دادگاه در حل و فصل طواری ناشی از موافقت‌نامه داوری ممکن است که دخالت بکند اولا اینکه کدام دادگاه صالح است که به طواری مربوط به داوری رسیدگی بکند؟
در ابتدا دادگاهی جهت رسیدگی به طواری داوری صالح است که طرفین آن را با توافق یکدیگر تعیین کرده‌اند، حتی اگر این دادگاه صلاحیت محلی رسیدگی به دعوا را نداشته باشد. اما چنانچه طرفین در این خصوص توافقی نکره باشند دادگاهی صالح است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد.
یعنی اگر این دعوا بدون فرض موافقت‌نامه داوری و ارجاع به داوری در دعاوی اگر قرار بود در دادگاه مطرح بشود، در صلاحیت کدام دادگاه بود؟ هر دادگاهی که در این فرض صلاحیت رسیدگی به دعوا را داشت همان دادگاه صلاحیت رسیدگی به طواری داوری را خواهد داشت، از جمله موارد دیگری که دادگاه در طواری داوری دخالت می‌کند در تعیین داور یا جانشین داور است.
گاهی دادگاه داور را تعیین می‌کند یا دادگاه جانشین داور متوفی یا محجور یا مستعفی را تعیین می‌کند اما در خصوص صلاحیت دادگاه این نکته قابل تذکر است که طرفین در هنگام انتخاب دادگاه صالح حتما باید رعایت صلاحیت ذاتی را بکنند اما می‌توانند صلاحیت محلی را نادیده بگیرند، ولی نمی‌توانند برای رسیدگی به طواری داوری دادگاهی را انتخاب کنند که صلاحیت ذاتی را نداشته باشد.
در صورت مشورت با وکیل داوری به خوبی متوجه می‌شوید که مثلا برای دعاوی مدنی نمی‌توانند دادگاه کیفری را انتخاب کنند یا دعاوی که در دادگاه نخستین باید طرح بشود نمی‌توانند، دادگاه تجدید‌نظر را به عنوان دادگاه صالح انتخاب کنند.
صلاحیت دادگاه در خصوص بررسی وجود موافقت‌نامه داوری
چنانچه در وجود موافقت‌نامه داوری یا درخصوص معامله اصلی که داوری ضمن آن شرط شده است اختلاف حاصل شود، بر اساس ماده ۴۶۱ ق آیین دادرسی مدنی رسیدگی به این اختلاف در صلاحیت دادگاه است.
در این خصوص ۳ فرض متصور است:
- فرض اول:
داوران به موجب موافقت‌نامه داوری تعیین شده‌اند، داوران تعیین شده به موضوع رسیدگی کرده و رای صادر می‌کنند.
در این جا شخصی که مدعی بی اعتباری اصل معامله یا قرارداد داوری است و رای داوران را هم نمی‌پذیرد، می‌تواند بر اساس بند ۷ ماده ۴۸۹ و ماده ۴۹۰ ق.آ.د.م بعد از صدور رای و ابلاغ آن درخواست بطلان رای داوران را از دادگاه بنماید (ماده ۴۶۱ ـ هرگاه نسبت به اصل معامله یا قرارداد راجع به داوری بین طرفین اختلافی باشد، دادگاه ابتدا به آن رسیدگی و اظهار نظر می‌نماید).
دادگاه در این مرحله در تعیین داوران دخالت نمی کند بلکه داوران رای خود را صادر می کنند و اعتراض مدعی بطلان رای داور در دادگاه مطرح می شود.
در این صورت بر اساس ماده ۴۶۱ ق.آ.د.م دادگاه ابتدا به اختلاف در خصوص اصل معامله یا قرارداد داوری رسیدگی می‌کند و چنانچه اعتراض را وارد نداند در خصوص عدم بطلان رای داور اظهارنظر می‌نماید اما اگر دادگاه اصل معامله یا قرارداد داوری را باطل تشخیص دهد اعتراض را وارد ندانسته و حکم به بطلان رای داور می‌دهد.
- فرض دوم:
تعیین داور مستلزم مراجعه به دادگاه است؛ یعنی داور یا داوران در موافقت‌نامه داوری تعیین نشدند و یکی از طرفین داور خود را تعیین می‌کند ولی طرف دیگر تعیین نمی‌کند یا اگر هم داوران در موافقت‌نامه داوری تعیین شدند داوران یا نمی‌خواهند یا نمی‌توانند به عنوان داور رسیدگی بکنند، در نتیجه برای اینکه داور تعیین بشود در هر صورت باید به دادگاه مراجعه کرد.
در یک فرض چگونه دادگاه در خصوص اصل اختلاف راجع به معامله اصلی یا قرارداد داوری وارد رسیدگی خواهد شد، معمولا این گونه است که در اینجا طرفی که اصل معامله یا قرارداد را بی‌اعتبار می‌داند از تعیین داور خودداری می‌کند اما طرف مقابل که اصل معامله یا قرارداد داوری را صحیح می‌داند، بر اساس مواد ۴۵۹ و ۴۶۰ ق.آ.د.م می‌تواند تعیین داور را به وسیله اظهارنامه از طرف مقابل بخواهد.
در این صورت چنانچه طرف مقابل در پاسخ بگوید که قرارداد داوری را قبول ندارد، شخصی که اظهارنامه فرستاده می‌تواند از دادگاه تقاضای تعیین داور کند، سپس پاسخ طرف مدعی بی‌اعتباری قرارداد داوری به همراه درخواست تعیین داور طرف مقابل به دادگاه ارسال می‌گردد.
در اینجا دادگاه ابتدا به اصل اختلاف در خصوص قرارداد اصلی یا قرارداد داوری رسیدگی می‌کند سپس در مورد تعیین یا عدم تعیین داور تصمیم می‌گیرد.
اگر اعتراض معترض را وارد دانست تقاضای درخواست کننده تعیین داور را رد می‌کند و اگر اعتراض معترض راوارد ندانست به درخواست کسی که تقاضای تعیین داوری کرده ترتیب اثر می‌دهد و داور تعیین می‌کند.
چنانچه شخصی که از او درخواست تعیین داور شده به این درخواست پاسخی ندهد یا این که در پاسخ خود به اصل معامله یا قرارداد داوری تعرضی نکند.
در این صورت اگر دادگاه به درخواست شخص داور تعیین کند، می‌توان به دلیل بی‌اعتباری قرارداد اصلی یا داوري بطلان این رای را از دادگاه درخواست کرد و دادگاه در زمانی که حکم به بطلان داوری از او درخواست شده به اختلافی که در خصوص اصل معامله یا قرارداد داوری وجود داشته رسیدگی می‌کند و بر اساس آن رای صادر می‌کند.
- فرض سوم:
در این حالت وکیل تلفنی می‌گوید اصل دعوا در دادگاه مطرح شده باشد ولی یکی از طرفین ادعای بی‌اعتباری قرارداد اصلی یا قرارداد داوری را داشته باشد و از رجوع به داوری خودداری کرده و دعوا را در دادگاه مطرح کند، در این صورت خوانده می‌تواند به استناد وجود موافقت‌نامه داوری نسبت به رسیدگی دادگاه ایراد کند.
در اینجا دادگاه ابتدا نسبت به اعتراض به قرارداد اصلی یا قرارداد داوري رسیدگی و تعیین تکلیف کرده سپس بر اساس آن در خصوص داوری تصمیم‌گیری می‌کند.
مصادیق دخالت دادگاه در رای داور
- در موارد مختلفی که رای داور بر اساس مصادیق ماده ۴۸۹ ق.آ.د.م قابلیت ابطال را داشته باشد، دادگاه در خصوص تصمیم‌گیری در مورد صحت یا بطلان رای داور دخالت می‌نماید.
- همچنین اگر در رای داور اشتباهاتی وجود داشته باشد باید رفع اشتباهات به دادگاهی که دعوا را به داوری ارجاع کرده یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد ارجاع شود.
ماده ۴۸۹ ـ رای داوری درموارد زیر باطل است و قابلیت اجرایی ندارد:
- رای صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد.
- داور نسبت به مطلبی كه موضوع داوری نبوده رای صادر كرده است.
- داور خارج ازحدود اختیار خود رای صادر نموده باشد، دراین صورت فقط آن قسمت از رای كه خارج از اختیارات داور است، ابطال می‌گردد.
- رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد.
- رای داور با آن چه در دفتر املاك یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد.
- رای به وسیله داورانی صادر شده كه مجاز به صدور رای نبوده‌اند.
- قرارداد رجوع به داوری بی‌اعتبار بوده باشد.
- چنانچه طرفین وجود موافقت‌نامه داوری را پذیرفته باشند اما یکی از آن‌ها با ادعای تضییع حق موضوع را در دادگاه طرح کند؛ یعنی در اصل وجود موافقت‌نامه داوری تردیدی ندارند اما با این وجود یکی از طرفین که مدعی است حق او ضایع شده یا انکار شده به جای اینکه موضوع را در داوری مطرح بکند و پیگیری کند موضوع را در دادگاه با اقامه دعوا مطرح می‌کند.
طرفین اختلاف حق دارند موضوع را در داوری مطرح کنند، همان طرفین اختلاف حق دارند اگر قرارداد داوری منعقد کردند با توافق از قرارداد داوری عدول بکند، در این دو نکته هیچ تردیدی نیست؛ در صورتی که با وجود موافقت‌نامه داوری یکی از طرفین موضوع را در دادگاه مطرح می‌کند.
در این صورت دادگاه حق ندارد در همان ابتدا قرار عدم استماع دعوا را صادر کند؛ چون طرفین حق عدول از قرارداد داوری را دارند. دادگاه در اینجا رسیدگی را آغاز می‌کند.
چنانچه در جلسه اول دادرسی به وجود موافقت‌نامه داوری ایراد کند این کار او حمل بر عدم عدول وی از قرارداد داوری می‌شود و نتیجه می‌گیریم که توافقی در بهم زدن قرارداد داوری صورت نگرفته است.
چنانچه خوانده در جلسه اول دادرسی به وجود موافقت‌نامه داوری ایراد نکند فرض بر عدول او از قرارداد داوری گذاشته شده و نتیجه می‌گیریم در این خصوص توافق صورت گرفته است.
در اینجا چنانچه داور مشغول رسیدگی شده باشد حتی اگر نزد دادگاه اقامه دعوا نشود، دادگاه حق رسیدگی به این موضوع را نخواهد داشت.
موضوعی که مطرح شد تنها در جایی است که قبل از مطرح شدن موضوع در داوری شخص در دادگاه اقامه دعوا بکند.
در صورت نیاز به دریافت اطلاعات تکمیلی می‌توانید با دریافت خدمات حقوقی تخصصی نظیر مشاوره حقوقی داوری از طریق سامانه بنیاد وکلا با ما در ارتباط باشید.
شما می‌توانید از خدمات حقوقی بنیاد وکلا در بستر ارتباط برخط و مشاوره حقوقی آنلاین دریافت نمایید.
با سلام و عرض تبریک سال نو
من از دادگاه درخواست داور کردم و دادگاه نیز طی یک نامه به ثنای اینجانب شخصی را به عنوان داور معرفی کرده است،ولی ادرس یا تلفن یا مشخصه ایی از داور ذکر نشده ،
سوال : چگونه با داور ارتباط پیدا کنم ؟
ممنون از پاسخ