لحظاتی از زندگی هستند که با همه ناگوار بودن‌ها ممکن است هر شخصی آن را تجربه کند، لحظاتی که در پی حوادث رانندگی برای اشخاص درگیر در تصادف و نیز اطرافیان هر کدام از آن‌ها پیش می‌آید، لحظاتی که خشم روی ناخوش انسان را نمایان می‌سازد و برخی رفتارها از وی سر می‌زند.
با وجودی که مطلوب اتفاق نیفتادن این قبیل امور است و نیز تلاش برای خودشناسی و راه‌های پیشگیری از هر کدام از اتفاقات ناخوشایند انتخاب اول و منطقی است، لیکن نمی‌توان انکار کرد که وقوع حوادث مشابه برای هر شخصی ممکن است.
در چنین موقعیت‌هایی جدای از وجدان اشخاص که ناراحتی را با خود حمل خواهد کرد، باید تدبیر دیگری نیز اندیشید تا بتوان آسیبهای وارد شده و اثرات آن را تا حد ممکن کاهش داد.
یکی از راه‌های کاهش اثرات حوادث ناگوار پرداخت هزینه‌های درمان شخص آسیب دیده توسط شخص مرتکب است، نکته بعدی آن که در صورتی که آسیب به صورت اتفاقی حادث شده باشد و یا آن که مرتکب با قصد و نیت اقدام کرده باشد، نظرات اجتماعی و انتظارات قربانی متفاوت خواهد بود.
در این مقاله قصد داریم یکی از انواع آسیب‌هایی که ممکن است به اشخاص به صورت عمدی یا غیرعمدی وارد شده باشد را بررسی نماییم، در موارد متعددی ممکن است سر قربانی محل ورود آسیب باشد، در این مقاله نگاهی به حالت‌های ممکن و نتایج آن خواهیم داشت.
اگر در کنار دریافت مشاوره نیاز به ارسال فایل صوتی و تصویر مستندات خود دارید، بهترین گزینه موجود برای شما مشاوره حقوقی آنلاین بنیاد وکلا می‌باشد.
انواع ضربات وارد به سر و آسیبهای آن
ضربات وارد به سر و نیز جراحاتی که به سر و اعضای صورت وارد می‌شود، با توجه به نتیجه‌ای که به همراه داشته باشد متفاوت خواهد بود، برای مثال ممکن است آسیب به قدری شدید باشد که قوای عقلانی شخص نیز مختل شود، یا یکی از منافع همچون بینایی نیز آسیب ببیند.
در حالتی دیگر ممکن است که تنها جراحاتی همچون بریدگی یا خراش به همراه داشته باشد، در نتیجه شدت و میزان آسیب وارده نتایج متفاوتی به همراه خواهد داشت و نیز مجازات متفاوت.
پیش از آن که به انواع حالت‌ها و آسیب‌هایی که در قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است ورود کنیم، تقسیم‌بندی از حیث ماهیت مجازات قابل اعمال معرفی می‌نماییم.
مجازات مرتکب
بیان شد که با توجه به ماهیت مجازات قابل اجرا در آسیبهای وارده به سر، می‌تواند متفاوت و متنوع باشد. وجه تمایز این تقسیم‌بندی که جرایم موجب مجازات قصاص و جرایم موجب دیه را تشکیل می‌دهد، عناصر سه‌گانه جرم به خصوص عنصر معنوی آن است.
عناصر سه‌گانه جرایم عبارتند از عنصر مادی، عنصر معنوی و عنصر قانونی.
- عنصر قانونی بدین معناست که رفتار مرتکب در قوانین موضوعه که توسط مراجع صالح و با رعایت شرایط مقرر قانونی تصویب شده‌اند، به عنوان رفتار مجرمانه دسته‌بندی شده باشد.
- عنصر بعدی را عنصر مادی می‌گویند، عنصر مادی دقیقا متشکل از همان رفتارهایی است که به وسیله عنصر قانونی مجرمانه تعریف شده‌اند، البته نتیجه حاصل از آن رفتارهاست که جرم است، لیکن باید سلسله‌ای از ارکان مادی محقق شده باشد، و آن ارکان مادی را قانونگذار تعریف می‌کند.
- عنصر سوم را عنصر معنوی می‌گویند. عنصر معنوی تفاوت در نحوه ارتکاب عنصر مادی است، در یک حالت شخص بدون قصد و نیت و بدون آگاهی نسبت به اعمال خود، رفتاری را مرتکب می‌شود که منتج به نتیجه مجرمانه می‌گردد و نیز با تعریف عنصر مادی یک جرم مطابقت دارد، در حالتی دیگر مرتکب دقیقا قصد انجام آن رفتار و دریافت نتیجه مشخص را دارد.
در وضعیت دوم، یعنی زمانی که مرتکب قصد انجام رفتار مجرمانه مشخص و دریافت نتیجه آن را دارد، جرم عمدی رخ داده است، لیکن در وضعیت اول، اگر نتیجه مجرمانه ناشی از حوادثی باشد که به هیچ عنوان مورد نظر مرتکب نبوده است.
برای مثال در حال مستی صورت پذیرفته باشد، جرم خطای محض اتفاق افتاده است، لیکن اگر مرتکب قصد انجام رفتار مجرمانه را داشته بدون اینکه قصد نتیجه آن را کرده باشد، جرم شبه عمد داریم.
جرایمی که تمامیت جسمانی اشخاص را تهدید می‌کند، از حیث آن که عمدی باشند یا غیرعمدی با مجازات‌های متفاوتی همراه هستند که در ادامه اشاره می‌شود. البته اگر سوالات بیشتری دارید می‌توانید با وکیل تلفنی بنیاد وکلا رزرو وقت نمایید.
آسیب عمدی و مجازات آن
ایراد آسیب عمدی به اعضا، منافع و نفس انسان با مجازات قصاص همراه است، منظور از آسیب عمدی، همانگونه که پیش از این بیان شد، عبارت است از اینکه مرتکب بداند که از انجام رفتار وی، آسیب مشخص به قربانی وارد خواهد شد لیکن با هدف دریافت همان نتیجه، نسبت به انجام رفتار مجرمانه اقدام نماید.
قصاص در آسیبهای عمدی در صورتی اعمال می‌شود که امکان اجرای قصاص از نظر قانونی و شرایط خارجی وجود داشته باشد، برای مثال اگر در قصاص انگشت، احتمال آن رود که به دست وی نیز سرایت نموده و دست شخص نیز قطع شود، دیگر امکان اجرای قصاص را نخواهد داشت و به مجازات بعدی یعنی دیه باز می‌گردیم.
آسیب غیرعمدی و مجازات آن
آسیبهای غیرعمدی به نفس، عضو و منفعت اعم از آن که شبه عمدی باشد یا خطای محض با مجازات دیه همراه است.
جرم در حالتی شبه عمدی است که مرتکب قصد ارتکاب رفتار مجرمانه را داشته لیکن نتیجه به دست آمده از آن را مورد نظر و توجه نداشته و اتفاقا نتیجه حاصل شده است، لیکن در جرایم خطای محض، نه تنها شخص قصد نتیجه را نداشته بلکه حتی قصد ارتکاب رفتار مجرمانه را نیز نداشته است، در اثر اتفاقاتی همچون مستی آن رفتار از وی سر زده است.
بیان شد که دیه مجازات اصلی در جنایت‌های شبه عمد و خطای محض علیه نفس، عضو و منفعت و نیز مجازات جایگزین در جرایم عمدی علیه نفس و عضو و منفعت است، اما دیه به چه معناست؟
دیه به معنای مقادیر وجه نقد است. معیار تعیین دیه بنیان و پیشینه فقهی دارد، در ابتدای هر سال مقدار دیه کامل انسان تعیین و اعلام می‌شود، از سوی دیگر در قانون مجازات اسلامی انواع اعضا و منافعی که آسیب به آن‌ها با پرداخت دیه همراه است تعیین شده است.
البته دین صورت که درصد دیه مقرر از دیه کامل انسان در قانون اعلام شده. از جمع هر دو مورد، یعنی دیه کامل انسان و درصد دیه مقرر برای آسیب وارد شده، می‌توان به دیه مقرر آن عضو یا منفعت در زمان ارتکاب جنایت پی برد.
با وجودی که اکثریت اعضا و منافع دیه مقرر خود را دارند، لیکن مطابق با بیان قانونگذار، چنانچه دیه مقدر برای آسیب وارده، در قانون تعیین نشده باشد، توسط مقام قضایی خسارت قابل پرداخت ارزیابی و اعلام می‌شود که تحت عنوان ارش شناخته می‌شود.
نکته بعدی که باید ذکر شود، مفهومی است که به عنوان تفاضل دیه زن و مرد شناخته می‌شود، در باور عموم شناخته شده است که دیه زن نصف مرد است، اما در بیان قانونگذار دیه زن در اعضا و منافعی که دیه مقرر آن تا یک سوم دیه کامل انسان باشد با مرد برابری می‌کند، لیکن چنانچه میزان دیه مقرر به یک سوم دیه کامل انسان یا بیش از آن برسد، دیه زن به نصف دیه مرد تقلیل خواهد یافت.
قابل توجه آن که تفاوتی در ارش بین زن و مرد وجود ندارد، البته مطابق با بیان قانونگذار، مرجع قضایی نمی‌تواند میزان ارشی را تعیین نماید که از میزان دیه مقرر برای همان عضو یا منفعت زن بیشتر باشد.
حال که با مفاهیم دیه و ارش آشنا شدیم و مواقع اعمال و اجرای آن‌ها را شناختیم، به موضوع اصلی مقاله یعنی آسیبهای وارده به سر و دیه هر کدام باز می‌گردیم.
مصادیق آسیبهای وارد به سر و دیه هر کدام
قانون مجازات اسلامی حالت‌های متعددی را پیش‌بینی کرده است که سر قربانی ضربات و آسیب‌ها واقع می‌شود، همچنین میزان دیه مقرر هر کدام را تعیین کرده که بنا بر تقسیم‌بندی وکیل کیفری به شرح ذیل است:
چنانچه آسیب وارده به سر یا صورت، منجر به خراشیده شدن پوست شود لیکن خونی از محل آسیب جاری نشود، آسیب به عنوان حارصه شناخته می‌شود و دیه آن برابر است با یک صدم دیه کامل انسان. قابل توجه آن که گردن عضوی از سر و صورت محسوب نمی‌شود.
- چنانچه سر یا صورت، قربانی جنایت غیرعمدی باشد به نحوی که جراحت اندکی در گوشت نفوذ کرده و خون از محل آن جاری باشد، اعم از آن که میزان خون جریان یافته کم باشد یا زیاد، جنایت به عنوان دامیه شناخته می‌شود و دیه مقدر آن دو صدم دیه کامل انسان خواهد بود.
- چنانچه در اثر جنایت وارده، جراحتی به سر یا صورت وارد شود که بریدگی عمیقی از گوشت را به همراه داشته باشد، اما تا نقطه‌ای که به پوست نازک روی استخوان نرسیده باشد، جنایت به عنوان متلاحمه شناخته می‌شود و سه صدم دیه کامل انسان به عنوان دیه مقدر برای آن مقرر شده است.
- سمحاق نوع بعدی از جنایات وارده به سر و صورت است، سمحاق به جراحتی گفته می‌شود که عمق جراحت به پوست نازک روی استخوان رسیده باشد؛ این قسم از جراحات با چهار صدم دیه کامل انسان همراه هستند.
- جنایت بعدی که می‌تواند نسبت به سر و صورت وارد شده باشد و به عنوان موضحه شناخته می‌شود، عبارت از حالتی است که در اثر جراحت پوست نازک روی استخوان کنار رفته باشد و استخوان آشکار شده باشد. در جراحت موضحه پرداخت پنج صدم از دیه کامل انسان بر مرتکب واجب است.
- هاشمه قسم دیگر از جنایات است که در مرحله بعدی از موضحه قرار دارد، هاشمه که در صورت وقوع در سر و صورت با ده صدم دیه کامل انسان همراه است، به حالتی گفته می‌شود که شکستگی استخوان اتفاق افتاده باشد، اعم از آن که جراحت واقع شده باشد یا خیر.
- پس از جنایت هاشمه با جنایت مُنَقَّله مواج هستیم، در این قسم از جنایت، درمان تنها به جابه‌جا کردن استخوان ممکن است، دیه مقدر برای مُنَقَّله پانزده صدم دیه کامل انسان تعیین شده است.
- حالت بعدی از جنایات وارده به سر و صورت را مأمومه می‌گویند، در این وضعیت جراحب به کیسه مغز رسیده است، دیه مقدر جنایت مأمومه برابر است با یک سوم دیه کامل انسان.
- چنانچه جنایت وارده نه تنها به کیسه مغز برسد بلکه آن را پاره هم کرده باشد، به عنوان جنایت دامغه شناخته می‌شود، جنایت دامغه با دیه مأمومه به همراه ارش پاره شدن کیسه مغز همراه است.
- چناچه محل وقوع آسیب، گوش، لب و زبان و داخل دهان و نیز بینی باشد، اگر در قانون دیه مقدر برای آن تعیین شده باشد به حکم خاص عمل می‌گردد، در غیر این صورت این آسیب‌ها نیز در حکم جنایات وارده به سر و صورت هستند و حسب مورد در یکی از گروه‌های فوق خواهند گنجید.
- چنانچه صدمه وارده به سر یا صورت منجر به تورم محل جنایت شود، مطابق با حکم ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی بر مرتکب پرداخت ارش واجب است.
- چنانچه محل وقوع جنایت از سر یا صورت، علاوه بر تورم دچار تغییر رنگ پوست نیز شده باشد، علاوه بر ارش متورم شدن عضو، ارش تغییر رنگ نیز به قربانی تعلق میگیرد.
چنانچه قربانی جنایات وارده به سر یا صورت میت باشد، مطابق با ماده ۷۲۲ قانون مجازات اسلامی، دیه قابل پرداخت معادل با یک دهم دیه در انسان سالم در وضعیت‌های مشابه است. در نتیجه هر یک از موارد فوق در میت واقع شود، دیه مقدر تقسیم بر ده می‌شود تا به دیه مقدر در جنایات علیه میت برسیم.
البته لازم به ذکر است که دیه میت به ارث نمی‌رسد، در نتیجه مطابق با تبصره ماده ۷۲۲ اگر میت دیون پرداخت نشده داشته باشد، صرف پرداخت دین می‌گردد و در غیر این صورت به نفع میت در امور خیریه مصرف خواهد شد.
- چنانچه آسیب وارده به سر علاوه بر ایجاد جراحت در سر، منجر به زائل شدن عقل نیز شده باشد، علاوه بر دیه مقرر برای آسیب وارده به دلیل زوال عقل، دیه کامل نیز برای قربانی تعیین می‌گردد، در همین وضعیت چنانچه آسیب وارده به زوان کامل عقل نینجامد، بلکه ایجاد نقصی در عقل را به همراه بیاورد، دیه جنایت وارده به همراه ارش مستقر می‌گردد. قابل ذکر آن که در حالتی که دیه کامل انسان مقرر شده است، تفاضل دیه زن و مرد اجرایی خواهد شد.
- چنانچه در اثر آسیب وارده به سر، قربانی دچار جنون ادواری شود، یعنی در موقعیت‌هایی در سلامت کامل عقلانی به سر ببرد و در موقعیت‌هایی به حال جنون دچار شود، علاوه بر دیه جنایت وارده، ارش نیز ثابت خواهد بود.
- مطابق با حکم ماده ۶۳۳ شکستگی استخوان فک بالا، در حکم شکستگی استخوان‌های سر و صورت است و دیه مقدر در این مبحث را به همراه دارد، حال آن که شکستگی استخوان فک پایین غیر از آن بوده و مشمول مقررات خاص خود است.
مشاوره حقوقی دیه ضربه به سر
در این مقاله پس از آن که با مفاهیم جرایم عمدی و غیرعمدی نسبت به اعضا و منافع آشنا شدیم، انواع جنایت‌هایی که می‌تواند به سر و صورت انسان وارد شود و نیز دیه مقدر هر کدام را بیان داشتیم. دانستیم که صرف نظر از دلیل رخداد جنایت، اعم از آن که حادثه رانندگی یا پرت شدن اتفاقی قربانی از ارتفاع باشد، دیه‌های مقدر شده قابل پرداخت خواهند بود.
همچنین دیدیم که قربانی جرم می‌تواند هر شخصی اعم از زنده یا میت باشند و نیز جنایت می‌تواند اثرات متعددی به همراه داشته باشد.
درصد دیه‌های مقرر در هر جنایت اعلام شد و با توجه به اینکه میزان دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ برابر با ۹۰۰ میلیون تومان در مردان و ۴۵۰ میلیون تومان در زنان تعیین و اعلام شده است، چنانچه جنایت وارده از اول فروردین ماه ۱۴۰۲ اتفاق افتاده باشد، دیه تعیین شده با این مبنا محاسبه می‌شود.
صرف نظر از آنچه که بیان شد و تلاش کردیم که اهم موضوعات را پوشش دهد، چنانچه با پرسش‌های تکمیلی مواجه بودید یا زمان وقوع جنایت در غیر از ۱۴۰۲ بود و یا آن که میزان جراحات و جنایات متعدد و پیچیده بود و نیز در هر حالت دیگری که احساس نیاز به دریافت مشاوره حقوقی تخصصی داشتید، می‌توانید با مشاوران حقوقی گروه بنیاد وکلا از طرق تلفنی، آنلاین و حضوری ارتباط بگیرید.
