در این مقاله صفر تا صد نکات قرارداد رهن را به شما آموزش خواهم داد. با مطالعه این مقاله می‌توانید نکات مهم پیرامون قرارداد رهن را آموخته و با قواعد تنظیم یک قرارداد صحیح و اصولی آشنا شوید.
برای اینکه بتوانید با روش‌های تنظیم یک قرارداد رهن اصولی آشنا شوید و قواعد حقوقی مهم آن را بشناسید پیشنهاد می‌کنم تا انتهای مقاله همراه من باشید.
آشنایی با قرارداد رهن
برای آن که بدانیم قرارداد رهن چه کاربردی در روابط میان اشخاص و در دنیای حقوق دارد بهتر است در قدم اول با معنا و مفهوم آن آشنا شویم.
در این بخش از مقاله به تعریف چیستی قرارداد رهن و ارکان آن پرداخته‌ام و تلاش کرده‌ام ماهیت عقد رهن و شرایط قانونی آن را بررسی کنم.
قرارداد رهن چیست؟
در تعریف قرارداد رهن باید گفت که مالی از اموال بدهکار یا شخص ثالث، با اذن و اراده او برای یک دین در وثیقه و یا گرو طلبکار قرار گیرد.
به بیان دیگر عقدی که به موجب آن شخصی مالی را برای استیفای طلبکار اختصاص می‌دهد و طلبکار با انعقاد این عقد نسبت به آن مال دارای حق اولویتی می‌شود تا اگر مدیون دین خود را در موعد مقرر تادیه نکند، شخص دائن می‌تواند با فروش مال مرهون به طلب خود دست یابد.
قرارداد رهن در ماده ۷۷۱ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است مطابق این ماده رهن عقدی است که به موجب آن، مدیون مالی را برای وثیقه به داین می‌دهد. رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می‌گویند.
ارکان قرارداد رهن
در خصوص ارکان قرارداد رهن همونطور که ماده ۷۷۱ قانون مدنی تعیین کرده است دارای سه رکن است؛
رهن دهنده را راهن و گیرنده رهن یعنی طلبکار را مرتهن می‌نامند و به مالی که به رهن داده می‌شود مال مرهونه گفته می‌شود.
مرتهن جهت استیفای طلب خود از قیمت مال مرهونه بر دیگر طلبکاران رجحان دارد؛ یعنی زمانی که مال مرهونه فروخته شود از حاصل فروش ابتدا طلبکار مذکور داده می‌شود و اگر چیزی اضافه باقی بماند به سایر طلبکاران اختصاص داده می‌شود.
نکته دیگر در خصوص ارکان قرارداد رهن آن است که اگر مال مرهون جز مستثنیات دین باشد باز هم مرتهن می‌تواند با درخواست فروش از آن استیفای طلب کند؛ زیرا راهن خودش آن مال را در گرو مرتهن گذاشته و بنابراین خود راهن برای مرتهن حق وثیقه ایجاد کرده است؛ بنابراین وثیقه قراردادی یعنی عقد رهن نسبت به مستثنیات دین ایجاد می‌شود.
اجازه بدهید با یک مثال این نکته را برای شما توضیح دهم.
اگر طلبکاری خانه معمولی و متعارف بدهکار و وسایل مورد نیاز زندگی او را بابت طلب خود توقیف کند با اعتراض بدهکار آن خانه و وسایل زندگی از توقیف خارج می‌شود.
اما تصور کنید حالتی که خود بدهکار خانه و وسایل ضروری زندگی خود را در رهن طلبکار قرار دهد در این صورت طلبکار می‌تواند با تقاضای فروش آن اموال از دادگاه استیفای طلب کند زیرا وثیقه به شکل قراردادی یعنی بر اساس عقد رهن و با اراده خود شخص بدهکار ایجاد شده است.
ماهیت قرارداد رهن
عقد رهن دارای ماهیت دوگانه است نسبت به راهن عقدی لازم و نسبت به مرتهن عقدی جایز است؛ بنابراین راهن نمی‌تواند عقد رهن را فسخ کند اما مرتهن که عقد رهن به نفع او ایجاد شده است می‌تواند آن را فسخ کند.
نکته دیگر در خصوص ماهیت عقد رهن آن است که رهن عقد عینی است به این معنا که در رهن قبض شرط صحت است در حقیقت بر خلاف عقود رضایی که به صرف ایجاب و قبول عقد منعقد می‌شد در عقد رهن با ایجاب و قبول کامل نمی‌شود و بنابراین زمانی عقد رهن کامل می‌شود که مال مرهونه به قبض مرتهن داده شود. این نکته در ماده ۷۷۲ قانون مدنی مورد بحث قرار گرفته است.
توجه داشته باشید آنچه در عرف معاملات املاک تحت عنوان رهن شناخته می‌شود با رهن به معنای حقوقی کلمه کاملاً متفاوت است.
رهن در معنای عرفی آن که مردم به غلط رهن و اجاره می‌نامند در واقع عقد اجاره با پرداخت مبلغی تحت عنوان قرض الحسنه از جانب مستاجر به موجر است تا موجر در پایان عقد اجاره آن مبلغ قرض الحسنه را به مستاجر بازگرداند در عرف مردم به غلط به این مبلغ قرض الحسنه رهن می‌گویند و در واقع این موضوع با قرارداد رهن حقوقی کاملاً متفاوت است.
رهن مال مشاع
در اموال مشاع هر یک از شرکا می‌تواند هر تصرف حقوقی را که بخواهد در سهم متعلق به خودش بکند بنابراین ایجاد عقد رهن نسبت به سهم یکی از شرکا در اموال مشاع نیازی به رضایت سایر شرکا ندارد.
اما تصرف مادی در هر بخشی از مال مشاع نیاز به اذن سایر شرکا دارد حتی اگر آن بخش جزئی و کوچک باشد.
بنابراین هرچند که ایجاب و قبول عقد رهن در اموال مشاع نیازمند اذن سایر شرکا نیست اما قبض مال مرهونه نیاز به اذن سایر شرکا دارد.
بنابراین با توجه به آن که عقد رهن یک عقد عینی است و انعقاد آن منوط به قبض و اقباض است انعقاد عقد رهن نسبت به سهم یکی از شرکا از مال مشاع مستلزم اذن سایر شرکا است چون قبض و اقباض مال مرهونه نیاز به اذن شرکای دیگر هم دارد.
البته در خصوص مواردی که قبض در مال مشاع نیازمند تسلیم فیزیکی و مادی مال نباشد و مثلاً با تنظیم سند رسمی رهنی قبض عرفی انجام شود نیاز به اذن سایر شرکا نیست.
شرایط ضمن عقد رهن
عقد رهن اصولا دارای شروطی است که به عنوان شروط ضمن عقد رهن شناخته می‌شوند؛
یکی از آن شروط، شرط وکالت جهت فروش مال مرهونه است؛ بنابراین شرط در صورتی که راهن طلب خود را نپردازد مرتهن از جانب او وکالت دارد که مال مرهونه را فروخته و طلب خود را از آن تادیه کند.
شرط سلب حق فروش از مرتهن یکی دیگر از شروط ضمن عقد رهن است اما بر اساس قانون مدنی این شرط باطل است.
شرط تعلق منافع رهن به مرتهن بر اساس ماده ۷۸۶ قانون مدنی بیان شده است؛ طبق این ماده ثمره رهن و زیادتی که متصل باشد جز رهن خواهد بود و در صورتی که منفصل باشد متعلق به راهن است البته طرفین می‌توانند توافق دیگری نیز داشته باشند.
نمونه قرارداد رهن
در این قسمت قصد داریم نمونه‌ای از قرارداد رهن را برای شما تنظیم کنیم.
بسمه تعالی
ماده ۱ طرفین قرارداد
راهن:
خانم/آقای …. فرزند …..به شماره شناسنامه …..کد ملی…….صادره از…..متولد…….تلفن ثابت…..همراه…….به نشانی……
مرتهن:
خانم/آقای …. فرزند …..به شماره شناسنامه …..کد ملی…….صادره از…..متولد…….تلفن ثابت…..همراه…….به نشانی……
ماده ۲ مورد رهن و موضوع قرارداد
…..دانگ/یک دستگاه آپارتمان مسکونی در طبقه….سمت…..به مساحت…..مترمربع تفکیکی به پلاک……فرعی از……اصلی مفروز و انتزاعی از پلاک…… فرعی از اصلی نام برده واقع در اراضی…..بخش…..ثبتی شهرستان….. و محدوده و مورد ثبت سند مالکیت شماره…….به تاریخ……..صفحه…..جلد…..به شماره چاپی……صادره به نام….. انتقالی مع الواسطه به راهن طبق سند قطعی شماره……به تاریخ……. تنظیمی دفترخانه شماره…… و با قدر و سهم از عرصه کل و از سایر مشاعی و مشترک طبق قانون تملک آپارتمان‌ها و آیین نامه اجرایی آن و با برق اختصاصی شماره پرونده…… و به قدرالحصه از برق مشترک شماره پرونده……. و از آب مشترک به شماره اشتراک…. تلفن شماره…. و از گاز شهری شماره شناسایی…. منصوبه‌های در آن. مال رهن متعلق به راهن به نفع مرتهن در مقابل بدهی به میزان …… مبلغ که راهن به مرتهن بدهکار می‌باشد در رهن است.
بنابراین تا زمانی که راهن بدهی یا تعهد خود را کامل تسویه نکند مال مرهون در تصرف مرتهن باقی می‌ماند.
ماده ۳ مدت قرارداد
از تاریخ……… تا تاریخ…….. به مدت………کامل شمسی
ماده ۴ شروط قرارداد
- منافع مورد رهن قبلاً به کسی واگذار نشده و مرتهن با رویت رهینه وقوف کامل از محل وقوع حدود و مشخصات قبول و اقرار به تصرف و قبض مورد رهن نمود.
- مادامی که فک رهن نگردد راهن حق هیچ گونه نقل و انتقال ولو به صورت صلح حقوق، وکالت و غیره را نسبت به مورد رهن حتی جزئا یا کلا مشاعا یا مفروزا ندارد.
- ۴ مورد رهن تا پرداخت کامل دین نزد مرتهن در رهن است و پرداخت قسمتی از دین تاثیری در فک یا تحویل رهن ندارد.
- راهن حق دارد پس از تادیه دین از تاریخ انقضای مدت مرقوم ولو اینکه آن را به صندوق ثبت به نفع مرتهن سپرده باشد با ارائه قبوض مثبته نسبت به فک رهن از طریق دفترخانه و اجرای ثبت اقدام نماید.
- چنانچه راهن نتواند دین را تماما در تاریخ انقضای مدت به مرتهن بپردازد مرتهن حق دارد از طریق دفترخانه جهت وصول آن اجراییه صادر نماید و ضمن العقد راهن به موجب این سند مرتهن را وکیل خود قرار داده که در صورت عدم تادیه دین مزبور در سر رسید مقرر مرتهن با فروش عین مرهونه مطالبات خود را استیفا نماید و این وکالت بعد از فوت مرتهن برای ورثه وی باقی خواهد بود.
ماده ۵ حل اختلاف
در صورت بروز اختلاف بین طرفین این قرارداد ابتدا سعی بر آن است که از طریق مذاکره حل و فصل گردد در صورت حل نشدن موضوع اختلاف به داوری و در پایان به مراجع صالح قانونی مراجعه می‌شود.
ماده ۶ نسخه‌های قرارداد
این قرارداد مشتمل بر ۶ ماده در تاریخ…… به تعداد…. نسخه با اعتبار یکسان تهیه و تنظیم و امضا و مبادله شده است.
امضای راهن
امضای مرتهن
مهر و امضای دفترخانه اسناد رسمی
قواعد رهن
عقد رهن مانند سایر عقود و قراردادها دارای اصول و قواعد پایه‌ای است؛ در این قسمت از مقاله مهم‌ترین قواعد عقد رهن از جمله وجود دین، ویژگی‌های مال مرهونه و… را مطالعه کرده‌ایم.
وجود دین
گفتیم که رهن به تبع وجود یک دین منعقد می‌شود؛ یعنی دینی وجود داشته است و به تبع آن دین عقد رهنی برای پرداخت آن منعقد شده است درباره این دین باید توجه داشت که؛ اولا رهن گذاری فقط برای تعهدات مالی است نه تعهدات غیر مالی.
بنابراین برای تکالیف غیر مالی مانند حضانت و ولایت قهری و… نمی‌توان عقد رهن منعقد کرد زیرا این تکالیف قائم به شخصند و با فروش مال مرهونه نمی‌توان موجبات اجرای آن‌ها را فراهم کرد.
همچنین موضوع تعهدات مالی که برای آن‌ها رهن سپرده‌ایم می‌تواند انجام عمل خودداری از انجام عمل یا دادن مال باشد.
فقط برای تعهداتی می‌توان مالی را به رهن داد که موضوع آن
ها قائم به شخص نباشد و بتوان هزینه‌های انجام آن تعهد را از مال مرهونه استیفا کرد.
موضوع دینی که می‌خواهیم برای آن دین مالی را به رهن بدهیم لازم نیست که صرفا پول باشد هم برای پرداخت دیون پولی و هم برای سایر دیون مانند برنج سکه طلا و… می‌توان رهن سپرد.
بابت دیون موجود یا دیونی که سبب آن‌ها موجود باشد مانند نفقه آینده زوجه می‌توان رهن سپرد.
برای دیون معلق و موجل نیز می‌توان رهن سپرد.
منظور از دیون موجل دیونی است که موجود هستند اما موعد پرداخت آن‌ها به آینده موکول شده است و منظور از دیون معلق دیونی است که هنوز ایجاد نشده‌اند اما سبب آن‌ها موجود است.
عین معین بودن وثیقه
مطابق نص قانون و بر اساس ماده ۷۷۴ قانون مدنی رهن فقط در عین معین پذیرفته شده است اما برخی اساتید حقوق مال کلی در معین را نیز قابل رهن سپاری دانسته‌اند.
اما به طور کلی اموال کلی فی الذمه، منفعت، دین و حقوق مالی مانند حق انتفاع، حق ارتفاق، سرقفلی و… قابل رهن گذاری نیستند و نمی‌توانند به عنوان مال مرهونه واقع شوند.
در خصوص مال مورد وثیقه نکته قابل توجه آن است که اگر مالی به رهن گذاشته شود توابع عرفی آن مال نیز به رهن گذاشته می‌شود مگر اینکه خلافش تصریح شود مثلاً وقتی یک واحد آپارتمان به عنوان رهن در نظر گرفته می‌شود در پنجره کابینت و… نیز به عنوان رهن حساب می‌شود.
همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم مستثنیات دین نیز قابل رهن است. بر اساس قوانین فعلی سهام شرکت‌ها و اوراق مشارکت نیز قابل رهن است.
نکته دیگر آن است که عین مرهونه باید قابل نقل و انتقال باشد بنابراین اموال موقوفه و اموال عمومی را نمی‌توان رهن داد.
قبض وثیقه
قبض در رهن شرط صحت است اما استمرار قبض لازم نیست بنابراین مرتهن می‌تواند بعد از قبض مال مرهونه آن را به تصرف راهن برگرداند؛ مثلا تصور کنید شخص الف خودروی خود را به عنوان رهن به شخص ب بدهد برای وقوع عقد رهن لازم است که خودرو به قبض شخص ب در بیاید و به او تسلیم شود.
شخص ب می‌تواند پس از دریافت خودرو به عنوان رهن مثلاً به علت آنکه پارکینگ او جا ندارد خودرو را به شخص الف یعنی مالک آن برگرداند با این وجود عقد رهن همچنان پابرجا و صحیح است.
معیار برای قبض عرفی است، بنابراین قبض همیشه به معنای تصرف مادی نیست قبض به معنای آن است که مال تحت اقتدار مرتهن باشد و این امر لزوما نیازی به تصرف مادی ندارد.
به عنوان مثال در رهن اموال غیرمنقول ثبت شده همین که رهنی بودن مال در سند قید شود عرفا قبض صورت گرفته و لازم نیست که شخص مرتهن وارد خانه یا زمین شود و در آن سکونت کند.
موارد عمومی عقد رهن
شما با مطالعه این بخش از مقاله با نکات پیرامون عقد رهن از جمله موارد خاصی همچون تلف مال مورد رهن، شرایط فروش مال مرهونه، تاثیر فوت طرفین در عقد رهن آشنا می‌شوید.
اگر می‌خواهید این اطلاعات کاربردی را از دست ندهید مطالعه این قسمت از مقاله را به شما توصیه می‌کنم.
تلف وثیقه
ممکن است مال مورد وثیقه یا رهن تلف شود اگر این تلف ناشی از قوه قاهره یعنی به صورت قهری باشد مثلاً خانه‌ای که به رهن گذاشته شده است به واسطه زلزله تلف شود در این حالت عقد رهن منفسخ می‌شود.
اما اگر طرف مال مرهونه ناشی از فعل اشخاص باشد یعنی مثلاً ثالث، راهن یا مرتهن اقدام به تلف کنند؛ هر کس که مال مرهونه را تلف کند باید بدل مال مرهونه را در صورت مثلی بودن و قیمت آن را در صورت قیمی بودن بپردازد.
بدل پرداخت شده خود به خود به رهن در می‌آید که به این رهن رهن قهری می‌گوییم و در ماده ۷۹۱ قانون مدنی به آن اشاره شده است.
قابلیت فروش مال مرهونه
فروش اموال مرهونه منقول منافی حق مرتهن است و در نتیجه نیاز به اذن مرتهن دارد و بدون اذن او غیر نافذ است زیرا ممکن است مال مرهونه توسط مشتری استفاده و تلف یا مستهلک شود.
اما در خصوص مال مرهونه غیر منقول فروش این اموال منافی حق مرتهن نیست زیرا حق مرتهن در سند رسمی درج شده است و در هر صورت بر حق خریدار بعدی مقدم است.
نحوه فروش مرهونه
مهم‌ترین هدف مرتهن از در اختیار گرفتن رهن آن است که بتواند جهت استیفای طلب خود آن را به فروش برساند. قانون مدنی نیز چنین اجازه‌ای را به او داده است در خصوص فروش مال مرهونه باید به نکات مهم زیر توجه داشت؛
اولا شرط ایجاد حق فروش مال مرهونه برای مرتهن دو چیز است: موعد پرداخت دین رسیده باشد و راهن دین خود را پرداخت ننماید.
در گذشته بر مبنای ماده ۷۷۷ قانون مدنی اگر مرتهن برای فروش مال مرهونه وکالت داشت نیازی به اخذ دستور از مراجع قانونی نداشت اما امروزه این مقرره منسوخ شده است و قابل اجرا نیست و مرتهن برای فروش مال مرهونه در هر صورت باید به مراجع قانونی مراجعه کند.
مرتهن برای فروش املاکی که دارای سابقه ثبتی هستند باید به اجرای ثبت محل وقوع ملک مراجعه کند؛ و همچنین برای سایر اموالی که در رهن او هستند به دادگاه عمومی.
مراجعه به مراجع قضایی الزامی است و هرگاه مرتهن بدون اخذ دستور فروش از مراجع صلاحیت‌دار اقدام به فروش مال مرهونه کند عقد منعقد شده فضولی و غیر نافذ است.
هرگاه در عقد رهن شرط شود که مرتهن حق فروش مال مرهونه را ندارد شرط باطل و عقد رهن به صحت خود باقی است این موضوع در ماده ۷۷۸ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است که بیان می‌کند اگر شرط شده باشد که مرتهن حق فروش عین مرهونه را ندارد باطل است.
بر اساس مقررات جدید و طبق ماده ۳۴ اصلاحی قانون ثبت پس از اینکه مدیون بدهی خود را نپردازد طلبکار حق دارد از مراجع قانونی درخواست صدور اجراییه، ارزیابی ملک و فروش ملک از طریق مزایده را داشته باشد.
هرگاه پس از ارزیابی و فروش بخشی از بدهی یا وصول باقی بماند طلبکار برای دریافت مبلغ مازاد باید طرق عمومی مطالبه حق را طی نماید بنابراین در حالتی که مال مرهونه به فروش برسد و کمتر از بدهی باشد برای مبلغ اضافه بدهی طلبکار باید از راه‌های عمومی مطالبه طلب اقدام نماید.
اما اگر مال مرهونه به قیمت بیشتر از طلب مرتهن فروخته شود مازاد آن مال مالک است این نکته در ماده ۷۸۰ قانون مدنی چنین ذکر شده است که اگر مال مرهون به قیمتی بیش از طلب مرتهن فروخته شود مازاد مال مالک آن است و اگر برعکس حاصل فروش کمتر باشد مرتهن باید برای نقیصه به راهن رجوع کند.
بقای رهن با فوت طرفین
با فوت راهن یا مرتهن عقد رهن منفسخ نمی‌شود ولی در صورت فوت مرتهن راهن می‌تواند تقاضا کند که رهن به تصرف شخص ثالثی که به تراضی او و ورثه معین می‌شود داده شود و در صورت عدم تراضی شخص مذکور از طرف حاکم معین می‌شود این نکته در ماده ۷۸۸ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است.
یک رهن برای چند دین
به این حالت تعدد مرتهن گفته می‌شود یعنی آنکه یک راهن (بدهکار) مال خود را برای چند دین مختلف که به اشخاص مختلف دارد در رهن آن‌ها گذارد.
در این حالت آن مال برای کل دیون در رهن است و با پرداخت هر یک از دیون بخشی از مال مرهونه آزاد نمی‌شود مگر اینکه خلاف آن شرط شده باشد و بنابراین حالت عادی آن است که تا تصفیه کامل دیون مال همچنان در رهن است.
بخش‌های قرارداد رهن
قرارداد رهن نیز مانند سایر قراردادهای حقوقی تشکیل شده از بخش‌های مختلفی است؛ در این قسمت از مقاله به موضوع قرارداد رهن، مدت آن، شرایط فک رهن و… پرداخته‌ام و در انتهای این بخش یک نمونه قرارداد رهن را به عنوان راهنمای تنظیم قرارداد رهن ذکر کرده‌ام.
موضوع قرارداد
تصور کنید مبلغ ۳۰۰ میلیون تومان از شخص الف طلبکار هستید؛ حکم جلب شخص الف را گرفته‌اید و موفق می‌شوید او را دستگیر کنید، در لحظه دستگیری شخص الف از شما تقاضای مهلت می‌کند اما شما قبول نمی‌کنید و یک پیشنهاد دارید.
پیشنهاد شما این است که شخص الف اتومبیلش را به عنوان وثیقه و تضمین پرداخت در اختیار شما قرار دهد با این توضیح که اگر در موعد مقرر نسبت به پرداخت بدهی اقدام کرد اتومبیل او را به او برگردانید.
در غیر این صورت با اخذ دستور از مراجع قانونی اتومبیل از طریق مزایده به فروش برسد و شما طلب خود را به همراه خسارت‌های وارد شده بردارید.
بر اساس این مثالی که زدیم عقد منعقد شده بین شما و شخص الف عقد رهن است.
برای تنظیم قرارداد رهن باید موضوع قرارداد را به روشنی در قرارداد ذکر کنید به عنوان مثال در قرارداد بنویسید که موضوع قرارداد عبارت است از رهن مال، که در این قسمت باید مشخصات کامل مال مورد رهن از جمله نوع مال پلاک ثبتی آن و آدرس در صورت لزوم ذکر شود.
در خصوص موضوع قرارداد رهن باید بنویسید که مال رهن متعلق به راهن به نفع مرتهن در مقابل بدهی به میزان فلان مبلغ که راهن به مرتهن بدهکار می‌باشد است.
بنابراین تا زمانی که راهن بدهی یا تعهد خود را کامل تسویه نکند مال مرهون در تصرف مرتهن باقی می‌ماند.
شرایط رهن
مال مرهونه باید شرایط ذیل را دارا باشد و الا عقد رهن صحیح نیست؛ در زمان انعقاد عقد رهن موجود باشد و الا عقد رهن باطل است. همچنین باید قابل نقل و انتقال قانونی باشد.
مال مورد رهن باید در تصرف مرتهن قرار گیرد. راهن حق هرگونه معامله از جمله فروش اجاره یا هبه کردن مال مورد رهن را ندارد.
در رهن باید طرفین نسبت به مال مرهونه علم تفصیلی داشته باشند و علم اجمالی کافی نیست همچنین رهن دادن چند مال به صورت مردد باطل است.
مال مرهونه در ید مرتهن امانت محسوب می‌شود و بنابراین مرتهن مسئول تلف یا ناقص شدن آن نخواهد بود مگر در صورت تعدی یا تفریط این نکته در ماده ۷۸۹ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است.
مدت رهن
این نکته در قانون مدنی ذکر نشده است اما بدیهی است که عقد رهن را می‌توان برای مدت زمان معینی منعقد کرد البته باید دقت داشت موعد رهن نباید زودتر از موعد دین باشد و الا رهن باطل خواهد بود.
به طور کلی زمان در عقد رهن می‌تواند مطلق باشد یا مقید؛ در رهن مطلق مرتهن در هر زمانی می‌تواند استیفای طلب کند و حق وثیقه‌ای او مقید به زمان خاصی نیست و با انقضای مهلت خاصی این حق وثیقه‌ای مخدوش نمی‌شود.
اما در رهن مقید به زمان مرتهن فقط در مدت زمان معینی حق وثیقه‌ای دارد و بعد از آن عقد رهن منفسخ می‌شود و به عبارت دیگر در این حالت مدتی برای عقد رهن در نظر گرفته شده است که مانند یک شرط فاسخ عمل می‌کند و با انقضای آن مدت عقد رهن خود به خود منفسخ می‌شود و حق وثیقه‌ای مرتهن خاتمه می‌یابد و آن طلبکار به یک طلبکار عادی یعنی بدون وثیقه تبدیل می‌شود.
در صورتی که راهن در مهلت تعیین شده نسبت به تسویه بدهی یا انجام تعهد خود اقدام نماید مرتهن موظف است مال مرهون را به او مسترد کند.
فک رهن
زمانی که راهن تعهدات خود را راجع به مرتهن انجام دهد و یا بدهی خود را کاملا تسویه کند، فک رهن صورت می‌گیرد. بعد از فک رهن تمامی موانع قانونی برای مال مرهونه برداشته می‌شود.
تاخیر در اجرای تعهدات
اصلی‌ترین اثر عقد رهن ایجاد حق وثیقه است. حق وثیقه نوعی حق عینی تبعی است که به طلبکار این اجازه را می‌دهد در صورتی که در موعد مقرر به طلب خود نرسد، با مراجعه به دادگاه یا اجرای ثبت و دریافت مجوز فروش بتواند نسبت به فروش مال مرهونه اقدام کرده و طلب خود را از محل آن استیفا کند.
بنابراین تاخیر در اجرای تعهدات موجب اقدام مرتهن برای فروش خواهد شد.
ضمانت اجرا
طرفین قرارداد رهن می‌توانند در خصوص عدم اجرای تعهدات خود ضمانت اجرا تعیین کنند. این ضمانت اجراهای تعیین شده می‌تواند تعیین وجه التزام یا خسارت تاخیر باشد.
انحلال قرارداد رهن
عقد رهن هم مانند سایر عقود ممکن است منحل شود در این بخش قصد داریم اسباب انحلال عقد رهن را بررسی کنیم؛ زمانی که دین توسط راهن پرداخت شود دیگر به الزامی به باقی ماندن عقد رهن وجود ندارد و عقد رهن منحل می‌شود.
همچنین هنگامی که دین توسط شخص ثالثی پرداخت شود عقد رهن منحل می‌شود.
یکی دیگر از موارد انحلال عقد رهن آن است که طلب از سوی مرتهن به شخص ثالثی انتقال پیدا کند. ضمانت کردن شخص ثالث از دین به صورت نقل ذمه منجر به انحلال عقد رهن است چرا که در این حالت مدیون اصلی دیگر مدیون شناخته نمی‌شود و تعهدی ندارد.
تلف شدن مال مرهونه و فسخ یا منفسخ شدن عقد منشا دین از دیگر دلایل انحلال عقد رهن است.
می‌دانید که عقد رهن از سوی مرتهن قابل فسخ است بنابراین این نیز یکی از حالات انحلال عقد رهن است. فروش مال مرهونه و وصول طلب یا ابراء راهن توسط مرتهن از دیگر راه‌های انحلال عقد رهن است.
پایان مدت رهن نیز می‌تواند منجر به انحلال عقد رهن شود.
توجه داشته باشید که با فوت راهن یا مرتهن، عقد رهن منفسخ نمی‌شود ولی در صورت فوت مرتهن، راهن می‌تواند تقاضا کند که رهن به تصرف شخص ثالثی که به تراضی او و ورثه معین می‌شود داده شود و در صورت عدم تراضی شخص مزبور از طرف دادگاه معین می‌شود.
تنظیم قرارداد رهن با متخصصین بنیاد وکلا
آیا شما یا یکی از نزدیکان‌تان با مشکل تنظیم قرارداد رهن مواجه هستید؟ گروه حقوقی بنیاد وکلا به عنوان معتبرترین مرکز حقوقی ایران در این زمینه تخصص و تجربه لازم را دارد تا شما را در هر مرحله از رسیدگی قانونی راهنمایی کند.
خدمات ما در حوزه قرارداد رهن و تنظیم آن شامل:
- تحلیل دقیق پرونده‌های مربوط به قراردادهای رهن تنظیم شده توسط وکیل قرارداد رهن
- نمایندگی قانونی در محاکم و فرآیندهای قضایی مربوط به عقد رهن و حل اختلافات مرتبط با آن
- راهنمایی در خصوص اقدامات پیشگیرانه و حقوقی در تنظیم یک قرارداد اصولی و صحیح در خصوص عقد رهن می‌شود.
اگر در پی تنظیم یک قرارداد رهن هستید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر با وکیل متخصص تنظیم قرارداد رهن مشورت کنید، وارد صفحه مشاوره حقوقی قرارداد رهن شوید و از روش‌های مشاوره حقوقی آنلاین و تلفنی استفاده کنید.
