عده یکی از موضوعات مهم بعد از آن که رابطه زوجیت به پایان می‌رسد، محسوب می‌شود. رابطه زن و شوهری می‌تواند به دلیل فوت یکی از طرفین و یا طلاق و یا فسخ نکاح خاتمه یابد.
در این صورت برای خانم‌هایی که قصد ازدواج مجدد بعد از آن که رابطه مشترک به پایان رسد، در قانون محدودیت‌هایی تعیین شده است. قانونا زوجه نمی‌تواند بعد از فوت همسر و یا طلاق گرفتن از وی اقدام به جاری کردن عقد نکاح کند.
قانونگذار مدت زمانی که زنان بعد از طلاق و فوت همسر امکان ازدواج ندارند را تحت عنوان عده نامگذاری کرده است. تا زمانی که عده طلاق یا عده فوت و یا عده فسخ نکاح به پایان نرسد، امکان این که بتوانند با مردی ازدواج کنند، نخواهند داشت.
ممنوعیت ازدواج در زمان عده برای زن سبب شده است که اگر خانمی در این بازه زمانی اقدام به انعقاد عقد نکاح نماید، تبعات مختلفی برای او داشته و چنین عقدی باطل است.
مدت عده در وقایع مختلف مانند فوت و طلاق متفاوت است و بر اساس این که جدایی بین زن و شوهر به چه طریق صورت گرفته است، مدت زمانی که زوجه باید از ازدواج خودداری نماید، شرایط خاص خود را خواهد داشت.
علی رغم این که ممنوعیت برای ازدواج در عده در نظر گرفته شده است اما باز هم شاهد این هستیم که زن و مرد بدون توجه به این موضوع آن هم در موعدی که هنوز عده به پایان نرسیده است، برای عقد نکاح اقدام می‌کنند.
در هر صورت باید گفت که اگر عقد نکاح در عده زن صورت گیرد، می‌تواند باعث شود که عقد نکاح ثبت شده، باطل بوده و نتوان آثار حقوقی را برای این نوع عقد در نظر گرفت. علاوه بر این که این موضوع سبب حرمت ابدی بین زوجین و مشمول مجازات قانونی قرار می‌گیرند.
به وجود آمدن حرمت ابدی بین زوجین باعث می‌شود تا زن و مرد به هیچ عنوان نتوانند با هم عقد نکاح داشته باشند و رابطه حرمت بین آنها برای همیشه از بین می‌رود.
البته این که ازدواج در زمان عده سبب بطلان عقد نکاح شده و حرمت ابدی بین زوجین به وجود می‌آید، منوط به این است که زن و مرد از این موضوع اطلاع داشته باشند که عقد ازدواج در موعد عده صورت گرفته است.
در صورت عدم آگاهی از انعقاد عقد نکاح در زمان عده، تبعات خاصی برای طرفین نداشته که در ادامه مطلب شرایط ازدواج در زمان عده را مورد بررسی قرار خواهیم داد. البته اطلاعات تکمیلی را می‌توانید از مشاوره حقوقی خانواده جویا شوید.
عده زن چیست؟
عده در واقع بازه زمانی بوده که بر اساس مفاهیم حقوقی، زوجه امکان عقد ازدواج را ندارد و برای نکاح بایستی مدت عده به پایان برسد. به موجب ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی، عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است، نمی‌تواند شوهر دیگر اختیار نماید.
انحلال عقد نکاح به موجب وقایعی چون طلاق، فسخ نکاح و فوت همسر رخ می‌دهد. در هر صورت اگر رابطه زوجیت به هر دلیلی خاتمه یافت، طبق قانون زن موظف به نگه داشتن عده بوده و در زمان تعیین شده برای عده در قانون، امکان عقد ازدواج برای زوجه وجود ندارد.
عده بیانگر محدودیت زمانی به منظور ازدواج زن با فرد دیگر بعد از فوت همسر قبلی یا طلاق گرفتن از او بوده که برای این که مشکلات خاصی برای زنی که قصد ازدواج بعد از جدایی و یا فوت را داشته به وجود نیاید، بایستی عده نگه داشته شود.
لازم به ذکر است که عده تنها برای زن در قانون تعیین شده است و مردان این امکان به آنها داده شده که به محض آن که صیغه طلاق بین طرفین خوانده شد و با این که زوجه فوت کرد، بتوانند با زن دیگر ازدواج کنند.
مدت عده زن بستگی به عوامل مختلفی دارد و در همه شرایط، یک مدت ثابت و مشخصی ندارد. کما این که برخی از زنان برای آنها عده تعیین نشود و در این صورت بدون محدودیت قانونی امکان ازدواج بعد از طلاق و یا فوت همسر را دارند. در خصوص انواع عده زن در بخش بعدی به طور کامل به این موضوع می‌پردازیم.
انواع عده زن
با توجه به این که منحل شدن عقد ازدواج از طریق سه عامل طلاق، فسخ نکاح و فوت انجام می‌شود، انواع عده زن نیز بر همین اساس طبقه بندی می‌گردد.
در صورتی که بین زن و شوهر طلاق صورت گرفت، صرف نظر این که درخواست طلاق از جانب چه شخصی باشد، زوجه موظف به نگه داشتن عده است.
- در صورت وقوع طلاق، طبق قانون عده زن به مدت سه طهر است. طلاقی که از نوع رجعی باشد، زن وظیفه دارد که به مدت سه طهر، عده نگه دارد. اما در طلاق بائن معمولا زن نیازی به نگه داشتن عده ندارد و آن هم در شرایطی خاص، موضوع عده در این نوع طلاق مطرح می‌شود.
- طلاقی که قبل از دخول و نزدیکی بوده که به سبب آن زوجه باکره است و طلاق زن یائسه، عده ندارند. مدت سه طهر برای عده طلاق، عموما سه ماه است اما این وضعیت بستگی به شرایط زن دارد و ممکن است که عده سه طهر از سه ماه نیز بیشتر شود. در واقع عده طلاق سه طهر بوده که برای خانم‌هایی که عادت ماهیانه نمی‌شوند، سه طهر است.
- عده زن در عقد موقت که در آن بذل مدت یا انقضای مدت نکاح صورت می‌گیرد، عده به میزان دو طهر تعیین شده است. عده بذل مدت در عقد نکاح موقت برای زنانی که عادت ماهیانه نمی‌شوند، ۴۵ روز تعیین می‌شود. عده طلاق در وضعیت بارداری زوجه، تا پایان وضع حمل زن است.
- عده فسخ نکاح مانند عده طلاق رجعی، سه طهر است که برای زنان که به دلیل شرایط سنی آنها، عادت ماهیانه نمی‌بینند، سه ماه به عنوان عده در نظر گرفته شده است. عده وفات همسر صرف نظر این که نوع عقد، دائم و یا موقت بوده است، چهار ماه و ده روز است.
زنی که باکره بوده و بدون این که عمل زناشویی با همسر داشته باشد از هم طلاق بگیرند، طبق قانون زوجه موظف به نگه داشتن عده نیست. زن یائسه نیز بعد از طلاق موظف به نگه داشتن عده نیست و در طلاق زن یائسه عده ندارد.
البته خانم یائسه باید طبق قانون، عده وفات نگه دارد و این که زن یائسه نیازی به نگه داشتن عده نداشته در رابطه با طلاق و یا فسخ نکاح است.
امکان عقد نکاح در زمان عده وجود دارد؟
حال که بحث عده زن مطرح است، این سوال به مکرر مطرح می‌شود که امکان عقد نکاح در زمان عده وجود دارد یا خیر؟ در واقع علی رغم این که زن موظف به نگه داشتن عده بوده آیا امکان ازدواج در عده را دارد؟
به طور کلی زوجه به جز برخی از شرایط خاص، وظیفه دارد که بعد از این رابطه زوجیت او با همسرش به پایان رسید، در بازه زمانی تعیین شده در قانون یا همان عده، از ازدواج خودداری کند.
به طور کلی امکان این که زن در زمان عده اقدام به ازدواج کند، نخواهد داشت و ازدواج در عده سبب بطلان عقد می‌گردد. در واقع باید گفت که نوع عده زن تاثیری در این که زوجه امکان ازدواج در این دوران را داشته یا نداشته باشد، نخواهد داشت.
زوجه برای آن که بتواند عقد ازدواج مجدد داشته باشد، بایستی مدت عده به پایان برسد و بعد از آن که امکان ثبت عقد نکاح را داشته باشد.
ازدواج در زمان عده چه حکمی دارد؟
همانطور که گفته شد، این موضوع از لحاظ قانونی امکان پذیر نیست که زن در زمان عده اقدام به ازدواج کند. عده مانعی برای خانم‌ها بعد از فوت همسر و یا طلاق است که امکان ازدواج را داشته باشند.
فلسفه نگه داشتن عده برای زن به حفظ حرمت و شان آنها بر می‌گردد و به منظور این که شوهر فوت نموده و حرمت و احترام او حفظ شود، قانونگذار زمان عده را برای زن در نظر گرفته است.
با توجه به ممنوعیت عقد ازدواج در زمان عده، زنان در حکم زنی هستند که هنوز شوهر داشته و رابطه زوجیت بین آنها وجود دارد. به همین سبب، در زمان عده طلاق رجعی این وظیفه برای شوهر است که مانند دوران زندگی مشترک اقدام به پرداخت نفقه همسر خود کند.
بعضا پرسشی در این زمینه مطرح می‌شود که ازدواج در زمان عده چه حکمی دارد؟ در واقع اگر زنی در طول دوران عده با مردی ازدواج کند، آیا چنین عقدی مبنای شرعی و قانونی دارد؟ علت این که قانونگذار عده را برای زنان تعیین کرده، آن است که تا مدت مشخصی بعد از انحلال نکاح، حق ازدواج مجدد را نداشته باشند.
در حالت کلی، حکم ازدواج در زمان عده چه به لحاظ شرعی و چه به لحاظ قانونی، باطل است. در واقع عقد نکاحی که در زمان عده زوجه به ثبت می‌رسد، اساس و مبنای شرعی ندارد.
ازدواج در دوران عده به منزله این است که هنوز رابطه زوجیت بین طرفین شکل نگرفته و اگر زن مرد با هم نزدیکی کنند، عمل آنها در حکم عمل نامشروع بوده و طبق نظر وکیل مشمول مجازات قانونی قرار می‌گیرند.
آثار عقد نکاح در زمان عده
در بخش قبل به این موضوع پرداخته شد که عقد نکاح در زمان عده سبب بطلان چنین عقدی شده و به لحاظ قانونی زن این امکان را ندارد که تا قبل از انقضای زمان عده، عقد ازدواج با مردی داشته باشد.
آثار ازدواج در دوران عده در مواد ۱۰۵۰ و ۱۰۵۱ قانون مدنی عنوان است که در ادامه مواد قانونی مزبور را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
به موجب ماده ۱۰۵۰ قانون مدنی، هر کس، زنی را با علم به این که او در مدت عده طلاق یا عده وفات است و با این علم که ازدواج کردن با زن منجر به بطلان عقد نکاح می‌گردد، با زن عقد نکاح کند، علاوه بر باطل بودن ازدواج، زن برای همیشه بر مرد حرام ابدی می‌شود.
در این صورت می‌توان گفت که آثار عقد نکاح در زمان عده سبب ایجاد حرمت ابدی برای مرد و زن نسبت به هم شده و این موضوع باعث می‌شود که طرفین به لحاظ شرعی هیچ زمانی امکان ازدواج باهم را نداشته باشند.
به جهت آن که طرفین از این موضوع اطلاع داشته‌اند که زن در زمان عده قرار دارد و در این شرایط اقدام به عقد نکاح نموده، عقد ازدواج باطل بوده و حرت ابدی بین آنها ایجاد می‌شود.
در ماده ۱۰۵۱ قانون مدنی عنوان شده است که اگر مردی از روی جهل نسبت به آن که زوجه، در مدت عده قرار دارد یا جهل نسبت به حرمت و بطلان ازدواج با این زن، یا جهل نسبت به هر دو این موضوع، اقدام به ازدواج با او نموده و بین طرفین رابطه جنسی صورت گرفته باشد، به دلیل آن که رابطه زناشویی بین طرفین رخ داده است، عقد نکاح باطل است و سبب ایجاد حرمت ابدی بین زن و مرد می‌شود.
گفتنی است که اگر مرد نسبت به این موضوع جهل داشته باشد که زن در دوران عده بوده و اقدام به ازدواج کرده باشد، این عقد باطل است. در صورتی که طرفین با هم نزدیکی نکرده باشند، زن و مرد نسبت به هم حرمت ابدی نمی‌شوند.
حرام ابدی در صورتی بین زن و شوهر واقع می‌شود که رابطه زناشویی بین طرفین صورت گرفته و در صورت جهل یا عالم بودن نسبت به قرار داشتن زن در دوران عده، در هر صورت عقد نکاح، باطل است.
شرایط بطلان عقد ازدواج در زمان عده
بر اساس قانون مدنی، عقد نکاح اگر در زمان عده زن واقع شود، در هر صورت چنین عقدی باطل است. در واقع صرف نظر از این که مرد از این موضوع اطلاع ندارد که زن، در دوران عده به سر میبرد یا این که نسبت به این قضیه، عالم است، جاری شدن عقد ازدواج در این دوران دلیلی بر باطل بودن عقد نکاح می‌باشد.
در واقع باطل شدن ازدواج در زمان عده، تاثیری در این که شوهر از مسئله مربوطه اطلاع دارد و یا بی‌اطلاع برای عقد نکاح اقدام نموده است، ندارد.
شرایط ایجاد حرمت ابدی عقد ازدواج در زمان عده
عقد ازدواج در دوران عده زن علاوه بر این که منجر به باطل شدن عقد می‌شود، در شرایطی نیز حرمت ابدی بین طرفین ایجاد می‌کند. بدین صورت اگر ثابت شود رابطه زناشویی بین طرفین انجام شده، می‌تواند بر اساس شرایط مندرج در قانون، حرام ابدی بین زن و مرد ایجاد نشود.
شرایط حرمت ابدی عقد نکاح در زمان عده این است که مرد نسبت به قرار داشتن زن در وضعیت عده، اطلاع داشته باشد و همچنین رابطه زناشویی بین آنها صورت گرفته باشد، حرمت ابدی بین آنها به وجود آمده و مطلقا امکان ازدواج را با هم نخواهند داشت.
در رابطه با شرایط ازدواج در زمان عده، نکات حقوقی در متن مقاله بیان شد که برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، توصیه می‌کنیم از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و حضوری سامانه بنیاد وکلا استفاده کنید.
همچنین امکان برقراری ارتباط برخط با وکیل آنلاین نیز برای شما برقرار می‌باشد.
