بعد از اینکه داوران به درخواست ذی نفع به موضوع رسیدگی کردند و در راستای رسیدگی و احقاق حق همه ابزارهای قانونی را به کار بردند و نتیجه نهایی رسیدند در این صورت باید رای صادر بکنند.
رای داوران بر اساس رای اکثریت خواهد بود، مگر این که بین طرفین معیار دیگری مقرر شده باشد که در این صورت بر مبنای توافق طرفین اقدام خواهد شد.
بر اساس ماده ۴۸۲ قانون آیین دادرسی مدنی: رای داوران باید به صورت موجد و مدلل بوده و مخالف قوانین موجه حق نباشد؛ یعنی همانطوری که در دادگاه ها گفته شد و دادگاه ها مکلف بودند عمل بکنند داور هم باید رای خودش را موجه و مدلل و با استدلال صادر بکند.
در رای داور باید خلاصه ایی از ادعاهای طرفین، جهاتی که موجب مستحق دانستن یکی از طرفین است، ادله و خواست طرفین قید شود، اما نیاز نیست که مستند به مواد قانونی باشد و آن‌ها نیاید مکلف دانست که مستندات قانونی را هم ارائه بکنند اما دلیل حقانیت یکی از طرفین را و دلیل ذی حق دانستن یکی از طرفین را حتما باید قید بکنند.
موضوع داوری، نام و مشخصات اصحاب دعوا و وکلای آن ها هم باید در رای داور قید شود. رای داور باید با ذکر تاریخ و مشخصات خود داوران و امضای داوران باشد.
بعد از اینکه رای داور با این مشخصات صادر شد نوبت به ابلاغ رای داور می‌رسد.
در خصوص نحوه ابلاغ رای داور ماده ۴۸۵ قانون آیین دادرسی مدنی دو مکانیزم را مقرر داشته است:
- الف- مکانیزم توافقی: چنانچه طرفین در خصوص نحوه ابلاغ رای داور شیوه خاصی را پیش بینی کرده باشند، ابلاغ به همان روش صورت می‌گیرد.
- ب- در غیر این صورت: داور مکلف است رای خود را برای ابلاغ به دفتر دادگاهی که دعوا را به داوری ارجاع داده یا دفتر دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، تسلیم کند و ابلاغ رای داور از طریق دفتر دادگاه است.
آثار رای داور
وقتی رای داور صادر شد اثاری هم با خود به همراه دارد:
- رای داور نه تنها نسبت به طرفین داوری بلکه نسبت به قائم مقام آن ها هم موثر است، اما نسبت به اشخاص ثالث تاثیری ندارد، اما رای داور مثل رای دادگاه اثر نسبی دارد و چنانچه با حقوق اشخاص ثالث در تعارض باشد، می‌تواند با اعتراض ثالث مواجه شود.
- داور با صدور رای از رسیدگی فارغ خواهد شد اما پس از صدور رای حق تغییر آن را ندارد.
آیا رایی که در داوری صادر شده قابلیت طرح مجدد را خواهد داشت؟
چیزی که برای اعتبار امر قضاوت شده مطرح است اینست که قدر متیقن برای احکام دادگاه ها این ویژه ای شناخته شده و گفته شده و برای غیر حکمی که در دادگاه صادر می‌شود این اعتبار وجود ندارد.
در نتیجه باید پذیرفت که رای داور از اعتبار امر قضاوت شده برخوردار نیست اما نکته‌ای که قابل ذکر است اینست که ویژگی اعتبار مختومه برای رای داور هم وجود دارد؛ زیرا اگر بپذیریم رای واحد از اعتبار امر مختومه برخوردار نیست در نتیجه عمل داوری عملی بیهوده خواهد بود.
اگر از دادگاه به داوری ارجاع شده است عمل لغو و بیهوده‌ای بود و عمل داوران هم بیهوده است و اگر هم توسط طرفین انتخاب شدند اقدام داوران، اقدام بیهوده است.
در نتیجه برای جلوگیری از بیهودگی عمل داوران باید پذیرفت دعوایی که در مرحله داوری رسیدگی شده و در خصوص آن رای صادر شده قابلیت طرح مجدد را نخواهد داشت. این نکته‌ای است که وکیل داوری نیز به شما خاطرنشان می‌کند.
قابلیت شکایت نسبت به صدور رای
در خصوص قابلیت شکایت نسبت به رای داور قانون گذار در بعضی از مواد به داوری از واژه اعتراض به رای داور استفاده کرده؛ مثلا در ماده ۴۹۱ و ۴۹۳ از واژه اعتراض استفاده کرده و در بعضی از مواد از عبارت درخواست صدور حکم به بطلان رای داور استفاده کرده و در بعضی از موارد هم از عبارت درخواست ابطال رای داور استفاده کرده است.
اما قانون گذار در بیان واژه های متفاوت، انگیزه های متفاوت نداشته و در همه آن‌ها منظور قانون گذار این است که نسبت به رای داور شکایت شود.
طبیعی است که این شکایت شکایتی نیست که در دادگاه‌ها مطرح بود از قبیل واخواهی، تجدید نظر، فرجام و اعاده دادرسی اما شکایت از رای داور بردن اعتراض نسبت به رای داور یا نحوه عمل داور در دادگاه است، اما اینکه در چه مواردی رای داور قابل شکایت هست به عبارت دیگر جهات شکایت محکوم علیه نسبت به رای داور بر اساس ماده ۴۸۹ چه مواردی می‌تواند باشد.
جهات شکایت محکوم علیه نسبت به رای داور بر اساس ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی به هفت مورد اشاره شده است:
- رای داور مخالف با قوانین موجد حق باشد؛ یعنی رای داور نباید حقوق قانونی مکتسبه افراد را نادیده بگیرد، در غیر اینصورت از عوامل بطلان رای داور خواهد بود.
- رای داوران از محدوده موضوع داوری خارج گردند باعث بطلان رای داور است؛ یعنی رایی که صادر شده در خصوص موضوع داوری نبوده است، همانطوریکه گفته شد داوران صرفا در محدوده موضوع داوری که در موافقت نامه داوری تعیین شده و به آن اشاره شده حق دارند رسیدگی بکنند، اگر از این محدوده خارج شوند و نسبت به موضوع رسیدگی کنند که موضوع ارجاع به داوری نبوده باعث بطلان رای داور خواهد بود.
- داوران خارج از حدود اختیارات خود رای صادر کرده باشند و خارج از صلاحیت داوران است؛ مثلا رسیدگی به دعوا راجع به ورشکستگی، اصل نکاح، فسخ نکاح، طلاق و نسب خارج از حدود اختیارات داوران است، در این صورت ذینفع می‌تواند بطلان رای داور را بخواهد.
- رای داور بعد از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد. داوران باید در مدت داوری تصمیم خودشان را اتخاذ بکنند و رای بدهند نه تنها داوران ماموریت شان از حیث طرفین اختلاف محدود است بلکه از حیث مدت نیز محدود هستند باید در مدت قانونی رای بدهند اگر خارج از مدت قانونی رای بدهند، بر اساس بند (۴) ماده ۴۸۹ رای آن‌ها باطل خواهد بود.
- رای داور با مندرجات دفتر املاك یا دفتر اسناد رسمی مغایرت داشته باشد. داوران زمانی می‌توانند رسیدگی بکنند ورای صادر بکنند که صلاحیت داوری را داشته باشند و ممنوعیت از داوری نداشته باشند، اگر داوری توسط داورانی صادر شده و انجام شده که خواه به صورت ممنوعیت مطلق و خواه بصورت ممنوعیت نسبی ممنوع از داوری بودند در این صورت رای داوران غیر مجاز و ممنوع از دخالت در داوری باطل خواهد بود.
- داوران رای داوری مجاز نبوده و ممنوع از داوری باشند.
- موافقت نامه داوری که مبنای عمل داوران بوده بی اعتبار باشد. چنانچه موافقت نامه داوری بر اساس رای دادگاه باطل اعلام شود، نمی‌تواند مبنای رسیدگی داوران قرار گیرد و در نتیجه داورانی که بر مبنایی قرارداد داوری باطل عمل کرده باشند رای آن‌ها و تصمیم آن‌ها باطل خواهد بود.
مهلت شکایت از آراء داوری بر اساس تبصره ماده ۴۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی: برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه و برای اشخاص مقیم ایران بر اساس ماده ۴۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی ۲۰ روز است.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی داوری به بنیاد وکلا مراجعه کنید.
