در این مقاله قصد دارم تا به صورت دقیق به نحوه شکایت از کارفرما بابت پرداخت نکردن حقوق بپردازم.
با مطالعه این مقاله هر کس که درگیر مشکل عدم دریافت حقوق خود از کارفرما در روابط کاری است، می‌تواند برای شروع فرآیند طرح شکایت از کارفرما بابت پرداخت نکردن حقوق آماده شود.
شرایطی که می‌توان به خاطر عدم پرداخت حقوق از کارفرما شکایت کرد و نحوه شکایت در اداره کار، مطالبی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
مفاهیم حقوقی کارگر و کارفرما
در فصل اول این مقاله مفاهیم و مطالب مربوط به قانون کار و حقوق و مزایا در ادامه بررسی می‌شود:
پیشینه قانون کار
پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، ضرورت تدوین یک قانون کار جدید که با اصول و ارزش‌های جمهوری اسلامی همخوانی داشته باشد، به شدت احساس شد.
در همین راستا، تلاش‌های فراوانی برای تنظیم و تدوین قانون کار صورت گرفت. تا اینکه قانون کار جدید از اول فروردین ۱۳۷۰ به طور رسمی اجرا شد.
این قانون شامل موضوعاتی مانند شرایط کار، قراردادهای کاری، ساعات کار، حقوق و دستمزد، بیمه‌های اجتماعی، حل اختلافات کارگری، و ایجاد تشکل‌های کارگری بود.
مفاهیم قانون کار
مفاهیم حقوقی که در قانون کار به آن پرداخته شده، به شرح زیر است:
تعریف کارگر
طبق ماده ۲ قانون کار ایران، کارگر فردی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی (حقوق، مزد، سهم سود و سایر مزایا) به درخواست کارفرما کار می‌کند.
این تعریف شامل تمام افرادی می‌شود که در بخش‌های مختلف اقتصادی اعم از دولتی، عمومی و خصوصی مشغول به کار هستند.
کارفرما
طبق ماده ۳ قانون کار ایران، کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی است که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند.
همچنین، نمایندگان کارفرما در اداره، کارگاه، موسسه و یا هر محل دیگر که به نام کارفرما نظارت یا مدیریت می‌کنند نیز در حکم کارفرما محسوب می‌شوند و کارفرما مسئول تمامی تعهداتی است که نمایندگان مذکور در قبال کارگر بر عهده می‌گیرند.
قرارداد
قرارداد کار توافقی کتبی یا شفاهی بین کارگر و کارفرما است که به موجب آن، کارگر در قبال دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت معین یا غیرمعین برای کارفرما انجام می‌دهد.
بر اساس ماده ۷ قانون کار ایران، قرارداد کار باید دارای ویژگی‌ها و شرایط زیر باشد:
- مشخصات کارگر و کارفرما
- موضوع کار
- مدت قرارداد
قرارداد و ذکر حقوق و مزایا
حقوق و مزایای کارگر در قانون کار جمهوری اسلامی ایران شامل مجموعه‌ای از حقوق مالی و غیرمالی است که باید به وضوح در قرارداد کار ذکر شود. این موارد عبارتند از:
- حقوق پایه
- اضافه‌کاری
- پاداش و عیدی
- حق سنوات
- کمک هزینه نقدی و غیرنقدی
- حق ماموریت
قانون کار درباره حقوق و مزایا
قانون کار در ماده ۳۴ خود از حقوق به عنوان حق السعی نام برده است.
در این ماده آمده: «کلیه دریافت‌های قانونی که کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق کمک عائله‌مندی، هزینه مسکن، خواربار، ایاب و ذهاب، مزایای‌غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر آنها دریافت می‌نماید را حق‌السعی می‌نامند.»
در نتیجه از نظر قانون کار حقوق و مزایایی که می‌بایست به کارگر تعلق بگیرد، شامل این موارد می‌شود. و منظور از عدم پرداخت پول یا حقوق و مزایا، می‌تواند تمامی این موارد را دربرگیرد.
شکایت از کارفرما بابت پرداخت نکردن حقوق
در این بخش به چگونگی شکایت از کارفرما بابت پرداخت نکردن حقوق خواهیم پرداخت:
دادخواست ثبت شکایت بابت حقوق
تنظیم و ارائه دادخواست، اولین گام اساسی در رسیدگی به دعاوی کار محسوب می‌شود.
اگر کارگر دادخواست خود را به اداره کار ارائه ندهد، به درخواست‌های او رسیدگی نخواهد شد. تهیه یک دادخواست جامع و دقیق می‌تواند نقش مهمی در روند رسیدگی به شکایات در اداره کار ایفا کند.
اگر در تنظیم دادخواست، اصول و مقررات شکلی رعایت نشود، رد خواهد شد. نگارش صحیح در تنظیم دادخواست بسیار مهم است و در صورتی که اصول اساسی در آن رعایت نشود، مرجع رسیدگی‌کننده به آن توجهی نخواهد کرد.
شرایط نوشتن یک دادخواست صحیح به شرح زیر است:
خواهان و خوانده
در خصوص شکایت کارگر از کارفرما به دلیل عدم پرداخت حقوق و ارائه دادخواست مرتبط به عنوان اصلی‌ترین مصداق شکایت از کارفرما، ضروری است که دادخواست به طور دقیق و کامل تنظیم شود. در ابتدا باید مشخصات کامل طرفین دعوا درج گردد.
کارگر به عنوان شاکی در ستون خواهان و کارفرما به عنوان متشاکی در ستون خوانده قرار می‌گیرد. اطلاعاتی مانند نام و نام خانوادگی، آدرس محل سکونت، شغل و سایر جزئیات مربوط به هر دو طرف باید در متن دادخواست ذکر شود.
از آن جایی که دادخواست توسط کارگر تنظیم و ارائه می‌شود، لازم است اطلاعات مربوط به ستون خواهان به دقت و بدون نقص تکمیل شود.
تعیین خواسته
پس از تکمیل بخش مربوط به خواهان، نوبت به تکمیل بخش مربوط به تعیین خواسته می‌رسد. به طور کلی، کارگر باید در این بخش مشخص کند که از اداره کار چه درخواستی دارد.
مورد شکایت مطرح شده، خواسته اصلی کارگر این است که کارفرما وظیفه پرداخت حقوق ماهانه او را پرداخت کند.
زیرا کارفرما دستمزد قانونی کارگران را پرداخت نکرده و او اقدام به شکایت در برابر وی نموده است. در بخش تعیین خواسته، خواهان از کارفرما به این شکل تقاضا می‌کند که ملزم به پرداخت حقوق و مزایای او شود.
ذکر دلایل
مرحله بعدی ارائه دلایل و مستندات است که برای تمامی دادخواست‌ها باید به طور کامل و با نظارت وکیل تدوین شود. هر ادعا نیازمند ارائه دلایل و مدارکی است که بتواند آن را به طور موثر اثبات کند.
در این مورد، کارگر باید دلایلی را مطرح کند که نشان دهد حقوق و دستمزد او از سوی کارفرما پرداخت نشده است. او می‌تواند هر نوع مدرک یا دلیلی که برای اثبات ادعای خود دارد را به دادخواست ضمیمه کند.
بر اساس دلایلی که کارگر ارائه می‌دهد، اداره کار حکم مورد نیاز را صادر خواهد کرد، بنابراین اهمیت دارد که کارگر از چه دلایل و مدارکی استفاده می‌کند.
همچنی در تمامی دعاوی کار، ارائه مدارک توسط خواهان برای اثبات رابطه کاری بین کارگر و کارفرما الزامی است. یعنی باید ثابت کند که رابطه کاری و قراردادی ولو شفاهی میان آنها منعقد شده است. به این ترتیب، اداره کار ابتدا رابطه کاری را تایید کرده و سپس به بررسی خواسته مربوطه می‌پردازد.
شرح خواسته
پس از تکمیل بخش‌های مذکور در دادخواست، نوبت به مرحله تنظیم شرح خواسته می‌رسد که باید با استناد به اصول قانونی به صورت کامل تدوین شود.
در این بخش کارگر باید خواسته‌های خود را به طور دقیق و صریح در دادخواست ذکر کند. با تکمیل و نگارش کامل دادخواست، وی باید متن آن را امضاء کند تا نشان دهد که تنظیم دادخواست توسط او تایید شده است.
مدارک لازم برای ثبت شکایت
برای رسیدگی به دادخواست در اداره کار، خواهان باید مدارک زیر را برای پرونده‌های حقوقی خود به همراه داشته باشد:
- رونوشت شناسنامه از صفحات اول و دوم
- رونوشت‌های مربوط به قرارداد کاری بین طرفین
- سایر مستندات موجود نیز باید به درستی رونوشت شوند و در پرونده قرار گیرند تا در روند رسیدگی به دادخواست به کمک آنها اقدامات لازم صورت گیرد.
نحوه ثبت شکایت از کارفرما
برای شکایت از کارفرما بابت حقوق و دستمزد معوقه، ابتدا باید در سامانه جامع روابط کار به آدرس prkar.mcls.gov.ir ثبت نام کنید و احراز هویت خود را انجام دهید.
پس از ثبت نام، یک نام کاربری و رمز عبور دریافت خواهید کرد.
سپس برای ثبت دادخواست، وارد سامانه شده و با استفاده از نام کاربری و رمز عبور خود، به قسمت پنجره خدمات بروید.
در مرحله بعد، از پوشه اداره کل روابط کار، گزینه ثبت دادخواست بدوی را انتخاب کنید و شکایت خود را از کارفرما برای دستمزد معوقه ثبت نمایید.
پس از ثبت دادخواست، سامانه به شما و کارفرما زمان و مکان برگزاری جلسات را اطلاع می‌دهد.
البته برای مشاهده وقت رسیدگی، شما و کارفرما باید مجددا به سامانه جامع روابط کار مراجعه کنید.
فرآیند رسیدگی به شکایت در اداره کار
رسیدگی به شکایت در اداره طی چندین مرحله صورت می‌پذیرد که در ادامه ذکر خواهد شد:
مراجع رسیدگی به شکایت کارگر
بر اساس قانون کار، چند نهاد می‌توانند در مراحل مختلف، شکایت را بررسی کرده و رای نهایی را صادر کنند:
شورای صنفی
شورای اسلامی کار به عنوان اولین مرجع رسمی برای حل اختلافات بین کارگران و کارفرمایان در قانون کار ایران تعریف شده است.
این شورا برای مواردی مانند عدم اجرای قوانین کار، قراردادهای کارآموزی، موافقت‌نامه‌های کارگاهی و پیمان‌های دسته جمعی صلاحیت دارد.
وظیفه شورای اسلامی کار حل مشکلات و اختلافات کارگران و کارفرمایان است، به خصوص در کارگاه‌هایی که بیش از ۵۰ نفر کارگر دارند. این شورا به عنوان نماینده کارگران در برابر کارفرمایان عمل می‌کند و در صورت وقوع اختلافات حقوقی، به رسیدگی و حل آنها می‌پردازد.
در صورتی که اختلاف بین کارفرما، کارگر یا کارآموز و نماینده قانونی آنها در شورای اسلامی کار حل نشود یا این شورا در محل مورد نیاز وجود نداشته باشد، مسئله از طریق انجمن‌های صنفی کارگران یا نماینده قانونی آنها و کارفرما رسیدگی می‌شود.
انجمن‌های صنفی غیردولتی به عنوان نماینده‌های کارفرما و کارگران در حوزه‌های خاص فعالیت می‌کنند و طبق قوانین، مسئولیت‌های مختلفی را بر عهده دارند، از جمله حل اختلافات بین کارگران و کارفرما.
هیات تشخیص
در صورتی که اختلاف بین کارگر و کارفرما در مرحله اول حل نشود، مسئله به هیات تشخیص ارجاع داده می‌شود. هیات تشخیص متشکل از اعضایی است که به عنوان داوران مستقل و بی‌طرف تعیین می‌شوند و وظیفه دارند تا شکایت را بررسی کرده و رای قطعی را صادر کنند.
این رای قابل اعتراض در هیات حل اختلاف کارگری است.
هیات حل اختلاف
زمانی که حکم اختلاف بین کارگر و کارفرما در هیات تشخیص صادر می‌شود و یکی از طرفین به آن اعتراض می‌کند، پرونده به هیات حل اختلاف می‌رود.
این هیات شامل:
- سه نماینده دولت (مدیرکل کار و امور اجتماعی استان یا نماینده او، فرماندار شهرستان یا نماینده او، و رئیس دادگستری شهرستان یا نماینده او)
- سه نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شورای اسلامی کار استان یا کانون انجمن‌های صنفی کارگران یا مجمع نمایندگان کارگران واحدهای منطقه
- سه نماینده کارفرمایان به انتخاب مدیران واحدهای منطقه تشکیل می‌شود.
روند رسیدگی به شکایت و تشکیل جلسات دادرسی، به طور دقیق طبق قوانین کار انجام شده و رای صادر شده توسط این هیئت، برای طرفین الزامی است و لازم‌الاجرا می‌باشد.
دیوان عدالت اداری
تصمیم گیری‌های هیات حل اختلاف کار الزامی است و اگر یکی از طرفین از این حکم اعتراض داشته باشد، می‌تواند اعتراض خود را به دیوان عدالت اداری مطرح کند.
دیوان عدالت اداری به عنوان مرجعی مستقل برای بررسی شکایات و اعتراضات مردم در قبال مامورین، واحدها و آیین‌نامه‌های دولتی تشکیل شده و طبق قانون اساسی ایران، مسئولیت حفظ حقوق شهروندان را بر عهده دارد و تصمیمات قطعی در این زمینه را صادر می‌کند.
فرآیند رسیدگی به شکایت در اداره کار
مراحل حل اختلاف کارگر و کارفرما به شرح زیر است:
۱. طرح دعوی
طبق ماده ۱۵۷ قانون کار، اختلافات بین کارگر و کارفرما باید ابتدا در شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی کارگران و نماینده قانونی آنها حل شود. اگر این ساز و کار قابل اجرا نباشد، اختلاف به مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما منتقل می‌شود.
۲. رسیدگی در هیات تشخیص
در این مرحله، دادخواست حقوقی ثبت شده و جلسه هیات تشخیص با حضور ۳ نفر عضو برگزار می‌شود. تصمیمات با اکثریت آراء یا با اتفاق آرا صادر می‌شود. حضور هر دو طرف یا نماینده آنها الزامی است.
۳. رسیدگی در هیات حل اختلاف
در صورت اعتراض به رای هیات تشخیص، اختلاف به هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما ارجاع می‌شود.
این هیئت با حضور ۷ نفر تشکیل می‌شود و نتایج با اکثریت آراء یا با حداقل ۵ نفر از اعضا صادر می‌شود.
اعتراض به آرای صادر شده
رای صادر شده توسط هیات تشخیص، طبق قانون، ظرف ۱۵ روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض در هیات حل اختلاف است. اگر هیات تشخیص تصمیم گرفته که کارگر باید اخراج شود، کارگر حق دارد که به این تصمیم در هیأت حل اختلاف اعتراض کند.
رسیدگی به اعتراض در هیات حل اختلاف، اغلب به صورت حضوری انجام می‌شود. هیأت حل اختلاف از طرفین دعوت کتبی کرده و حضور آنها در جلسه الزامی است.
با این حال، عدم حضور طرفین مانع از تشکیل جلسه نمی‌شود، مگر اینکه حضور آنها اساسی به نظر برسد. در این صورت جلسه به تعویق افتاده و یک نوبت دیگر تعیین می‌شود.
رای هیات حل اختلاف به طور کلی ظرف مهلت ۳ ماه از تاریخ ابلاغ برای افراد داخل کشور و ظرف مهلت ۶ ماه از تاریخ ابلاغ برای افراد مقیم خارج از کشور قابل فرجام خواهد بود.
در صورت اعتراض به این رای در دیوان عدالت اداری، به دلیل لازم‌الاجرا بودن آن، می‌توانید همراه با تقدیم دادخواست اعتراض، درخواست صدور دستور موقت برای جلوگیری از اجرای رأی را نیز مطرح کنید.
مجازات کارفرما
زمانی که کارفرما از پرداخت حقوق کارگر سرباز زند، چنانچه رای به نفع کارگر صاد شود؛ دادگاه کارفرما را ملزم به پرداخت حقوق و خسارات احتمالی وارد به کارگر می‌کند.
تمامی حقوق و مزایا بر اساس آنچه در قرارداد مابین آن آمده، پرداخت خواهد شد.
همچنین، با توجه به مفاد ماده ۶ قانون کار، بهره‌برداری از نیروی کار انسانی بدون رضایت کارگر ممنوع و غیرقانونی است، و هرگونه کار اجباری تحت این ماده مجازات قانونی خواهد داشت.
این مجازات می‌تواند شامل حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا پرداخت جریمه‌ای به مبلغ ۵۰ تا ۲۰۰ برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر باشد.
همچنین، در صورت ایراد صدمات جسمی به کارگر، کارفرما نیز ممکن است به جریمه یا حبس محکوم شود.
مصادیق عدم پرداخت حق و حقوق مالی کارگر
عدم پرداخت حقوق و مزایا، گذشته از حقوق ماهیانه کارگر، مصادیق دیگری هم دارد که در ادامه ذکر خواهد شد:
پرداخت نکردن حقوق
در قانون کار ایران، حقوق کارگران شامل حقوق مالی و مزایای دیگری است که بر اساس قرارداد کاری و مقررات مربوط بین کارگر و کارفرما باید به کارگر پرداخت شود.
این حقوق عموما شامل موارد زیر می‌شود:
- حقوق پایه
- مزایا و امتیازات و پاداش‌ها
- کارانه‌ها
- هزینه ایاب و ذهاب
- سود سالیانه
- هزینه مسکن
- کمک عائله‌مندی
پرداخت حقوق کمتر از مبلغ قرار داد
هر قرارداد کاری که بین کارفرما و کارگر بسته می‌شود، شامل شرایط مشخصی در مورد پرداخت حقوق و مزایا است. این شرایط بر اساس مذاکرات و توافقات دو طرف مشخص می‌شود.
اگر کارفرما این شرایط را نادیده بگیرد و حقوق کمتری از مقررات قراردادی پرداخت کند، این اقدام به معنای نقض تعهدات قراردادی و حقوق کارگر است.
عدم پرداخت سنوات
حق سنوات یا پاداش پایان خدمت، مبلغی است که به کارکنان به مناسبت پایان خدمتشان، مانند بازنشستگی، اخراج از کار، فوت و سایر شرایط مشابه، پرداخت می‌شود. این حق براساس قوانین و مقرراتی که توسط دولت تعیین، محاسبه و پرداخت می‌شود.
طبق ماده ۲۱ قانون کار ایران، حق سنوات معادل یک ماه حقوق کارکنان باید به آنها پس از پایان خدمت تعلق بگیرد. این مبلغ بر اساس حقوق آخرین ماه کاری کارکنان محاسبه می‌شود.
حق سنوات، یکی از حقوق پایان خدمت کارکنان، برای تمام افراد شاغل در جامعه قابل دریافت است. کارگران فصلی یا روزانه، همچنین کسانی که به صورت پاره وقت یا تمام وقت مشغول به کار هستند، هم می‌توانند از حق سنوات استفاده کنند.
پرداخت نکردن حق ماموریت
حق ماموریت به افرادی تعلق می‌گیرد که به دستور کارفرمای خود برای انجام وظایف خارج از محل معمولی کاری اعزام می‌شوند و باید طبق فرمول‌های مشخص برای هر فرد به‌طور جداگانه محاسبه شود.
بنا بر تبصره ماده ۴۶ قانون کار، حق ماموریت زمانی تعلق می‌گیرد که کارگر بیشتر از ۵۰ کیلومتر از محل کار خود دور شود.
در این صورت، کارگر مستحق دریافت حق ماموریت است و مدت زمانی که در محل ماموریت حضور دارد، برای محاسبه این حق مهم است.
عدم پرداخت اضافه کاری
هر کارمند در طول هفته به طور معمول حدود ۴۴ ساعت کار را با تقسیم آن بر ۶ روز کاری انجام می‌دهد، که معادل حدود ۸ ساعت کار روزانه است.
این ساعات به عنوان حالت عادی کاری برای کارمندان در نظر گرفته می‌شود. اگر کارمند با درخواست کارفرما بیش از این مدت در محیط کار حضور داشته باشد، به عنوان اضافه کار محسوب می‌شود.
قانون کار در مورد اضافه کاری بر اساس ماده ۵۹ به این صورت تعریف شده است که اگر کارکنان موافق به انجام ساعات اضافه کاری باشند، آنها می‌توانند ۴۰% بیشتر از حقوق ساعتی معمولی را برای هر ساعت اضافه کاری دریافت کنند.
برای محاسبه دستمزد روزانه، حقوق ماهیانه به تعداد روزهای کاری تقسیم شده و سپس بر تعداد ساعات کار روزانه تقسیم می‌شود. در نهایت، مبلغ اضافه کاری بدست آمده با ۴۰% حقوق ساعتی جمع می‌شود.
بر اساس این ماده، اگر توافقی بین کارفرما و کارگر صورت گیرد و ۴۰% بیشتر از حقوق معمولی پرداخت شود، کارکنان می‌توانند بیشتر از حد معمول کار کنند و ساعات اضافه کاری به عنوان اضافه کاری در قانون کار در نظر گرفته می‌شود.
شکایت از کارفرما بابت پرداخت نکردن حقوق با وکیل اداره کار بنیاد وکلا
آیا شما یا یکی از نزدیکان‌تان با مشکل عدم دریافت حقوق و پرداخت نکردن آن توسط کارفرما مواجه هستید؟ گروه حقوقی بنیاد وکلا به عنوان معتبرترین مرکز حقوقی ایران در این زمینه تخصص و تجربه لازم را دارد تا شما را در هر مرحله از رسیدگی قانونی راهنمایی کند.
خدمات ما در حوزه اداره کار شامل:
- تحلیل دقیق پرونده‌های مربوط به شکایت از کارفرما توسط وکیل اداره کار
- نمایندگی قانونی در محاکم و فرآیندهای قضایی
- راهنمایی در خصوص اقدامات پیشگیرانه و حقوقی
اگر به دنبال طرح شکایت هستید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر مشاوره حقوقی دریافت کنید، وارد صفحه مشاوره حقوقی اداره کار شوید و از روش‌های آنلاین و تلفنی استفاده کنید.
