شروط قرارداد داوری

موافقت نامه یا قرارداد داوری می‌تواند به صورت قرارداد جداگانه باشد یا به صورت شرط ضمن عقد باشد. موافقت نامه داوری می‌تواند به صورت سند رسمی یا عادی تنظیم شود و ممکن است به صورت لایحه مشترك یا جداگانه در دادگاه مطرح شود.

موافقت نامه داوری ممکن است در جلسه دادرسی طرح شود و در جلسه دادرسی با هم توافق کنند که به داوری ارجاع کنند، در این صورت باید در صورت جلسه دادگاه نوشته شود یا ممکن است به صورت شفاهی طرح شود، اما شرایط اختصاصی قرارداد داوری چیست؟ گفته شد که شرایط اختصاصی، شرایطی است که حسب مورد به قرارداد داوری یا به شرط داوری بر می‌گردد.

شرط اختصاصی قرارداد داوری

بر اساس ماده ۴۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی: موضوع داوری باید مشخص باشد؛ یعنی باید اختلافی به وجود آمده باشد و طرفین نیز در قرارداد داوری حل همین اختلاف را از دادگاه بخواهد.

قرارداد داوری یک توافقی است که طرفین حل اختلاف و نزاعی را که بوجود امده را به داور ارجاع می‌دهند که ممکن است یک نفر یا چند نفر باشند؛ بنابراین باید اختلافی محقق شده باشد، اختلافی بوجود آمده باشد، منازعی بوجود امده باشد و طرفین هم در قرارداد داوری حل همین اختلاف را از داور بخواهند و مطالبه نمایند، پس بنابراین در قرارداد داوری باید موضوع داوری مشخص شود.

در ماده ۴۵۸ اینگونه می‌خوانیم: در هر مورد كه داور تعیین می‌شود باید موضوع و مدت داوری و نیز مشخصات طرفین و داور یا داوران به طوری كه رافع اشتباه باشد تعیین گردد. درصورتی كه تعیین داور بعد از بروز اختلاف باشد، موضوع اختلاف كه به داوری ارجاع شده باید بطور روشن مشخص و مراتب به داوران ابلاغ شود.

بنا بر نظر وکیل داوری از دیدگاه قانون تعیین موضوع داوری فقط در قرارداد داوری الزامی است. در شرط داوری تعیین موضوع به صورت دقیق لازم نیست، بلکه اجمالا اگر اشاره بکنند به دعاوی احتمالی ناشی از قراردادی که تنظیم می‌کنند کفایت می‌کند.

مشخص بودن موضوع داوری تا حدی لازم است که محدوده وظایف داوران را مشخص کند که داور بتواند در محدوده وظیفه ای که برای او تعیین شده رسیدگی بکند و رای صادر بکند.

چرا که داور نمی‌تواند وارد رسیدگی به موضوعاتی شود که خارج از حوزه تعیین شده برای او باشد و در واقع خارج از محدودیت ماموریت او باشد و اگر رسیدگی بکند، همان طوریکه بعدا گفته خواهد شد از موارد نقض رای داور خواهد بود.

تعیین داور در قرارداد داوری شرط صحت قرارداد داوری نیست و اگر در قرارداد داور تعیین نشده باشد و صرفا موضوع به دادرسی ارجاع شده باشد قرارداد صحیح است.

داوری که در قرارداد داوری تعیین شده است مکلف به قبول داوری نیست و اگر داوری را قبول نکند خللی به قرارداد داوری وارد نمی‌شود.

شرط اختصاصی شرط داوری اینست که همانطوریکه بیان شد شرط داوری زمانی منعقد می‌شود که طرفین قرارداد اصلی را منعقد می‌کنند و در زمانی که قرارداد اصلی منعقد می‌شود، طبیعتا اختلافی درآن مرحله وجود ندارد.

اگر برای انعقاد قرارداد اصلی اختلافی وجود داشته باشد، طرفین قبل از اینکه قرارداد اصلی را ببندند و منعقد بکنند طبیعتا آن را مذاکره می‌کنند و به اختلاف پایان می‌دهند و بعد از حل اختلافات ناشی از مذاکرات و چانه‌زنی‌ها قرارداد اصلی را منعقد می‌کنند.

اما اختلافات ناشی از این قرارداد زمانی است که قرارداد بسته می‌شود و به مرحله اجرا می‌رسد آن جا است که شرط داوری از شرایط اختصاصی این است که زمانی بسته می‌شود که اختلاف هنوز حادث نشده است، حتی وقوع اختلاف احتمالی است و قطعی نیست ممکن است هیچ گاه طرفین در قراردادی که در اصل موضوع با هم منعقد کردند، به اختلاف نرسند.

شرط اختصاصی شرط داوری

در شرط داوری هم موضوع داوری باید مشخص باشد.

مطابق بند ۲ ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی: برای این که رای داور با بطلان مواجه نشود، لازم است که در شرط داوری موضوعی که به داوری ارجاع می‌شود، مشخص باشد.

چون در زمان انعقاد شرط داوری هنوز اختلافی بین طرفین حاصل نشده است همین که در شرط داوری به این نکته اشاره شود که اختلافات ناشی از این معامله به داوری ارجاع خواهد شد، کفایت می‌کند.

تعیین داور یا داوران در زمان انعقاد شرط داوری در ضمن قرارداد اصلی الزامی نیست و طرفین می‌توانند تعیین داور را موکول به زمان حصول اختلاف کنند.

ارتباط شرط داوری با قرارداد اصلی

شرط داوری در ضمن قرارداد اصلی منعقد می‌شود و به همین دلیل تابع ویژگی های شرط ضمن عقد است که در قانون مدنی مطرح شده است.

یکی از ویژگی‌های شرط ضمن عقد در قانون مدنی این است که شرط تابع عقد اصلی بوده و هیچ یک از طرفین حق برهم زدن شرط را قبل از این که عقد اصلی را بر هم زنند ندارند؛ یعنی چنانچه عقد اصلی فسخ یا اقاله شود، داوری نیز از بین خواهد رفت.

در داوری بین المللی که در داویری بین المللی ما هم پذیرفته شده و بعضی از اساتید حقوق هم معتقد هستند، بر اساس اصل استقلال شرط داوری، شرط داوری شرطی مستقل از قرارداد اصلی است.

درست است به هنگام قرارداد اصلی  توافق بر آن می‌شود و در ضمن آن توافق می‌شود اما بعد از اینکه توافق حاصل شد شرط داوری به عنوان یک توافق مستقل پذیرفته می‌شود و در نتیجه بطلان قرارداد اصلی تاثیری در بطلان داوری را می‌شود، به داور ارجاع داد نه صرفا بخاطر اینکه قرارداد اصلی باطل بود پس شرط داوری هم باطل باشد.

همان طوری که در شروط ضمن عقد در حقوق مدنی مطرح است بلکه وقتی که شرط داوری به صورت ضمن عقد اصلی منعقد شد، پس از انعقاد یک موجود مستقل و پدیده مستقل است که سرنوشت عقد اصلی تاثیری در سرنوشت شرط داوری نخواهد داشت.

به همین دلیل اگر طرفین عقد اصلی را اقاله یا فسخ کنند یا این که عقد اصلی به هر دلیلی از بین برود شرط داوری باقی می‌ماند و موجود خواهد بود.

حتی تمام اختلافاتی را که از قرارداد اصلی باطل حاصل شده است را هم می‌توان توسط شرط داوری ضمن عقد به داوری ارجاع داده؛ اما چنانچه بپذیریم که شرط داوری جزئی از عقد اصلی است.

در نتیجه سرنوشت عقد اصلی در آن موثر خواهد بود و اگر عقد اصلی باطل گردد، شرط داوری نیز باطل می‌شود. همچنین اختلافات ناشی از بطلان قرارداد اصلی قابلیت ارجاع به داوری را نخواهند داشت.

برای دریافت اطلاعات تکمیلی در خصوص شرط داوری و قرارداد داوری می‌توانید از مشاوره حقوقی داوری تخصصی بنیاد وکلا بهره‌مند شوید.