در حقوق بین‌الملل، بسیاری از نظام‌ها و سیستم‌های حقوقی جهان در کنار دستگاه قضایی خود، روش‌ها و نهادهای حکمیت و داوری و میانجیگری و غیره را با عناوین و مکانیزم‌های مختلف قرار داده و بخش بزرگی از تخلفات، منازعات و اختلافات را که قضایی نیست یا از پیچیدگی کمتری برخوردار است به آن‌ها سپرده‌اند.
به طور کلی شیوه‌های حل و فصل اختلاف را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
- یکی رسیدگی قضایی در محاکم که ماهیت ترافعی دارد
- و دیگری، شیوه های حل و فصل اختلاف که مبتنی بر تراضی طرفین است.
گروه اخیر خود مشتمل بر داوری، سازش،میانجیگری و واقعیت یابی است، که صلاحیت و مشروعیت روش‌های اخیر ناشی از تراضی قبلی طرفین اختلاف است.
شیوه‌های دیگر حل اختلاف به شیوه های جایگزین حل اختلاف (ای.دی.آر) نیز اخیرا در برخی کشورهای کامن لا شامل ارزیابی بی طرفانه، رسیدگی اختصاری و نیز سایر روش‌های حل اختلاف، مشخصه این تکنیک‌ها الزام آور نبودن آن‌هاست مانند سازش یا میانجیگری.
حتی در مورد داوری و حل و فصل اختلافات چه به شیوه سنتی و حضوری و چه برخط، نیاز به حضوری وکیل در کنار طرفین احساس می‌شود تا منافع هر یک محفوظ بماند.
حل و فصل اختلافات برخط یا داوری آنلاین
امروزه با پیشرفت روز افزون تکنولوژی به خصوص اینترنت که به عصر انفجار اطلاعات منجر شده است و به طور روز افزون به تئوری دهکده جهانی واقعیت می‌بخشد و این مهم اشخاص حقیقی و حقوقی و اختلاف پیرامون آن را هم در زمره خود آورده است که نهایتا روابط بین اشخاص و همچنین شرکتهای تجاری چه با گستره فعالیتی در داخل یک کشور و چه به صورت بین المللی با استفاده از این تکنولوژی روزآمد بنا دارند که اختلافات خود را به صورت سریع، کم هزینه و غیره حل و فصل نمایند.
حل و فصل اینترنتی اختلافات مزایای بسیاری دارد. کاربرد فناوری‌های کامپیوتر بر جریان داوری تاثیر داشته و آن را آسان نموده است. به عنوان مثال نرم افزار ترجمه همزمان برای سهولت شرکت طرفین با زبان‌های مختلف در کنفرانس‌های ویدیویی به وجود آمده است.
نرم افزار‌های خاصی وجود دارد که مصونیت ذخیره سازی، دستیابی و توزیع اطلاعات را تضمین می‌نماید. با این حال ضرورت دارد نرمافزاری طراحی گردد که مشارکت طرفین را مشکل تر نکند و تساوی طرفین را تضمین نماید؛ در واقع این نرم افزار بایستی تضمین کند که طرفین اختلاف، توانایی و مهارت‌های کاربری یکسان برای برقراری ارتباط را داشته باشند.
به این ترتیب حل و فصل اینترنتی اختلافات می تواند طرف‌های ضعیف تر نظیر شرکت های کوچک که معمولا به علت مشکلات موجود در داوری سنتی همچون: فواصل جغرافیایی و هزینه‌های سفر، از حل و فصل اختلافات چشم پوشی می‌کنند را ترغیب به حل اختلاف از طریق داوری نماید در واقع با از بین رفتن این موانع شرکتهای کوچک می‌توانند به آسانی به حل و فصل اختلافاتشان با شرکتهای چند ملیتی بزرگ بپردازند.
امروزه در کشورهای پیشرفته صنعتی بالاخص ایالات متحده آمریکا روش‌های حل و فصل اختلافات برخط نقش مهمی را ایفا می نماید.
به نحوی که در تمام این کشورها داوری تجاری برخط با این استدلال که همان داوری سنتی است و ماهیت آن را دگرگون ننموده و فقط از ابزارهای الکترونیکی و فضای مجازی به تسهیل در انجام آن مبادرت نموده است که این کشورها تمام سعی خود را بر اصلاح و ایجاد قوانین نوین در این زمینه و زمینه های مشابه معطوف نموده اند به نحوی که موسسات خصوصی بسیاری در این زمینه شکل گرفته و نسبت به حل اختلاف از طریق داوری برخط بالاخص در اختلافات شرکتهای تجاری اقدام می نماید.
همانطور که داوری آنلاین این روزها طرفداران خود را دارد، برخورداری از وکیل آنلاین نیز امکان پذیر می‌باشد.
داوری آنلاین در ایران
در حقوق ایران نص خاصی در ارتباط با روش‌های حل و فصل اختلافات برخط وجود خارجی ندارد و با توجه به نوظهور بودن آن، رویه قضایی نیز در این باره ساکت است اما آیا می توان از این سکوت چنین استنباط نمود که چون قانون سکوت دارد پس روش‌های حل و فصل اختلافات برخط قابل اجرا در رویه عمل نخواهد بود؟
در حالی که در پاسخ به این نظر مطابق ایده مشاوره حقوقی تلفنی باید بیان نمود که
- اولا برفرض سکوت قانونگذار در اجرای این شیوه، نهی یا دستوری هم مبنی بر عدم مشروعیت یا ممنوع بودن روش‌های حل و فصل اختلافات برخط از طرف قانونگذار صادر نشده است
- ثانیا نمی توان گفت قانون ما در این باره ساکت است بلکه همانطور که در مبحث قبل بیان گردید بستر و خاستگاه روش‌های حل و فصل اختلافات برخط همان روش‌های سنتی است که بنا به استدلال های مذکور این نوع از روش حل و فصل اختلافات تغییری را در اصل و اساس روش های سنتی ایجاد ننموده است تا با مخالفت قوانین و مقررات ایران مواجه گردد.
زیرا روش‌های حل و فصل اختلافات برخط اساسا یک نوع از انواع روش های حل و فصل اختلافات محسوب می‌گردد که همان حل و فصل اختلافات سنتی با استفاده از ابزارهای الکترونیکی و اینترنت بوده پس هیچ گونه مخالفتی با نظم عمومی و مقررات آمره ندارد که می توان با بهره گیری از استدلال فوق قوانین موجود را به این شکل از روش‌های حل و فصل اختلافات تعمیم داد.
با توجه به اهمیت بررسی های تطبیقی در حقوق بین الملل، این تحقیق در نظر دارد با مطالعه تطبیقی روش‌های حل و فصل اختلافات برخط در دو نظام حقوقی ایران و آمریکا، به ابعاد مختلف شیوه ها و روش های حل اختلاف برخط در دو نظام حقوقی ایران و آمریکا پرداخته، وجوه اشتراک و افتراق آن‌ها را بازشناخته و به ارائه راهکارهایی جهت رشد و اعتلای شیوه های حل و فصل اختلافات برخط با توجه ظرفیت ها و به ساختار نظام حقوقی ایران ارائه دهد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر از مشاوره حقوقی ما کمک بخواهید.
