برای ارتکاب انواع جرایم مثل جرایم علیه اموال یا جسم اشخاص، مجازات‌های مختلفی در قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است. به طور کلی مجازات‌ها در این قانون به چهار دسته حدود، قصاص، دیات و تعزیرات تقسیم‌بندی می‌شوند.
بنابراین در برخی موارد فردی که مرتکب جرم شده است با مجازات دیه رو به رو می‌شود. در این مقاله قصد داریم به مجازات دیه و به طور خاص دیه پارگی پلک بپردازیم.
در مواردی که جرمی علیه تمامیت جسمانی اشخاص ارتکاب می‌یابد، یکی از مجازات‌هایی که در قانون پیش‌بینی شده است دیه می‌باشد. دیه که در فارسی به آن خونبها نیز می‌گویند در فقه اسلام به معنای مالی است که در جنایات علیه جسم اشخاص به قربانی یا اولیای دم پرداخت می‌گردد.
دیه از احکامی است که از پیش از اسلام به عنوان راهی برای حل و فصل اختلافات و منازعات در میان مردم وجود داشته است و شرع اسلام آن را تایید و امضا کرده و سپس برای جلوگیری از تضییع حقوق اشخاص، حد و حدود آن را تعیین کرده است.
به طور کلی برای مواردی که جنایتی علیه جسم اشخاص ارتکاب می‌یابد مجازات قصاص و دیه در قانون تعیین شده است. بنابراین فردی که آسیبی به جسم شخص دیگر می‌رساند ممکن است با مجازات قصاص یا دیه رو به رو شود.
اینکه این مجازات قصاص باشد یا دیه بستگی به شرایط مختلفی دارد. بنابراین پرسشی که مطرح می‌شود این است که قانون مجازات اسلامی دیه را چگونه تعریف کرده و آن را تحت چه شرایطی پیش‌بینی کرده است؟
مطابق قانون مجازات اسلامی، دیه مالی است که برای ارتکاب جنایت غیرعمدی بر نفس، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می‌شود. به عبارت دیگر، پرداخت دیه در دو حالت زیر مورد حکم قرار می‌گیرد:
- به عنوان واکنش اصلی به جرم: یعنی وقتی یک جرم غیرعمدی ارتکاب یافته است یا وقتی جرم عمدی بوده اما شرایط شرعی و قانونی قصاص وجود ندارد، دیه گرفته می‌شود. در این حالت مجازات اصلی و اولیه جرم همان دریافت دیه است چون شرایط یا امکان قصاص وجود ندارد.
- به واکنش واکنش بدلی یا جایگزین به جرم: یعنی جرم عمدی بوده و شرایط قصاص هم وجود دارد اما در نتیجه عفو مجنی‌علیه یا اولیای دم یا توافق آن‌ها با مرتکب جرم، دیه جایگزین قصاص می‌شود. در این حالت مجازات اولیه قصاص بوده است اما عاملی مثل بخشش قربانی موجب تخفیف مجازات و تبدیل قصاص به دیه می‌شود.
بنابراین دیه در مواردی که در بالا ذکر شد به عنوان مجازات تعیین می‌گردد. با این حال دیه انواع مختلفی دارد که هر کدام در شرایط مختلف اعمال می‌شوند. در ذیل به بررسی انواع دیه با نظر تخصصی وکیل کیفری می‌پردازیم.
انواع دیه کدام است؟
حال که با مفهوم دیه آشنا شدیم به این سوال پاسخ خواهیم داد که انواع دیه کدام است و هر کدام تحت چه شرایطی تعیین می‌شوند. قانون مجازات اسلامی دیه را به مقدر و غیرمقدر تقسیم کرده است.
دیه مقدر که به اختصار همان «دیه» نامیده می‌شود یعنی در صورت ارتکاب جنایات مذکور و وجود شرایط مقرر، قانون تعیین می‌کند که دقیقا چقدر دیه باید پرداخت شود.
به عبارت دیگر مبلغی که باید به قربانی یا اولیای دم پرداخت گردد به طور دقیق مشخص است و قاضی پرونده نقشی در تعیین آن ندارد. به این صورت که نرخ دیه کامل انسان به صورت سالانه توسط رییس قوه قضاییه اعلام می‌شود و دیه اعضای بدن نیز به نسبت آن محاسبه می‌گردد.
دیه غیر مقدر یا همان ارش مربوط به جنایاتی است که مبلغ دیه معین قانونی وجود ندارد و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تاثیر آن بر سلامت مجنی‌علیه (شخصی که قربانی جنایت است) و میزان خسارت وارده، با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند. ارش در مواردی پرداخت می‌شود که مقدار دیه از قبل تعیین نشده و بر عهده قاضی گذاشته شده است.
بنابراین در دیه غیر مقدر یا ارش دست قاضی بازتر است و شرایط و اوضاع و احوال مختلف در تعیین میزان مبلغی که باید پرداخت شود نقش دارد. همچنین بر خلاف دیه مقدر، در تعیین ارش از نظر کارشناس استفاده می‌شود. ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی درباره دیه غیر مقدر می‌گوید:
ارش، دیه غیر مقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.
در ابتدای بحث گفتیم که دیه از مجازات‌هایی است که در قانون پیش‌بینی شده است. با این وجود برخی معتقدند که این مبلغ نوعی جبران خسارتی است که به قربانی وارد شده است، چرا که در نتیجه جنایتی که ارتکاب یافته است خسارت بدنی و روحی به قربانی یا خانواده او وارد شده است.
به نظر می‌رسد دیه یک تاسیس حقوقی خاص است که هر دو جنبه را دارد، یعنی هم نوعی مجازات برای مرتکب جنایت و هم نوعی جبران خسارت برای قربانی یا اولیای دم است.
تا بدین جا با مفهوم دیه و انواع آن آشنا شدیم و تعریف دیه مقدر و دیه غیر مقدر (ارش) را بیان کردیم. یکی از آسیب‌هایی که ممکن است شخصی به جسم دیگری وارد نماید از بین بردن یا پارگی پلک است.
در این مقاله به بررسی این امر می‌پردازیم که در صورت پارگی پلک چه نوع دیه‌ای و به چه میزانی باید پرداخت شود و این مبلغ چگونه محاسبه می‌شود. ضمن آن که همین حالا شما می‌توانید تنها با یک کلیک به وکیل آنلاین دسترسی یابید.
مبلغ دیه باید به چه کسی پرداخت شود؟
حال که با مفهوم دیه مقدر و دیه غیر مقدر (ارش) آشنا شدیم، به این مسئله خواهیم پرداخت که این مبلغ باید به چه کسی پرداخت شود. پاسخ این سوال در حالت‌های مختلف متفاوت خواهد بود. این حالات مختلف را در ذیل بررسی می‌کنیم:
- در جنایت نفس: وقتی جنایتی که ارتکاب یافته است قتل باشد و پرداخت دیه به عنوان مجازات تعیین گردد طبیعتا این مبلغ باید به اولیای دم مقتول پرداخت گردد. اولیای دم مقتول همان ورثه مقتول هستند که مطابق قواعد مربوط به ارث تعیین می‌شوند. همچنین در صورتی که فرد ورثه‌ای نداشته باشد دیه او به بیت‌المال تعلق خواهد گرفت.
- در جنایات مادون نفس: در جنایات مادون نفس یعنی جنایاتی که پایین‌تر از قتل هستند مثل زخمی کردن یا از بین بردن اعضا یا از بین بردن منفعت اعضای بدن (مثل کور کردن)، مبلغ دیه به خود مجنی علیه پرداخت خواهد شد. مجنی علیه همان قربانی جرم است یعنی کسی که جنایت بر جسم او انجام شده است.
بنابراین نتیجه می‌گیریم که دیه آسیب رساندن به اعضای بدن مثل دیه پارگی پلک به خود قربانی پرداخت می‌شود. در ذیل به مبحث میزان دیه پارگی پلک خواهیم پرداخت.
دیه پارگی پلک چقدر است و چگونه محاسبه می‌شود؟
قانون مجازات اسلامی مواد ۵۸۷ تا ۵۹۱ را به مبحث دیه چشم اختصاص داده است و در همین مواد نیز دیه پلک را نیز پیش‌بینی نموده است. در این مواد دیه از بین بردن پلک و شکافتن (پارگی) پلک مشخص شده است که از روی دیه کامل محاسبه می‌شود.
نرخ دیه کامل انسان هر سال توسط قوه قضاییه اعلام می‌گردد. این نرخ در سال ۱۴۰۱ معادل ۶۰۰ میلیون تومان است. دیه اعضای بدن در قانون مجازات اسلامی به نسبت دیه کامل تعیین شده است. برای مثال طبق قانون مجازات اسلامی، دیه هر یک از چشم‌ها یک دوم دیه کامل است. یعنی دیه یک چشم ۳۰۰ میلیون تومان خواهد بود.
- دیه از بین بردن چهار پلک، معادل دیه کامل یعنی ۶۰۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ است.
- دیه از بین بردن یا پارگی هر یک از پلک‌های بالا، معادل یک ششم دیه کامل یعنی ۱۰۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ است.
- دیه از بین بردن یا پارگی هر یک از پلک‌های پایین، معادل یک چهارم دیه کامل یعنی ۱۵۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ است.
قانون مجازات اسلامی موارد مذکور را در دو ماده جداگانه به ترتیب ذیل بیان نموده است:
ماده ۵۹۰- دیه مجموع چهار پلک دو چشم، دیه کامل، دیه هر یک از پلک‌های بالا، یک ششم دیه کامل و دیه هر یک از پلک‌های پایین، یک چهارم دیه کامل است.
تبصره- هرگاه کسی چشم و پلک را یکجا از بین ببرد، هریک دیه جداگانه دارد.
ماده ۵۹۱- شکافتن هریک از پلک‌های بالا، موجب یک ششم دیه و شکافتن هر یک از پلک‌های پایین، موجب یک چهارم دیه است.
بدین ترتیب دیه پارگی یک پلک بالا ۱۰۰ میلیون تومان و دیه پارگی دو پلک بالا ۲۰۰ میلیون تومان خواهد بود و حالت‌های مختلف دیگر نیز به همین شکل طبق فرمول بالا محاسبه می‌شود.
نکته شایان ذکر در اینجا این است که در صورتی که هر دو پلک آسیب ببیند، دیه هر کدام جداگانه محاسبه شده و با هم جمع خواهد شد. همانطور که اگر فردی چشم و پلک دیگری را از بین ببرد، دیه هر یک جداگانه محاسبه خواهد شد. بنابراین دیه پارگی هر چهار پلک معادل ۵۰۰ میلیون تومان خواهد بود.
در اینجا شایان ذکر است که مشاوره حقوقی تلفنی می‌گوید مبالغی که ذکر شده است مطابق نرخ دیه کامل سال ۱۴۰۱ است. نرخ دیه کامل انسان هر سال توسط رییس قوه قضاییه اعلام می‌شود.
آسیب رساندن به پلک چه زمانی موجب دیه غیر مقدر یا همان ارش است؟
تا بدین جا مواردی را ذکر کردیم که در قانون پیش‌بینی شده و میزان دیه به طور دقیق معین شده است. با این حال همانطور که در بحث انواع دیه ذکر کردیم در برخی موارد میزان مشخصی وجود ندارد و مبلغ دیه در دادگاه حین رسیدگی معین می‌شود. این مبلغ ارش نام دارد.
در مبحث قبل به دیه مقدر قانونی برای جنایت از بین بردن یا شکافتن پلک اشاره کردیم. با این وجود آسیب به پلک به موارد بالا خلاصه نمی‌شود.
گاهی ممکن است آسیبی به پلک فرد وارد شود که مصداق از بین بردن یا شکافتن (پارگی) نباشد. در این موارد، قاضی با لحاظ همه شرایط و اوضاع و احوال و جلب نظر کارشناس اقدام به تعیین ارش خواهد کرد.
ارش به معنای دیه معین‌نشده است یعنی مبلغی که در شرایط مختلف متفاوت خواهد بود و در قانون تعیین نشده است. برای مثال طبق ماده ۵۸۴ قانون مجازات اسلامی، از بین بردن تمام یا قسمتی از موی پلک یا سایر موهای بدن در صورت بروز عیب و نقص موجب ارش است، خواه بروید خواه نروید و چنانچه با از بین بردن عضو یا کندن پوست و مانند آن باشد، تنها دیه یا ارش محل مو پرداخت می‌شود.
بنابراین اگر قسمتی از موی پلک فرد از بین برده شود قاضی اقدام به تعیین ارش خواهد کرد. اگرچه قاضی نظر کارشناس را در این باره جلب خواهد کرد اما در تعیین ارش موارد بسیار دیگری را نیز مورد ملاحظه قرار خواهد داد.
یکی از این موارد میزان دیه مقدر برای جنایات دیگری است که نسبت به همان عضو بدن انجام می‌گردد. برای مثال همانطور که گفتیم شکافتن یک پلک بالا ۱۰۰ میلیون تومان دیه دارد.
حال اگر قسمتی از موی یک پلک بالا از بین برده شود قاضی نمی‌تواند مبلغی بیش از ۱۰۰ میلیون تومان را به عنوان ارش تعیین نماید. ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی در این باره مقرر می‌نماید:« در اعضا و منافع، مقدار ارش یک جنایت، بیش از دیه مقدر برای آن عضو یا منفعت نیست…»
مشاوره حقوقی درباره دیه پارگی پلک
در این متن با مفهوم دیه، انواع دیه، دیه از بین بردن پلک یا پلک‌ها، دیه پارگی پلک یا پلک‌ها و دیه غیر مقدر مربوط به پلک آشنا شدیم و بیان کردیم که مبلغ دیه به چه کسی پرداخت می‌شود.
اگر در خصوص دیه پارگی پلک، ارش آسیب به پلک، نحوه محاسبه دیه و ارش و فرایند کیفری آن سوال دارید حتما با ما تماس بگیرید.
برای دریافت اطلاعات صحیح و عدم اتلاف وقت و هزینه اضافی بهتر است با وکیل متخصص مشورت نمایید. وکلا و مشاوران حقوقی متخصص ما در بنیاد وکلا آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی دیه به صورت حضوری، تلفنی و آنلاین هستند.
