وجود انسان سرشار از رمز و رازهایی است که به وی کمک می‌کند تا زندگی خوب و لذت بخشی در این دنیا داشته باشد. یکی از ویژگی‌های انسان‌ها، قدرت چشایی آن‌هاست.
قدرت چشایی به انسان کمک می‌کند که مزه غذاها را حس کرده و از آن لذت ببرد. شاید عجیب باشد که قدرت چشایی به اندازه‌ای مهم است که از بین بردن کامل آن می‌تواند موجب دیه کامل شود.
یکی از جرائمی که انسان‌ها بر علیه یکدیگر مرتکب می‌شوند، از بین بردن حواس پنج گانه از جمله حس چشایی است. از آن جایی که عدم وجود این حس در بدن می‌تواند به زندگی مادی و معنوی فرد لطمه وارد نماید، لذا در دسته جرائم قرار گرفته است و قانونگذار برای آن مجازات‌هایی را تعیین نموده است.
بسته به اینکه حس چشایی فرد به چه نحوی از بین رفته باشد یا اینکه چه مقدار از آن را از دست داده باشد، دیه آن متفاوت است. با وکیل تلفنی بنیاد وکلا همراه باشید تا با دیه چشایی و انواع آن آشنا شوید.
جرم از بین بردن چشایی
قانونگذار برای جنایت‌هایی که بر اعضای بدن و یا منافع آن‌ها مانند، عقل و حواس پنچ گانه و غیره وارد می‌شود نیز مجازات قصاص و دیه را تعیین نموده است.
قصاص عضو در جنایت‌های عمدی اعمال می‌شود. یعنی اگر کسی به عمد دست دیگری را قطع نمود، مجازات وی قصاص است و دستش قطع می‌شود.
اما در جنایات غیر عمدی، شبه عمد و خطای محض قصاص وجود ندارد. گاهی نیز در جنایت‌های عمدی، جنایت وارد به نحوی بوده که نمی‌توان آن را قصاص نمود. مثلا جانی عمدا زبان فرد را بریده و حس چشایی و گویایی وی را از بین برده است. در این شرایط جانی قصاص نمی‌شود، بلکه برای وی دیه تعیین خواهد شد.
انواع جنایات منجر به از بین بردن حس چشایی
قانونگذار در بحث دیات می‌گوید که دیه مالی است که به دلیل جنایت بر نفس یا عضو به مجنی علیه یا ولی و اولیا دم او پرداخت می‌شود. مواردی که دیه به آن تعلق می‌گیرد عبارتند از:
جایی که نقص عضو به خاطر خطای محض رخ داده است و جانی نه قصد جنایت داشته و نه قصد ارتکاب این عمل را داشته است. مثلا فرد سنگی پرتاب کرده و به سر مجنی علیه اصابت کرده و سبب شده تا وی حس چشایی خود را از دست بدهد. در این صورت وی مشمول پرداخت دیه خواهد شد.
نقض عضو به صورت شبه عمد رخ داده باشد. یعنی فرد کاری را انجام داده باشد که نوعا باعث جنایت نمی‌شود و قصد انجام جنایت را نیز نداشته باشد. مانند اینکه پزشکی بیماری را به طور متعارف درمان کند اما اتفاقی سبب شود که چشایی وی را از بین ببرد. در این صورت نیز اگر جنایت ثابت شود، به آن دیه تعلق می‌گیرد.
نوع دیگر آن موردی است که جانی به قصد ایراد جنایت به مجنی علیه آسیب وارد می‌کند که در زمره جنایت عمدی است. مانند اینکه بخشی از زبان فرد را قطع کرده و سبب شود چشایی وی زایل شود. چون در این موارد امکان قصاص وجود ندارد، مشمول دیه می‌شود.
دیه و انواع آن
دیه مالی است که برای جبران خسارت به مجنی علیه داده می‌شود. گاهی دیه عضو در قانون مشخص شده است مثل دیه نفس یا قطع عضو. و گاهی نیز در قانون تعیین نشده و قاضی مقدار آن را مشخص می‌کند که به آن ارش گفته می‌شود.
در بحث از بین بردن حس چشایی بسته به اینکه آسیب وارده تا چه حد است، ممکن است به آن دیه یا ارش تعلق بگیرد.
دیه به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شود:
دیه نفس یا جان
این مورد مربوط به زمانی است که جانی اقدام به کشتن فرد دیگری کرده باشد.
دیه اعضا و جراحات
بنابر نص قانون، هر کدام از اعضای اصلی بدن مانند زبان، یک دیه کامل دارند. اعضایی که جفت هستند مانند گوش و چشم، روی هم رفته یک دیه کامل دارند و اگر یکی از آن‌ها آسیب ببیند، نصف دیه کامل به آن تعلق می‌گیرد.
دیه منافع
در قانون مجازات اسلامی، آسیب رساندن به کارکرد و منافع برخی اندام‌های انسان دیه دارد. حتی اگر آن عضو کامل باشد. به این نوع دیه، دیه منافع می‌گویند. مثلا اگر فردی چشایی خود را از دست دهد، می‌تواند موجب پرداخت دیه کامل نیز شود. حتی اگر زبان فرد سالم باشد و آسیبی به آن وارد نشده باشد.
بنابراین، دیه چشایی جز دیه منافع است که مقدار آن با توجه به شرایط تعیین می‌شود.
دیه چشایی و انواع آن
در قانون مجازات اسلامی، دو فرض را برای از بین رفتن حس چشایی در نظر گرفته و با توجه به آن دیه را تعیین نموده است:
- زمانی که حس چشایی بدون وارد شدن آسیب به دیگر اعضای بدن کاهش یافته و نقصان پیدا می‌کند.
- زمانی که به دلیل وارد شدن آسیب به زبان یا یکی دیگر از اعضای بدن، حس چشایی از بین می‌رود و یا کاهش پیدا می‌کند.
در ادامه به بررسی هر کدام و مقدار دیه آن خواهیم پرداخت.
دیه از بین بردن کامل حس چشایی بدون وارد کردن آسیب به بدن
اگر جانی بدون اینکه آسیبی به اعضا فرد وارد نماید، حس چشایی او را از بین ببرد. مثلا با استفاده از یک غذا یا دارو، آن را زایل نماید و از کار بیاندازد؛ وی ملزم به پرداخت ارش به مجنی علیه می‌شود.
ارش مابه التفاوت عضو سالم با یک عضو ناسالم است که قاضی آن را با توجه به نظریه پزشکی قانونی و میزان آسیب وارد شده تعیین می‌نماید.
در ماده ۶۹۵ قانون مجازات اسلامی در این باره آمده است: «از بین بردن حس چشایی، موجب ارش می‌باشد.»
دیه کاهش حس چشایی بدون وارد کردن آسیب به بدن
گاهی اوقاتی جانی با جنایتی غیر از وارد کردن آسیب به اعضای بدن فرد، باعث کاهش حس چشایی و نقصان آن می‌شود. در این صورت نیز طبق ماده ۶۹۵ قانون مجازات اسلامی به آن ارش تعلق می‌گیرد.
دیه از بین بردن چشایی به دلیل قطع زبان
از آن جایی که گیرنده‌های چشایی روی زبان قرار دارند، قطع کامل زبان عملا این حس را از بین خواهد برد. قانونگذار در ماده ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی این فرض را نیز در نظر گرفته است. اگر حس چشایی به دلیل قطع کامل زبان از بین برود، تنها دیه زبان پرداخت می‌شود. که البته دیه قطع کامل زبان، یک دیه کامل است.
از بین رفتن حس چشایی به دلیل قطع بخشی از زبان
زمانی که حس چشایی به دلیل قطع بخشی از زبان از بین برود، دو فرض برای آن وجود دارد:
از بین رفتن چشایی قسمت قطع شده زبان
در ماده ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: اگر با قطع شدن بخشی از زبان، حس چشایی فرد از بین برود و یا دچار نقصان شود. اگر چشایی از بین رفته متعلق به همان قسمت قطع شده زبان باشد. هر کدام از ارش چشایی و دیه زبان که بیشتر باشد، باید پرداخت گردد.
یعنی اگر مقدار آسیب وارده به چشایی بیشتر بوده و ارش بیشتری به آن تعلق می‌گیرد، باید ارش چشایی را پرداخت نمود. اما اگر آسیب وارده به زبان بیشتر بوده و دیه آن بیشتر از ارش است، بنابراین باید دیه زبان را پرداخت نمود.
حس چشایی از بین رفته مربوط به قسمت قطع شده نباشد
قانونگذار این فرض را نیز برای از بین رفتن حس چشایی محتمل دانسته و در ماده ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: اگر چشایی از بین رفته متعلق به همان قسمت از زبان که قطع شده نباشد، جانی باید ارش چشایی و دیه زبان را جداگانه پرداخت نماید. مگر اینکه مقدار آن از دیه کامل بیشتر شود. در این صورت دیه فقط به اندازه دیه کامل پرداخت می‌شود.
دیه از بین رفتن چشایی به دلیل آسیب به دیگر اعضا
گاهی آسیب‌های وارده به دیگر اعضا بدن نیز می‌تواند منجر به از بین رفتن حس چشایی شود. مثل برخی آسیب‌هایی که به سر و مغز افراد وارد شده و آن بخش از مغز را که کارش دریافت حواس پنج گانه بوده را از بین برده است. این صورت نیز در ماده ۶۹۶ همین قانون آمده است و از بین رفتن چشایی به این شکل را موجب ارش می‌داند.
اثبات دیه چشایی
ادله اثبات دیه چشایی، همان ادله‌ای است که دیه اعضا با آن اثبات می‌شود. این ادله عبارتند از: اقرار، شهادت شهود، سوگند، قسامه، اسناد کتبی و علم قاضی
اگر میان مرتکب و مجنی علیه در زوال منفعت یا نقصان آن اختلافی وجود داشته باشد. و یا اینکه از طریق آزمایش، اقرار، بینه، علم قاضی یا گفته‌های کارشناسان مورد اعتماد، زوال یا نقصان منفعت ثابت نشود، در صورت تحقق لوث، مجنی علیه می‌تواند با قسامه دیه را ثابت نماید. (لوث زمانی است که هیچ کدام از ادله برای اثبات جنایت وجود ندارد و مجرم نیز اقرار نکرده باشد و موجب شک قاضی گردد.
در این صورت قاضی می‌تواند به عنوان آخرین راه اثبات دیه، قسامه سوگند مجنی علیه یا اولیا وی را برای اثبات ادعا خود قبول نماید.)
در ماده ۴۵۶ قانون مجازات اسلامی، در جنایات عمدی و غیر عمدی اعضا و منافع در صورت لوث و عدم وجود ادله به غیر از سوگند متهم، مجنی علیه می‌تواند با قسامه ادعا را ثابت کرده و دیه را دریافت نماید. تعداد قسم در هر هر جنایت بسته به میزان دیه آن متفاوت است:
- الف- شش قسم در جنایتی که دیه آن به مقدار دیه کامل است.
- ب- پنج قسم در جنایتی که دیه آن پنج ششم دیه کامل است.
- پ- چهار قسم در جنایتی که دیه آن دو سوم دیه کامل است.
- ت- سه قسم در جنایتی که دیه آن یک دوم دیه کامل است.
- ث- دو قسم در جنایتی که دیه آن یک سوم دیه کامل است.
- ج- یک قسم در جنایتی که دیه آن یک ششم دیه کامل یا کمتر از آن است.
و اگر نسبت به بازگشت منفعت زائل یا ناقص شده اختلاف وجود داشته باشد، دیه با یک سوگند مجنی علیه ثابت شده و دیگر نیازی به قسامه نیست.
اگر در این زمینه نیاز به گفتگو با یک متخصص دارید، مشاوره حقوقی آنلاین بنیاد وکلا در کنار شما می‌باشد.
بازگشت حس چشایی
در صورتی که امکان بازگشت حس چشایی وجود داشته باشد، چند فرض مختلف برای پرداخت دیه متصور است.
- اگر نظر کارشناسی بر این باشد که منفعت زایل یا ناقص شده، در مدت معینی برمی‌گردد. و قبل از این مدت تعیین شده مجنی علیه از دنیا برود، دیه وی ثابت شده و پرداخت می‌شود.
- اگر جنایتی که رخ داده و منفعت مورد نظر مانند چشایی را از بین برده به دیگر اعضا بدن سرایت کرده و باعث مرگ مجنی علیه شود، دیه نفس در دیه منفعت تداخل پیدا کرده و تنها دیه نفس پرداخت می‌شود. مثلا اگر زبان فردی قطع شود و حس چشایی وی از بین برود. بعد از مدتی فرد به علت جراحت وارد شده به زبانش از دنیا برود، تنها دیه نفس که دیه کامل است به آن پرداخته می‌شود.
- اگر توسط کارشناسان مهلتی برای بازگشت منفعت زایل یا ناقص شده تعیین شود و در این مدت عضو از بین برود، جانی تنها ملزم به پرداخت ارش زوال موقت آن منفعت است. مثلا جنایت بر زبان فرد واقع شده و پس از مدتی زبان به طور کامل از بین برود. در اینجا تنها موظف به پرداخت ارش خواهد بود.
اگر از بین رفتن آن عضو به دلیل جنایت دیگری باشد، مرتکب دوم ضامن دیه کامل آن عضو خواهد بود. یعنی فرد اول بخشی از زبان را قطع کرده یا آسیب رسانده و به موجب آن حس چشایی فرد از بین برود. سپس فرد دیگری اقدام به قطع زبان مجنی علیه کرده و به طور کامل آن را از بین ببرد.
در این صورت فرد اول تنها ارش مربوط به نقصان یا زایل کردن حس چشایی را پرداخت کرده و دیه کامل قطع زبان با نفر دوم است.
مهلت پرداخت دیه حس چشایی
بسته به اینکه جنایت از کدام نوع باشد، مهلت پرداخت دیه نیز متفاوت خواهد بود. قانونگذار در ماده ۴۸۲ قانون مجازات اسلامی، مهلت پرداخت دیه به تفکیک نوع جرم را به شرح زیر اعلام نموده است.
- در جرایم عمدی، دیه باید ظرف یک سال قمری از زمان وقوع جنایت پرداخته شود. مگه اینکه طرفین، شیوه دیگری را انتخاب کرده باشند.
- در جرایم شبه عمد، مجرم باید ظرف دو سال قمری از زمان شروع جنایت، دیه را پرداخت نماید. البته باید در هر سال نیمی از آن را به مجنی علیه بپردازد.
- در جرائم غیر عمدی از نوع خطا محض، جانی مکلف است ظرف سه سال قمری دیه را بپردازد. این مدت از زمان وقوع جرم شروع می‌شود. جانی مکلف است در هر سال، یک سوم دیه را پرداخت نماید.
اگر جانی در مهلت مقرر، دیه را پرداخت ننماید، تحت تعقیب قانونی قرار گرفته و می‌توان به موجب قانون وی را جلب کرده یا دستور توقیف اموالش را صادر نمود.
از آن جایی که حس چشایی معمولا بر اثر یکی از سه حالات بالا رخ می‌دهد، بنابراین مهلت پرداخت دیه آن نیز بسته به نوع جرم جزو یکی از موارد ذکر شده در بالا خواهد بود.
پیگیری پرونده دیه چشایی با بنیاد وکلا
همان‌طور که گفته شد، از بین بردن حس چشایی از جمله جرائمی است که مورد توجه قانونگذار بوده و در شرایطی ممکن است منجر به پرداخت دیه کامل نیز شود.
از آن جایی که این گونه پرونده‌های کیفری پیچیدگی‌های خاص خود را داشته و ممکن است رسیدگی به آن‌ها طولانی شود، حضور یک وکیل یا مشاوره حقوقی می‌تواند تاثیر به سزایی در روند رسیدگی به آن داشته باشد.
مجموعه حقوقی بنیاد وکلا، با داشتن بیش از هزار وکیل و کارشناس حقوقی به صورت شبانه روزی به شما مشاوره آنلاین و تلفنی ارائه می‌نمایند. در صورت نیاز می‌توانید برای محاسبه مقدار دیه و چگونگی تنظیم شکوائیه نیز از آن‌ها مشاوره دریافت نمایید.
