ممکن است در جریان رسیدگی به یک دعوا بعضی ایرادها وجود داشته باشد که دادگاه با استناد به آن‌ها بدون آن که وارد رسیدگی به ماهیت شود، دعوا را رد کند؛ در چنین حالتی دادگاه به ادعاهای دو طرف رسیدگی نمی‌کند بلکه چون دعوا از نظر شکلی ایراد دارد از ورود به ماهیت خودداری می‌کند. به این ایرادها اصطلاحا «ایرادات دادرسی» می‌گویند. ضمن آن که می‌توانید در این زمینه از وکیل آنلاین نیز راهنمایی دریافت کنید.
ایرادات دادرسی باید در چه زمانی مطرح شوند؟
زمان طرح همه ایرادات تا پایان اولین جلسه دادرسی است، مگر این که آن ایراد به گونه‌ای باشد که ممکن باشد بعد از جلسه اول هم حادث شود. مانند ایراد رد دادرس که ممکن است دادرس در اثنای رسیدگی با موارد رد مواجه شود.
مثلا در طول مدت رسیدگی با یکی از اصحاب دعوا خویشاوندی سببی پیدا کند. یا این که صلاحیت ذاتی دادگاه عوض شود. در این صورت می‌توان بعد از این که علت ایراد حادث شد، در اولین جلسه بعد از آن ایراد را مطرح کرد.
اما سایر موارد یعنی در جایی که علت ایراد و سبب ایراد وجود داشته و می‌شود در اولین جلسه دادرسی به آن ایراد کرد خوانده یا در بعضی موارد خواهان مکلف است که تا پایان اولین جلسه دادرسی ایراد خود را مطرح کند.
بنابراین ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید مگر اینكه سبب ایراد متعاقبا حادث شود.
ضمانت اجرای طرح ایرادات تا پایان جلسه اول دادرسی
اگر خوانده ایراد را در زمان مقرر مطرح نکرد و در سایر مقاطع دادرسی اقدام به طرح ایراد کرد تکلیف دادگاه چیست؟
اگر ایراد تا پایان جلسه اول دادرسی مطرح نشود، دادگاه مکلف نیست جدا از ماهیت دعوا نسبت به آن رای صادر کند. در واقع ممکن است نسبت به ایراد اظهارنظر مستقل بکند یا این که اظهارنظر را بگذارد برای زمانی که به ماهیت دعوا رسیدگی می‌کند.
ضمانت اجرایی که این ماده را برای عدم طرح ایرادات در نظر گرفته است، تنها شامل ایراداتی است که از قواعد مخیره هستند از اختیارات خوانده دعوا هستند که ایراد بکنند یا ایراد نکنند.
هر گاه ایرادات تا پایان جلسه اول دادرسی توسط طرفین یا وکیل آن‌ها اعلام نشده باشد دادگاه مكلف نیست جدا از ماهیت دعوا نسبت به آن رای دهد. اگر ایراد از ایراداتی باشد که از قواعد آمره هستند، مانند ایراد صلاحیت ذاتی دادگاه، این ایراد در هر زمانی که طر ح شود باید مورد بررسی و توجه دادگاه قرار بگیرد.
این ایرادات حتی اگر مطرح هم نشوند ولی دادگاه به وجود آن‌ها پی ببرد، مکلف است در هر زمانی آن ها را بررسی کند.
اگر هم توسط اصحاب دعوا مطرح می‌شوند صرفا جنبه تذکر برای دادگاه دارند و در نتیجه اگر این تذکر از ناحیه اصحاب دعوا به دادگاه داده نشود دادگاه خود باید به موضوع توجه کند.
ایراداتی که قواعد مخیره هستند، اگر در زمان مقرر طرح نشوند، دادگاه ضمن صدور رای در ماهیت تکلیف آن‌ها را هم مشخص می‌کند. دادگاه رسیدگی ماهوی خودش را ادامه می‌دهد و در ضمن ایراد در ضمن صدور رای نسبت به ماهیت نسبت به آن‌ها اظهار نظر خواهد کرد، آن‌ها را می‌پذیرد یا به دلایل قانونی مردود اعلام می‌کند.
ایراد عدم صلاحیت محلی، ایراد تامین دعوای واهی، ایراد تامین اتباع بیگانه و ایراد امر مطروحه از ایراداتی هستند که از قواعد مخیره محسوب می‌گردند. در نتیجه اگر در خارج از جلسه اول دادگاه مطرح شود دادگاه تکلیفی در اظهار نظر مستقل نسبت به آن‌ها ندارد.
طرح ایرادات دادرسی چگونه باید باشد؟
خوانده باید ایراد را ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا عنوان کند. در برخی ایرادات ممکن است طرح ایراد ضمن دفاع ماهوی امری بیهوده به نظر برسد.
اصولا خوانده به دلایلی نه دفاعی دارد مطرح کند و نه اگر ایراد او پذیرفته شود دفاعیات او مسموع می‌شود. به عنوان مثال اگر ایراد عدم توجه دعوا به خوانده باشد و خوانده معتقد باشد که اصولا دعوا متوجه او نیست دفاعیات ماهوی او تاثیری نخواهد داشت در نتیجه اینکه به او حق بدهیم ضمن دفاع، ایراد بکند در این گونه موارد ممکن است که بیهوده به حساب بیاید.
اما در سایر ایرادات اگر خوانده، از حق خود برای طرح ایراد ضمن دفاع ماهوی استفاده نکرده و ابتدا ایراد را مطرح کند و دفاع ماهوی را به جلسات بعدی موکول کند، از آن جا که ممکن است دادگاه ایراد را وارد نداند و جلسه دیگری هم برای رسیدگی وجود نداشته باشد، در نتیجه دفاع خوانده مطرح نشده و در اتخاذ تصمیم دادگاه موثر واقع نمی‌شود.
به همین خاطر برای این که خوانده بتواند هم دفاع ماهوی و هم ایراد را مطرح کند گفته شده که می‌تواند آن ها را در کنار هم طرح نماید. هم ایراد و هم دفاع ماهوی را به دادگاه ارائه بکند.
اگر دادگاه صرف نظر از این که طرفین ایراد کرده باشند یا خیر، خود سبب ایراد را موجود دانست چه اقدامی باید انجام دهد؟
به عنوان مثال: اگر دادگاه خود، پی ببرد که دعوا متوجه خوانده نیست، دادگاه صلاحیت ذاتی ندارد، خواهان اهلیت اقامه دعوا ندارد. چه اقدامی باید انجام بدهد حتی اگر ایراد توسط اصحاب دعوا مطرح نشده باشد؟
ایرادات دو دسته اند:
- ایراداتی که سبب آن‌ها مربوط به نظم عمومی است و از قواعد آمره هستند:
دادگاه صرف نظر از طرح ایراد توسط طرفین بوده و طرح ایراد از جانب اصحاب دعوا فقط جنبه تذکر دارد. در نتیجه دادگاه مکلف است حتی بدون ایراد ذی‌نفع هم به سبب ایراد توجه بکند و قرار مقتضی صادر بکند.
- ایراداتی که از قواعد تخییری هستند:
چنانچه دادگاه خود ایراد را احراز کند حق توجه به آن را ندارد و باید به رسیدگی ادامه دهد و چنانچه اصحاب دعوا به آن ایراد کردند دادگاه با وجود سایر شرایط به آن رسیدگی می‌کند.
سایر شرایط یعنی اینکه در جلسه اول دادرسی مطرح شود. ایراد تامین دعوای واهی و ایراد تامین اتباع بیگانه و حتی ایراد عدم صلاحیت نسبی از قواعد آمره محسوب نمی‌شود و در نتیجه دادگاه صرفا در صورت ایراد دعوا به آن توجه خواهد کرد.
شما می‌توانید جهت دریافت مشاوره حقوقی قبل از اقامه هر نوع دعوای حقوقی و کیفری با وکیل و متخصصین حقوقی بنیاد وکلا مشورت نمایید.
بنیاد وکلا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و تلفنی و اعزام وکیل در صورت نیاز می‌تواند در تنظیم شکواییه و چگونگی پیگیری پرونده‌ها به شما کمک کند.
