پیش از پرداختن به عزل قیم بهتر است بگوییم در صورتی که شخص محجور، ولی خاص نداشته باشد، از طرف دادگاه برای او قیمی تعیین می شود تا امور مالی و غیر مالی او را بر عهده بگیرد، انجام این وظیفه سنگین تنها در صورتی مجاز است که این شخص دارای صلاحیت ها و شایستگی هایی از جمله وصف امانت باشد.
بنابراین، در صورتی که معلوم شود که این شخص توانایی ها و صلاحیت های لازم را ندارد و یا اینکه پس از بر عهده گرفتن قیمومت این شرایط را از دست بدهد؛ به همین دلیل، در قانون مدنی مواردی پیش بینی شده است که به موجب آنها عزل قیم یا انعزال وی اتفاق می‌افتد.
در این مقاله از وکیل متخصص بنیاد وکلا عزل قیم، موارد عزل قیم و انعزال قیم را مورد بررسی قرار می دهیم.
عزل قیم چیست؟
مطابق قانون مدنی، شخصی که محجور یعنی صغیر، سفیه یا مجنون است، از تصرف در امور مالی و غیر مالی خود ممنوع است، به همین دلیل، آنها تحت ولایت ولی خود یعنی پدر و جد پدری قرار دارند.
اما از آنجا که ممکن است پدر و جد پدری هر دو فوت کرده باشند و کسی را هم به عنوان وصی تعیین نکرده باشند، دادگاه برای اینکه امور شخص صغیر معطل نماند، اقدام به تعیین قیم می کند.
واضح است که شخص قیم از آن رو که نمایندگی از طفل در امور مالی و نگهداری از او را بر عهده دارد، بایستی شرایطی داشته باشد، مانند امانت.
بنابراین، در صورتی که این شخص صفات خود را از دست بدهد، یا در صورت برخی مسائل دیگر، ممکن است قیم عزل شود، بنابراین، در قانون مدنی مواردی برای عزل قیم پیش بینی شده است که در ادامه به بررسی موارد عزل قیم می پردازیم.
موارد عزل قیم
قانون مدنی در ماده ۱۲۴۸ به بیان موارد عزل قیم پرداخته است.بنا بر اشاره وکیل تلفنی مطابق این ماده موارد عزل قیم را می توان چنین خلاصه نمود:
- در صورتی که معلوم شود قیم فاقد صفت امانت بوده و یا این صفت را از دست بدهد.
- اگر قیم مرتکب جنایت و یا مرتکب یکی از امور زیر شده و به موجب حکم قطعی محکوم شود:
- سرقت
- خیانت در امانت
- کلاهبرداری
- اختلاس
- هتک ناموس
- منافیات عفت
- جنحه نسبت به اطفال
- ورشکستگی به تقصیر یا تقلب
- اگر قیم به علتی به غیر از علل فوق محکوم به حبس شود و بدین جهت نتواند امور مالی مولی علیه را اداره کند.
- اگر قیم ورشکسته اعلان شود.
- اگر عدم لیاقت یا توانایی قیم در اداره اموال مولی علیه معلوم شود.
- هرگاه معلوم شود که قیم عمدا مالی را که متعلق به شخص محجور بوده است را عمدا جزء دارایی او قید نکرده است و یا باعث شده آن مال قید نشود که در این صورت مسئول هرگونه ضرر و خسارتی خواهد بود که از این لحاظ ممکن است به مولی علیه وارد شود.
- در صورت وجود موجبات موجه، دادستان می تواند از دادگاه مدنی خاص تقاضا کند که از قیم تضمیناتی راجع به اداره اموال مولی علیه بخواهد. هرگاه قیم برای تعیین نوع تضمین در دادگاه حاضر نشد، از قیمومت عزل می شود.
- قیم باید سالی یک بار حساب تصدی خود را به مدعی العموم یا نماینده او بدهد؛ هرگاه ظرف یک ماه از تاریخ مطالبه مدعی العموم حساب را ندهد، به تقاضای مدعی العموم معزول می شود.
نکته مهمی که در مورد عزل قیم وجود دارد این است که حکم عزل قیم یک حکم تاسیسی است و ناظر بر آینده می باشد؛ یعنی تاثیر حکم عزل قیم مربوط به اعمالی است که قیم از این به بعد می خواهد انجام بدهد.
بنابراین پس از اینکه حکم عزل قیم صادر شد، دیگر اعمالی که انجام می دهد صحیح نیستند؛ اما اعمالی که قبل از حکم عزل انجام داده است صحیح و نافذ است.
انعزال (بر کنار کردن) قیم
علاوه بر مواردی که در قانون برای عزل قیم پیش بینی شده است، در مواردی قیم منعزل می شود. بر اساس ماده ۱۲۴۹ قانون مدنی، این بار اگر خود شخص قیم مجنون یا دیوانه بشود و یا فاقد رشد شود، قیم منعزل می شود.
تفاوتی که عزل قیم با منعزل شدن قیم دارد این است که منعزل شدن در صورت وجود شرایطی که گفته شد، به خودی خود حاصل می شود، لذا نیازمند حکم دادگاه نیست؛ بنابراین، حکم انعزال قیم یک حکم اعلامی است.
بر این اساس، از زمانی که قیم شخصی محجور یا شخصی دیوانه شود، بدون نیاز به حکم دادگاه منعزل می شود، فلذا اعمالی که در فاصله محجور شدن و دریافت حکم انعزال انجام داده است، باطل خواهد بود.
اگر نیاز به راهنمایی برای طی این مراحل دارید، می‌توانید مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
در مجموعه بنیاد وکلا انواع خدمات حقوقی حضوری و غیر حضوری مانند مشاوره حقوقی آنلاین در سراسر ایران و با زمانبندی منعطف ارائه می‌شود.
