در این مقاله به موارد مختلف هزینه‌های داوری در طلاق می‌پردازم.
با مطالعه این مقاله اگر شما نیز در شرف آغاز فرآیند داوری در طلاق هستید می‌توانید از هزینه‌های حدودی آن مطلع شوید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر با من در این مقاله همراه باشید.
داوری در طلاق چیست؟
داوری در موضوع طلاق به فرآیندی اشاره دارد که در آن دعوای طلاق به دادگاه ارائه شده و بررسی آن به عهده یک یا چند نفر ثالث به عنوان داور قرار می‌گیرد. این داوران، که ممکن است از افراد معتمد یا متخصص در زمینه‌های خانوادگی باشند، وظیفه دارند با استفاده از تجربیات و دانش خود، به حل و فصل اختلافات بین زوجین کمک کنند. هدف اصلی از این فرآیند، ایجاد صلح و سازش بین همسران و کاهش تنش‌ها و مشکلات ناشی از اختلافات زناشویی است.
در نظام حقوقی ایران، طبق ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق که در سال ۱۳۷۱ به تصویب رسید، داوری در تمامی درخواست‌های طلاق، به جز مواردی که طلاق به صورت توافقی صورت می‌گیرد، الزامی است. یعنی در تمامی مصادیق طلاق، دادگاه مکلف است قبل از صدور حکم نهایی، موضوع را به داوری ارجاع دهد. این اقدام به منظور فراهم کردن فرصتی برای بازنگری در تصمیم طلاق و شاید، بازگرداندن صلح و آرامش به زندگی مشترک انجام می‌شود.
نکته قابل توجه این است که دادگاه در ارجاع به داوری، تفاوتی بین طلاق‌های یکجانبه یا دوجانبه قائل نمی‌شود؛ به این معنا که صرف‌نظر از اینکه طلاق به درخواست یکی از زوجین یا هر دو باشد، موضوع حتما باید از طریق داوری بررسی شود. هدف اصلی این است که پیش از اتخاذ تصمیم نهایی در مورد جدایی، فرصتی به زوجین داده شود تا شاید از طریق مذاکره و میانجی‌گری داوران، راهی برای حل اختلافات و ادامه زندگی مشترک پیدا کنند.
هزینه داوری در طلاق
هزینه داوری در طلاق موارد مختلفی را دربر‌می‌گیرد که در ادامه به تفسیر آن خواهم پرداخت:
هزینه داوری طلاق بر اساس ماده ۱۵ آیین نامه داوری
در فرآیند داوری در طلاق، موضوع تعیین و پرداخت حق‌الزحمه داوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اصولا میزان این حق‌الزحمه و نحوه پرداخت آن بر اساس توافقی که بین داور یا نهاد داوری و طرفین دعوا صورت می‌گیرد، تعیین می‌شود. این توافق می‌تواند شامل شرایط خاصی باشد که هر دو طرف بر سر آن به توافق رسیده‌اند. اما در مواردی که چنین توافقی حاصل نشود، میزان حق‌الزحمه داوران، چه حرفه‌ای باشند و چه غیر حرفه‌ای، بر اساس مقررات آیین‌نامه هزینه‌های داوری تعیین می‌شود.
آیین‌نامه اجرای قانون حمایت خانواده نیز به این موضوع پرداخته است. بر اساس ماده ۱۵ این آیین‌نامه، داوران در دعاوی طلاق می‌توانند از دادگاه درخواست حق‌الزحمه کنند. در این موارد، پرداخت هزینه داوری بر عهده طرفین دعوا خواهد بود. مبلغی که برای این منظور در نظر گرفته شده، در حال حاضر برابر با ۱۰۰ هزار تومان است. این مبلغ به عنوان حداقل هزینه تعیین شده و داور می‌تواند این هزینه را از دادگاه طلب کند.
همچنین، ماده ۵ قانون حمایت خانواده، شرایط خاصی را برای زوجینی که توانایی مالی پرداخت هزینه داوری را ندارند، در نظر گرفته است. بر اساس این ماده، در صورتی که یکی از زوجین به دلایلی مانند ناتوانی مالی قادر به پرداخت هزینه داوری نباشد، دادگاه می‌تواند امکان معافیت از پرداخت این هزینه را برای وی فراهم کند.
هزینه داوری در امور مالی طلاق
امور مالی طلاق شامل مواردی مثل دریافت مهریه، اجرت المثل، نحله و جهیزیه می‌باشد. در این مورد اگر داوری تحت نظارت مرکز توسعه حل اختلاف قوه قضاییه و بر اساس «دستورالعمل ساماندهی حل و فصل اختلافات از طریق داوری و ایجاد و توسعه نهادهای داوری» که در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ تصویب شده است، صورت گیرد، این داوری به عنوان داوری حرفه‌ای شناخته می‌شود.
این نوع داوری معمولا توسط افرادی انجام می‌شود که دارای مجوزهای لازم از مرکز توسعه حل اختلاف قوه قضاییه هستند و براساس مقررات و استانداردهای تعیین شده، اختلافات را حل و فصل می‌کنند. در مقابل، اگر داوری بدون اخذ مجوز و خارج از چارچوب‌های تعریف شده توسط این مرکز انجام شود، به عنوان داوری غیرحرفه‌ای شناخته می‌شود.
در راستای تعیین میزان حق‌الزحمه داوری، آیین‌نامه هزینه داوری که به عنوان مرجع اصلی تعیین این هزینه‌ها عمل می‌کند، در ماده ۲ خود به تشریح میزان حق‌الزحمه پرداخته است. در این آیین‌نامه، تعرفه‌های متفاوتی برای داوری براساس میزان خواسته دعوا تعیین شده است. برای دعاوی مالی که ارزش خواسته تا ده میلیارد ریال است، حق‌الزحمه داوری برابر با دو درصد از میزان خواسته تعیین شده است. در مواردی که ارزش خواسته از ده میلیارد ریال فراتر رود اما کمتر از پنجاه میلیارد ریال باشد، حق‌الزحمه به یک درصد کاهش می‌یابد. همچنین، برای خواسته‌هایی که بین پنجاه تا صد میلیارد ریال قرار دارند، حق‌الزحمه به نیم درصد از میزان خواسته کاهش می‌یابد. برای دعاوی با ارزش بیشتر از صد میلیارد ریال، این تعرفه به ۰.۲۵ درصد از میزان خواسته کاهش می‌یابد.
نکته حائز اهمیت این است که برای دعاوی مالی، حداکثر حق‌الزحمه داوری به یک و نیم میلیارد ریال محدود شده است. این محدودیت برای جلوگیری از افزایش بیش از حد هزینه‌های داوری و فراهم آوردن امکان دسترسی به عدالت برای تمامی اقشار جامعه در نظر گرفته شده است.
هزینه داوری در امور غیر مالی طلاق
در دعاوی غیرمالی، گاهی موضوع دعوا یا پیچیدگی‌های موجود در پرونده به نحوی است که نیاز به بررسی دقیق‌تر و تلاش بیشتری از سوی داور دارد. در چنین شرایطی، داور ممکن است احساس کند که حق‌الزحمه معمول تعیین شده، متناسب با میزان کار و زمانی که صرف حل و فصل اختلاف شده است، نیست. به همین دلیل، داور می‌تواند از مرجع قضایی یا شورای حل اختلاف درخواست کند که حق‌الزحمه او مجددا بررسی و افزایش یابد.
این درخواست به ویژه در مواردی مطرح می‌شود که موضوع دعوا به قدری پیچیده و تخصصی است که داور نیاز دارد زمان و انرژی بیشتری را برای درک جوانب مختلف آن صرف کند. همچنین ممکن است پرونده‌هایی وجود داشته باشد که نیاز به بررسی مستندات متعدد، شنیدن شهادت‌ها و انجام تحقیقات اضافی داشته باشد که همه این‌ها می‌تواند میزان تلاش مورد نیاز برای داوری را افزایش دهد.
در چنین مواردی، مرجع قضایی یا شورای حل اختلاف، پس از بررسی دقیق درخواست داور و ارزیابی پیچیدگی پرونده، می‌توانند تصمیم بگیرند که حق‌الزحمه داور را افزایش دهند. این افزایش حق‌الزحمه بر اساس معیارهای مختلفی انجام می‌شود، از جمله میزان پیچیدگی پرونده، زمان صرف شده و تخصص مورد نیاز برای رسیدگی به دعوا.
هزینه داوری در پرونده های متعدد طلاق
در شرایطی که چندین دعوا به طور همزمان مطرح می‌شود، تعیین حق‌الزحمه داوری به دقت بیشتری نیاز دارد. برای هر یک از دعاوی که به صورت جداگانه و مستقل از یکدیگر مطرح می‌شوند، حق‌الزحمه جداگانه‌ای تعیین می‌شود. این مبلغ‌ها به طور مجزا محاسبه شده و بر اساس جدول تعرفه‌های حق‌الزحمه داوری، محاسبه می‌گردند. به عبارت دیگر، برای هر دعوای مستقل، داور یا نهاد داوری باید مبلغی را به عنوان حق‌الزحمه تعیین کند که با میزان خواسته و پیچیدگی دعوا متناسب باشد.
اما در مواردی که دعاوی مطروحه به نوعی با یکدیگر مرتبط هستند یا از یک منبع و منشأ مشترک ناشی شده‌اند، تعیین حق‌الزحمه به گونه‌ای دیگر انجام می‌شود. به جای تعیین حق‌الزحمه مجزا برای هر دعوا، یک حق‌الزحمه کلی تعیین می‌شود که بالاترین مبلغ قابل محاسبه برای آن دسته از دعاوی است.
هزینه امور فرعی در داوری مثل ترجمه اسناد، آزمایش و غیره
گاهی در پروسه داوری، برخی هزینه‌های جانبی وجود دارد که برای انجام دقیق و کامل داوری ضروری است. این هزینه‌ها می‌تواند شامل ترجمه اسناد، استخدام کارشناسان متخصص، انجام آزمایش‌های علمی یا نمونه‌برداری‌های مورد نیاز باشد. این هزینه‌ها برای اطمینان از اینکه داوران به تمامی اطلاعات و مدارک لازم برای صدور یک حکم عادلانه دسترسی دارند، اهمیت دارد.
هر یک از این هزینه‌ها معمولا در جریان داوری و با پیشرفت مراحل مختلف، به صورت مرحله‌ای و در زمان نیاز پرداخت می‌شوند. به عنوان مثال، اگر پرونده‌ای شامل اسناد و مدارکی باشد که به زبان خارجی تهیه شده‌اند، هزینه‌های ترجمه این اسناد به عهده طرفین دعوا قرار می‌گیرد و معمولا در همان زمان که نیاز به ترجمه مشخص می‌شود، پرداخت می‌گردد.
همچنین، در مواردی که دعوا نیاز به نظر کارشناسی در یک حوزه خاص دارد، هزینه‌های مربوط به استخدام این کارشناسان نیز باید توسط طرفین دعوا تأمین شود.
در برخی پرونده‌ها، انجام آزمایش‌های علمی یا نمونه‌برداری‌های تخصصی لازم است. این آزمایش‌ها ممکن است برای اثبات یا رد یک ادعا یا بررسی دقیق‌تر برخی از شواهد مورد نیاز باشد. هزینه‌های این آزمایش‌ها نیز باید توسط طرفین دعوا تأمین شود و به محض اینکه داوران تصمیم به انجام آزمایش یا نمونه‌برداری بگیرند، پرداخت می‌شود.
هزینه داوری در سفر به خارج در صورت نیاز
در برخی موارد خاص، فرآیند داوری ممکن است نیازمند حضور داوران یا کارشناسان در خارج از کشور باشد. این موقعیت‌ها معمولا زمانی رخ می‌دهد که پرونده شامل شواهد یا اسنادی است که تنها در خارج از کشور قابل بررسی است، یا ممکن است نیاز به انجام جلسات حضوری با طرفین دعوا یا شاهدان در یک کشور دیگر باشد. در چنین شرایطی، هزینه‌های مرتبط با سفر و اقامت داوران خارج از حق‌الزحمه معمول داوری محاسبه می‌شود و به عنوان هزینه‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته می‌شود.
این هزینه‌ها شامل مواردی مانند اخذ روادید برای ورود به کشور مقصد، پرداخت عوارض خروج از کشور و تهیه بلیط هواپیما برای داوران می‌شود. علاوه بر این، هزینه‌های مربوط به اقامت، حمل و نقل محلی و سایر مخارج مرتبط با سفر نیز در این دسته قرار می‌گیرد. همه این هزینه‌ها باید در زمان انجام و به صورت جداگانه پرداخت شوند و جزو حق‌الزحمه عادی داوری محاسبه نمی‌شوند.
تبصره‌ای که به این موضوع اضافه شده است، شرایط پرداخت این هزینه‌ها را مشخص می‌کند. اگر یکی از طرفین دعوا درخواست کرده باشد که داور یا داوران برای انجام داوری به خارج از کشور سفر کنند، تمامی هزینه‌های مرتبط با این سفر بر عهده همان طرف خواهد بود.
اما در صورتی که تصمیم برای سفر به خارج از کشور به تشخیص داور اتخاذ شده باشد، یعنی داور با بررسی پرونده به این نتیجه برسد که سفر به خارج از کشور برای بررسی دقیق‌تر و بهتر پرونده ضروری است، در این صورت هزینه‌های سفر به طور مشترک بین هر دو طرف دعوا تقسیم می‌شود. این روش باعث می‌شود که عدالت در تقسیم هزینه‌ها رعایت شود و هر دو طرف مسئولیت مالی این اقدام را بر عهده بگیرند.
وظایف داور طلاق چیست؟
وظایف و اختیارات داوران در فرآیند طلاق نقش کلیدی در تصمیم‌گیری نهایی دادگاه ایفا می‌کند و به همین دلیل، این وظایف باید به دقت و با توجه به حساسیت موضوع انجام شوند.
- حل اختلافات و ترمیم روابط زوجین: داوران ابتدا موظف هستند که به عمق اختلافات زوجین پی ببرند و تلاش کنند تا با گفتگو و میانجی‌گری، فضای صلح و آشتی را بین آنها ایجاد کنند. هدف اصلی در این مرحله، حفظ بنیان خانواده و جلوگیری از جدایی است.
- تحلیل علل اختلاف و ارائه راهکارها: داوران باید به دقت دلایل بروز اختلافات را بررسی کنند. آنها باید با توجه به شرایط خاص هر پرونده، راهکارهای عملی و مناسبی برای رفع مشکلات ارائه دهند. این راهکارها ممکن است شامل پیشنهادات برای بهبود روابط، تغییر در رفتارها یا مراجعه به مشاوران خانواده باشد.
- جمع‌آوری نظرات و پیشنهادات: داوران باید نظرات و پیشنهادات هر یک از زوجین را به طور جداگانه دریافت کرده و آنها را بررسی کنند. این مرحله برای فهم بهتر از نیازها و انتظارات هر یک از طرفین ضروری است. داوران سپس تلاش می‌کنند تا این نظرات را جمع‌بندی کرده و به یک توافق مشترک برسند.
- اظهارنظر نهایی به دادگاه: پس از بررسی کامل، داوران باید نتیجه‌گیری خود را به دادگاه ارائه دهند. این نتیجه‌گیری شامل اعلام نظر درباره امکان ادامه زندگی مشترک یا توصیه به طلاق است. این اظهارنظر بر اساس بررسی‌های دقیق داوران و تحلیل شرایط هر دو طرف انجام می‌شود.
- دعوت به گفتگو: داوران می‌توانند زوجین را به جلسات گفتگو دعوت کنند. این جلسات فرصتی است برای هر دو طرف تا اظهارات و مشکلات خود را به صورت مستقیم بیان کنند و داوران نیز بتوانند از نزدیک با دغدغه‌های آنها آشنا شوند.
- استعلام از مراجع ذی‌صلاح: در مواردی که لازم باشد، داوران می‌توانند از مراجع ذی‌صلاح مانند مشاوره حقوقی، روان‌شناسان یا حتی کارشناسان امور مالی استعلام کنند تا بتوانند درک بهتری از شرایط داشته باشند.
- مشاوره با کارشناسان: داوران باید از نظر کارشناسان در حوزه‌های مختلف بهره‌مند شوند. این کارشناسان می‌توانند در زمینه‌های حقوقی، روان‌شناسی یا مسائل مالی راهنمایی کنند تا داوران بتوانند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند.
- بازدید از محل زندگی زوجین: داوران در صورت نیاز باید از محل زندگی زوجین بازدید کنند تا شرایط واقعی زندگی آنها را مشاهده کرده و به تحلیل دقیق‌تری از وضعیت برسند. این بازدیدها می‌توانند به درک بهتر از محیط خانوادگی و مشکلات موجود کمک کنند.
چگونگی پرداخت هزینه داوری
در شرایط عادی، پیش از آغاز داوری، طرفین موظفند تا حق‌الزحمه داوری را از طریق سامانه‌ای که توسط مرکز توسعه حل اختلاف طراحی شده است، به حساب سپرده این مرکز واریز کنند. این واریزی به نوعی تضمین انجام داوری و پوشش‌دهی هزینه‌های اولیه مرتبط با آن محسوب می‌شود. از این مبلغ، بیست و پنج درصد به عنوان سهم اولیه به داور یا مؤسسه داوری تعلق می‌گیرد و این مبلغ در آغاز کار به حساب آنها انتقال می‌یابد. مابقی حق‌الزحمه پس از اتمام داوری و با توجه به نتیجه کار به داور یا مؤسسه داوری پرداخت می‌شود.
علاوه بر این، در طول فرآیند داوری ممکن است هزینه‌های اضافی یا اتفاقی به وجود آید. این هزینه‌ها می‌تواند شامل هزینه‌های مربوط به ترجمه اسناد، مشاوره با وکیل، یا سایر مخارج ضروری برای تکمیل داوری باشد. پرداخت این هزینه‌ها به صورت جداگانه و در حین انجام فرآیند داوری صورت می‌گیرد تا جریان کار بدون وقفه ادامه یابد.
در برخی موارد خاص، ممکن است طرفین دعوا توانایی پرداخت یک‌باره حق‌الزحمه داوری را نداشته باشند. در این مواقع، اگر داور با درخواست تقسیط موافقت کند، امکان پرداخت اقساطی حق‌الزحمه فراهم می‌شود.
پرداخت هزینه داوری به داوران متعدد
در مواردی که بیش از یک داور برای رسیدگی به یک پرونده منصوب می‌شوند، حق‌الزحمه داوری معمولا به صورت مساوی بین تمامی داوران تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس اصول عدالت و تساوی میان داوران انجام می‌گیرد تا هر داور به طور منصفانه‌ای برای زمان و تلاشی که در فرآیند داوری صرف کرده است، پاداش دریافت کند.
با این حال، این تقسیم مساوی تنها یک قاعده کلی است و در شرایط خاص ممکن است داوران به توافق دیگری برسند. برای مثال، اگر یکی از داوران نقش محوری‌تر یا تخصصی‌تری در فرآیند داوری داشته باشد، یا اگر میزان کار و مسئولیت‌های داوران به دلیل پیچیدگی پرونده یا تقسیم وظایف متفاوت باشد، داوران می‌توانند به توافقی برسند که حق‌الزحمه به نسبت‌های متفاوتی بین آنها تقسیم شود. این توافق باید پیش از شروع فرآیند داوری یا در ابتدای کار مشخص و مورد تأیید همه داوران قرار گیرد تا از بروز اختلافات بعدی جلوگیری شود.
در این حالت، ممکن است داوران با توجه به میزان مشارکت هر یک در حل و فصل اختلاف، سهم‌های مختلفی از حق‌الزحمه را به خود اختصاص دهند. به عنوان مثال، اگر یکی از داوران بیشتر به تحلیل حقوقی پرونده پرداخته باشد و داور دیگر بیشتر به جنبه‌های روان‌شناسی یا اجتماعی توجه کرده باشد، ممکن است سهم حق‌الزحمه هر یک بر اساس این مشارکت متفاوت تنظیم شود. چنین توافقی باید به گونه‌ای باشد که همه داوران آن را عادلانه بدانند و در نتیجه همکاری و هماهنگی میان آنها تقویت شود.
مسئول پرداخت هزینه داوری
پرداخت حق‌الزحمه داوری معمولا بر عهده طرفین دعوا قرار دارد، به این معنا که هزینه‌های مربوط به خدمات داوری باید توسط هر یک از طرفین به نسبت مشخص شده تأمین شود. این پرداخت‌ها معمولا در قرارداد داوری مشخص می‌شود و می‌تواند بر اساس توافقات خاصی که بین طرفین و داوران به عمل آمده است، متفاوت باشد. به طور کلی، طرفین ملزم هستند تا مبلغ تعیین شده برای حق‌الزحمه داوری را به داور یا موسسه داوری پرداخت کنند، مگر اینکه در قرارداد داوری ترتیبات یا توافقات خاصی در این زمینه پیش‌بینی شده باشد.
علاوه بر حق‌الزحمه اصلی، در طول فرآیند داوری ممکن است هزینه‌های اضافی نیز به وجود آید. این هزینه‌ها شامل مواردی مانند ترجمه اسناد، انجام آزمایش‌های تخصصی، یا سایر مخارج ضروری برای رسیدگی به پرونده می‌شود. در اینجا، مسئولیت پرداخت این هزینه‌های اضافی به عهده طرفی است که درخواست آن را کرده است.
مگر اینکه بر اساس تشخیص داور اتخاذ شود، در این صورت مسئولیت پرداخت این هزینه‌ها به طور مساوی بین طرفین تقسیم می‌شود.
پرسش‌های متداول
آیا مراجعه به داوری در طلاق ضروری است؟
هزینه داوری چقدر است؟
آیا پرداخت هزینه‌های داوری در طلاق اجباری است؟
پیگیری فرآیند داوری در طلاق با بنیاد وکلا
از آن جایی که در حال حاضر داوری در طلاق الزامی است، بحث هزینه‌های مربوط به داوری در طلاق نیز مطرح می‌شود. این هزینه‌ها بر اساس آیین نامه داوری مشخص و توسط طرفین یعنی زن و مرد پرداخت می‌شود. البته این هزینه می‌تواند با جلب رضایت داوران به صورت اقساطی نیز پرداخت شود.
قانون حمایت از خانواده یک مبلغ حداقلی برای داوری در طلاق تعیین کرده است. اما به صورت معمول این هزینه بر اساس توافقات میان داوران و طرفین مشخص می‌شود. در هر صورت پرداخت این هزینه اجباری است و تا زمانی که به حساب دادگستری واریز نشود، هیچ اقدامی برای پرونده صورت نمی‌گیرد.
آیا شما یا یکی از نزدیکان‌تان درگیر داوری در طلاق هستید؟ گروه حقوقی بنیاد وکلا به عنوان معتبرترین مرکز حقوقی ایران در این زمینه تخصص و تجربه لازم را دارد تا شما را در هر مرحله از رسیدگی قانونی راهنمایی کند.
خدمات ما در حوزه داوری در طلاق شامل:
- تحلیل دقیق پرونده‌های مربوط به طلاق توسط وکیل داوری
- نمایندگی قانونی در محاکم و فرآیندهای قضایی
- راهنمایی در خصوص اقدامات پیشگیرانه و حقوقی در پرونده‌های مختلف طلاق و داوری
اگر در حال گذراندن دوره داوری طلاق هستید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر اطلاعات بیشتری در این خصوص کسب کنید، وارد صفحه مشاوره حقوقی داوری شده و از روش‌های مشاوره آنلاین یا تلفنی استفاده کنید.
