طبق ماده ۲۷ قانون مجازات اسلامی مدت حبس از روزی آغاز می‌شود که محکوم، به موجب حکم قطعی لازم الاجرا حبس می‌گردد.
در صورتی که فرد، پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در پرونده مطرح بوده بازداشت شده باشد، مدت بازداشت قبلی در حکم محاسبه می‌شود.
در صورتی که مجازات مورد حکم، شلاق تعزیری یا جزای نقدی باشد، هر روز بازداشت، معادل سه ضربه شلاق یا سیصد هزار (۳۰۰.۰۰۰) ریال است.
چنانچه مجازات متعدد باشد به ترتیب نسبت به حبس، شلاق و جزای نقدی محاسبه می‌گردد. البته در سال ۱۳۹۵، این قیمت از طرف هیات دولت و به پیشنهاد وزارت دادگستری به ۴۰ هزار تومان افزایش یافت.
برای جزئیات بیشتر در خصوص تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی می‌توانید از وکیل کیفری در بنیاد وکلا استفاده نمایید.
مجازات‌های جایگزین حبس کدامند؟
جرم شناسان با توجه به اثرات سوء آسیب‌های اجتماعی بعضا غیرقابل جبران، دیگر مجازات حبس را به عنوان مجازاتی با هدف اصلاح بازپروری و توانمندسازی فرد خطاکار برای بازگشت به اجتماع و ادامه زندگی به عنوان یک فرد عادی ابزار مناسبی نمی‌دانند و به شدت برای کاهش آثار منفی آن بر ضرورت به کارگیری مجازات‌های جایگزین حبس تاکید دارند.
در ایران تحت تاثیر این افکار در قانون مجازات اسلامی مصوب۱۳۹۲ این نهاد قید شده است.
طبق ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی مجازات‌های جایگزین حبس عبارت از دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی است که در صورت گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف با ملاحظه نوع جرم و کیفیت ارتکاب آن، آثار ناشی از جرم، سن، مهارت، وضعیت، شخصیت و سابقه مجرم، وضعیت بزه دیده و سایر اوضاع و احوال، تعیین و اجراء می‌شود.
دادگاه در ضمن حکم، به سنخیت و تناسب مجازات مورد حکم با شرایط و کیفیات مقرر در این ماده تصریح می‌کند. دادگاه نمی‌تواند به بیش از دو نوع از مجازات‌های جایگزین حکم دهد.
انواع مجازات‌های جایگزین
دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی از انواع مجازات‌های جایگزین حبس هستند.
دوره مراقبت جایگزین حبس
طبق ماده ۸۳ قانون مجازات مصوب ۱۳۹۲؛ دوره مراقبت دوره ای است که طی آن محکوم، به حکم دادگاه و تحت نظارت قاضی اجرای احکام به انجام یک یا چند مورد از دستورهای مندرج در تعویق مراقبتی به شرح ذیل محکوم می‌گردد:
- الف- در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها حداکثر سه ماه حبس است، تا شش ماه
- ب- در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها نود و یک روز تا شش ماه حبس است و جرائمی که نوع و میزان تعزیر آن‌ها در قوانین موضوعه تعیین نشده است، شش ماه تا یک سال
- پ- در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها بیش از شش ماه تا یک سال است، یک تا دو سال
- ت- در جرائم غیرعمدی که مجازات قانونی آن‌ها بیش از یک سال است، دو تا چهار سال
خدمات عمومی رایگان جایگزین حبس
در خدمات عمومی رایگان که جایگزین حبس می‌شود به چند نکته توجه نمایید:
در صورتی که شاغل باشید ساعات ارائه خدمت عمومی، بیش از چهار ساعت و برای افراد غیرشاغل بیش از هشت ساعت در روز نیست.
هدف از این امر این است که ساعات ارائه خدمت در روز مانع امرار معاش متعارف محکوم نگردد.
در حکم به ارائه خدمت عمومی، همه ضوابط و مقررات قانونی مربوط به آن خدمت مانند شرایط کار زنان و نوجوانان، محافظت‌های فنی و بهداشتی و ضوابط خاص کارهای سخت و زیان آور است باید رعایت شود.
دادگاه نمی‌تواند به بیش از یک خدمت عمومی حکم دهد؛ البته در صورت عدم رضایت محکوم، به انجام خدمات عمومی، مجازات اصلی مورد حکم واقع می‌شود.
تعلیق و تبدیل مجازات جایگزین نیز ممکن است. قاضی اجرای احکام می‌تواند بنا به وضع جسمانی و نیاز به خدمات پزشکی یا معذوریت‌های خانوادگی و مانند آن‌ها، انجام خدمات عمومی را به طور موقت و حداکثر تا سه ماه در طول دوره، تعلیق نماید یا تبدیل آن را به مجازات جایگزین دیگر به دادگاه صادرکننده حکم پیشنهاد دهد.
جزای نقدی روزانه
طبق ماده ۸۵ قانون مجازات اسلامی۹۲؛ جزای نقدی روزانه عبارت است از یک هشتم تا یک چهارم درآمد روزانه محکوم که به شرح زیر مورد حکم واقع می‌شود و با نظارت اجرای احکام وصول می‌گردد:
- الف- جرائم موضوع بند (الف) ماده (۸۳) تا یکصد و هشتاد روز
- ب- جرائم موضوع بند (ب) ماده (۸۳) یکصد و هشتاد تا سیصد و شصت روز
- پ- جرائم موضوع بند (پ) ماده (۸۳) سیصد و شصت تا هفتصد و بیست روز
- ت- جرائم موضوع بند (ت)ماده (۸۳) هفتصد و بیست تا هزار و چهارصد و چهل روز
- محکوم موظف است در پایان هر ماه ظرف ده روز مجموع جزای نقدی روزانه آن ماه را پرداخت نماید.
شما می‌توانید پیش از مراجعه حضوری به وکیل، ابتدا از طریق تماس با وکیل تلفنی اطلاعات اولیه را دریافت کنید و سپس برای ادامه مسیر پرونده خود تصمیم بگیرید.
محرومیت از حقوق اجتماعی
محرومیت از حقوق اجتماعی یک مجازات تبعی است و طبق ماده ۲۵ قانون مجازات ۹۲؛ محکومیت قطعی کیفری در جرائم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می‌کند:
- الف- هفت سال در محکومیت به مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی
- ب- سه سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه چهار
- پ- دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج
- در غیر موارد فوق، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج می‌شود لکن در گواهی‌های صادره از مراجع ذیربط منعکس نمی‌گردد، مگر به درخواست مراجع قضایی برای تعیین یا بازنگری در مجازات
در مورد جرائم قابل گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نیز رفع می‌شود.
همچنین طبق ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی؛ حقوق اجتماعی موضوع این قانون موارد ذیل است:
- الف- داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا
- ب- عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور
- پ- تصدی ریاست قوه قضاییه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری
- ت- انتخاب شدن یا عضویت در انجمن‌ها، شوراها، احزاب و جمعیت‌ها به موجب قانون یا با رای مردم
- ث- عضویت در هیات‌های منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف
- ج- اشتغال به عنوان مدیر مسئول یا سردبیر رسانه‌های گروهی
- چ- استخدام و یا اشتغال در کلیه دستگاه‌های حکومتی اعم از قوای سه گانه و سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به آن‌ها، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداری‌ها و مؤسسات مامور به خدمات عمومی و دستگاه‌های مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آن‌ها
- ح- اشتغال به عنوان وکیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری
- خ- انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام
- د- انتخاب شدن به سمت داوری یا کارشناسی در مراجع رسمی
- ذ- استفاده از نشان‌های دولتی و عناوین افتخاری
- ر- تاسیس، اداره یا عضویت در هیات مدیره شرکت‌های دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت نام تجارتی یا موسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی
مستخدمان دستگاه‌های حکومتی در صورت محرومیت از حقوق اجتماعی، خواه به عنوان مجازات اصلی و خواه مجازات تکمیلی یا تبعی، حسب مورد در مدت مقرر در حکم یا قانون، از خدمت منفصل می‌شوند.
هر کس به عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم گردد، پس از گذشت مواعد مقرر در ماده (۲۵) این قانون اعاده حیثیت می‌شود و آثار تبعی محکومیت وی زائل می‌گردد، مگر در مورد بندهای (الف)، (ب) و (پ) این ماده که از حقوق مزبور به طور دائمی محروم می‌شود.
برای دریافت اطلاعات تکمیلی مجازات‌های جایگزین حبس می‌توانید سوالات خود را مشاوره حقوقی کیفری بنیاد وکلا جویا شوید.
خدمات حقوقی بنیاد وکلا فقط به مشاوره حقوقی یا تنظیم اوراق محدود نمی‌شود و ارتباط با وکیل آنلاین نیز برای شما فراهم می‌باشد.
