جرم سرقت را می‌توان از جمله جرایمی دانست که روزانه تعداد زیادی از اشخاص قربانی آن قرار می‌گیرند، انواع سرقت همچون کیفقاپی، سرقت تلفن همراه، سرقت خودرو، سرقت ملزومات خودرو، سرقت از منزل و دیگر حالت‌های سرقت جرایمی هستند که هر شخص عادی ممکن است قربانی آن قرار گیرد.
به طور کلی می‌دانیم که مجازات جرم سرقت حبس است و سارق به مجازات حبس محکوم خواهد شد، اما آیا در تمامی سرقت‌ها صرف نظر از وسیله استفاده شده همچون سلاح گرم و سرد یا تعداد سارقین یا محل وقوع سرقت حکم یکسان است؟
با ما در این مقاله همراه شوید تا با انواع سرقت و مجازات هر کدام آشنا شویم. در همین راستا می‌توانید با وکیل تلفنی ما نیز گفتگو نمایید.
معرفی سرقت حدی و تعزیری
بر خلاف آنچه که در ظاهر به نظر می‌رسد انواع سرقت‌ها حکم واحد ندارد، حتی انواع سرقت‌ها عناوین یکسان حقوقی نیز ندارند، در حقوق کیفری ایران جرایم به چهار گروه قصاص، دیات، تعزیرات و حدود تقسیم می‌شود، از آن جا که سرقت با توجه به شرایط تحقق آن می‌تواند مشمول عنوان مجرمانه سرقت حدی و سرقت تعزیری قرار گیرد نخست هر کدام از حدود و تعزیرات را شرح داده و سپس به سرقت‌های حدی و تعزیری ورود می‌کنیم.
جرایم حدی یا جرایم مستوجب مجازات حد
جرایم حدی گروهی از عناوین مجرمانه را شامل می‌شود که شرایط جرم و نحوه ایجاد آن به همراه مجازات، ویژگی‌های مجازات و نحوه اجرای مجازات دقیقا در شرع مقدس اسلام بیان شده است.
جرایم حدی که تعداد کمی از عناوین مجرمانه هستند، مواردی را شامل می‌شوند که در تمام طول تاریخ اسلام جرم شناخته شده‌اند و قانونگذار عینا حکم شارع را در قوانین کیفری وارد ساخته است، به همین سبب نیز امکان ایجاد تغییر در شرایط تحقق جرم و نیز مجازات قابل اجرا وجود ندارد.
سرقت حدی
ماده ۲۶۸ از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ شرایط چندگانه‌ای را برشمرده است که چنانچه سرقت شامل تمامی آن‌ها باشد از نوع حدی شمرده می‌شود.
از آن جا که موضوع این مقاله سرقت‌های حدی نیست به توضیح آن ورود نمی‌کنیم، تنها باید اشاره کرد که در سرقت حدی ضروری است که مال در محلی نگهداری شده باشد که اصولا آن را از دید و دسترس عموم خارج می‌سازد و خارج کردن مال از محل نگهداری آن صورت گرفته باشد.
در سرقت‌های حدی مجازات‌ها عبارت خواهند بود از قطع دست راست، قطع پای چپ، حبس ابد و اعدام که هر کدام به ترتیب تعداد دفعات سرقت حدی مورد حکم قرار می‌گیرند.
جرایم تعزیری یا جرایم مستوجب مجازات تعزیر
تعزیرات بر خلاف حدود جرایمی را شامل می‌شود که از شرع وارد در قانون نشده است، برعکس این دسته از جرایم، بیانگر اراده قانونگذار هستند.
جرایم تعزیری به نوعی جرم انگاری کردن رفتارهایی هستند که از نظر اجتماع شنیع شمرده می‌شوند و به همین دلیل وجدان عمومی اجتماع تاب توان آن‌ها را ندارد.
با توجه به اینکه زندگی اجتماعی در دوران‌های مختلف با تغییر همراه است، ممکن است رفتاری که در چند صده گذشته وصف مجرمانه داشته امروزه اینگونه نباشد، همچنین کیفیت و نحوه اجرای مجازات‌ها نیز با تغییرات فلسفه حقوق کیفری دستخوش تغییر شده است.
در حالی که در زمانی از تاریخ مجازات نه تنها به شخص خاطی بلکه علیه تمامی اعضای خانواده وی نیز اجرا می‌گردید، امروزه رویکرد اصلی بر آن است که صرف اجرای مجازات کافی نیست بلکه باید با درک شرایط شخصی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب وی را برای بازگشت به اجتماع آماده سازیم.
به همین سبب در مواردی مجازات اصلی اجرا نمی‌شود، یا اجرای آن به تاخیر می‌افتد. اما همانگونه که بیان شد در نظر گرفتن تغییرات اجتماعی و وجدان جمعی در تعزیرات ممکن است و نه دیگر دسته‌های جرایم.
سرقت تعزیری
فصل بیست و یکم از کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی، به موضوع سرقت و ربودن مال دیگری اختصاص دارد. قانونگذار در اولین ماده از این فصل سرقت تعزیری را اینگونه معرفی کرده است: سرقتی که جامع شرایط حد نباشد.
از ظاهر قانون برمی‌آید که اصل را بر حدی بودن نهاده و خارج از آن را به عنوان تعزیر در نظر گرفته، لیکن در عمل باید دانست که شرایط سرقت حدی چنان متعدد و دشوار است که اصل را باید بر تعزیری بودن سرقت بدانیم.
یکی از بهترین راه‌های آشنایی با مفاهیم شناسایی مصادیق آن است، به همین سبب در ادامه با انواع مصادیقی که قانونگذار برای سرقت تعزیری نام برده است، آشنا خواهیم شد. مشاوره حقوقی آنلاین ما نیز پاسخگوی تمامی سوالات شما در خصوص سرقت می‌باشد.
انواع سرقت تعزیری و مجازات اصلی آن
همانطور که بیان شد سرقتی تعزیری شمرده می‌شود که مشمول عنوان سرقت حدی نباشد. تعریف سرقت به طور کلی اینگونه است که: سرقت عبارت است از ربودن مال متعلق به دیگری.
در همین تعریف کوتاه به ارکان جرم سرقت پی می‌بریم.
- نخست آن که باید مالی وجود داشته باشد، در توضیح باید گفت، مال به آن چیزی گفته می‌شود که در دید عموم ارزش اقتصادی داشته و مورد داد و ستد قرار می‌گیرد.
- رکن دوم از تعریف یاد شده شرط متعلق به دیگری بودن مال است، در نتیجه شخص نمی‌تواند مال متعلق به خود را یا مالی که به وی اهدا شده اما هنوز تسلیم نشده است را سرقت نماید.
- رکن سوم، وصف ربوده شدن است. ربوده شدن نارضایتی مالک را در دل خود دارد، در نتیجه چنانچه مالک حقیقی مال، مال را در اختیار ثالث قرار دهد ولی ثالث بعد از مطالبه مالک از تحویل آن خودداری نماید سرقتی اتفاق نیفتاده است، پس در تحقق سرقت ضروری است که مال ربوده شده باشد.
حال با تعریف ارائه شده به بررسی مصادیق سرقت تعزیری که در کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی آمده است پرداخته و مجازات اصلی آن‌ها را بیان می‌داریم.
چنانچه سرقت در شب واقع شود، تعداد سارقین حداقل دو نفر یا بیشتر باشد، حداقل یکی از سارقین با خود سلاح حمل کند (اعم از آن که سلاح را نمایان سازد یا آن که مخفی باشد)، رسیدن به مال مسروقه از طریق استفاده از کلید ساختگی یا بالا رفتن از دیوار یا تعرض به محل نگهداری مال بوده است، و یا آن که خود را با لباس مبدل به عنوان مامور دولتی نشان داده باشد، و نیز چنانچه محل سرقت محل سکونت اشخاص باشد و در نهایت حین سرقت شخصی را مورد آزار قرار داده باشند و یا تهدید کرده باشند:
اولین نوع از سرقت تعزیری محقق شده است که مجازات سنگینی بر آن وارد می‌شود که عبارت است از پنج تا بیست و پنج سال حبس و نیز تا ۷۴ ضربه شلاق.
همانطور که بیان شد در این دسته از سرقت تعزیری حداقل دو سارق وجود دارند در نتیجه مجازات به هر دو آن‌ها اعمال می‌شود.
- در بند قبلی ۵ شرط وجود داشت که باید در کنار هم گرد می‌آمدند، اما در این بند با شرایط تقریبا مشابهی مواجه هستیم اما شرطی کمتر، بدین صورت که سرقت در شب واقع شده باشد، سارقین حداقل ۲ نفر و یا بیشتر باشند، حداقل یکی از سارقین سلاح با خود به همراه داشته باشد اعم از آن که سلاح ظاهر یا مخفی باشد؛ سارقین به حبس از ۵ سال تا ۱۵ سال و نیز تا ۷۴ ضربه شلاق تعزیری محکوم خواهند شد.
- چنانچه سارق مسلح باشد و یا آن که حین سرقت شخصی را مورد آزار قرار داده باشند، سارق به ۳ ماه تا ۱۰ سال حبس محکوم می‌گردد. در اینجا باید توجه داشت که وجود یکی از شروط مسلحانه بودن یا مقرون به آزار بودن کفایت می‌کند و احتیاجی به وجود هر دو شروط نمی‌باشد، همچنین لازم به ذکر است که چنانچه شخص آسیب جسمانی دیده باشد، مجازات آن من جمله دیه و قصاص به جای خود باقی بوده و سارق علاوه بر آن به ۱۰ سال حبس نیز محکوم می‌گردد.
- چنانچه سرقت در شوارع و راه‌ها اتفاق افتاده باشد ممکن ایت عنوان مجرمانه عوض شده و مشمول راهزنی باشد، (برای شناخت جرم راهزنی می‌توانید به مقالات مربوطه رجوع نمایید)، اما چنانچه شرایط راهزنی محقق نباشد و صرفا سرقت در شوارع اتفاق افتاده باشد، مرتکب به سه سال تا ۱۵ سال حبس و نیز تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.
- چنانچه سرقت در محلی واقع شده باشد که محل سکونت اشخاص باشد و یا آن که محل در حال آماده‌سازی برای سکونت باشد و نیز در محل‌های عمومی که مردم معمولا به آن‌ها رجوع می‌کنند همچون مساجد، سارق به ۶ ماه تا ۳ سال حبس و نیز تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
- چنانچه سرقت در محلی صورت گیرد که مکان مسکونی نباشد، اما به دلیلی پوشیده و محفوظ شناخته شود، برای مثال نرده یا پرچین دور باغ کشیده شده باشد یا حتی مانع طبیعی همچون درخت وجود داشته باشد، به نحوی که سارق به راحتی و بدون وجود هیچ مانعی نتواند به مال ربوده شده دسترسی یابد، سارق با ۶ ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.
چنانچه سرقت در شب واقع شده باشد، اعم از آن که مال در خیابان یا هر محل در دسترس دیگری باشد، سارق به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و نیز شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌شود.
- چنانچه سرقت هیچ شرایط خاصی نداشته باشد، اما سارقین بیش از یک نفر باشند، اعم از آن که دو نفر یا تعداد بیشتری باشند، به علت تعدد سارقین مجازات آن‌ها از ۶ ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق است.
- چنانچه سارق به دلیل رابطه استخدامی با مالک مال، به مال دسترسی داشته باشد، برای مثال شاگرد مغازه، مستخدم خانه، کارگر در محل کار خود، و مالی را از مالک که در محل کار سارق وجود دارد را برباید، به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌شود.
- چنانچه سارق به شغلی اشتغال داشته باشد که معمولا مردم اموال خود را به آن‌ها می‌سپارند برای مثال اداره کننده هتل یا مسافرخانه، و مالی را که مسافرین به اقتضای شغل به وی سپرده است را برباید، به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و نیز تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
- چنانچه محلی که سرقت از آن انجام شده است، به دلیل بلایای طبیعی یا انسانی همچون سیل، زلزله، آتشسوزی یا جنگ آسیب دیده باشند، سارق به حبس از یک سال تا پنج سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.
- چناچه سرقت از محل تصادفات رانندگی صورت گیرد، به نحوی که اشیای سرقت شده به دلیل تصادف در دید عموم قرار گرفته باشند، سارق به یک تا ۵ سال حبس و نیز تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.
- چنانچه موضوع سرقت یکی از وسایل و تاسیسات عمومی عمچون تاسیساب بهرهبرداری آب، برق و گاز و دیگر مواردی که با سرمایه دولت یا سرمایه مشترک دولت و بخش خصوصی و نیز مواردی که با هزینه موسسات خیریه نصب شده است باشد، سارق به حبس از یک سال تا ۵ سال محکوم می‌شود.
- چنانچه سارق بند قبلی، یعنی سارق وسایل عمومی و خیریه و دیگر موارد یاد شده از کارکنان موسسات مذکور باشد، به حداکثر مجازات در بند قبل یعنی ۵ سال حبس محکوم خواهد شد.
- چنانچه شخص از انشعابات گاز، برق، آب یا تلفن به صورت غیر مجاز و بدون پرداخت حق انشعاب استفاده نماید، به حبس تا سه سال محکوم می‌شود، البته جبران خسارات وارده همچون پرداخت هزینه خدمات یاد شده نیز بر وی ضوری خواهد بود.
- چنانچه عنصر ربایش محقق باشد و فعل واقع شده را بتوان به عنوان سرقت معرفی کرد، اما رفتار انجام شده در هیچ یک از بندهای ۱۵ گانه فوق و نیز در ذیل سرقت حدی نگنجد، مرتکب سرقت به حبس از ۳ ماه و یک روز تا ۲ سال و نیز شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌شود.
وکالت در سرقت تعزیری
در این مقاله با یکی از جرایم تعزیری یعنی سرقت تعزیری آشنا شدیم، دیدیم که ارکان چندگانه‌ای باید مهیا باشد تا سرقت محقق شود، ارکانی همچون ربایش مال دیگری، اما در عین حال مشاهده شد که کیفیت اجرای سرقت می‌تواند آن را مشمول مجازات‌های متفاوتی قرار دهد.
در اینجا باید خاطر نشان ساخت که بر جرایم تعزیری احکام تکمیلی همچون مجازات‌های تبعی و محرومیت از حقوق اجتماعی نیز وجود دارد که تاب پرداختن به کلیه آن‌ها در مقاله حاضر وجود نداشت.
با توجه به تعدد مجازات‌ها و کیفیت اجرای آن‌ها و اثراتی که بر پرونده کیفری اشخاص وارد می‌سازد، پیشنهاد می‌گردد که در هر سوی از شکایت سرقت تعزیری که قرار داشتید، اعم از مال‌باخته‌ای که جبران خسارات و محکومیت مرتکب را خواستار هستید یا متهمی که در مظان اتهام قرار گرفته است، پیش انجام هر اقدامی از مشاوره حقوقی تخصصی کیفری بهره‌مند شوید.
همچنین اکیدا توصیه می‌شود که خود را از همراهمی وکیل کیفری در روال پرونده از نخستین گام تا پایان رسیدگی‌ها محروم نسازید. مشاورین و وکلای کیفری گروه بنیاد وکلا می‌توانند شما را در این مهم همراهی نمایند.
