهمیت دارد. به موجب ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی، مقدار مهر در ازدواج موقت، باید به توافق زن و مرد برسد. این توافق می‌تواند شامل هر چیزی باشد که دارای ارزش مالی و قابل تملک باشد، مانند پول، طلا، ملک، زمین، یا حتی اجناس غیر مادی (مثل خدمات خاص یا آثار هنری).
- تعیین مهریه به صورت مالی مشخص یکی از رایج‌ترین روش‌ها در تعیین مهریه، انتخاب مبلغ مشخصی از پول است که به‌طور معمول می‌تواند شامل سکه طلا باشد. برخی افراد ترجیح می‌دهند مبلغی به‌صورت نقدی یا سکه‌های طلا به عنوان مهریه تعیین کنند که هر دو طرف آن را به عنوان توافق نهایی می‌پذیرند.
- تعیین مهریه به صورت کالای خاص مهریه می‌تواند از هر چیزی که دارای ارزش مالی است، تعیین شود. به عنوان مثال، ممکن است طرفین توافق کنند که مهریه زن یک خودرو، یک ملک، یا حتی یک مجموعه‌ای از آثار هنری باشد. این موضوع بستگی به توافق طرفین دارد که آیا چنین مهریه‌ای برای آنها مناسب است یا خیر.
- تعیین مهریه به صورت سکه در بسیاری از موارد، سکه‌های بهار آزادی به عنوان مهریه در ازدواج موقت تعیین می‌شود. این روش به‌ویژه در جامعه ایران رایج است و به عنوان یک معیار استاندارد برای تعیین مهریه شناخته می‌شود.
- تعیین مهریه به صورت مهرالمثل یا مهر المتعه در صورتی که مهریه مشخص نشود یا طرفین نتوانند در خصوص آن توافق کنند، ممکن است مهرالمثل (مهریه‌ای که برای زنانی که در شرایط مشابه قرار دارند تعیین می‌شود) یا مهر المتعه (مهریه‌ای که در صورت قطع رابطه به دلیل طلاق، مرد باید به زن بپردازد) مورد استفاده قرار گیرد.
رابطه مهریه با مدت زمان ازدواج موقت
تاثیر مدت زمان ازدواج بر مقدار مهریه به طور کلی، در مواردی که مدت زمان ازدواج موقت طولانی‌تر است، ممکن است طرفین توافق کنند که مهریه بیشتری در نظر گرفته شود. این به این دلیل است که مدت طولانی‌تر می‌تواند به‌طور ضمنی نشان‌دهنده تعهد و مسؤولیت بیشتر باشد.
پرداخت مهریه در طول مدت ازدواج موقت معمولاً در ازدواج موقت، مهریه در ابتدا و به محض وقوع ازدواج تعیین و در صورت تمایل می‌تواند در طول مدت ازدواج پرداخت شود. در صورت پایان مدت ازدواج، زن می‌تواند مهریه خود را به‌طور کامل مطالبه کند، حتی اگر نزدیکی رخ نداده باشد.
تأثیر پایان مدت ازدواج بر پرداخت مهریه در صورتی که مدت ازدواج موقت به پایان برسد و رابطه زناشویی برقرار نشده باشد، زن همچنان حق دریافت مهریه خود را خواهد داشت. این حکم در قانون مدنی نیز تصریح شده است. بنابراین، حتی اگر مرد در طول مدت ازدواج موقت با زن نزدیکی نکند، زن می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند.
پرداخت مهریه بعد از فوت زوج در صورتی که شوهر در طول مدت ازدواج موقت فوت کند، مهریه زن همچنان پابرجا خواهد بود و زوجه می‌تواند مهریه خود را از وراث شوهر مطالبه کند. این نکته در قانون مدنی ایران به‌وضوح ذکر شده است و حقوق زن در این زمینه محفوظ است.
نحوه مطالبه مهریه از شوهر
مطالبه مهریه از طریق دادگاه یا اجرای ثبت، یکی از مهم‌ترین مراحل قانونی است که در صورت عدم پرداخت مهریه از سوی شوهر، می‌تواند توسط زن انجام شود. این فرآیند قانونی معمولا از زمان تعیین مهریه تا دریافت آن، مراحل مختلفی دارد که هر یک باید با دقت طی شوند.
در این توضیح، به بررسی مراحل مطالبه مهریه از دادگاه یا اجرای ثبت و همچنین شرایط اعسار زوج از پرداخت مهریه می‌پردازم.
تنظیم دادخواست مطالبه مهریه
اولین قدم برای مطالبه مهریه از دادگاه یا اداره ثبت، تنظیم دادخواست مطالبه مهریه است. این دادخواست باید به طور دقیق و همراه با مدارک و مستندات لازم تهیه شود. در دادخواست، اطلاعات مربوط به طرفین، مبلغ مهریه، شرایط ازدواج (مانند نوع مهریه و میزان آن) و دلایل درخواست پرداخت مهریه ذکر می‌شود.
همچنین، زن باید توضیح دهد که به چه دلیل مهریه خود را مطالبه کرده است، مانند عدم پرداخت توسط شوهر یا مشکلات مالی که مانع از پرداخت مهریه شده‌اند.
ارائه دادخواست به دادگاه یا اداره ثبت اسناد و املاک
پس از تنظیم دادخواست، زن باید آن را به دادگاه خانواده یا اداره ثبت اسناد و املاک ارائه دهد. در صورتی که مهریه در سند ازدواج ثبت شده باشد، زن می‌تواند از طریق اداره ثبت اسناد درخواست خود را ارائه کند، اما در صورتی که مهریه در قرارداد ثبت نشده باشد، باید دادخواست خود را به دادگاه خانواده ارائه دهد. در دادگاه، قاضی بررسی می‌کند که آیا تمامی شرایط لازم برای مطالبه مهریه وجود دارد یا خیر.
در صورتی که مهریه از نوع عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند به سرعت و بدون نیاز به هیچ دلیلی، مطالبه مهریه را انجام دهد. اگر مهریه از نوع عندالاستطاعه باشد، زن باید ثابت کند که شوهر توانایی مالی برای پرداخت مهریه را ندارد و در نتیجه، پرداخت مهریه به تعویق خواهد افتاد.
بررسی مدارک و مستندات زوجه توسط دادگاه یا اداره ثبت اسناد و املاک
پس از ارائه دادخواست، دادگاه یا اداره ثبت اسناد و املاک بررسی‌هایی را انجام می‌دهند تا از صحت و اعتبار مدارک و مستندات موجود اطمینان حاصل کنند. این مدارک می‌تواند شامل سند ازدواج، مدارک شناسایی طرفین، گواهی‌های لازم در خصوص وضعیت مالی زوج، و هرگونه مستنداتی باشد که به اثبات درخواست زن کمک کند.
در این مرحله، زن باید همه مستندات و دلایل خود را برای اثبات حق خود به دادگاه یا اداره ثبت ارائه دهد.
صدور حکم پرداخت مهریه توسط دادگاه یا اداره ثبت اسناد و املاک
پس از بررسی مدارک و دلایل، دادگاه یا اداره ثبت اسناد و املاک حکم به پرداخت مهریه صادر می‌کنند. در صورتی که مهریه مشخص و به درستی تعیین شده باشد، دادگاه حکم به پرداخت کامل مهریه یا قسمتی از آن صادر خواهد کرد. اگر مهریه در قالب سکه یا مبلغی مشخص است، دادگاه مقدار دقیق آن را در حکم خود ذکر خواهد کرد. این حکم، به زوج اعلام می‌شود و مرد موظف است آن را اجرا کند.
در صورتی که مرد از پرداخت مهریه امتناع کند یا پرداخت آن را به تعویق بیندازد، زن می‌تواند درخواست اجرای حکم را بدهد. در این حالت، اگر مرد مالی داشته باشد، آن مال به میزان مهریه توقیف و جهت پرداخت مهریه به زن واگذار می‌شود.
اجرای حکم پرداخت مهریه توسط اداره ثبت اسناد و املاک یا اجرای احکام مدنی
در مرحله بعدی، اجرای حکم انجام می‌شود. اگر شوهر اموال کافی داشته باشد، این اموال از سوی دادگاه یا اداره ثبت اسناد توقیف می‌شود و به زن پرداخت می‌گردد. اگر مرد مالی نداشته باشد یا در پرداخت مهریه تعلل کند، زن می‌تواند از اجرای احکام مدنی یا اجرای ثبت برای وصول مهریه اقدام کند.
اگر شوهر در پرداخت مهریه امتناع کند، ممکن است تا زمانی که مهریه پرداخت شود، اقدامات سخت‌تری مانند ممنوع الخروجی مرد، توقیف اموال یا حبس برای او در نظر گرفته شود.
شرایط اعسار زوج از پرداخت مهریه
یکی از شرایط خاصی که ممکن است در روند مطالبه مهریه رخ دهد، اعسار زوج از پرداخت مهریه است. اعسار به معنای عدم توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه است. در چنین شرایطی، اگر مرد نتواند به دلیل مشکلات مالی یا بدهی‌های زیاد، مهریه را پرداخت کند، می‌تواند از دادگاه درخواست اعسار کند.
برای این منظور، مرد باید شرایط خاصی را رعایت کند که شامل موارد زیر است:
- مهریه عندالمطالبه: اعسار فقط در مورد مهریه‌ای که عندالمطالبه است قابل طرح است. به این معنی که مرد نمی‌تواند از اعسار برای مهریه‌ای که باید در صورت توانایی مالی پرداخت شود، استفاده کند.
- اثبات ناتوانی مالی: مرد باید ثابت کند که به دلیل شرایط خاص مالی، توان پرداخت مهریه را ندارد. این ناتوانی باید با ارائه مستنداتی مانند گزارش حسابرسی، گواهی عدم اشتغال، استشهادیه، صورت حساب‌های بانکی و دیگر مدارک معتبر به دادگاه اثبات شود.
- پرداخت اقساطی مهریه: در صورتی که دادگاه اعسار مرد را تایید کند، مرد می‌تواند مهریه را به صورت اقساطی پرداخت کند. تعداد و مبلغ اقساط به نظر دادگاه بستگی دارد و می‌تواند متناسب با وضعیت مالی مرد تنظیم شود.
اولین گام برای مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت است. این روش شامل اخذ استعلامات لازم از اداره ثبت اسناد و املاک، اداره راهنمایی و رانندگی، و بانک مرکزی به منظور توقیف اموال و حساب‌های بانکی زوج است. این فرآیند برای مزایده و فروش اموال به منظور وصول مهریه انجام می‌شود.
در صورتی که زوج کارمند یا بازنشسته باشد، امکان توقیف حقوق وی نیز وجود دارد. مبلغ توقیف شده حقوق بر اساس وضعیت خانوادگی زوج تعیین می‌شود. اگر زوج فرزند نداشته باشد، یک سوم حقوق وی توقیف می‌شود، اما در صورتی که دارای فرزند باشد، یک چهارم حقوق وی برای پرداخت مهریه توقیف می‌شود.
اگر در مرحله اول، اموالی از زوج شناسایی نشود و پرونده از سوی اجرای ثبت مختومه گردد، زن می‌تواند برای ادامه پیگیری، مطالبه مهریه را از طریق دادگاه انجام دهد. این مرحله مستلزم ثبت دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی است. در دادگاه، زن باید با ارائه مستندات و مدارک خود، اثبات کند که مهریه او باید پرداخت شود و شوهر توانایی پرداخت آن را ندارد.
یکی از مهم‌ترین نکات در فرآیند مطالبه مهریه، عدم تمکن مالی مرد است. پس از صدور حکم پرداخت مهریه، اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه یکجا نداشته باشد، وی می‌تواند با تقدیم دادخواست اعسار از مهریه به دادگاه، از قاضی درخواست کند که مهریه به صورت اقساطی پرداخت شود. این درخواست باید ظرف مدت ۳۰ روز پس از صدور اجراییه ارائه گردد.
برای تقسیط مهریه، مرد باید دلایلی مبنی بر معسر بودن و عدم استطاعت مالی خود ارائه کند. این دلایل باید در دادگاه به اثبات برسد و معمولا دادگاه برای بررسی وضعیت مالی مرد، از جمله گردش حساب‌ها و نقل و انتقالات اموال، استعلام‌های لازم را انجام می‌دهد.
مهم است بدانید که طبق قانون جدید مهریه، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت ابتدا الزامی است. در صورتی که پس از صدور اجراییه، مرد نتواند مهریه را پرداخت کند و به دلیل عدم توانایی مالی، خواستار تقسیط آن باشد، می‌تواند دادخواست اعسار از مهریه را ثبت کند. این درخواست می‌تواند در همان زمان صدور اجراییه یا پس از آن، در دفترخانه ثبت شود.
مطالبه مهریه در قانون جدید مهریه ۱۴۰۳ به دو روش اصلی اجرای ثبت و دادگاه تقسیم می‌شود. در مرحله اول، از طریق اداره ثبت اسناد، توقیف اموال و حساب‌های بانکی زوج انجام می‌شود. اگر این مرحله با موفقیت همراه نباشد، زن می‌تواند برای ادامه روند مطالبه، از طریق دادگاه اقدام کند. در صورت عدم توانایی مالی مرد، وی می‌تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن را مطرح کند. این فرآیند پیچیده نیازمند مشورت با یک وکیل متخصص است تا زن در سریع‌ترین زمان ممکن حقوق خود را دریافت کند.
شرایط تعیین مهریه در ازدواج موقت
در این قسمت، به شرایط قانونی و چالش‌های تعیین مهریه در ازدواج موقت و موارد قابل توافق خواهم پرداخت.
مواردی که طرفین می‌توانند مهریه را تعیین کنند
برای اینکه مهریه از نظر شرعی و قانونی معتبر باشد، باید شرایط خاصی را داشته باشد. این شرایط به شرح زیر هستند:
- مشروعیت: مهریه باید مشروع و مطابق با قوانین و مقررات شرعی و قانونی باشد. یعنی چیزی که به عنوان مهریه تعیین می‌شود نباید مخالف قوانین دین اسلام و موازین شرعی باشد. به عنوان مثال، مهریه نباید شامل چیزی باشد که حرام است، مانند مشروبات الکلی یا مواد مخدر.
- مالکیت: مرد باید مالک مالی باشد که به عنوان مهریه تعیین می‌کند. به عبارت دیگر، مرد باید صاحب چیزی باشد که به عنوان مهریه می‌خواهد به زن بدهد. اگر مرد چیزی را به عنوان مهریه پیشنهاد دهد که مالک آن نباشد، این مهریه باطل است.
- قابلیت تسلیم: مهریه باید قابل تسلیم به زن باشد. یعنی مرد باید قادر باشد مهریه را در زمان معین و طبق توافق با زن تحویل دهد. برای مثال، اگر مهریه زمینی است که هنوز انتقال مالکیت آن به نام مرد انجام نشده، یا اگر مال فیزیکی وجود ندارد که بتوان آن را تحویل داد، مهریه معتبر نخواهد بود.
- قابلیت ارزش‌گذاری: مهریه باید دارای ارزش مالی باشد و قابل ارزیابی به صورت پول یا سایر اموال ارزش‌گذاری شود. به عبارت دیگر، اگر مهریه به گونه‌ای تعیین شود که ارزش‌گذاری آن دشوار یا غیرممکن باشد (مثلا “هر چیزی که برای زن خوشایند باشد”)، این مهریه باطل است.
- معین بودن: مهریه باید معین و مشخص باشد و نباید مبهم یا غیرقابل تشخیص باشد. یعنی میزان و نوع مهریه باید به طور دقیق مشخص شود تا هیچ گونه ابهامی در مورد آن وجود نداشته باشد. به عنوان مثال، اگر گفته شود “یک مقدار سکه طلا” ولی تعداد آن مشخص نباشد، این مهریه نمی‌تواند قابل اجرا باشد.
چه چیزهایی را می‌توان مهریه قرار داد؟
مهریه می‌تواند شامل انواع مختلفی از دارایی‌ها و موارد باشد که به توافق بین طرفین بستگی دارد. برخی از مواردی که می‌توانند به عنوان مهریه تعیین شوند عبارتند از:
- پول نقد: رایج‌ترین نوع مهریه، پول نقد است که معمولا به صورت یک مبلغ مشخص یا سکه‌های طلا تعیین می‌شود. در بسیاری از موارد، مهریه به صورت نقدی مشخص می‌شود که ممکن است در زمان ازدواج به صورت یک مبلغ یا در آینده به تدریج پرداخت گردد.
- اموال منقول: شامل اشیاء قیمتی مانند جواهرات، خودرو، لوازم خانگی و هر نوع اموال منقول دیگر. اموالی که به راحتی قابل جابجایی و انتقال هستند، می‌توانند به عنوان مهریه قرار گیرند.
- اموال غیرمنقول: شامل املاک و مستغلات مانند زمین، خانه، آپارتمان و مغازه. این نوع مهریه معمولا به دلیل ارزش زیادش در معاملات ملکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- اوراق بهادار: مانند سهام، اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار که دارای ارزش مالی هستند. این موارد به خصوص در دنیای اقتصادی امروز ممکن است به عنوان مهریه تعیین شوند.
- حقوق معنوی: در برخی موارد، حقوق معنوی مانند حق اختراع، حق تألیف و سایر حقوق معنوی می‌توانند به عنوان مهریه تعیین شوند. این موارد ممکن است به عنوان مهریه در شرایط خاصی در نظر گرفته شوند، به ویژه در مواقعی که زن یا مرد در زمینه‌های علمی یا هنری صاحب حقوق خاصی هستند.
- خدمات: برخی خدمات خاص مانند آموزش مهارت‌های خاص، انجام سفر زیارتی و موارد مشابه نیز می‌توانند به عنوان مهریه تعیین شوند. البته این نوع مهریه در شرایط خاص و در مواردی که طرفین توافق کنند، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
به طور کلی، مهریه می‌تواند هر چیزی باشد که از نظر شرعی و قانونی معتبر بوده و قابل تسلیم به زن باشد. مهم‌ترین نکته در تعیین مهریه، توافق طرفین است که باید طبق اصول شرعی و قانونی انجام شود.
برای تعیین مهریه، برخی موارد وجود دارند که نمی‌توانند به عنوان مهریه قرار گیرند. این موارد به شرح زیر هستند:
- اموال غیرمشروع: اموالی که شرعا حرام یا غیرقانونی هستند، نمی‌توانند به عنوان مهریه تعیین شوند. به عنوان مثال، مشروبات الکلی، مواد مخدر، سلاح‌های غیرمجاز یا هر چیزی که در دین اسلام یا قوانین کشور به عنوان مال حرام شناخته می‌شود، نمی‌تواند مهریه قرار گیرد.
- اموال غیرقابل تملک: اموالی که به هیچ‌وجه قابل تملک نیستند، مانند هوا یا نور خورشید، نمی‌توانند مهریه باشند. به عبارت دیگر، مهریه باید چیزی باشد که دارای ارزش مالی و قابل تملک باشد. چیزهایی مانند “هوای پاک” یا “نور خورشید” که نمی‌توان آنها را به مالکیت کسی درآورد، نمی‌توانند به عنوان مهریه در نظر گرفته شوند.
- اعضای بدن: تعیین اعضای بدن به عنوان مهریه، از نظر شرعی و قانونی غیرقابل قبول است. اعضای بدن انسان قابل تملک نیستند و هیچ‌کس نمی‌تواند مالک اعضای بدن دیگری باشد. بر اساس قوانین شرعی و مدنی، هیچ فردی نمی‌تواند عضو بدن خود یا دیگری را به عنوان مهریه تعیین کند. بنابراین، تعیین اعضای بدن انسان، مانند دست، پا یا هر قسمت دیگری از بدن، به عنوان مهریه نه تنها از نظر شرعی فاقد اعتبار است، بلکه از نظر قانونی و اخلاقی نیز غیرقابل قبول است.
نحوه توافقات شفاهی در تعیین مهریه
توافقات شفاهی به طور عمومی در بیشتر موارد در مسائل حقوقی قابل اعتماد نیستند، به خصوص در مورد مهریه که باید دقیقا تعیین شود. بنابراین، توافق شفاهی برای مهریه مشکلات و چالش‌هایی به وجود می‌آورد.
بر اساس قوانین ایران، مهریه باید به صورت کتبی و رسمی در سند ازدواج ثبت شود تا از نظر حقوقی معتبر باشد. توافقات شفاهی به هیچ وجه در این زمینه از نظر قانون معتبر نبوده و در صورت بروز اختلاف، به سختی می‌توان آن را اثبات کرد.
یکی از چالش‌های دیگر در توافقات شفاهی این است که اگر مقدار مهریه به صورت شفاهی تعیین شود، در صورت بروز اختلاف و عدم توافق در پرداخت آن، زن نمی‌تواند مستندات قانونی لازم برای مطالبه مهریه را ارائه دهد. در این صورت، مرد ممکن است از پرداخت مهریه خودداری کند و زن مجبور شود برای اثبات حق خود به دادگاه یا مراجع قانونی مراجعه کند.
در توافقات شفاهی، امکان بروز تضاد در ادعاها بسیار زیاد است. به طور مثال، مرد ممکن است در طول زمان ادعا کند که مهریه مورد توافق مقدار مشخصی نبوده است یا در صورت بروز اختلاف در پرداخت مهریه، این ادعا را مطرح کند که هیچ توافق شفاهی در این زمینه صورت نگرفته است.
در اینگونه موارد، وکیل متخصص مهریه می‌تواند نقش بسیار مهمی در جلوگیری از مشکلات بعدی ایفا کند. وکیل می‌تواند طرفین را از نظر حقوقی راهنمایی کرده و به آنها توصیه کند که مهریه را به صورت رسمی و کتبی ثبت کنند تا از بروز مشکلات آینده جلوگیری شود. همچنین، وکیل می‌تواند در صورت بروز هرگونه اختلاف در تعیین مهریه، به طرفین کمک کند تا بهترین راه‌حل قانونی را پیدا کنند.
تغییرات مهریه در ازدواج موقت
در این بخش، شرایط قانونی تغییرات مهریه در ازدواج موقت و تفاوت‌های آن با ازدواج دائم را برایتان توضیح خواهم داد.
امکان افزایش یا کاهش مهریه
بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران، مهریه به مجرد ازدواج نکاح در مالکیت زن قرار می‌گیرد، اما سؤال اینجاست که آیا پس از تعیین مهریه، امکان تغییر آن (افزایش یا کاهش) وجود دارد یا خیر؟
به طور کلی، افزایش مهریه پس از تعیین آن در ازدواج دائم یا ازدواج موقت، به راحتی امکان‌پذیر نیست و نیاز به توافق طرفین دارد. اگر توافق جدیدی بین زوجین به منظور افزایش مهریه انجام شود، می‌بایست در سند ازدواج ثبت شود تا از نظر قانونی معتبر باشد.
اگر زوجین به توافق برای افزایش مهریه برسند، باید این تغییرات را به صورت کتبی و رسمی در دفترخانه ثبت کنند تا از نظر قانونی به رسمیت شناخته شود. در غیر این صورت، افزایش مهریه فاقد اعتبار قانونی خواهد بود.
کاهش مهریه به مراتب پیچیده‌تر از افزایش آن است. در صورتی که مهریه عندالمطالبه (مهریه‌ای که به محض درخواست زن باید پرداخت شود) تعیین شده باشد، کاهش مهریه بدون توافق و اجازه دادگاه امکان‌پذیر نخواهد بود. مگر اینکه طرفین با درخواست موافقت دادگاه اقدام کنند.
شرایط قانونی تغییر مهریه در ازدواج موقت
در ازدواج موقت (ازدواج)، مهریه باید به صورت مشخص و معین تعیین شود. این مهریه به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه (مشروط به توان مالی مرد) قابل تعیین است. در این ازدواج، شرایط قانونی تغییر مهریه به این شرح است:
- تغییر مهریه در ازدواج موقت: در ازدواج موقت، طرفین می‌توانند در ابتدا یا حین ازدواج، توافقاتی برای تعیین مهریه داشته باشند. این تغییرات از طریق توافق کتبی صورت می‌گیرد و برای اینکه تغییرات در مهریه در ازدواج موقت از نظر قانونی معتبر باشد، باید این تغییرات در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود.
- موافقت طرفین برای تغییر مهریه: در ازدواج موقت، توافق طرفین برای تغییر مهریه اهمیت دارد. اگر زوجین بخواهند مهریه را کاهش یا افزایش دهند، باید این تغییرات به صورت کتبی و رسمی ثبت گردد. در صورت بروز اختلاف، زن یا مرد می‌توانند برای تغییرات مهریه به دادگاه مراجعه کنند.
تفاوت تغییرات مهریه در ازدواج دائم و موقت
تفاوت‌های عمده‌ای میان تغییر مهریه در ازدواج دائم و ازدواج موقت وجود دارد:
- در ازدواج دائم:
تغییر مهریه در ازدواج دائم بسیار دشوارتر از ازدواج موقت است. تغییرات مهریه در ازدواج دائم نیاز به توافق کتبی از سوی زوجین و ثبت آن در دفترخانه دارد. در این موارد، تغییر مهریه باید با توافق هر دو طرف صورت بگیرد و سپس در دفتر رسمی ثبت شود.
در صورتی که زن بخواهد مهریه خود را بخشد یا کاهش دهد، باید از طریق دادگاه درخواست کند که این تغییرات را ثبت کند. این کار باید به صورت رسمی و قانونی انجام شود.
- در ازدواج موقت:
در ازدواج موقت، همانطور که ذکر شد، تغییر مهریه بسیار راحت‌تر از ازدواج دائم است و نیاز به توافق و ثبت کتبی در دفترخانه دارد. طرفین می‌توانند به راحتی توافق جدیدی برای تغییر مهریه داشته باشند، حتی اگر مدت زمان ازدواج تمام شده باشد. این تغییرات در صورتی که در دفترخانه ثبت نشود، اعتبار قانونی نخواهد داشت.
قوانین ناظر بر تغییرات مهریه در محاکم
طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، مهریه باید معین و مشخص باشد و در صورت عدم توافق، دادگاه می‌تواند مهریه را تعیین کند. در صورتی که توافق بر تغییر مهریه بین طرفین صورت گیرد، باید در دفاتر رسمی ثبت شود تا از نظر قانونی معتبر باشد.
در صورتی که در تغییر مهریه اختلافی بین زوجین به وجود آید، یا اگر مرد بخواهد مهریه را کاهش دهد، نیاز به درخواست از دادگاه است. در این صورت، دادگاه می‌تواند نظر خود را بر اساس مستندات و دلایل ارائه‌شده توسط طرفین صادر کند.
طبق قوانین ایران، دادگاه در صورت درخواست کاهش مهریه نمی‌تواند بدون رضایت زن، مهریه را کاهش دهد. در صورتی که مرد تقاضای کاهش مهریه را داشته باشد، دادگاه باید بررسی کند که آیا چنین درخواستی از نظر قانونی پذیرفته است یا خیر.
همچنین، در صورتی که مرد در حال حاضر قادر به پرداخت مهریه نباشد، دادگاه می‌تواند مهریه را به صورت اقساطی تقسیط کند، مشروط به اینکه مرد بتواند ثابت کند که از نظر مالی ناتوان است.
پرسش‌های متداول
آیا حداقل مهریه در ازدواج موقت وجود دارد؟
آیا می‌توان مهریه در ازدواج موقت را تغییر داد؟
آیا در ازدواج موقت مهریه عندالمطالبه است؟
مطالبه مهریه در ازدواج موقت با بنیاد وکلا
اگر شما یا عزیزانتان به مشاوره حقوقی مهریه یا راهنمایی در خصوص مهریه در ازدواج موقت نیاز دارید، کارشناسان بنیاد وکلا با تخصص در این زمینه آماده‌اند تا شما را در فرآیند قانونی و حقوقی یاری کنند.
وکیل در پرونده‌های مهریه، چه در ازدواج موقت و چه در ازدواج دائم، نقش حیاتی دارد. وکیل با بررسی شرایط دقیق پرونده، می‌تواند به زن کمک کند که مهریه خود را به درستی مطالبه کند. وکیل مهریه می‌تواند:
- مشاوره حقوقی ارائه دهد و بهترین روش برای مطالبه مهریه را پیشنهاد کند.
- در صورت لزوم، درخواست اجرائیه مهریه از اداره ثبت یا دادگاه را تنظیم کند.
- در صورت درخواست اعسار، مدارک مورد نیاز برای اثبات توان مالی یا ناتوانی مرد را به دادگاه ارائه دهد.
مهریه در ازدواج موقت همانند ازدواج دائم به زن تعلق می‌گیرد و زن می‌تواند در هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. در این راستا، وکیل نقش مهمی در راهنمایی و پیگیری حقوق مالی زن دارد و می‌تواند او را در فرآیند قانونی مطالبه مهریه از شوهر همراهی کند. از این رو، زن در صورت ناتوانی شوهر در پرداخت مهریه یا امتناع از آن، می‌تواند به محاکم قانونی یا اداره ثبت مراجعه کرده و حق خود را وصول نماید.
