در این مقاله به بررسی نحوه شکایت در اداره کار و مراحل آیین دادرسی در این مرجع سخن خواهم گفت.
با مطالعه این مقاله اگر شما نیز قصد شکایت در اداره کار را دارید، می‌توانید با راهنمایی پیش رو گام به گام در مسیر احقاق حق خود پیش روید.
با من در ادامه این مقاله همراه باشید تا بررسی کاملی از نحوه شکایت در اداره کار را برایتان تکمیل کنم.
آشنایی با مقدمات شکایت در اداره کار
مفاهیم اولیه در قانون کار شامل مواردی همچون تاریخچه تصویب قانون کار در ایران، تعریف کارگر و کارفرما و تعریف کارگاه می‌شود. در این فصل قصد دارم به بررسی این مفاهیم بپردازم. با من همراه باشید.
قانون کار
تاریخچه قانون کار در ایران به سال ۱۳۲۵ برمی‌گردد. در این دوران، اولین قانون کار که ماحصل مبارزات سه اتحادیه کارگری در ایران بود، تاسیس شد. البته تصویب این قانون چالش‌ها و مشکلات زیادی پیش روی خود داشت. در سال ۱۳۳۷، دولت وقت این قانون را به خاطر درگیری‌های گسترده میان کارگران و پلیس در صنعت نفت، تصویب شده بود را با قانون جدید جایگزین کرد.
با پیروزی انقلاب اسلامی، گروه‌های کارگری، درخواست تغییر در قانون کار را داشتند. به همین دلیل از سال ۵۷ تا ۶۹ که قانون کار امروزی تصویب شد، هیچ قانونی در کشور وجود داشت. از آن زمان تاکنون، تغییراتی در این قانون لحاظ شده که بیشتر به نفع کارفرمایان بوده است. با این وجود، در حال حاضر این قانون ناظر بر روابط میان کارگر و کارفرما بوده و مقرراتی برای شکایت در اداره کار، تعیین کرده است.
کارگر کیست؟
ماده ۲ قانون کار تعریفی دقیق از مفهوم کارگر ارائه می‌دهد. به طور کلی، کارگر به فردی اطلاق می‌شود که برای یک کارفرما، بر اساس توافقی که بین طرفین برقرار شده است، فعالیتی را انجام می‌دهد و به جای آن از کارفرما حق الزحمه، مانند مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا که در توافق قرار گرفته است، دریافت می‌کند. این تعریف به طور کلی برای افرادی که به صورت پیمانکاری، تمام وقت یا پاره وقت، در محیط کاری فعالیت می‌کنند، به کار می‌رود.
بنابراین، هر فردی که به طور موقت یا دائمی به یک شرکت، سازمان یا فرد حقوقی دیگر متصل شده و برای آنها کار می‌کند، بر اساس شرایطی که در قرارداد کاری یا توافق دیگری تعیین شده است، به عنوان کارگر شناخته می‌شود. این افراد معمولا حقوق مربوط به کارگران را دریافت می‌کنند، که شامل حقوق پایه، مزایا، بیمه‌ها و دیگر امتیازات موجود در توافقنامه یا قانون مربوطه می‌شود.
کارفرما کیست؟
در ماده ۳ قانون کار تعریفی جامع از مفهوم کارفرما ارائه شده است. به طور خلاصه، کارفرما به هر فرد یا سازمان حقیقی یا حقوقی اشاره دارد که افرادی را به درخواست و با پرداخت حق الزحمه به آنها، برای انجام کارهای مختلف استخدام می‌کند. افرادی که مسئولیت مدیریت و نظارت بر کارگاه‌ها و فعالیت‌های آن را بر عهده دارند، نیز به عنوان کارفرما در نظر گرفته می‌شوند.
بنابراین، کارفرما مسئولیت تمام تعهدات و الزاماتی را که در قوانین مربوطه تعیین شده است، بر عهده دارد. این شامل رعایت حقوق کارگران، ارائه محیط کار ایمن و سالم، پرداخت حقوق و مزایا و اجرای سایر مفاد قانونی می‌شود. در واقع، کارفرما به عنوان مسئول اصلی در ارتباط با کارگران و اجرای مفاد قانون کار شناخته می‌شود.
کارگاه و محیط کار چیست؟
کارگاه به عنوان یکی از اصطلاحات کلیدی در قانون کار شناخته می‌شود و تعریف دقیقی از آن در ماده ۴ این قانون ارائه شده است. به طور ساده، کارگاه به هر محیطی اشاره دارد که کارگر به دعوت و درخواست کارفرما، وظیفه مشخصی را در آنجا انجام می‌دهد. این محیط‌ها می‌توانند شامل موسسات و واحدهای صنعتی، کشاورزی، معدنی، ساختمانی، ترابری، خدماتی، تجاری و تولیدی باشند.
در واقع، هر نقطه‌ای که بخشی از فرآیند تولید یا ارائه خدمات اساسی باشد، به عنوان یک قسمت از کارگاه محسوب می‌شود. این شامل تمامی تاسیسات و امکاناتی است که برای اجرای فعالیت‌های کاری لازم است، مانند نمازخانه، ناهارخوری، تعاونی، مهدکودک، درمانگاه، حمام، آموزشگاه و سایر اماکن و مراکز آموزشی که به هر دلیلی برای ارائه خدمات به کارگران و کارفرمایان ضروری است.
قرارداد کار
قرارداد استخدام یا قرارداد کار، یک توافق نامه بین دو طرف می‌باشد، که یکی از طرف‌ها به عنوان کارگر و دیگری یک یا چند نفر به عنوان کارفرما، برای انجام یک کار خاص و مشخص در مدت زمان معین، آن را منعقد می‌کنند. این قرارداد به عنوان یک توافق حقوقی مهم، حقوق و وظایف هر دو طرف را تعیین و تنظیم می‌کند و اساس ارتباط کاری بین آنها را تشکیل می‌دهد.
قرارداد کار، سندی مهم و ضروری است که برای اعتبار و مشروعیت حقوقی، باید با دقت و شفافیت تهیه شود. این فرم می‌بایست شامل تمامی جزئیات مهم مانند نوع کار، مدت زمان قرارداد، شرح دقیق وظایف، مبلغ حقوق و سایر شرایط مربوطه باشد.
با توجه به ماده ۷ فصل دوم قانون کار، قرارداد کارفرما و کارگر به هر توافقی کتبی یا شفاهی اشاره دارد که در این توافق، کارگر به مدت موقت یا غیرموقت به کارفرما خدمت ارائه می‌دهد و در مقابل این خدمات، حقوق مشخصی دریافت می‌کند. این قرارداد باید به شکلی واضح و شفاف تمامی شرایط و تفاصیل را توضیح دهد تا به عنوان یک اسناد قانونی معتبر شناخته شود و به مسائل قانونی پیشگیری کند. بنابراین قانون نه فقط قراردادهای کتبی، بلکه قراردادهای شفاهی میان طرفین را نیز به رسمیت شناخته است.
قانون همچنین شرایط مهمی برای قراردادهای تعیین می‌کند که اگر فاقد آن باشد، اعتبار قانونی نداشته و نمی‌توان به آن استناد کرد. این شرایط عبارتند از:
- مشروع بودن مورد قرارداد
- معین بودن موضوع قرارداد
- عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین برای انجام کار یا تصرف در اموال
همچنین می‌بایست موارد زیر در قرارداد ذکر گردد:
- نوع کاری که کارگر باید انجام دهد
- حقوق یا مزایا و لواحق آن
- ساعات کار، تعطیلی و مرخصی‌ها
- محل انجام کار
- تاریخ انعقاد و انقضای قرارداد
- مواردی که عرف و عادت شغل یا محل آن ایجاب می‌کند
- شرایط و نحوه فسخ قرارداد برای مواردی که مدت آن تعیین نشده است
دلایل طرح شکایت در اداره کار
آنچه در این بخش می‌خواهم به آن بپردازم، مهم‌ترین دلایلی است که می‌توان به خاطر آنها از کارفرما در اداره کار شکایت کرد. این دلایل شامل مواردی چون نبستن قرارداد، بیمه نکردن کارگر، بیگاری کشیدن، پرداخت نکردن حقوق و مزایا، عدم تخصیص مرخصی و تعطیلات می‌شود. همچنین مواردی که کارفرما می‌تواند از کارگر خود شکایت کند نیز در انتهای فصل ذکر می‌کنم.
دلایل شکایت از کارفرما
دلیل اصلی تصویب قانون کار، حمایت از حقوق و منافع کارگر بوده است. کارگران می‌توانند در صورت داشتن دلایل زیر، شکایت از کارفرما را به ثبت برسانند.
نبستن قرارداد
بسیاری از کارفرمایان به دلایل مختلف از انعقاد قرارداد با کارگران خودداری می‌کنند. این امر ممکن است به دلیل نیاز به کاهش هزینه‌ها، ایجاد ارتباطات موقتی، یا ترجیحات اداری و سازمانی باشد. با این حال، قانون کار بستن قرارداد با کارگر را الزامی می‌داند و کارگران حق قانونی برای انعقاد قرارداد دارند.
در صورتی که کارگر با این مشکل مواجه شود و کارفرما از انعقاد قرارداد با وی خودداری کند، او می‌تواند با ارائه مدارک و اسنادی از وضعیت کاری خود، اقدام به حفظ حقوق خود نماید. این مدارک می‌تواند شامل پرینت ورود و خروج به کارگاه، پرینت دریافت حقوق و نمونه‌هایی از کارهایی باشد که انجام داده است.
عدم پرداخت حقوق و مزایا بر اساس قانون کار
کارفرما موظف است مطابق با قوانین کاری حقوق و مزایای مشخصی را به کارگران خود پرداخت کند. این حقوق و مزایا شامل حقوق پایه، مزایای اضافی، بیمه‌ها، مرخصی‌ها و سایر مزایای مربوط به شرایط کاری است. اگر کارفرما کمتر از این مقدارها را به کارگران پرداخت کند، کارگران دارای حق قانونی هستند که از او شکایت نمایند.
این مسئله بسیار مهم است زیرا این موارد، حقوق اساسی کارگران را تضمین کرده و به ایجاد روابط کاری سالم و پایدار کمک می‌کند. عدم رعایت این حقوق می‌تواند منجر به نارضایتی‌ها، تنش‌ها و حتی اختلافات حقوقی بین کارفرما و کارگران شود.
عدم پرداخت حقوق به بهانه اخراج
در صورتی که کارگر به دلیل عدم انجام وظایف خود اخراج شود، کارفرما موظف است حقوق و مزایای آن را پرداخت کرده و نمی‌تواند به این بهانه از انجام تعهداتش سرباز زند.
اخراج کارگر به دلیل عدم انجام وظایف، ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، از جمله عدم توانایی در انجام وظایف، تضمین کیفیت کار، یا رعایت قوانین و مقررات شرکت. با این حال، حتی در صورت اخراج، کارفرما باید به تعهدات مالی خود نسبت به کارگر پایبند بماند.
بیمه نکردن
از دیگر وظایف کارفرما که قانون کار بر آن تاکید دارد، بیمه کردن کارگر است، حتی اگر کارگر مخالفت کند. این اقدام یک الزام قانونی بوده و رعایت آن ضروری است. عدم بیمه‌کردن کارگر توسط کارفرما معمولا به عنوان یک نقض قانون کاری تلقی می‌شود و می‌تواند منجر به مشکلات قانونی برای کارفرما شود.
در صورتی که کارفرما، کارگر خود را بیمه نکند، کارگر دارای حق قانونی است که از او شکایت کرده و از حقوق و مزایای خود استفاده کند. به علاوه، این اقدام می‌تواند منجر به جریمه‌ها و پیگیری‌های قانونی برای کارفرما شود، بنابراین رعایت این مسئله بسیار مهم بوده و توصیه می‌شود که کارفرماها آن را به دقت رعایت کنند.
افزایش ساعت کاری بدون رضایت کارگر
کارفرما تنها می‌تواند با رضایت کارگر ساعات کاری را افزایش دهد، اما مجموع این افزایش نباید از ۲۴ ساعت در طول هفته بیشتر شود. در صورتی که این مشکل پیش آید و ساعات کاری بیشتری برای کارگر تعیین شود، او می‌تواند از کارفرما شکایت کند.
با این حال، در برخی مشاغل خاص مانند کشاورزی، فشار کاری بیشتری وجود دارد و کارفرما مجاز است در برخی زمان‌های خاص، ساعات کاری را افزایش یا کاهش دهد و کارگر حق شکایت ندارد.
با توجه به قانون کار، ساعات کاری روزانه برای مشاغل سخت حداکثر ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته می‌باشد. اما این میزان می‌تواند با مذاکره با کارفرما تغییر یابد و برای شروع و پایان ساعات کاری در روز، توافقی بین کارفرما و کارگر انجام شود.
نداشتن مرخصی و تعطیلات
قانون کار به کارگر این امکان را می‌دهد که یک روز در هفته را به عنوان روز تعطیل انتخاب کند. اگر کارفرما تصمیم به کار کردن کارگر در این روز داشته باشد، باید به او ۴۰ درصد اضافه کاری برای هر ساعت کار در آن روز پرداخت کند. در صورتی که کارفرما این اقدام را انجام ندهد، کارگر می‌تواند از او شکایت کند. همچنین، کارگران مشاغل سخت تعطیلات جداگانه‌ای را نیز به عنوان تعطیلات تابستانی دریافت می‌کنند که کارفرما موظف است آن را رعایت کند.
مرخصی نیز از دیگر حقوق کارگران است که قانون به آنها داده است. هر کارگر می‌تواند سالانه به اندازه ۱ ماه مرخصی استحقاقی داشته باشد. در صورتی که کارگر کمتر از یک سال در شرکت کار کند، تعداد روزهای مرخصی او براساس زمان حضور و میزان کارش محاسبه خواهد شد. این اقدامات همگی به منظور حفظ حقوق کارگران و ایجاد شرایط کاری منصفانه و سالم برای آنها انجام می‌شود.
شکایت کارفرما از کارگر
شاید عده‌ای گمان کنند که فقط کارگران می‌توانند از کارفرما در اداره کار شکایت کنند، اما چنین نیست و کارفرما می‌تواند در صورت وجود شرایط زیر، از کارگر خود در اداره کار و بر اساس قانون کار شکایت نماید. این دلایل عبارتند از:
استعفا بدون اطلاع به کارفرما
بر اساس تبصره ماده ۲۱ قانون کار، اگر کارگر قصد استعفا داشته باشد، باید آن را صورت کتبی و حداقل ۳۰ روز قبل به کارفرما تحویل دهد و در این مدت هم باید مشغول به کار باشد. اگر کارگر این قانون را رعایت نکند، می‌توان از او شکایت کرد.
فسخ قرارداد
کارگر نمی‌تواند به صورت یک‌طرفه و بدون اطلاع کارفرما، قرارداد را فسخ کند. بر اساس ماده ۲۵۴ قانون کار، این قرارداد برای مدت معین یا کار مشخص است که کارگر باید حتما آن را رعایت کند. در غیر این صورت می‌توان از او شکایت کرد.
قصور در انجام کار
کارگر باید تمامی وظایف قید شده در قرارداد را به صورت کامل انجام دهد. اگر او در کارهایش قصور کرده و علی رغم تذکرات کتبی کارفرما، آیین‌نامه‌های انضباطی را نقض کرد، کارفرما می‌تواند با مراجعه به اداره کار، از او شکایت کند.
ثبت شکایت در اداره کار
ثبت شکایت در اداره کار را می‌توانید به دو شیوه حضوری و غیرحضوری و آنلاین انجام دهید. در این فصل به چگونگی ثبت شکایت و روشه‌ای آن، همچنین مدارک لازم برای شکایت و مهلت زمانی شکایت از کارفرما می‌پردازم. با من همراه باشید.
ثبت شکایت در سایت اداره کار
برای شکایت از کارفرما در اداره کار، ابتدا باید در سامانه جامع روابط کار به آدرس prkar.mcls.gov.ir ثبت نام کنید. برای این کار، شما نیاز به پرداخت مبلغ احراز هویت و داشتن کارت ملی و شماره همراه به نام خود دارید. امکان ثبت نام از طریق دفاتر پیشخوان دولت نیز وجود دارد.
بعد از ثبت نام و احراز هویت، یک نام کاربری و رمز عبور به شما ارائه خواهد شد که با آن می‌توانید وارد سامانه شوید و شکایت خود را ثبت کنید.
در مرحله بعد ابتدا باید به بخش «پنجره خدمات» در سامانه مراجعه کنید. سپس از پوشه اداره کل روابط کار، گزینه “ثبت دادخواست بدوی” را انتخاب کرده و شکایت خود را درباره هر موضوعی که نیاز دارید، ثبت کنید.
پس از ثبت دادخواست، پیامک‌های اطلاع رسانی به هر دو طرف یعنی کارگر و کارفرما و دعوتنامه‌ای برای حضور در جلسه رسیدگی به موضوع، ارسال می‌گردد. برای مشاهده زمان رسیدگی به امور و جلسات تعیین شده، هر دو طرف می‌توانند به سامانه جامع روابط کار مراجعه کنند و اطلاعات مربوطه را مشاهده نمایند.
شکایت به صورت حضوری
اولین مرحله برای شکایت حضوری، مراجعه به شعبه بیمه‌گذار تامین اجتماعی است. اینجا شما می‌توانید اطلاعات مربوط به بیمه‌ها و حقوق کاری خود را کسب کنید. سپس، از طریق همین شعبه می‌توانید اداره کار و امور اجتماعی محلی را که در ارتباط مستقیم با مرکز بیمه تامین اجتماعی است، پیدا کنید. این اداره می‌تواند به شما در فرآیندهای مربوط به حقوق کاری و مسائل مرتبط با کارگران کمک کرده و به شما راهنمایی لازم را ارائه دهد.
در مرحله دوم، با مراجعه به اداره کار مربوطه، می‌توانید یک نامه از واحد ارجاع برای شعبه بیمه‌گذارتان دریافت کنید. این نامه برای ارائه شکایت‌ها و انجام مراحل حقوقی مرتبط با بیمه مهم است. اطلاعات و مستندات مربوطه را با دقت در نامه درج کرده و از اهمیت این مرحله برای حل مسائل و رسیدن به راه‌حل‌های مناسب غافل نشوید.
سپس نامه را به کارگزار بیمه تامین اجتماعی‌تان تحویل داده و از وی سوابق بیمه خود را درخواست نمایید. این سوابق می‌تواند شامل جزئیات مربوط به سابقه بیمه‌ای شما، شامل مدت زمان بیمه‌نامه، مبلغ پرداختی و سایر موارد مرتبط با وضعیت بیمه‌ای شما باشد.
بعد از دریافت این موارد، سوابق بیمه را به اداره کار و واحد ارجاع ببرید. در این مرحله، فرم‌های دادخوداست مربوطه را از اداره کار دریافت کرده و اطلاعات شخصی، محل کار و دلایل تنظیم دادخواست را پر کنید. سپس در پایین همین برگه، شرح دادخواست خود را نوشته و اطلاعات را به دقت و دقیقه وارد کنید تا فرآیند مربوطه به درستی پیش برود.
مدارک لازم برای شکایت
برای ثبت شکایت از کارفرما باید مدارک زیر را به همراه داشته باشید:
- کپی کامل از مدارک شناسایی شامل کارت ملی و شناسنامه
- فرم دادخواست کامل شده
- اصل و کپی کارت پایان خدمت و یا معافیت از سربازی برای آقایان
- پرینت مربوط به سوابق بیمه
- پرینت وازیر حقوق در صورت موجود بودن
- کپی قرارداد کاری و فیش حقوقی
- مدارک مبنی بر میزان سابقه کار
مهلت زمان شکایت از کارفرما
قانون، زمان مشخصی برای شکایت کارگر از کارفرما تعیین نکرده و این امر مستلزم مرور زمان نخواهد بود. به در واقع کارگر می‌تواند در هر زمانی که بخواهد از کارفرمای خود شکایت کند. با این حال، بهتر است که هر چه زودتر شکایت خود را ثبت کنید تا از از دست رفتن اطلاعات و مدارک مربوطه جلوگیری شود.
فراموش نکنید که در برخی موارد خاص، مهلت‌هایی برای شکایت در نظر گرفته شده که باید رعایت کنید. زیرا احتمال دارد دیگر نتوانید حق و حقوقتان را دریافت کنید.
این موارد به شرح زیر است:
- اخراج غیرقانونی ۳۰ روز
- تغییر در شرایط قرارداد کار ۱۵ روز
- پرداخت نکردن حق بیمه، ۱۰ سال
- پرداخت نکردن حقوق، ۵ سال
نحوه شکایت در اداره کار
قانون آیین دادرسی کار،در تاریخ ۱۵/۴/۱۳۹۲ با ۱۱۶ ماده به تصویب رسیده است. در این قانون روند شکایت در اداره کار به صورت مفصل توضیح داده شده است. در این بخش که مهم‌ترین فصل از مقاله است، قصد دارم تمامی موارد مربوط به آیین دادرسی کار، مانند طرح دادخواست در اداره کار، ابلاغیه، فرآیند رسیدگی در جلسات مختلف اداره کار، ایرادات رسیدگی، صدور رای و در نهایت برخی نکات قانونی که باید مدنظر قرار گیرند را بیان کنم. با من همراه باشید.
۱. طرح دادخواست در اداره کار
اولین مرحله برای رسیدگی به شکایت در اداره کار، تسلیم دادخواست از طرف کارگر، کارفرما یا قائم مقام و یا نمایندگان آنها است. هر دادخواستی چه توسط شما یا وکیل شما تنظیم شود باید حتما شرایط زیر را داشته باشد:
- دادخواست باید بر روی برگه‌های مخصوص نوشته شده باشد.
- دادخواست باید به زبان فارسی بوده و قواعد نگارشی و ویرایشی در آن رعایت شده باشد.
- نام، نام خانوادگی، نام پدر، سال تولد، کد ملی و اقامتگاه خواهان باید قید شود. اگر خواهان کارگر است، می‌بایست نوع شغل و میزان سابقه کارش در کارگاه هم ذکر شود.
- نام، نام خانوادگی و اقامتگاه خوانده نیز باید ذکر شود. چنانچه خوانده کارفرما باشد، به شرط دایر بودن کارگاه، اقامتگاه قانونی او محسوب می‌شود.
- شرح دقیقی از خواسته باید در آن ذکر شود.
- دادخواست باید امضا و اثر انگشت دادخواست دهنده را دارا باشد.
- اگر خواهان یا خوانده، شخص حقوقی هستند، می‌بایست نام اقامتگاه شخص حقوقی هم ذکر شود.
- در صورتی که دادخواست توسط نماینده خواهان تسلیم گردد، لازم است نام، نام خانوادگی، نام پدر، سال تولد، شناسه ملی و نشانی اقامتگاه نماینده در دادخواست قید و سند مثبت نمایندگی وی نیز به دادخواست پیوست گردد.
- دادخواست و پیوست‌های آن باید به تعداد خوانده دعوا به همراه یک نسخه اضافی چاپ شود.
توجه داشته باشید که اگر دادخواست این شرایط را نداشته باشد، به آن ترتیب اثر داده نخواهد شد. اگر موضوع خواسته فوری باشد، خارج از نوبت به آن رسیدگی خواهد شد. در غیر این صورت معمولا بعد از ابلاغ و به فاصله بیشتر از سه روز، جلسه برگزار خواهد شد.
۲. ارسال ابلاغیه
بعد از ثبت درخواست و تعیین وقت رسیدگی، یک ابلاغیه به صورت کتبی یا آنلاین برای طرفین فرستاده می‌شود. ابلاغیه معمولا حاوی موارد زیر است:
- مشخصات طرفین دعوا
- خواسته دعوا
- تاریخ و ساعت تشکیل جلسه
- نشانی محل حضور و نام مرجع حل اختلاف.
این ابلاغیه در سه نسخه چاپ شده و یکی از آنها در بایگانی می‌ماند. همچنین ابلاغیه حداکثر دو روز از تاریخ تحویل اوراق، به خوانده داده می‌شود.
۳. رسیدگی به شکایت در اداره کار
رسیدگی به شکایت شما در اداره کار، معمولا طی سه مرحله انجام می‌شود. هربار که رای صادر شده، می‌توانید با آن اعتراض کنید تا نهایتا رای نهایی صادر شود. فرآیند رسیدگی به شکایت در اداره کار به نحو زیر است:
در اولین مرحله از فرآیند رسیدگی، اداره کار یک نامه به عنوان نامه سازش به شما داده و از شما می‌خواهد که این نامه را به کارفرما تحویل داده و با هم در جلسه سازش شرکت کنید. این جلسات معمولا به مدت دو هفته ادامه پیدا می‌کنند و مسئولان اداره کار نیز در این جلسات حضور دارند و در جریان مسائل قرار می‌گیرند.
در این جلسات، تمایل به حل و فصل مسائل از طریق مذاکره و توافقات مشترک بین طرفین انجام شده و از آنها خواسته می‌شود که مشکلات را با صلح و سازش حل کنند. اگر یکی از آنها یا هر دو، این روش را قبول نکرد، پرونده وارد مرحله بعدی می‌شود.
دو هفته بعد بعد از پایان جلسات سازش، جلسات تشخیصی برگزار می‌شوند. در این مدت، نامه تشخیص به کارگر و کارفرما ابلاغ شده و در جلسه تشخیص، رای کارشناسان جلسه سازش به طرفین خوانده می‌شود. اگر یکی از طرفین اعتراض کرده و به توافق نرسیده باشند، پرونده به جلسه حل اختلاف منتقل می‌شود. این جلسات با حضور هر سه نفر اعضا تشکیل شده و ریاست جلسه با نماینده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و تصمیمات با اکثریت آرا اتخاذ خواهد شد.
جلسه حل اختلاف به عنوان آخرین مرحله از روند رسیدگی به شکایت در اداره کار برگزار می‌شود. در این جلسه، طرفین موظفند با ارائه مدارک و اسناد مربوطه، در جلسه حضور یافته و موارد خود را توضیح دهند. در این جلسه، پس از بررسی مستندات و شنیدن دفاع طرفین، رای نهایی توسط هیئت حل اختلاف صادر می‌شود که برای هر دو نفر الزام آور است و باید آن را اجرا کنند.
جلسه هیات اختلاف با حضور حداقل ۷ نفر از اعضا رسمیت پیدا می‌کند. برای دریافت رای موافق نیز باید ۵ نفر از حاضرین در جلسه، نظر موافق داشته باشند.
منظور از ایرادهای رسیدگی، مواردی است که می‌تواند باعث پایان یافتن دعوا و رد دادخواست از سوی خوانده در مرجع رسیدگی کننده باشد. این ایرادات شامل موارد زیر می‌شود:
- زمانی که مرجع رسیدگی کننده صلاحیت ذاتی و محلی برای ورود نداشته باشد.
- دعوا قبلا بین همان اشخاص در همان مرجع یا مانند آن اقامه شده و تحت رسیدگی است. یا اگر دقیقا همان نیست با ادعای خواهان مرتبط باشد.
- خواهان اهلیت قانونی اقامه دعوا را نداشته باشد.
- دعوا ارتباطی با خوانده نداشته باشد.
- قبلا همین دعوا رسیدگی شده و رای آن نیز صادر شده باشد.
- دعوا قانونی، مشروع و قطعی نباشد. بلکه بر اساس ظن و گمان باشد.
- خواهان ذینفع در دعوا نباشد.
ایرادات باید حتما در اولین جلسه دادرسی و قبل از اتمام مذاکرات بیان شود تا به آن رسیدگی شود. اگر مرجع رسیدگی کننده ایرادات را وارد نداند، که به پرونده رسیدگی می‌کند. اما اگر آنها را صحیح دانست، پرونده را به مرجع دیگری می‌فرستند.
در موارد زیر، اعضای مرجع رسیدگی کننده، اجازه حضور در جلسه و مشارکت در آن را ندارند و می‌توانند دعوا را رد کنند:
- زمانی که همسر یا فرزند یا خود شخص، ذینفع در دعوا بوده و یا نماینده یکی از طرفین است.
- اگر شخص مرجع یا همسر او با یکی از اصحات دعوا، خویشاوندی نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه داشته باشد.
- زمانی بین عضو مرجع، همسر یا فرزند او، دعوای حقوقی یا کیفری در جریان است یا قبل بوده باشد.
- اگر عضو مرجع در همان پرونده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس حضور داشته است.
ادله اثبات دعوا در مراجع عبارتند از اقرار، اسناد و امارات. شهادت شاهدان هم می‌تواند به عنوان اماره مورد قبول واقع شود. خواهان باید رونوشت اسناد و مدارک خود را ضمیمه دادخواست کند.
رسیدگی به مدارک و مستندات مطرح شده و تشخص اعتبار آنها و تاثیرشان در اثبات دعوا با مرجع رسیدگی کننده است.
ارائه دلایل و مدارک دال بر وجود رابطه کار فیمابین طرفین و میزان مزد و مزایای بالاتر از حداقل قانونی و میزان سابقه کار در کارگاه به عهده کارگر و ارائه دلایل و مدارک بر تأدیه حقوق مذکور و یا عدم شمول مقررات قانون کار به رابطه طرفین به عهده کارفرماست.
مرجع رسیدگی کننده همچنین می‌تواند قرار تحقیق محلی را صادر کند. قرار تحقیق باید حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ صدور، انجام شود. پرداخت هزینه کارشناسی به عهده خواهان است و اگر این هزینه را پرداخت نکنند، تحقیق انجام نمی‌شود. در صورتی که رای به نفع خواهان صادر شود، مرجع رسیدگی کننده خوانده را مکلف به پرداخت می‌کند.
۴. صدور رای
زمانی که مرجع رسیدگی کننده، هر زمان که آماده بود؛ رای را صادر می‌کند. بعد از خاتمه رسیدگی، مرجع در همان جلسه یا ظرف حداکثر یک هفته بعد، رای را صادر خواهد کرد. مرجع رسیدگی کننده، مجاز به تغییر رای نیست، مگر اینکه اشتباهی در متن رای وجود داشته باشد.
این رای بعد از امضا اعضای، به شکل دادنامه درآمده و در سه نسخه صادر می‌شود. یکی از آنها بایگانی شده و نسخه دیگر به طرفین ابلاغ می‌شود.
نکات قانونی برای شکایت در اداره کار
قانون آیین دادرسی اداره کار، قوانینی را برای شکایت در اداره کار بیان کرده که به شرح زیر است:
- خواهان برای اقامه دعوا باید به همان اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه کند که آخرین کارگاه در آنجا واقع شده است.
- اگر کارفرما دارای کارگاه‌های متعددی باشد، ملاک برای اقامه دعوا، آخرین کارگاه است. اگر محل کار معلوم نباشد، محل دریافت مزد، معیار خواهد بود. اما اگر محل دریافت مزد هم مشخص نباشد، همان محلی که قرارداد میان آنها منعقد شده، صلاحیت رسیدگی به شکایت را دارد. اگر این محل هم نامشخص باشد، در نهایت محل اقامت خوانده، ملاک تقدیم دادخواست است.
- اگر دو طرف دعوا ایرانی بوده اما کارگاه در خارج از کشور باشد، اما مقررات کشور محل کارگاه مورد توافق طرفین نباشد، آنها تابع مقررات ایران بوده و محل اقامت خوانده، صلاحیت رسیدگی به شکایت را دارد.
- هر کدام از طرفین دعوا می‌توانند یک نماینده تام الاختیار انتخاب و معرفی کنند. این نماینده، همه اختیارات اصیل در دعوا را دارد.
- هیچ شخص حقیقی یا حقوقی نمی‌تواند رای مراجع حل اختلاف کار را تغییر داده یا از اجرای آن جلوگیری نماید، مگر اینکه مرجع بالاتری که در قانون ذکر شده، حکم به بطلان رای بدهد.
- طرفین دعوا باید حتما در جلسه رسیدگی حضور داشته با نماینده معرفی کنند یا لایحه ارسال نمایند. البته اگر حضور آنها الزامی باشد، در ابلاغیه ذکر خواهد شد.
- در صورت عدم حضور خواهان یا خوانده، جلسه برگزار شده و رای صادر می‌شود. اما اگر خواهان در جلسه حاضر نشده و مرجع نیز نتواند بدون توضیحات او رای را صادر کند، دادخواست باطل می‌شود.
- در صوتی که حضور یکی از طرفین در جلسات لازم باشد و او حاضر نشود، مرجع رسیدگی می‌توانند جلسه دیگری را تعیین کند.
- طرفین باید اظهارات خود را امضا کنند. اگر یکی از آنها از این کار خودداری کرد، باید در صورت جلسه قید شود.
- در مواردی که صحبت‌های طرفین در حکم اقرار باشد یا اینکه یکی از طرفین بخواهد از صحبت‌های دیگری استفاده کند، باید حتما عین اظهارات نوشته شود.
- خواهان می‌تواند قبل از اتمام جلسه رسیدگی، خواسته خود را کم کند یا تغیر دهد. اما برای افزایش خواسته باید تا پایان جلسه رسیدگی صبر نماید.
- اگر خواهان خواسته خود را تغییر یا افزایش دهد، خوانده می‌تواند از او تقاضای مدرک نماید. در این صورت جلسه باید تجدید شود.
- خواهان می‌تواند تا قبل از صادر شدن رای، دعوای خود را مسترد کرده و درخواست ابطال دادخواست را بدهد.
- اگر مرجع رسیدگی کننده اخراج کارگر را غیرقانونی بداند، برای حق السعی معوقه کارگر از تاریخ اخراج تا زمان صدور حکم نیز تصمیم‌گیری می‌کند.
- بین طرفین دعوا همزمان دعوای کیفری مرتبطی با دعوای مطروحه در مرجع حل اختلاف، در مرجع دیگری مورد رسیدگی باشد که نتیجه آن به تشخیص مرجع رسیدگی کننده مؤثر در رأی باشد، صدور رأی موکول به تعیین تکلیف دعوای کیفری خواهد بود.
- طرفین می‌توانند در هر مرحلهای از دعوا با هم سازش کنند. البته رعایت قواعد آمره در این رابطه مهم است.
شکایت در اداره کار با بنیاد وکلا
قانون اداره کار در سال ۱۳۶۹ تصویب شده و از آن زمان تاکنون، ناظر بر روابط بین کارگر و کارفرما است. در این قانون همچنین کارگر، کارفرما، محیط کار، قراردادهای کاری و شرایط آن نیز به صورت کامل تبیین شده است. گاهی ممکن است مشکلاتی میان کارگر و کارفرما به وجود بیاید که می‌توانند بر اساس قوانین موجود، شکایت خود را در اداره کار ثبت کنند.
اداره کار در چندین مرحله به دادخواست مطرح شده از سوی کارگر یا کارفرما رسیدگی کرده و حکم نهایی را صادر می‌کند. این رای قابل اعتراض است. قانون کار همچنین در آیین دادرسی کار، موارد متعددی را در زمینه طرح دادخواست، نوع رسیدگی و مواردی که کارگر یا کارفرما باید رعایت کنند را ذکر کرده است. بنابراین هنگام طرح شکایت، باید این موارد را درنظر گرفته و دادخواست را با توجه به آنها تنظیم کرد.
بنیاد وکلا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی اداره کار در حوزه شکایت‌های مربوط به اداره کار، به کارگران و کارکنان کمک می‌کند تا از حقوق خود آگاه شوند و در مواجهه با مشکلات اداری و اختلافات ناشی از شرایط کاری، راهکارهای حقوقی مؤثری دریافت نمایند. تیم متخصص این مجموعه با بررسی دقیق پرونده و مستندات مربوطه، به تحلیل شرایط و ارائه راهنمایی‌های عملی در خصوص چگونگی تنظیم شکایت و پیگیری مراحل قانونی در مراجع مربوطه می‌پردازد. این خدمات مشاوره حقوقی، زمینه‌ساز اتخاذ تصمیمات آگاهانه و مؤثر در حل و فصل اختلافات کاری بوده و از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری می‌کند.
علاوه بر مشاوره، بنیاد وکلا در ارائه نمایندگی حقوقی در اداره کار نیز فعالیت گسترده‌ای دارد. وکیل اداره کار این مجموعه با حضور در جلسات داوری و جلسات رسیدگی اداری، از طرف موکلین دفاع کرده و با تنظیم دقیق اسناد و مدارک قانونی، سعی در رسیدن به توافقات منصفانه و تضمین اجرای حقوق کارگران دارند. این رویکرد حرفه‌ای و پیگیری مستمر، نقش بسزایی در حل اختلافات اداری و تأمین حقوق قانونی افراد در محیط کار ایفا می‌کند.
