در مواقع مختلفی از رسیدگی قضایی، از شخص خواهان یا خوانده درخواست ارائه استشهادیه می‌شود، استشهادیه به معنای شهادت‌نامه کتبی است که تعدادی از افرادی که اصولا به موضوع آن آگاه هستند، با امضای ذیل برگه محتویات آن را تایید می‌نمایند.
برای مثال درخصوص دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی که بدین معناست که شخص خواهان توانایی مالی برای پرداخت هزینه‌های رسیدگی را ندارد، ارائه استشهادیه که شرایط مالی وی با بیان کرده و در نتیجه قاضی محکمه را از وضعیت موجود آگاه سازد ضروری است.
ارائه استشهادیه با وجود کاربرد و اهمیتی که دارد زمانی معیار صحیحی برای عمل در اختیار محکمه قرار می‌دهد که به صحت و با رعایت شرایط لازم تهیه شده باشد، برای مثال چنانچه استشهادیه جعل شده باشد، نه تنها ارزش حقوقی نداشته بلکه مرتکب را با نتایج کیفری همچون مجازات مواجه می‌سازد.
در این مقاله قصد داریم انواع مجازات‌هایی که ممکن است گریبان گیر جاعل گواهی استشهادیه شود را بررسی کنیم، برای این امر ضروری است که نخست با تعریف جعل و انواع و مصادیق آن آشنا شویم، سپس در گام بعدی مجازات جعل استشهادیه را مطرح خواهیم کرد. در راستای شکایت از این بابت می‌توانید از وکیل کیفری بنیاد وکلا کمک بگیرید.
معرفی جرم جعل
فصل پنجم از کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی به جرم جعل و مجازات آن اختصاص یافته است، مواد این کتاب که با جزئیات و مفصلا احکام جرم جعل را بیان داشته‌اند، علاوه بر اینکه به اهمیت جرم جعل صحه می‌گذارند، بیان از انواع متعدد آن دارند.
همانطور که بیان شد جرم جعل ذیل کتاب تعزیرات مورد بررسی قرار گرفته است، این امر بدین معناست که جعل یک جرم تعزیری است در نتیجه از احکام خاص تعزیرات، همچون مجازات‌های تبعی و تکمیلی و نیز جهات تخفیف و تشدید مجازات تبعیت می‌کند.
لازم به ذکر است که تعزیر یکی از انواع چهارگانه جرایم است که با توجه به نیازهای اجتماع و نظر جامعه در خصوص رفتارهای صحیح و شنیع تنظیم می‌شود.
همچنین در مواجهه با جرایم تعزیری با توجه به رویکرد فلسفی موجود، هدف اصلاح مرتکب و بازگشت وی به زندگی سالم اجتماعی است، نتیجه این رویکرد تحولات در قوانین کیفری بوده که با گسترش دامنه مجازات‌ها و نحوه اجرای آن‌ها بازیابی مرتکبین را فراهم سازد. پیش از ورود بیشتر به مطالب این بخش نگاهی به جرم داشته باشیم.
مطابق با مواد مربوط در کتاب تعزیرات، جعل عبارت است از اینکه سند یا نوشته، یا مهر یا امضایی ساخته شود به نحوی که باعث گمراهی مخاطب شده و آن را با سند حقیقی اشتباه گیرد.
در ادامه همین ماده استفاده از مهر دیگری بدون اجازه و رضایت وی نیز به عنوان نوعی از جعل شناخته شده است، همچنین در مادهی دیگری از فصل مربوطه، تغییر در محتوای یک سند حین تنظیم آن، به گونه‌ای که سند حاصله را از حقیقت آنچه که مدنظر اعلام‌کننده دور سازد نیز مصداقی از جعل شناخته شده است.
قابل ذکر آن که صرف نظر از نوع جعل صورت گرفته، ضروری است که قصد حیله و تقلب در مرتکب وجود داشته باشد.
انواع جرم جعل
در تعریف یاد شده انواع جعل از حیث مادی و معنوی را شاهد بودیم، حالتی که سندی ساخته می‌شود، اعم از آن که از روی نمونه اصلی ساخته شده باشد و یا آن که بخشی از سند حقیقی پس از ساخته شدن مخدوش شود، با جعل مادی روبه‌رو هستیم، اما در حالتی که محتوای سند در حین تنظیم بر خلاف حقیقت و مقصود اعلام‌کننده نگاشته می‌شود، جرم روی داده مصداق جعل معنوی خواهد بود.
با توجه به تفصیل بیان شده می‌توان مشاهده کرد که هر دو نوع از جعل مادی و معنوی در خصوص سند استشهادیه قابل تصور است، بدین صورت که:
- چنانچه سند استشهادیه فارغ از هر واقعیتی تنظیم شده باشد، به این صورت که شخص علاوه بر نوشتن محتوای استشهادیه، امضاهای ذیل آن را نیز شخصا ضمیمه کند، اعم از آن که امضای اشخاص حقیقی را جعل نماید و یا صرفا با درج امضاهایی نام اشخاص را به آن منتسب نماید، مرتکب جرم جعل مادی شده است.
- چنانچه شخص سند استشهادیه حقیقی تنظیم نموده و به امضای اشخاص رسانده باشد، اما پس از تنظیم با دست بردن در سند آن را مخدوش سازد، برای مثال تاریخ سند را تغییر دهد، نامی را در سند بیفزاید، جملاتی را از منفی به مثبت یا از مثبت به منفی تبدیل کند، یا هر تغییر دیگری در سند ایجاد کند، نوع دیگری از جعل مادی اتفاق افتاده است.
- چنانچه شخص تنظیمکننده استشهادیه، محتوایی بر خلاف بیان شاهدان قید نماید، و یا آن که در حین تنظیم اطلاعاتی خلاف واقع نیز در سند استشهادیه وارد آورد، مرتکب جرم جعل معنوی سند استشهادیه شده است.
مجازات جعل گواهی استشهادیه
در بند پیشین با تعریف جعل و انواع حالت‌های جعل سند استشهادیه آشنا شدیم، حال در این بند قصد داریم مجازات‌های اصلی و تبعی جرم جعل سند استشهادیه را با هم مرور کنیم.
مجازات اصلی جرم جعل سند استشهادیه
- چنانچه سند استشهادیه مجعول به نحوی تنظیم شده باشد که امضای یکی از مقامات رسمی همچون معاون اول رییس جمهور، اعضای شورای نگهبان یا نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان یا وزرای کابینه را به همراه داشته باشد، مجازات اصلی قابل اعمال برای وی معادل حبس از یک تا ده سال خواهد بود.
- چنانچه شخصی سند مجعول استشهادیه را فاقد امضای اشخاص یاد شده در بند پیشین ارائه دهد، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد.
- هرگاه شخصی فرم استشهادی‌های جعل نماید که به عنوان گواهی پزشکی قابلیت ارائه و استفاده دارد، اعم از آن که به نام طبیب جعل کند یا آن که ممهور به مهر طبیب نماید، به شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
- چنانچه شخصی مرتکب جعل معنوی در سند استشهادیه گردد، بدین صورت که محتوای خلاف واقع را به امضای واقعی اشخاص برساند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می‌گردد.
مجازات تکمیلی جرم جعل سند استشهادیه
در بند قبلی با انواع مجازات‌های قابل اعمال برای جعل استشهادیه آشنا شدیم، اما همانطور که پیش از این بیان شد، جعل من جمله جرایم تعزیری است در نتیجه علاوه بر مجازات اصلی مجازات‌های تکمیلی و تبعی نیز میتواند بر آن اعمال گردد، همچنین امکان اجرای تخفیف و تشدید در مجازات وجود دارد.
برای آن که با موارد قابل اجرا بر جعل استشهادیه ورود کنیم، ضروری است که با دسته‌بندی جرائم تعزیری آشنا باشیم.
مطابق با ماده ۱۹ از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ برای جرائم تعزیری دسته‌بندی‌های هشت گانه‌ای مطرح شده است که قرار گرفتن یک جرم در یکی از این دسته‌ها احکام مرتبط را به همراه خواهد داشت.
با توجه به تنوع مجازات‌ها در جرم جعل استشهادیه، کلیه هشت دسته جرائم تعزیری در اینجا قید می‌گردد. مشاوره حقوقی آنلاین ما نیز میتواند شما را در این زمینه راهنمایی نمایید.
طبقه‌بندی هشت‌گانه جرائم تعزیری
ماده ۱۹ از قانون مجازات اسلامی انواع جرایمی که ذیل دسته‌بندی تعزیرات قرار می‌گیرند را با تعیین درجه آن بیان داشته است که به ترتیب سنگین به سبک به طریق ذیل است:
جرائم تعزیری درجه ۱
این گروه به مجازات‌هایی اختصاص دارد که برای شخص حقیقی حبس بیش از ۲۵ سال باشد، و برای شخص حقوقی انحلال کامل آن باشد. همچنین مصادره کل اموال به عنوان مجازات شخص حقوقی نیز در این گروه قرار دارد.
جرائم تعزیری درجه ۲
این گروه از جرائم تعزیری تنها اختصاص به شخص حقیقی داشته بدین صورت که حبس بیش از ۱۵ سال تا ۲۵ سال و یا جزای نقدی بیش از ۵۵ میلیون تومان تا ۱۰۰ میلیون تومان را شامل می‌شود.
جرائم تعزیری درجه ۳
این گروه نیز تنها به اشخاص حقیقی اختصاص دارد و شامل حبس بیش از ۱۰ سال تا ۱۵ سال و نیز جزای نقدی بیش از ۳۶ میلیون تومان تا ۵۵ میلیون تومان خواهد بود.
جرائم تعزیری درجه ۴
تنوع جرائم در گروه چهارم از جرائم تعزیری بیشتر است، بدین صورت که علاوه بر حبس از بیش از ۵ سال تا ۱۰ سال و نیز جزای نقدی از بیش از ۱۸ میلیون تومان تا ۳۶ میلیون تومان، انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی نیز به عنوان یکی از مجازات‌های گروه جرائم درجه ۴ شناخته می‌شود.
جرائم تعزیری درجه ۵
تنوع مجازات‌ها در گروه درجه ۵ از دیگر موارد بیشتر است. در این گروه علاوه بر حبس که از بیش از ۲ تا ۵ سال را شامل می‌شود و جزای نقدی که از ۸ میلیون تومان تا ۱۸ میلیون تومان است، با محرومیت از حقوق اجتماعی، ممنوعیت دائم از برخی از فعالیت‌های شغلی و نیز ممنوعیت دائم شخص حقوقی از افزایش سرمایه از طریق سرمایهپذیری عمومی نیز مواجه هستیم.
جرائم تعزیری درجه ۶
در گروه تعزیرات درجه ۶ حبس از بیش از شش ماه تا دو سال، جزای نقدی از بیش از ۲ میلیون تومان تا ۸ میلیون تومان، شلاق از ۳۱ تا ۷۴ ضربه، محرومیت از حقوق اجتماعی از ۶ ماه تا ۵ سال، انتشار حکم در رسانه‌ها، ممنوعیت از برخی فعالیت‌های شغلی، ممنوعیت از افزایش سرمایه و نیز صدور برخی اسناد تجاری برای شخصیت‌های حقوقی به چشم می‌خورد.
جرائم تعزیری درجه ۷
در گروه هفتم از جرائم تعزیری، حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه، جزای نقدی از بیش از یک میلیون تا دو میلیون تومان، شلاق از ۱۱ تا ۳۰ ضربه و نیز محرومیت از حقوق اجتماعی تا ۶ ماه مواجه هستیم.
جرائم تعزیری درجه ۸
در این گروه از جرائم تعزیری که آخرین گروه نیز می‌باشد، مجازات حبس تا حداکثر ۳ ماه، جزای نقدی تا ۱ میلیون تومان و شلاق تا ۱۰ ضربه شلاق وجود دارد.
تطابق مجازات جرم جعل استشهادیه با درجات مجازات تعزیری
همانگونه که در مجازات جعل سند استشهادیه دیدیم، میزان مجازات‌های قابل اعمال صرفا در یک گروه از بندهای هشت‌گانه نمی‌گنجد، خوشبختانه در تبصره دوم از ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، قانونگذار ما را راهنمایی کرده است، بدین صورت که اگر حداقل مجازات یک جرم با یک درجه از درجات تعزیری و حداکثر آن با درجه دیگری از جرائم تعزیری منطبق باشد، جرم از درجه بالاتر محسوب می‌گردد.
در بخش گذشته مشاهده شد که با توجه به ماهیت جعل اتفاق افتاده، مجازات مرتکب میتواند تا ۱۰ سال حبس (مجازات تعزیری درجه ۴)، تا ۲ سال حبس (مجازات تعزیری درجه ۶)، تا یک سال حبس (مجازات تعزیری درجه ۶) و یا تا ۳ سال حبس (مجازات تعزیری درجه ۵) باشد؛ حال در ادامه احکامی که برای این دسته از تعزیرات در قانون مجازات اسلامی مقرر شده است را بررسی خواهیم کرد.
- به موجب ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی، در جرائم تعزیری درجه ۱ تا ۶ دادگاه صادر کننده حکم، علاوه بر مجازات اصلی میتواند مرتکب را به یک یا چند تکمیلی نیز محکوم نماید. در تعیین نوع مجازات تکمیلی باید شرایط تحقق جرم و ویژگی‌های متهم مورد توجه باشد. لازم به ذکر آن که مجازات‌های تکمیلی مواردی همچون منع از داشتن دسته چک، منع از خروج از کشور، اخراج بیگانگان از کشور، منع از اشتغال به شغلی خاص و اقامت اجباری در محل معین است. مصادیق کامل این مجازات‌های تکمیلی را می‌توانید در ماده ۲۳ قانون فوقالذکر پیدا کنید.
- محرومیت از حقوق اجتماعی برای جرائم تعزیری درجه ۴ و ۵ وجود خواهد داشت. محرومیت یاد شده که برای گروه جرائم درجه ۴ تا ۳ سال و برای گروه جرائم درجه ۵ تا ۲ سال است، عبارت است از مواردی همچون منع از اشتغال به برخی مشاغل همچون وکالت دادگستری یا تاسیس شرکت. دیگر مصادیق محرومیت از حقوق اجتماعی در ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ بیان شده است.
- مطابق با ماده ۳۶ از قانون مجازات اسلامی، محکومیت قطعی به جرائم تعزیری درجه ۴ میتواند با درج حکم در یکی از روزنامه‌های محلی همراه باشد.
- در جرائم تعزیری درجه ۶ چنانچه شرایط معین قانونی مهیا باشد، مطابق با ماده ۴۰ از قانون مجازات اسلامی دادگاه صالح میتواند پس از احراز محکومیت متهم، صدور رای را برای مدت معینی که نباید از ۲ سال افزون باشد به تعویق بیندازد. چنانچه مرتکب در زمان تعویق حکم دستورات قانونی و قضایی را رعایت نماید، پس از گذشت مدت زمان تعویق، دیگر حکمی برای او صادر نخواهد شد و در نتیجه مجازاتی در انتظای وی نخواهد بود.
- در جرائم تعزیری درجه ۳ تا ۸ مطابق با ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی، امکان تعلیق اجرای مجازات وجود دارد. بدین معنا که دادگاه مجرمیت شخص را احراز می‌کند، حتی حکم محکومیت نیز برای وی صادر می‌نماید، اما اجرای مجازات را برای حداکثر مدت ۵ سال به حالت تعلیق در می‌آورد. البته که در این حالت نیز باشد شرایط مقرر قانونی وجود داشته باشد و نیز پس از گذشت مدت تعلیق، چنانچه متهم به وظایف اعلام شده عمل نماید، مجازات وی اجرا نخواهد شد.
مشاوره در جعل گواهی استشهادیه و مجازات آن
در این نوشتار با یکی انواع جرم جعل که موضوع آن گواهی استشهادیه بود آشنا شدیم، دانستیم که سند مذکور به دلیل اهمیت و کاربردی که میتواند داشته باشد با انواع متفاوتی از مجازات همراه خواهد بود، همچنین امکان اعمال تخفیف و شرایط راحت‌تر به نفع محکوم در برخی مواقع وجود داشت.
با وجود آنچه که بیان شد چنانچه در خصوص جرم جعل گواهی استشهادیه و مجازات آن و یا هر یک از بندهای توضیح داده شده در این نگارش با سوالات یا ابهاماتی رو به رو بودید می‌توانید از مشاوره حقوق کیفری بنیاد وکلا کمک بگیرید.
همچنین در صورتی که خود را یک طرف از اختلاف جعل سند استشهادیه یافتید، پیشنهاد می‌گردد خود را از کمک وکلای متخصص کیفری محروم نفرمایید. همین حالا جهت رزرو وقت با وکیل تلفنی اقدام نمایید.
