با توجه به افزایش روزافزون استفاده از اینترنت و سهولت بستر اینترنتی برای انجام امور روزمره به دلیل مشغله‌های کاری و کمبود زمانی، تمایل جامعه جهانی به سمت خرید اینترنتی روز به روز رو به افزایش است.
بستر اینترنت این روزها نقش گسترده‌ای در تمامی معاملات جهانی و داخلی دارد. طبیعی است هنگامی که این بستر نقشی چنین پررنگ در مراودات انسانی ایفا می‌کند؛ سودجویان و سوءاستفاده‌گران نیز به کلاهبرداری از این طریق فکر کرده باشند و در این زمینه دست به اقداماتی نیز زده باشند. همین جاست که مبحث نحوه شکایت از جرم فیشینگ مطرح می‌شود.
کلاهبرداری‌های رایانه‌ای در ابتدا بسیار مورد استقبال سارقین و سودجویان قرار گرفت. دلیل این استقبال مزیت‌هایی بود که به نظر می‌آمد این نوع از جرایم داشته باشند؛ از جمله: هویت پنهان، سرعت و سهولت.
البته لازم به ذکر است دیری نپایید که جوامع جهانی برای این دسته از جرایم جرم انگاری کرده و مجازات درخور پیش‌بینی شد. همچنین هویت پنهان دیگر مطرح نبود و این جرایم قابل پیگیری شدند.
در قانون ایران نیز جرایم کلاهبرداری رایانه‌ای و سرقت از دید مقنن مخفی نمانده و قانونگذاری شده است. امروزه با اثبات جرم فیشینگ و ایجاد پرونده می‌توانید مجرم را بیابید و مبالغی که با کلاهبرداری از شما ربوده شده را پس بگیرید.
در این زمینه مشاوره حقوقی کلاهبرداری اینترنتی برای شما کمک کننده خواهد بود.
جرم فیشینگ چیست؟
جرم فیشینگ (Phishing) که از فراگیرترین جرایم اینترنتی است، در واقع همان کلاهبرداری و سرقت اینترنتی از راه‌های مختلف است. کلمه فیشینگ در زبان انگلیسی به معنای دزدی اینترنتی یا سرقت از کارت بانکی است.
در تمامی انواع فیشینگ یک درگاه بانکی دروغین و تقلبی با نمایی کاملا واقعی جهت پرداخت اینترنتی ساخته می‌شود؛ که اطلاعات حساب کاربران از جمله شماره کارت، cvv2، رمز دوم و تاریخ انقضای حساب را دریافت می‌کند.
با اطلاعاتی که خود کاربر وارد می‌کند، سارقین به اطلاعات دارنده حساب دسترسی لازم را پیدا کرده و در کسری از ثانیه تمامی مبلغ حساب را خالی می‌کنند.
اگر به طور خلاصه بخواهیم جرم فیشینگ را تعریف کنیم باید بگوییم هرگونه سوءاستفاده از حساب بانکی و کارت اعتباری افراد در زمره جرم فیشینگ قرار می‌گیرند.
حالت‌های مختلف ارتکاب به جرم فیشینگ
مرتکبین به جرم فیشینگ از راه‌های مختلفی سعی در دستیابی به اطلاعات قربانیان این جرم دارند که رایج‌ترین آن‌ها ذیل این مطلب نام برده می‌شوند:
- ایجاد درگاه پرداخت تقلبی و دریافت اطلاعات از قربانی
- ارسال لینک در قالب پیامک
- ارسال پیامک‌هایی با مضامینی مثل درج شکایت از شما، برنده شدن در مسابقه و غیره.
- ارسال ایمیل‌های تقلبی و جعلی
- پیشنهاد نصب اپلیکیشن‌هایی که به اطلاعات تلفن همراه شما دسترسی داشته باشند
- ربات‌های نامعتبر در تلگرام و واتساپ یا سایر پیام‌رسان‌ها
- ترغیب به کلیک روی تبلیغات جعلی وب‌سایت‌ها
- دستگاه‌های کارتخوان جعلی برای خرید
- ایجاد دستگاه عابر بانک (ATM) تقلبی و استفاده قربانی از آن
بستر ارتکاب به جرم فیشینگ
باتوجه به اینکه جرم فیشینگ یک جرم رایانه‌ای بوده و در اکثریت مواقع به صورت اینترنتی انجام می‌شود؛ بدیهی است که بستر مناسب ارتکاب به این نوع از جرایم شبکه‌های مجازی، پیام رسان‌ها و اینترنت باشد.
بنابراین ایجاد یک تبلیغ فریبنده و تحریک کننده باعث می‌شود قربانی اعتماد بیشتری داشته و اطلاعات خود را در اختیار مجرمین قرار دهد.
در نظر داشته باشید درگاه‌های پرداختی که با شماره شخصی یا ایمیل شخصی برای شما ارسال می‌شوند اکثرا دروغین بوده و قصد فریب شما را دارند.
افرادی که هدف فیشینگ قرار می‌گیرند
افرادی که مجرمین موفق می‌شوند از حساب آن‌ها وجوهی را کسر کنند و به اصطلاح قربانی فیشینگ می‌شوند اکثرا افراد بی اطلاع و خوش باوری هستند. این افراد با ادر اختیار گذاشتن اطلاعات حسابشان برای بقیه بستر وقوع جرم را ایجاد می‌کنند.
در برخی موارد مبلغی از حساب قربانیان کسر نمی‌شود بلکه وجوهی به صورت خرد یا کلان به حساب ایشان واریز می‌گردد.
هدف از این واریزها در واقع شاید بدتر از برداشت از حساب باشد چرا که حساب قربانی با دریافت مبلغ تبدیل به کیف پولی برای مجرمین می‌شود و در دایره شکایات سایر شکات می‌توانند از او شکایت کنند و مدعی شوند که عضوی از کلاهبرداران است.
توجه داشته باشید در صورتی که مبلغی هرچند ناچیز به حساب شما واریز گردید، حتما از بانک پیگیر شوید و اقدامات حقوقی لازم را جهت تبرئه در آینده انجام دهید.
جالب است بدانید در بعضی پرونده‌های مربوط به فیشینگ یک مبلغ شاید در ده‌ها حساب جا به جا شود. دلیل این جا به جایی‌ها بیشتر گم شدن نفر اول حلقه کلاهبرداری است.
شرایط اثبات و تحقق جرم فیشینگ
مثل تمامی جرایم دیگر برای اینکه بتوانیم از جرمی تحت عنوان فیشینگ شکایت کنیم، انجام جرم باید شرایطی را داشته باشد:
- اولا مجرم باید عاقل، بالغ و مختار باشد، چنانچه فرد مجرم مجنون یا محجور باشد یا با اکراه و اجبار جرم را انجام داده باشد فیشینگ انجام نشده.
- ثانیا مرتکب جرم فیشینگ باید عنصر معنوی یعنی سوءنیت را دارا باشد.
- ثالثا جرم فیشینگ باید در بستری از فضای مجازی و روی درگاه‌های اینترنتی انجام شود زیرا باید در تعریف این جرم یعنی سوءاستفاده اینترنتی بگنجد.
شکایت از جرم فیشینگ
قربانی جهت شکایت از جرم فیشینگ باید در اسرع وقت از طریق یکی از راه‌های زیر اقدام کند:
- از طریق پلیس فتا در شهرستان‌ها با ثبت شکایت (ثبت جرم فیشینگ در سامانه اینترنتی فتا برابر با شکایت نمی‌باشد و حتما باید توسط مراجع دیگر اقدام به عمل آید.) به همراه مدارک مورد نیاز جهت اثبات وقوع جرم فیشینگ
- قربانیان در صورت تعدد می‌توانند جهت ثبت شکواییه خود مستقیما از طریق کیفری اقدام کنند.
- از طریق دادگاه عمومی و انقلاب در تمامی شهرستان‌ها
- از طریق دفاتر خدمات قضایی که با توجه به الکترونیک شدن سامانه‌های ثبت شکواییه و دادخواست، برای هر درخواستی می‌توان به این دفاتر مراجعه کرد.
- از طریق دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای که تنها در استان تهران از این طریق می‌توان اقدام کرد.
مدارک مورد نیاز جهت ثبت شکایت از جرم فیشینگ
- تصویر یا رونوشت تمامی مکالمات در فضای مجازی که مجرم با شما داشته و شما را به وارد کردن اطلاعات اغوا کرده است.
- تصویر یا رونوشت مدارک شناسایی قربانی
- پرینت حساب قربانی
نحوه رسیدگی و مراجع صالح جهت رسیدگی به جرم فیشینگ
قاعدتا برای تسلط بیشتر به مراحل پیش‌روی پرونده، بهترین و موثرترین راه این است که قربانی به مراحل رسیدگی به پرونده حقوقی یا کیفری خود تسلط داشته باشد. جهت رسیدگی به جرم فیشینگ مراحل زیر به ترتیب اتفاق می‌افتند:
- در ابتدا به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید و شکایت خود در زمینه جرم فیشینگ را ثبت کنید.
- یک نسخه از شکایت ثبت شده در دفتر خدمات قضایی را به دادسرای عمومی و انقلاب یا دادسرای جرایم رایانه‌ای ببرید.
- دادسرای عمومی و انقلاب یا دادسرای جرایم رایانه‌ای حسب اقتضای ماهیت جرم آن را به پلیس فتا ارجاع می‌دهد.
- پلیس فتا با تحویل پرونده تحقیقات خود را در زمینه انجام جرم شروع می‌کند.
- چنانچه تحقیقات پلیس فتا به این نتیجه برسد که جرم فیشینگ صورت گرفته است پرونده برای رسیدگی به دادیار یا بازپرس برای تکمیل تحقیقات ارجاع می‌گردد.
- بررسی یک بار دیگر در دادسرا از سرگرفته شده و مدارک ارسالی از نتیجه تحقیقات پلیس فتا جهت تحقق جرم فیشینگ یا عدم تحقق آن بررسی می‌گردد.
- در صورتی که در نظر دادسرا ارتکاب به جرم فیشینگ قطعی شود، قرار مجرمیت متهم یا قرار جلب به دادرسی صادر می‌گردد.
- با صدور کیفرخواست قربانی یا قربانیان می‌توانند بعد کیفری پرونده را به دادگاه کیفری ارجاع بدهند و بررسی کیفری نیز آغاز گردد.
- در نهایت قاضی دادگاه صالح تمامی عناصر تحقق جرم (عنصر مادی، معنوی و قانونی) را بررسی می‌کند و حکم به محکومیت متهم پرونده می‌دهد.
- در آخر پس از صدور و قطعیت رای قاضی، پرونده به اجرای احکام فرستاده می‌شود تا مجازات مندرج در حکم محکوم اجرا شود.
نکته: در تمامی این مراحل، می‌توانید پرونده را از طریق سامانه ثنا نیز پیگیری کنید.
مجازات جرم فیشینگ
در مورد مجازات جرم فیشینگ دو مرجع معتبر در کتاب‌های قانون وجود دارد: قانون مجازات اسلامی و قانون جرایم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۸ که بررسی مواد مرتبط با فیشینگ در این کتب جایگاه مهمی در این بحث دارد.
ماده ۷۴۰ قانون مجازات اسلامی: هر کس به طور غیرمجاز داده‌های متعلق به دیگری را برباید، چنانچه عین داده‌ها در اختیار صاحب آن باشد، به جزای نقدی از یک میلیون (۱.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال و در غیر این صورت به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
ماده ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی: هر کس به طور غیرمجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یکصد میلیون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مطابق با دیگاه قانون مجازات و دو ماده اخیر در مورد دستیابی به اطلاعات محرمانه و داده‌های اینترنتی سه حالت مفروض است:
- اول اینکه مجرم به داده‌ها دست پیدا کند، مال و منفعتی از این طریق به دست نیاورد و اصل اطلاعات نزد خود شخص بماند که در این صورت طبق ماده ۷۴۰ قانون مجازات اسلامی به جزای نقدی از یک میلیون تا بیست میلیون ریال محکوم خواهد شد.
- دوم اینکه مجرم به داده‌ها دست بیابد، از این طریق مالی عاید او نشود و همچنین اصل داده‌ها از دسترس خود شخص خارج شود. در این حالت مجرم به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزا نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال و یا هر دو این‌ها محکوم خواهد شد.
- سوم مجرم به اطلاعات و داده‌ها دست پیدا کند و به مال یا منفعتی از این طریق دست پیدا کند که در این صورت علاوه بر اینکه باید مبلغی دقیقا برابر با مال به دست آورده، به مالباخته پرداخت کند؛ بلکه به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست تا صد میلیون ریال و یا هر دو این ها محکوم خواهد شد.
اما با توجه به گسترش روز افزون جرایم رایانه‌ای با پیشرفت تکنولوژی قانونگذار در سال ۱۳۸۸ یک قانون مدون و جدا تدوین کرد که تخصصی به این جرایم می‌پرازد، ماده یک، دوازده و سیزده این قانون را با هم بررسی خواهیم کرد.
ماده ۱ قانون جرایم رایانه‌ای: هر کس به طور غیرمجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مواد ۱۲ و ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۸ دقیقا تکرار مواد ۷۴۰ و ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی است و یحتمل قانونگذار جهت تاکید بیشتر و جداسازی در قانون جدا تکرارشان کرده است.
توصیه‌هایی جهت جلوگیری از قرار گرفتن در هدف فیشینگ
با وجود همه توصیه‌هایی که همواره در جهت پیشگیری از جرم فیشینگ می‌شود باز هم مجرمین روزانه بسیاری از افراد را قربانی این جرم می‌کنند. برای جلوگیری از اینکه قربانی فیشینگ باشید بهترین راه به روز رساندن اطلاعات شخصی در زمینه نقل و انتقالات اینترنتی است.
جرم فیشینگ صد در صد قابل پیشگیری نمی‌باشد اما با این حال می‌توان با توجه به موارد مورد تاکید وکیل تلفنی امکان ارتکاب آن را تا سطح قابل توجهی کاهش داد:
- برای خریدهای اینترنتی از وب سایت‌های شناخته شده و معتبر استفاده کنید
- به تمامی توصیه‌های پلیس فتا در این زمینه که به صورت پیام کوتاه برای همه ارسال می‌شود توجه کنید.
- استفاده از رمز پویا به جای رمز ایستا یا ثابت یکی از سیاست‌های نظام بانکی برای کاهش ارتکاب فیشینگ در سطح ایران بوده است.
- تحت هیچ عنوانی از جمله برنده شدن در مسابقات، ثبت شکایت یا غیره پای دستگاه خودپرداز نروید و اطلاعات کارت و حساب خود را در اختیار سایرین قرار ندهید.
- رسیدهایی که دستگاه کارتخوان یا عابربانک به هر منظوری در اختیار شما قرار می‌دهد را درون سطل زباله بیندازید و روی زمین و اطراف عابربانک رها نکنید.
- چنانچه کارت بانکی خود را گم کردید در اولین فرصت به شعبه بانک مراجعه کنید و یا در اپلیکیشن درخواست مسدودی حساب خود را بدهید.
- به تخفیفات خیلی زیاد یا ترغیب‌کننده شک کنید و روی هر تبلیغی در فضای مجازی کلیک نکنید.
- سعی کنید کارتی جدا برای خریدهای اینترنتی داشته باشید و در آن مبلغ کمی را نگهداری کنید.
- سایت‌های مطمئن باید در ابتدای آدرس خود https داشته باشند و نداشتن s در انتهای آن نشان‌دهنده دروغین بودن آدرس آن سایت است.
- کنار واژه https باید یک قفل کوچک سبز رنگ وجود داشته باشد، در صورت نبودن این قفل یا تفاوت رنگی آن سایت مورد نظر جعلی است.
- کد امنیتی پرداخت باید قابل تغییر باشد و اگر ثابت بود به درگاه پرداخت شک کنید.
مشاوره حقوقی تخصصی جرم فیشینگ در بنیاد وکلا
شاید هنگامی که با این موارد مواجه شوید از اطرافیان و آشنایان به شما پیشنهاد شود که پیشبرد این پرونده امری ساده است و نیازی به ارجاع به یک وکیل کلاهبرداری اینترنتی وجود ندارد اما لازم به ذکر است حضور یک وکیل با تجربه کافی، شما را سریع‌تر به نتیجه دلخواهتان می‌رساند.
برای پیشبرد بهتر پرونده‌های حقوقی و کیفری خود بهتر است یک تیم از وکلای سرشناس و خبره به شما کمک کنند.
مجموعه بنیاد وکلا متشکل از وکلایی است که در همه زمینه‌های حقوقی متخصص هستند و با سریع‌ترین و راحتترین راه شما را در جهت دستیابی به هدف و پیشبرد مسیرتان همراهی می‌کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر با وکلای ما در بنیاد وکلا، با ما تماس بگیرید یا با درج پیام مشکل خود را با مشاوره حقوقی آنلاین مطرح کنید.
سلام خانم ربابه کهنسال پول حساب من میکشید مبلغ ۳۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال