چک در معنای خاص یک وسیله پرداخت آسان در میان اشخاص بوده و در نظام حقوقی جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.
در واقع پس از امضاء و صدور چک توسط صادر کننده، در صورتی که شخصی که چک را در ید دارد، آن را امضاء کرده و ماهیت امضاء خود را که از بابت ظهرنویسی است یا ضمانت مشخص کند، مشکلی به وجود نمی آید اما مشکل آنجاست که ماهیت امضاء، امضاء کننده مشخص نباشد.
اگر امضائی غیر از امضاء صادر کننده بر روی چک وجود داشته باشد، حمل بر ضمانت است اما اگر در پشت چک، امضایی وجود داشته باشد ولی مشخص نباشد که از چه بابتی است در اینجا باید گفت که اصل بر ظهرنویسی است؛ زیرا عموما افراد در موارد شایع، پشت چک را به عنوان ظهرنویسی امضاء می کنند.
گاهی از خود چک مشخص می شود که شخص امضاء کننده، ضامن است یا ضامن نیست، به این صورت که در چک هایی که بنام صادر می شود ظهرنویسی حاکی از ضمانت است؛ چون ظهرنویسی زمانی است که شخص ظهرنویس دارنده چک است و در چک هایی که بنام صادر می شود شخص ثالث نمی تواند دارنده باشد بلکه ضامن است.
به عنوان مثال اگر شخص الف چکی را در وجه شخص ب صادر کند و پس از آن شخص ج نیز آن را امضاء اما مشخص نکرده که بابت چیست در چنین مواردی باید گفت که شخص ج بابت ضمانت امضاء کرده است؛ بنابراین شخص زمانی می تواند پشت چک را به عنوان ظهرنویسی امضاء کند که دارنده چک باشد و در چک هایی که بنام صادر می شود، مادامی که انتقال آن در چک قید نگردیده شخص ثالث نمی تواند دارنده چک باشد.
شما می‌توانید در پروسه وصول چک خود از وکیل چک نیز کمک بگیرید.
فایده تشخیص امضاء به عنوان ضمانت یا ظهرنویسی
- فایده اول زمانی است که شخصی که ضامن از وی ضمانت کرده به دلایلی ذمه اش بری شود در اینجا چون مسئولیت ضامن، تابع مسئولیت مضمون عنه است و اگر مضمون عنه از مسئولیتی که داشت بری شود، ضامن نیز بری می شود؛ چرا که مسئولیت ضامن تبعی است؛ به عنوان مثال اگر مضمون عنه ورشکسته شود از پرداخت خسارت تاخیر تادیه چک بری است و ضامن نیز به تبع مضمون عنه از پرداخت خسارت تاخیر تادیه بری می شود.
- فایده دوم مربوط به زمانی است که سند تجاری ظرف مدت ۱۵ روز یا ۴۵ روز مندرج در ماده ۳۱۵ قانون تجارت به بانک ارائه نشده و گواهی عدم پرداخت اخذ نگردیده در این صورت دارنده چک، امتیاز مراجعه به ظهرنویس و ضامن ظهرنویس را از دست خواهد داد.
- همچنین در صورتی که مواعد ۱۵ روز یا ۴۵ روز رعایت گردد اما مواعد مندرج در مواد ۲۸۶ به بعد قانون تجارت رعایت نگردد و در مهلت های مقرر قانونی نسبت به طرح دعوای حقوقی اقدامی صورت نگیرد، مسئولیت ظهرنویس از بین خواهد رفت. البته این حکم در مورد ضامن صادر کننده وجود ندارد و تا زمانی که مضمون عنه مسئول است، ضامن نیز مسئول خواهد بود.
مسئولیت صادر کننده و ضامن چک
انتقال اسناد تجاری از جمله چک به دو شیوه ظهرنویسی و قبض و اقباض انجام می شود و اگر چک در وجه شخص معینی صادر شده باشد، در صورتی که شخص معین قصد انتقال آن را داشته باشد، باید با ظهرنویسی منتقل کند این در حالی است که اگر چک در وجه حامل باشد می تواند بدون ظهرنویسی و به صرف قبض و اقباض انتقال صورت گیرد.
شخصی که چک را با ظهرنویسی منتقل می کند از جمله مسئولان چک است و در حقیقت صادر کننده و ضامن در پرداخت چک مسئولیت تضامنی دارند.
حال فردی که با قبض و اقباض چک را منتقل می کند مسئولیتی در مورد وصول وجه چک ندارد و اگر چک برگشت خورد دارنده نمی تواند به او مراجعه کند و اصل کلی این است که مسئولیت ها به هر عنوان صرفا مبتنی بر امضاء اشخاص است و کسی که امضایی در چک ندارد مسئولیتی از باب سند تجاری ندارد و مسئول پرداخت نخواهد بود.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی چک با متخصصین بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
