در این مقاله سعی داریم به موضوع قتل در فراش بپردازیم چرا که یکی از موضوعات حساس در حقوق کیفری و خانواده می‌باشد.
جرم انگاری قتل در فراش
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بسیاری از مواد قانونی مجازات عمومی پیش از انقلاب دستخوش تغییراتی گردید. از جمله ماده ۱۷۹ قانون مجازات عمومی مصوب سال ۱۳۵۲ که در این ماده آمده بود:
هرگاه شوهری، زن خود را با مرد اجنبی در یک فراش یا در حالی که به منزله وجود در یک فراش است، ببیند و مرتکب قتل یا ضرب و جرح یا ضرب یکی از آن‌ها یا هر دو شود، معاف از مجازات است.
در این ماده قتل دختر یا خواهر نیز در چنین شرایطی، ازعوامل تخفیف مجازات اعلام شده است.
در سال ۱۳۵۷ و پس از پیروزی انقلاب اسلامی با تغییرات اساسی مواجه شد ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی بیان می‌کند:
هرگاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد، می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند.
قتل در فراش در حقوق داخلی و بین الملل
در این راستا تحقیقاتی هم در حوزه داخلی و خارجی انجام شده است. در حوزه تحقیقات داخلی سعید شیخ رامین نیکخو و سهیل ذوالفقاری در سال ۱۳۹۳مبانی قتل فراش از منظر فقه و حقوق اسلامی را در اولین کنگره ملی تفکر و پژوهش دینی قم مورد تحقیق قرار دادند.
قتل در فراش یکی از مواردی است که شارع در فقه و قانون مرتکب آن را از تحمل مجازات معاف نموده است. به عبارت دیگر هرگاه شوهر زن خود و مرد اجنبی را به هنگامی که در حال ارتکاب زنا هستن، بکشد مطابق قانون مجازات اسلامی و همچنین مطابق نظر مشهور فقها از تحمل مجازات قصاص معاف است.
لازم به ذکر است در قانون مجازات عمومی که قبل از قانون فعلی مجری بود قانونگذار دایره شمول این حکم را افزایش داده و این معافیت را علاوه بر شوهر برای پدر و برادر مرتکب نیز در نظر گرفته بود و یا پدر آن‌ها را در حالتی که موجب توهم انجام مواقعه شود، مشاهده می‌کرد در صورت ارتکاب قتل از معافیت مطلق یا نسبی مجازات برخوردار می‌شد.
در خصوص مبنای این معافیت نظرات مختلفی از جمله حدوث حالت برانگیختگی، دفاع مشروع و اجرای حد الهی مطرح شده است.
در مورد تحقیقات خارجی به عنوان نمونه پژوهشی با عنوان قتل زنان در ارتباط با بنیان خانواده توسط سازمان دیده بان حقوق بشر فلسطینی انجام شده است.
این پژوهش به نتایج زیر دست یافته است: نگرش زنان و مردان در مورد قتل‌های ناموسی همانند هم نبوده است. پاسخگویان زن معتقد بودند نباید فردی را که مرتکب روابط جنسی نامشروع شده به قتل رساند بلکه باید به طوری کمک کرد، اما پاسخگویان مرد به این دلیل که فکر می‌کردند مرگ می‌تواند لکه ننگ را تطهیر کند با کشتن فرد خطاکار موافق بودند.
همچنین مشخص شد که تعهد دینی و میزان تحصیلات با گرایش به قتل ناموسی بی ارتباط هستند.
مبانی حقوقی ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی از نظر حقوقدانان
در خصوص مبنا و فلسفه حکم ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی از دیدگاه حقوقی با توجه به وجود سابقه عرفی و اظهار نظر حقوقدانان در مورد مبنای آن می‌توان نظرات ارائه شده توسط علمای حقوق را در این باب تشریح کرد.
البته لازم به ذکر است که قانونگذار قبل از انقلاب در تصویب ماده ۱۷۹ قانون مجازات عمومی به هیچ وجه به موازین فقهی توجهی نداشته و صرفا این ماده را از قانون مجازات فرانسه اقتباس کرده است و شرایط اجتماعی حاکم در زمان تصویب ماده مذکور موجبات تصویب مقرره مذکور را فراهم ساخته است.
در این خصوص گروهی از حقوقدانان و وکیل دادگستری به تئوری دفاع مشروع اشاره کرده و سعی کرده‌اند که حکم معافیت از مجازات را بر اساس این تئوری توجیه کنند.
برخی دیگر تئوری برانگیختگی یا تحریک را مبنای حکم قلمداد کرده‌اند و بالاخره این حکم را می‌توان به عنوان یک عامل موجه استثنایی معرفی کرد.
تئوری دفاع مشروع
با توجه به این وجود این حکم در قوانین کشورهای مختلف برخی از حقوقدانان آن را از مصادیق دفاع مشروع دانسته‌اند و معتقدند چون عمل ارتکابی شوهر در مقام دفاع از عرض و ناموس است، از مجازات معاف است.
دفاع از ناموس را برای حفظ کیان خانواده واجب دانسته‌اند و معتقدند که چنانچه این مهم عملی نگردد بقاء خانواده متزلزل می‌گردد و علاوه بر دفاع از ناموس خود، دفاع از ناموس دیگری را نیز جایز و معاف از مجازات دانسته‌اند.
تئوری برانگیختگی یا تحریک
بر خلاف طرفدارن نظریه دفاع مشروع که ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی را یکی از موارد دفاع مشروع می‌پندارند.
اکثر حقوقدانان بر این نظر متفق قولند که مبنای این ماده و ماده ۱۷۹ قانون مجازات عمومی، تحریک و تهییج روحی مرتکب و در واقع خروج از حالت عادی، فکر و تعقل و امکان تصمیم‌گیری صحیح بخاطر مواجه شدن با حالت مذکور در موارد فوق است و به دلیل حادث شدن همین حالت قانونگذار وی را از مجازات جرم ارتکابی معاف می‌داند.
بزه چیست؟
بزه یا بزهکار یک پدیده اجتماعی است که در محیط‌های مختلف به شکل مختلف به شکل‌های متفاوتی مشاهده می‌شود شکستن نظم اجتماعی و انحراف از هنجارهای جامعه را بزهکاری تعریف کرده‌اند.
بنابراین چنانچه ذهن آگاه نتواند راهی برای خروج نیروهای غریزی پیدا کند که مورد قبول جامعه باشد فرد دست به رفتار‌هایی بر خلاف هنجارهای اجتماعی می‌زند و یا میان دو دسته از فشارهای درونی و بیرونی قرار می‌گیرد و دچار بزهکاری می‌شود.
عوامل موثر در بزه
- محیط فرهنگی
- محیط طبیعی
- محیط اقتصادی
مفهوم قتل
- معنای لغوی قتل: قتل در لغت به معنی کشتن و کشتار است. واژه قتل در لغت به معنی ازاله روح از بدن و از بین رفتن زندگی است.
- معنای اصطلاحی قتل: این واژه در اصطلاح فقه به عملی گفته می‌شود که ادامه زندگی و حیات را از انسان گرفته و به مرگ شخص منجر شود. این عمل به دست قاتل انجام می‌گیرد.
- مفهوم قتل از نظر حقوقدانان: سلب آزادی حیات از یک انسان بدون مجوز قانونی. ایراد این تعریف این است که فقط قتل عمدی را شامل می‌شود و بهتر بود چینی گفته می‌شد: سلب عدوانی حیات از یک انسان توسط دیگری (عدوانی را بر خلاف قانون دانست یعنی سلب حیات از کسی که مورد حمایت قانون است.)
مفهوم اصطلاحی قتل، سلب حیات از یک انسان بدون مجوز قانونی یا سلب حیات انسانی که مورد حمایت قانونی است.
قتل در فراش
قتل عمد عبارت است از رفتار بدون مجوز قانونی عمدی و آگاهانه یک انسان به نحوی که منتهی به مرگ انسان دیگری شود.
فراش در لغت به معنای گستردنی است و به معنای بستر و به کنایه هر یک از دو همسر، زوج و زوجه فراش یکدیگر خوانده می‌شوند.
قتل در فراش، کشتن زن خیانتکار و مرد اجنبی زانی با وی است در حال زنا و حین مشاهده توسط شوهر. صدق فراش وقوع عقد ازدواج و احتمال انزال است و دخول لازم نیست.
در این تحقیق اشاره شد که شوهر در صورت قتل مرد اجنبی با زوجه یا هر دوی آن‌ها در اوضاع و احوال مندرج در این ماده برای استفاده از معافیت پیش‌بینی شده در آن باید وجود شرایط ذیل را به اثبات رساند:
- وجود علقه زوجیت
- مشاهده زن و مرد اجنبی در حال زنا توسط شوهر
- ارتکاب قتل در حین مشاهده عمل زنا
- تحقق زنا به معنایی که در ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی آمده است
- وجود شرایط عامه مسوولیت کیفری در زانی و زانیه
در پایان ایرادات این ماده مورد مطالعه قرار گرفت به طور کلی می‌توان گفت بزرگ‌ترین ایراد ماده ۶۳۰ بر خلاف نظم بودن عمومی آن است.
در صورت نیاز به گفتگو و دریافت مشاوره حقوقی تلفنی، آنلاین یا حضوری با پشتیبانی بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
