امروزه نقل و انتقال خودرو یکی از رایج‌ترین معاملات افراد جامعه محسوب می‌گردد. لیکن مشکلاتی اعم از عدم انجام تعهدات توسط فروشنده مانند عدم حضور به موقع جهت تعویض پلاک یا تنظیم سند رسمی انتقال، بدهی به شرکت سازنده در موارد خرید ودیعه‌ای، در رهن بودن سند خودرو نزد بانک‌ها یا شرکت‌های لیزینگ، وجود دستور توقیف پلاک به دلایل مختلف، وجود شکایت علیه اتومبیل و غیره از جمله مسائل حقوقی است که باید پیش از انجام هر معامله‌ای بدان توجه شود.
مسائل پیش گفته و اقدامات قانونی دیگر دلایلی هستند که ایجاب می‌کند قبل از انعقاد قرارداد و پرداخت پول، چه فروشنده و چه خریدار از نظرات کارشناسان مربوطه اعم از کارشناسان حقوقی و فنی بهره‌مند گردند تا از ورود در مسیر پر هزینه دادرسی مصون بمانند.
آنچه در پی می‌آید اطلاعات حداقلی در خصوص خرید یا فروش یک خودرو از ابتدا تا انتها به جهت آگاهی از نحوه معامله، انعقاد قرارداد و مراحل تنظیم سند و آشنایی با مقررات موجود در این زمینه می‌باشد که بکار بستن آنها ضرورت مراجعه به مراجع قضایی را به حداقل می‌رساند.
انواع خرید خودرو
افراد به روش‌های متفاوتی اقدام به خرید خورو می‌نمایند. از جمله این روش‌ها در خرید اتومبیل صفر کیلومتر می‌توان به خرید مستقیم از شرکت‌های سازنده یا واردکننده رسمی، شرکت‌های واسطه یا اشخاص حقیقی یعنی افراد عادی اعم از با واسطه (دلال) یا بی واسطه (مالک یا نماینده قانونی اش) اشاره نمود است.
در خرید ماشین‌های کارکرده نیز اشخاص حقیقی و در مواردی برخی شرکت‌های واسطه نقش اساسی بازی می‌نمایند.
شرکت‌های واسطه نیز عمدتا شرکت‌هایی هستند که بنا به نیاز خریدار با ارائه وام یا ایجاد تسهیلاتی در پرداخت، خریداران را در خرید مساعدت می‌نمایند که نمونه بارز آنها شرکت‌های لیزینگ می‌باشند.
نحوه خرید خودرو از شرکت‌های سازنده داخلی و نمایندگان رسمی خودروهای وارداتی
به طور معمول شرکت‌های سازنده و واردکننده رسمی اقدام به فروش خودروهای نو و صفر کیلومتر می‌نمایند.
در این موارد خریدار به عنوان مشتری با مراجعه به دفتر مرکزی فروش یا نمایندگی فعال شرکت مربوطه، با ارائه مدارک مورد نیاز من جمله شناسنامه، کارت ملی، مدرکی جهت احراز محل سکونت مانند سند مالکیت یا اجاره نامه معتبر و غیره و انتخاب شیوه خرید، اقدام به پرداخت مبلغ معامله و انعقاد قرارداد نموده و با دریافت نسخه‌ای از قرارداد و رسید مبالغ پرداختی، نهایتا منتظر انجام تعهدات از سوی طرف قرارداد (فروشنده) می‌ماند.
سپس فروشنده در زمان مقرر بایستی خودرو مورد نظر را به همراه کلیه لوازم مربوطه، پلاک‌های انتظامی، بیمه نامه، فاکتور فروش شرکتی و برگه گارانتی به خریدار تحویل نموده و در ادامه سند مالکیت خودرو (سند سبز رنگ) و کارت ماشین و کارت سوخت نیز به آدرس اعلامی خریدار توسط مراجع مربوطه از طریق پست ارسال و تحویل می‌گردد.
در همین جا لازم به توضیح است در روش‌های فروش متفاوت اعلامی از سوی شرکت‌های فروشنده بسته به نوع فروش من جمله نقدی، اعتباری، ودیعه‌ای و غیره ممکن است مدارک مورد نیاز جهت ارائه به شرکت افزایش یابد.
در این روش خرید نکاتی حائز اهمیت است که به نظر می‌رسد می‌توان با دقت در آنها به آینده قرارداد دید واقع بینانه‌ای داشت.
- اولین نکته آن است که خریدار با مراجعه به بازار و سایر خریداران آن شرکت، اطلاعات کاملی پیرامون میزان خوش قولی و پایبندی شرکت طرف معامله در انجام تعهداتش به دست آورد. چرا که صرف این مطلب که طرف قرارداد یک شرکت یا نمایندگی رسمی است موجب امنیت خاطر کامل در اجرای قرارداد نخواهد بود. به عنوان مثال گاهی اوقات مشاهده شده برخی شرکت‌ها در مقاطع زمانی خاصی با علم به عدم امکان انجام تعهداتشان و صرفا به منظور کسب نقدینگی جهت حل مشکلات خودشان، اقدام به فروش خودرو نموده و نهایتا مشتریان را سر در گم نموده اند.
- نکته دوم، حصول اطمینان از اعتبار نمایندگی مورد مراجعه می‌باشد. این اطمینان با مراجعه به سایت اصلی شرکت و یا تماس با شرکت اصلی قابل وصول است؛ زیرا در برخی موارد مشاهده شده که برخی از نمایندگی‌های یک شرکت، با وجود لغو نمایندگی و سلب امتیاز به صورت پنهانی همچنان به فعالیت خود ادامه داده و موجب گرفتاری خریداران شده اند.
- نکته سوم، دقت در انعکاس عین شرایط فروش اعلامی بر روی سایت یا تابلو نمایندگی در قرارداد منعقده است. در برخی موارد مشاهده شده مشتریان با انتخاب روش خرید به شرکت یا نمایندگی اطمینان نموده و بدون مطالعه قرارداد تنظیمی آن را امضا نموده اند و بعدها متوجه شده‌اند که نکاتی من جمله زمان تحویل، مدل، شرایط گارانتی و خدمات پس از فروش یا مواردی از این قبیل متفاوت بوده و به ناچار به شرایط جدید با اکراه تن داده اند.
- نکته چهارم، از آن جا که در این روش خرید، ماشین خریداری شده توسط مشتری قابل رویت نیست و معمولا خودرو چند روز یا چند ماه بعد (بسته به نوع قرارداد) به خریدار تحویل می‌شود، مراجعه به کارشناسان فنی پس از دریافت اتومبیل مهم است، زیرا که در برخی موارد نیز وجود عیوب فنی فاحش من جمله تعویضی یا رنگ دار بودن برخی از قطعات بدنه در اتومبیل‌های صفر مشاهده شده است.
نحوه خرید اتومبیل از شرکت‌های واسطه یا اشخاص
همانطور که قبلا بیان شد منظور از خرید از اشخاص، معاملاتی است که با افراد جامعه انجام می‌شود که ممکن است از واسطه یا دلال خرید شود یا معامله بی واسطه و مستقیم مثل خرید از مالک یا نماینده قانونی وی، انجام شود.
این دسته از فروشندگان معمولا در هر دو گروه فروش اتومبیل‌های نو و کارکرده فعالیت دارند، بنابراین معاملات آنها را در هر دو گروه بررسی خواهیم کرد.
- حالت اول: خرید خودروهای نو از فروشندگان فوق به دو شکل عمده قابل تصور است: اول اتومبیلی که هنوز سند آن توسط شرکت اصلی به نام کسی تنظیم نشده است که اصطلاحا به آن امانی با امکان صلح مالکیت نیز گفته می‌شود و دوم اتومبیلی که سند آن به نام مالک تنظیم و صادر شده است. در این حالت مراحل تنظیم و تهیه مدارک و اوراق اتومبیل توسط شرکت اصلی انجام و معمولا واسطه به نمایندگی غیر رسمی از جانب شرکت اقدام می‌نماید که مطالب مربوط به آن در بخش قبل بیان گردید.
- حالت دوم: در حالت دوم خودرو موضوع قرارداد با وجود اینکه دارای صفت نو بودن است اما از نظر سند، دست دوم محسوب و به عبارت دیگر قبلا توسط دیگری خریداری شده و اسناد آن نیز به نام وی می‌باشد. خودروهای کار کرده نیز به همان شیوه‌ای که در ادامه می‌آیند قابل معامله هستند و از این رو به منظور پرهیز از تکرار، از بیان همین مطالب در دسته جداگانه خودداری می‌شود.
در این وضعیت از آن جا که خودرو مورد معامله موجود است، بهتر است خریدار در همان زمان تنظیم قرارداد از مشاوره کارشناس فنی و حقوقی استفاده نماید تا دچار مشکلات احتمالی آتی نشود.
در این روش خرید نیز، بایستی شروطی را رعایت کرد تا امکان ابتلا به مشکلات احتمالی را به حداقل رساند که در پی خواهیم دید.
- نکته اول این است که مدارک خودرو و فروشنده بررسی شود تا مشخص شود کسی که در حال معامله و پرداخت پول به او هستیم مالک یا نماینده رسمی مالک با اختیارات فروش ماشین مد نظر ما هست یا خیر.
- نکته دوم، باید حتما مدارک خودرو با خود اتومبیل در مواردی مانند پلاک انتظامی و شماره بدنه و شماره موتور و غیره بررسی شوند تا مشخص گردد که آیا این مدارک مربوط به همین اتومبیلی است که قصد خرید آن را داریم یا خیر.
- نکته سوم، با بهره مندی از نظر کارشناس رسمی خودرو علاوه بر اشراف به مطالب نکته دوم، مسائل دیگری نیز قابل بررسی است که بسیار اهمیت دارند به عنوان مثال کارشناس مربوطه با دقت نظر از مواردی مانند خرید اتومبیل‌های مسروقه با اسناد جعلی، دارای ایرادات شدید فنی، اتومبیل‌هایی که اطلاعات آنها مثلا شماره بدنه یا سایر موارد دستکاری شده یا مواردی از این دست جلوگیری خواهد نمود.
در ادامه چنانچه مشکلی از دسته‌های قبلی وجود نداشته باشد بایستی اقدام به تنظیم قرارداد و طی مراحل تعویض پلاک و تنظیم رسمی سند انتقال نمود.
تنظیم مبایعه نامه (قرارداد خرید)
پس از بررسی‌های اولیه موضوع قرارداد توسط خریدار و تعیین شرایط قرارداد توسط طرفین، بایستی اقدام به تنظیم قراردادی، متضمن مشخصات طرفین معامله، موضوع معامله و شرایط آن با توافق یکدیگر نمایند.
این شرایط شامل مواردی است مانند مشخصات کامل و جامع خودرو خریداری شده (مدل، رنگ، وسایل موجود خودرو، تک سوخت یا دوگانه سوز بودن آن و غیره)، تعهدات مربوط به بهای خودرو و چگونگی پرداخت آن از سوی خریدار، زمان تحویل خودرو (به همراه بیمه شخص ثالث و لوازم و ملحقات آن و غیره) از سوی فروشنده به خریدار، توافق بر زمان و نحوه تعویض پلاک خودرو، تکلیف فروشنده به پرداخت کلیه بدهی‌های خودرو اعم از جریمه‌های رانندگی، عوارض سالانه شهرداری و مالیات، زمان حضور در دفترخانه و هر آن چه که عرف جهت منافع طرفین معامله ایجاب می‌کند.
در همین قرارداد بهتر است نحوه محاسبه یا میزان خسارت‌های عدم رعایت تعهدات توسط طرفین نیز تعیین گردد. نهایتا طرفین بایستی پس از امضاء قرارداد را مبادله نمایند.
مراجعه به مراکز تعویض پلاک خودرو
قبل از حضور در دفاتر اسناد رسمی، لازم است طرفین با حضور در یکی از مراکز تعویض پلاک و ارائه مدارک و مستندات، اقدام به فک پلاک مالک قبلی خودرو و نصب پلاک جدید برای خریدار، نمایند.
در این مراکز ضمن ارائه خودرو به کارشناسان، باید مدارک لازم مانند مدارک شناسائی فروشنده و خریدار، سند مالکیت سبز رنگ، کارت ماشین، معاینه فنی (در صورت ضرورت)، ارائه مدارک مربوط به احراز آدرس و محل سکونت خریدار نظیر سند منزل یا اجاره نامه با کد رهگیری و قبوض برق و تلفن ارائه دهند.
در نهایت اتومبیل با پلاک‌های متعلق به خریدار از مرکز خارج شده و اسناد آن شامل سند مالکیت سبز رنگ جدید و کارت ماشین به آدرس خریدار از طریق پست ارسال و تحویل می‌گردد.
مراجعه به دفاتر اسناد رسمی
پس از تعویض پلاک خودرو، طرفین می‌توانند در یکی از دفاتر اسناد رسمی حضور یافته و نسبت به تنظیم سند قطعی خودرو، اقدام نمایند.
ضمنا مدارکی که جهت تنظیم سند قطعی مورد نیاز است عبارت از مواردی است که جهت تعویض پلاک فوقا اشاره شد و نیز اسناد رسمی انتقال قبلی در صورتی که ماشین قبلا نیز معامله شده باشد و همینطور بیمه نامه و کارت سوخت اتومبیل و مفاصا حساب عوارض شهرداری نیز مورد نیاز می‌باشد.
هنگام تنظیم سند به چه نکاتی باید توجه شود؟
در حال حاضر، دفاتر اسناد رسمی تکلیفی در خصوص اخذ مالیات خودرو در برخی مشاغل مانند ون، وانت بار، تاکسی و غیره، و عدم خلافی آنها، ندارند.
بنابراین لازم است خریدار این موارد را تا زمان تحویل خودرو به وی، از فروشنده مطالبه و فروشنده را ملزم به تسویه کامل آن کند. البته اخذ عدم خلافی در خصوص سایر خودرو‌ها نیز الزامی بوده و از طریق مراکز پلیس + ۱۰ قابل وصول و سپس تسویه است.
به علاوه، هزینه‌های تنظیم سند خودرو شامل حق الثبت و مالیات نقل و انتقال ویژه دولت، و حق التحریر، مخصوص دفترخانه، در دفاتر اسناد رسمی سراسر کشور یکسان و بر اساس جداول مالیاتی است. این هزینه‌ها متناسب با هر خودرو و با هر مدل، مبلغ متفاوتی است.
بر اساس عرف موجود، پرداخت سهم دولت بر عهده فروشنده و پرداخت حق دفترخانه بر عهده طرفین بالمناصفه است، مگر اینکه، طرفین معامله برخلاف آن توافق کرده باشند، که در این صورت مطابق توافق عمل خواهد شد.
در صورت نیاز به دریافت خدمات حقوقی تخصصی از وکیل قراردادها یا مشاوره حقوقی قراردادها با ما از طریق سامانه حقوقی بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
