درخواست تامین دعوای واهی یکی از امکاناتی است که قانونگذار مطابق قانون آیین دادرسی مدنی در اختیار خوانده دعوا گذاشته است.
موارد درخواست تامین دعوای واهی
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی برای کسب اطلاع از مواردی که خوانده میتواند درخواست تامین دعوای واهی کند، می‌توانید از سامانه حقوقی بنیاد وکلا استفاده نمایید. این موارد مطابق قانون عبارتند از:
دعاوی که مستند آن‌ها چک یا سفته یا برات باشد
اگر خواهان مستند دعوای خود را سفته ای، چک، براتی قرار داد که خوانده آن سفته، چک، برات را صادر کرده در این صورت خوانده دعوا نمی‌تواند تقاضای تامین دعوای واهی را بکند.
قانونگذار در اینگونه موارد فرض را بر صحت ادعای خواهان گذاشته است
- دعاوی مستند به سند رسمی (در جایی که مستند خواهان برای اطالبه حق سند رسمی باشد، خوانده نمی‌تواند ادعای واهی بودن دعوای خواهان را مطرح بکند و تقاضای تامین دعوای واهی را مطرح کند).
- دعاوی علیه متوقف (در جایی که خواهان دعوایی علیه متوقف مطرح می‌کند، متوقف که خوانده دعوا است نمی‌تواند ادعای واهی بودن مطرح بکند و تقاضای تامین دعوای واهی بکند اما اسنادی که در اینجا خواهان قرار بگیرند از موارد استثنا محسوب شدند و ادعای واهی بودن این دعوا از خوانده پذیرفته نیست).
- در مورد اسناد تجاری ذکر شده، تفاوتی نمی‌کند که این اسناد واخواست شده باشند یا خیر (بر خلاف چیزی است که در تامین خواسته مطرح می‌شود در تامین دعوای واهی نیازی نیست که مستندی که سفته، چک، برات هست واخواست هم شده باشد).
- علاوه بر موارد ذکر شده، در مورد درخواسته‌هایی که مربوط به امور حسبی است ولی قانون در این گونه امور مراجعه به دادگاه را لازم دانسته است ایراد تأمین دعوای واهی قبول نیست؛ مانند: مهر و موم ترکه، تصفیه ترکه.
در سایر امور حسبی که مراجعه به دادگاه الزامی نیست در آن جا می‌شود ایراد تامین دعوای واهی را مطرح کرد.
تعیین نوع و میزان تأمین دعوای واهی
گرفتن تامین از خواهان مستلزم ایراد و درخواست خوانده است و دادگاه نمی‌تواند مستقلا و بدون درخواست خوانده قرار تامین دعوای واهی صادر کند.
برای تعیین میزان تامین، دادگاه باید تمام هزینه‌های احتمالی را که خوانده است و دادگاه نمی‌تواند مستقلا و بدون درخواست خوانده قرار تأمین دعوای واهی صادر کند.
برای تعیین میزان تامین، دادگاه باید تمام هزینه‌های احتمالی را که خوانده دعوا ممکن است متحمل شود؛ مانند هزینه کارشناسی، هزینه اجرای قرار و تحقیق و معاینه محلی، هزینه تجدیدنظرخواهی را مد نظر قرار دهد، اما هزینه دادخواست بدوی را از آن جا که خواهان پرداخت می‌کند در نتیجه چون بر عهده خوانده نیست در محاسبه هزینه‌های احتمالی خوانده محسوب نخواهد شد.
نوع تامین دعوای واهی در قانون ذکر نشده است که لازم است وجه نقد باشد یا ضمانت. ضمانت نامه بانکی و شخصی هر دو میتواند قبول باشد ولی در هر صورت از آنجا که نوع قرار مشخص نشده ممکن است دادگاه همه این موارد را بپذیرد.
بر خلاف هزینه دادرسی که برخی نهادهای حکومتی و عمومی مثل بنیاد مستضعفان، بنیاد شهید و کمیته امداد از پرداخت آن معافند در تامین دعوای واهی هیچ یک از این نهادها از دادن تامین دعوای واهی معاف نیستند.
نکاتی در خصوص تامین دعوای واهی
نکته دیگری که قانون گذار بیان نکرده اینست که مهلت سپردن تأمین چقدر است؟ یعنی اگر دادگاه قرار تامین صادر بکند خواهان چه مهلتی فرصت دارد که تامین را بسپارد؟
در آیین دادرسی مدنی گفته شده که مواعد و مهلت‌ها دو دسته هستند یا قانونی هستند که قانون میزان را مشخص کرده و مواعد را مشخص گرده و یا قضایی است که قاضی مشخص می‌کند از آن جا که قانون مهلت خاصی را پیش‌بینی نکرده است در نتیجه دادگاه باید زمان و مهلت سپردن تامین را مشخص نماید.
زمان و مهلتی که قاضی برای سپردن تامین در نظر می‌گیرد میتواند متناسب با وضعیت خواهان باشد؛ مانند دور مسافت، وضعیت معیشتی و اینکه کارمند است یا شغل آزاد دارد، در آمدش چقدر است، همه اینها میتواند مد نظر قاضی در دادن مهلت به خواهان در سپردن تامین دعوای واهی باشد.
ضمانت اجرای قرار تامین دعوای واهی
اگر دادگاه ادعای خوانده را پذیرفته و قرار تامین دعوای واهی صادر کند، تا زمانی که خواهان تامین نسپارد، دادرسی متوقف می‌شود و اگر مهلت قرار منقضی شده و خواهان تامین نسپرده باشد، قرار رد دادخواست خواهان صادر خواهد شد.
مهلت سپردن تامین از تاریخ ابلاغ شروع می‌شود.
قرار تأمین مستقلا قابل شکایت نیست، اما قرار رد دادخواستی که دادگاه در صورت عدم سپردن تامین توسط خواهان صادر می‌کند، میتواند قابل تجدید نظرخواهی و فرجام خواهی باشد.
برای صدور قرار دادخواست خواهان توسط دادگاه لازم است خوانده دعوا این موضوع را از دادگاه تقاضا کند؛ یعنی ممکن است دادگاه قرار تامین دعوای واهی صادر بکند و ابلاغ هم بکند به خواهان که تامین بسپارد و خواهان هم علی رغم اینکه به او ابلاغ شده که تامین بسپارد از سپردن تامین امتناع می‌کند اما تا اینجا باز هم دادگاه حق صدور قرار رد دادخواست را ندارد برای اینکه قرار رد دادخواست صادر بکند، باید خوانده تقاضا کند از دادگاه که قرار رد دادخواست را صادر بکند.
خوانده میتواند تقاضاي رد دادخواست خواهان را ضمن تقاضای تامین دعوای واهی یا بعدا مطرح کند. همانجا از دادگاه تقاضا کند که تامین بگیرد و اگر نداد قرار رد دادخواست صادر کند، ممکن است که بعدا تقاضای رددادخواست را بکند.
ضمانت اجرای دیگری که در خصوص اقامه دعوای واهی ذکر شده عبارتست از:
اگر برای دادگاه ثابت شود که منظور خواهان از اقامه دعوا تاخیر در انجام تعهد، یا غرض ورزی و اذیت کردن خوانده بوده و خواهان مستحق حق ادعایی نیست، در این صورت دادگاه ضمن صدور حکم یا قرار بر بی حقی خواهان او را به سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم خواهد کرد.
این موضوع در جایی است که خوانده، دعوا را واهی تلقی کرده و تقاضای تامین نموده و خواهان هم تامین را سپرده اما بعد از رسیدگی حکم بر علیه خواهان صادر شده و همچنین بر دادگاه ثابت شده که هدف از اقامه دعوا تاخیر در انجام تعهد و یا ایذا طرف مقابل یا غرض ورزی است.
در این صورت است که دادگاه با خواهانی را که با انگیزه ناسالم اقامه دعوا کرده محکوم می‌کند، به پرداخت سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت.
نتایج حاصل از بررسی ایرادات توسط دادگاه
آخرین بحثی که در قرارها مطرح هست اینست که بعد از بررسی ایرادات توسط دادگاه نتیجه حاصل یکی از این دو صورت است:
- صورت اول: دادگاه ایراد را وارد نمی‌داند، در این صورت باید قرار رد ایراد را صادر کرده و مستدلا ایراد را رد کند و سپس وارد رسیدگی ماهوی شود.
- صورت دوم: دادگاه سبب ایراد را موجود دانسته و ایراد را وارد می‌داند، در این صورت باید یکی از قرارهایی که آمده است، صادر کند.
مثال: پذیرش ایراد عدم صلاحیت، قرار عدم صلاحیت صادر می‌شود و پرونده را یا به مرجع صالح بفرستد و یا برای تعیین مرجع صالح به دیوان عالی کشور ارسال بکند. پذیرش ایراد امر مطروحه، صدور قرار رسیدگی توامان یا قرار امتناع از رسیدگی.
در سایر موارد صدور قرار رد دعوا پذیرش ایراد رد دادرس، صدور قرار امتناع از رسیدگی صادر می‌شود در سایر موارد هم که در ماده ۸۴ ذکر شده بر اساس ماده ۸۹ قانون گذار قاضی را مکلف کرده که قرار رد دعوا صادر بکند.
ایراد تامین اتباع بیگانه یا تامین دعوای واهی، اگر بپذیرد صدور قرار تامین و اگر نپذیرد صدور قرار رد دادخواست تامین.
ماده ۸۹ ـ در مورد بند (۱) ماده (۸۴) هرگاه دادگاه خود را صالح نداند مبادرت به صدور قرار عدم صلاحیت می‌نماید و طبق ماده (۲۷) عمل می‌كند و در مورد بند (۲) ماده (۸۴) هرگاه دعوا در دادگاه دیگری تحت رسیدگی باشد، از رسیدگی به دعوا خودداری كرده پرونده را به دادگاهی كه دعوا در آن مطرح است می‌فرستد و در سایر موارد یادشده در ماده (۸۴) قرار رد دعوا صادر می‌نماید.
در صورت نیاز به بررسی پرونده خود و اعطای وکالت به وکیل دادگستری می‌توانید با متخصصین ما در ارتباط باشید.
