برابر اصل ۶۱ قانون اساسی اعمال قوه قضاییه به وسیله دادگاه های دادگستری است و مطابق اصل ۵۹ قانون اساسی تشکیل دادگاه ها و تعیین صلاحیت آن ها منوط به حکم قانون است. یکی از این دادگاه‌ها، دادگاه ویژه روحانیت است.
ایجاد تشکیلات قضایی و نصب قضات عادل و شایسته قانونا در عهده رییس قوه قضاییه قرار می گیرد. مراجع قضایی به اعتبار صلاحیت به دو دسته مراجع عمومی و مراجع اختصاصی تقسیم می شوند.
مراجع اختصاصی (استثنایی) در مقابل مراجع عمومی قرار دارند. صلاحیت مراجع اختصاصی به اعتبار ویژگی جرم یا موضوع دعوا یا ویژگی های مجرمین یا طرفین دعوا مشخص می گردد.
اینها اصول اساسی تشکیل یک مرجع قضایی است، اما دادگاه ویژه روحانیت بدون رعایت این اصول و مبتنی بر قانونگذاری های موازی ایجاد گردید. در راستای رسیدگی ویژه این دادگاه مشاوره حقوقی بنیاد وکلا آماده پاسخگویی می‌باشد.
دادگاه ویژه روحانیت
مطابق آیین نامه دادسراها و دادگاه های ویژه روحانیت این دادگاه از مجموعه قوه قضاییه خارج است و تحت نظارت عالیه رهبر قرار دارد، همچنین تاسیس این دادگاه با حکم مقام رهبری است.
دادستان ویژه روحانیت و حاکم شعبه اول دادگاه از سوی مقام رهبری منصوب می گردند.
نحوه رسیدگی در دادگاه و دادسرای ویژه روحانیت به این صورت است که شکایات ابتدا در دادسرای استان مربوطه در نزد دادستان همان استان طرح می گردد. سپس دادستان دستور می دهد که شکایت به یکی از شعبات دادیاری ارجاع گردد؛ و مجددا برای صدور کیفرخواست به نزد دادستان ارجاع می‌شود.
پس از صدور کیفرخواست به گفته وکیل تلفنی پرونده به دادگاه بدوی ارجاع می‌شود که در همان دادسرا قرار دارد. پس از صدور رای بدوی، در صورت اعتراض یکی از طرفین، به دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت ارجاع می‌شود که فقط در تهران وجود دارد.
رای دادگاه تجدید نظر قطعی است و فقط مشتکی عنه روحانی می‌تواند درخواست اعاده دادرسی نماید. تمام مراحل محرمانه انجام می‌گیرد و تمام ابلاغ‌ها و آرای صادره به صورت حضوری ابلاغ می‌شود.
دادگاه ها و دادسرای ویژه روحانیت دارای پروسه ای متفاوت از پروسه سایر دادگاه ها هستند و طبق قانون یک سری وظایف خاصی را بر عهده دارند.
وظایف دادگاه ویژه روحانیت از قرار انجام اقدامات لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات و جرائم در محدوده مسائل قضایی، ارشاد در امور خلاف شان، رسیدگی به جرائم روحانیون و پرونده هایی که به نحو موثری با اهداف این دادسرا مرتبط است.
در واقع دادگاه ویژه روحانیت دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به کلیه جرائم عمومی روحانیون و همچنین کلیه اعمال خلاف شانی که توسط روحانیون انجام می شود را دارد و علاوه بر این صلاحیت رسیدگی به کلیه اختلافات محلی مخل امنیت عمومی در صورتی که یکی از طرفین اختلاف، روحانی باشد را دارد.
در برخی از موارد رای دادگاه ویژه روحانیت، قابل اعتراض می باشد که در این صورت نحوه عملکرد دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت نیز کمی متفاوت از سایر دادگاه و مراجع قضایی می باشد.
قابلیت اعتراض احکام دادگاه ویژه روحانیت
در خصوص قابلیت اعتراض احکام دادگاه ویژه روحانیت ابتدا باید گفته شود کهدادگاه ویژه روحانیت در رسیدگی به جرایم روحانیون دارای ساختار، یک رییس و دو مستشار در شعب دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت می باشد.
در خصوص اینکه کدام یک از احکام دادگاه های ویژه روحانیت قابلیت اعتراض دارند، باید گفت که احکام دادگاه ویژه روحانیت اگر توسط افراد مجاز به اعتراض به احکام دادگاه ویژه روحانیت محکوم علیه یا قائم مقام قانونی وی ، شاکی یا قائم مقام قانونی وی انجام شود قابل تجدیدنظر می باشد.
در صورتی که خلاف شرع یا قانون بودن احکام دادگاه های ویژه روحانیت محرز گردد و توسط دادستان کل ویژه روحانیت، دادستان کل ویژه روحانیت به رای اعتراض کرده و عنداللزوم حکم را متوقف می کند و پرونده را جهت رسیدگی به دادگاه تجدیدنظر ارسال می کند.
همچنین اگر خلاف موازین بودن حکم محرز باشد و توسط دادستان مجری حکم، دادستان مجری حکم بدوا اعتراض خود را به قاضی صادر کننده تذکر می دهد با عدم قبول قاضی پرونده با نظریه مستدل نزد دادستان منصوب جهت ارسال به دادگاه تجدیدنظر ارسال می شود.
نحوه اقدام قاضی دادگاه ویژه روحانیت پس از احراز اشتباه خود، اگر اشتباه جزیی باشد، قاضی رای اصلاحی صادر می کند.
اگر دادگاه بدوی اشتباهی کرده باشد که آن اشتباه از دسته اشتباهات مهم و اساسی باشد، در این صورت قاضی دادگاه تجدیدنظر ویژه قضات حکم را نقض می کند و پرونده را جهت رسیدگی توسط شعبه دیگر به دفتر دادگاه های ویژه روحانیت اعاده می کند.
نحوه عملکرد دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت
نحوه عملکرد دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت براساس قانون آیین دادرسی کیفری بدین صورت می باشد که اگر دادگاه تجدیدنظر ویژه قضات با توجه به اینکه رای صادره دارای چه وضعیتی است عملکرد متفاوتی دارد که در ذیل به تفکیک به هر یک از موارد عملکرد و نحوه تصمیم دادگاه تجدیدنظر ویژه قضات می پردازیم.
اولین حالتی که در خصوص تجدیدنظر از حکم دادگاه بدوی متصور می باشد این است که اگر رای صحیح و منطبق با موازین شرع و قانون باشد، بر طبق قانون رای ابرام می شود و رای جدید صادر نخواهد شد.
در صورتی که رای صادره از سوی دادگاه بدوی رای صحیح باشد ولی متضمن اشتباه جزیی در محاسبه محکوم به یا ماده استنادی و امثال آن باشد، در این صورت از سوی دادگاه تجدیدنظر رای اصلاحی صادر می شود.
همچنین اگر رای صادره از سوی دادگاه بدوی ویژه روحانیت دارای ایراد ناشی از نقص تحقیقات باشد ، دادگاه تجدیدنظر موارد نقص را مشخص نموده و رای صادر را نقض به دادگاه بدوی رسیدگی کننده اعاده می نماید یا باز می گرداند و شعبه مزبور مکلف است که پس از رفع نقض حکم مقتضی صادر نماید.
همچنین حالتی که متصور است به این صورت است که اگر رای صادره دارای ایراد اساسی باشد : رای را نقض و راسا رسیدگی و انشا رای می نماید آرای صادره از محاکم تجدیدنظر قطعی است.
با توجه به اینکه به طور کلی می توان گفت که احکام صادره از سوی مراجع قضایی و دادگاه های ویژه روحانیت قابلیت تجدیدنظر دارد و افرادی که در قانون آیین دادرسی کیفری بیان کرده است، می توانند اعتراض خود را اعلام نمایند.
سپس دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت با توجه به اینکه وضعیت رای صادره اعم از صحیح بودن رای صادره یا اشتباه جزیی یا کلی داشتن تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند.
در نهایت باید بدانیم که از آغاز تشکیل چنین دادگاهی همواره انتقادات به آن وارد بوده است؛ به طور مثال اگر دادگاه ویژه روحانیت خود را زیرمجموعه قوه قضاییه می خواند، به چه علت اجازه انتخاب وکیل را به متهمین نمی‌دهد، در حالیکه طبق اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در همه دادگاه ها طرفین دعوی حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند.
ارتباط با متخصصین ما به صورت مشاوره حقوقی آنلاین در پیام رسان ویژه بنیاد وکلا میسر می باشد.
