تعریف: قرارداد فرانچایز، قرارداد معوض اعطا حق بهره برداری غیر مستقل از مال فکری می‌باشد که ۲ طرف دارد:
- فرانشیز دهنده: Franchisor: نمایندگی دهنده
- فرانشیز گیرنده: Franchisee: نماینده
در دکترین حقوقی ایران و نظر وکیل متخصص، قرارداد یاد شده با نام فرانشیز یا فرانچایز شناخته می‌شود اما در رویه تجاری ایران این قرارداد در برخی موارد با نام شعبه مانند شعب فست فود هایدا شناسایی شده است. گاهی نیز در معرفی کل، فروشگاه‌های زنجیره‌ای یاد می‌شود.
شرایط و ویژگی‌های قرارداد فرانچایز
عدم استقلال نماینده
فرانشیزدهنده و فرانشیزگیرندگان یک شبکه را تحت ریاست و هدایت فرانشیزدهنده تشکیل می‌دهند و به صورت زنجیره‌ای کار می‌کنند. به گونه‌ای که شرکت اصلی، دارای استانداردها و دستورالعمل‌هاییست که تمام آن‌ها باید از سوی نمانیدگی‌ها رعایت شود.
از این رو، شخصیت فرانشیزگیرندگان برای فرانشیزدهنده اهمیت دارد. در این راستا، تمامی جزئیات کار از سوی فرانشیزدهنده تعیین می‌شود مانند دکور محل، تهیه تجهیزات مورد نیاز، نصب و را‌ه‌اندازی سیستم‌های مورد نیاز حسابداری و غیره، نصب تابلوی سر در، دستورالعمل‌های کامل چگونه تهیه یا فروش محصول.
اما در قرارداد لیسانس شبکه‌ای تشکیل نمی‌شود و شخصیت طرف اهمیت قرارداد فرانشیز را ندارد.
پیشینه و مزایای نمایندگی
خاستگاه فرانشیز را کشور آمریکا دانسته و شروع آن را در سال ۱۸۵۰ از شخصی به نام سینگر در حوزه چرخ خیاطی می‌دانند که با قراردادهای فرانشیز کوکاکولا توسعه یافته است.
یکی از نمونه‌های مهم ساز و کار فرانشیز را وکیل تلفنی منتسب به مک دونالد در زمینه غذاهای آماده دانسته است که در سال ۱۹۵۵ آغاز شده و اکنون بیش از ۳۷ هزار شعبه در ۱۱۹ کشور جهان دارد. در ایران نیز پیش از انقلاب دارای شعبه بوده است.
موسسه یکنواخت سازی حقوق خصوصی متشکل از حدود ۷۰ کشور که یک سازمان بین المللی است و کنوانسیون بیع بین المللی کالا از نمونه اولیه آن گرفته شده و در سازمان ملل کنوانسیون شده است، اقدام به تهیه راهنمای فرانچایز نموده است.
در داخل کشورها نیز انجمن‌های فرانشیز که غیر دولتی هستند و شورای جهانی فرانشیز را در سال ۱۹۹۴ تاسیس نموده‌اند. (اتاق بازرگانی بین المللی نیز نمونه قرراداد فرانشیز را ارائه کرده است.)
مزایای قرارداد فرانچایز
برای نمایندگی دهنده
- توسعه تجارت بدون سرمایه گذاری مستقیم، تهیه محل، جذب نیروی کار، خرید ملزومات.
- کاهش ریسک شکست در تجارت
- کسب درآمد از محل اعطای امتیاز و فروش مواد اولیه.
برای نماینده
- استفاده از برند شناخته شده: هزینه کمتر از تولید یک برند، کاهش ریسک سرمایه گذاری، وجود بازار هنگام شروع کار و در ادامه امنیت سرمایه گذاری، کاهش هزینه تبلیغات.
- بهره‌مندی از فرایند اداره موفق: ساز و کار از پیش تعیین شده از حیث مدیریتی، دکوراسیون و سایر ملزومات، خدمات آموزشی.
انواع فرانچایز
این تقسیم از این حیث که انتفاع فرانچایزدهنده انگیزه اصلی او را شکل می‌دهد یا نه، انجام شده است. در واقع، فرانچایز به انتفاعی و غیرانتفاعی تقسیم می‌گردد. در فرانچایز تجاری (انتفاعی)، هدف اصلی توسعه تجارت و کسب سود است که دو حالت دارد:
فرانچایز سنتی
کلیات نظام تجاری از سوی فرانچایزدهنده طراحی شده و گیرنده متعهد به پیروی از آن است اما جزئیات کار از سوی خود فرانچایزگیرنده مورد تصمیم قرار می‌گیرد.
فرانچایز نظام تجاری
در حالت دوم کلیات و جزئیات دقیق نظام تجاری از سوی فرانچایزدهنده طراحی شده و گیرنده مکلف به تبعیت می‌باشد. در فرانچایز اجتماعی (Social franchise)، هدف اصلی نیکوکاری است. جامعه هدف این نوع فرانچایز بیش از سه میلیارد انسانی هستند که از درآمد کافی برای گذراندن زندگی بهره‌مند نیستند.
در این فرانچایز محصولات و خدمات به شکل مناسبی در اختیار آنان قرار می‌گیرد. ممکن است فرانچایز اجتماعی، انتفاعی هم باشد و فرانچایزدهنده، سود هم ببرد. در هر حال، کمک‌های دولتی و مردمی، بخشی از هزینه‌های این گونه فرانچایزها را پوشش می‌دهند.
علاوه بر تقسیمات برگرفته شده از ماده۵۱ آیین نامه قانون اختراعات… (کلی یا جزئی، سراسری یا منطقه‌ای، انحصاری یا غیرانحصاری) که به صورت مشترک میان لیسانس و فرانشیز وجود دارد، تقسیمات خاص فرانشیز نیز مطرح است:
از حیث ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم فرانشیزدهنده با فرانشیزگیرندگان، فرانشیز به دو گونه تقسیم می شود:
فرانچایز هرمی
در این نوع فرانشیز، فرانشیزدهنده با چند شخص قرارداد فرانشیز منعقد می کند و با آن‌ها ارتباط مستقیم دارد. اما به جهت این اینکه فرانشیزگیرندگان نیز حق انعقاد قرارداد فرانشیز با دیگران را مخصوصا در محدوده سرزمینی خود دارند.
لذا، شبکه فرانشیز به صورت هرمی شکل می‌گیرد. در این حالت، فرانشیز دهنده اصلی و گیرنده اصلی داریم. همچنین، فرانشیز دهنده فرعی و گیرنده فرعی.
فرانچایز خطی
در این فرانشیز، فرانشیزدهنده با اشخاصی قرارداد فرانشیز را منعقد و با تمام آن‌ها ارتباط مستقیم دارد.
آقار قرارداد فرانچایز
آثار قراردادی فرانشیزدهنده
- ایجاد حق بهره برداری برای فرانشیزگیرنده
- تعهد به تسلیم موضوع به نحوی که فرانشیزگیرنده متمکن از انحاء تصرفات باشد.
- تعهد به پشتیبانی و ارائه خدمات در جریان قرارداد.
- حق مطالبه حق امتیاز و عوض قرارداد.
- تعهد به ارائه پیشرفت‌ها به فرانشیزگیرنده
- مسئولیت در قبال مالکیت مال فکری خود
آثار قراردادی فرانشیزگیرنده
- تعهد به پرداخت عوض مالی به فرانشیزدهنده (حق فرانشیز اولیه و حق فرانشیز مستمر).
- تعهد به حفظ اسرار تجاری فرانشیزدهنده.
- تعهد به عمل در چارچوب استانداردها و دستورالعمل‌های فرانشیزدهنده.
- تعهد به تجارت منحصر در موضوع فرانشیز. یعنی اگر فروشگاه ماشین است فقط به نام فرانشیزدهنده و فقط محصولات وی. البته مانع از این نیست که فرانشیزگیرنده در خارج از فروشگاه تجارت دیگری داشته باشد.
- تعهد به پذیرش بازرسی فرانشیزدهنده.
- تعهد به دفاع از حقوق فرانشیزدهنده یا اطلاع به وی.
- تعهد به عدم استفاده از دانش فنی در غیر از موضوع قرارداد فرانشیز.
- تعهد به عدم رقابت با فرانشیزدهنده حتی دور ه ای بعد از قرارداد از جمله عدم اشتغال به شغل مشابه و نداشتن سهم در شرکت‌های دارای موضوع مشابه.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این نوع از قرارداد می‌توانید مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
ارتباط با متخصصین بنیاد وکلا نه فقط در قالب حضوری یا تلفنی بلکه از طریق مشاوره حقوقی آنلاین نیز قابل انجام می باشد.
