در این مقاله تمامی نکات مربوط به پزشکی قانونی را به شما آموزش خواهم داد.
با مطالعه این مقاله میتوانید نکات مهم پیرامون روشهای کار و معاینات پزشکی قانونی را آموخته و با روند فعالیت بخشهای مختلف پزشکی قانونی، به شکل اصولی آشنا شوید.
برای اینکه بتوانید با فرایند مراجعه به پزشکی قانونی به شکل اصولی آشنا شوید و مراکز آن را بشناسید پیشنهاد میکنم تا انتهای مقاله همراه من باشید.
آشنایی با کلیات سازمان پزشکی قانونی
در گام اول این مقاله سعی دارم شما را با کلیات تشکیلات سازمان پزشکی قانونی به عنوان نهاد زیرمجموعه قوه قضاییه آشنا کنم؛ بنابراین در ادامه به تعریف پزشکی قانونی و تاریخچه شکلگیری آن پرداختهام؛ همچنین وظایف مهم پزشکی قانونی و علل مراجعه مردم به پزشکی قانونی از جمله مواردی است که در این بخش از مقاله مطالعه میکنم.
پزشکی قانونی چیست؟
در تعریف پزشکی قانونی میتوان گفت که شاخه و رشتهای از زیر مجموعههای رشته پزشکی است که در وقایع حقوقی مانند قتل، تجاوز، ازاله بکارت و روابط نسبی و مواردی از این دست تعیین تکلیف میکند و جنبههای پزشکی این موارد را بررسی مینماید.
در واقع ارتباط بین رشته حقوق و علم پزشکی در شاخه پزشکی قانونی نمود پیدا میکند؛ چرا که در برخی از جرائم و رویدادهای حقوقی تمامیت جسم و روان انسان مورد آسیب قرار میگیرد.
به همین دلیل که اثبات آسیبهای وارد شده به یک فرد از امور تخصصی و نیازمند اظهار نظر فرد متخصص است سازمان پزشکی قانونی در راستای اظهار نظر تخصصی برای صدور رای توسط دادگاه تشکیل شده است.
تاریخچه سازمان پزشکی قانونی
از قدیمترین ادوار در کشور ما پزشکان در موارد قانونی فعالیت میکردند. در عصر مادها هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان قوانین مدون پزشکی وجود داشت و انواع جراحات به هفت دسته تقسیم میشد؛ از یک خراشیدگی و کبودی ساده تا جراحات شدید و مرگآور داخلی هر یک جریمه معینی داشت.
به جنون و مستی متهم توجه خاص میشد و تشخیص سن و بلوغ برای تعیین مجازات معمول بود.
سم شناسی رشتهای وابسته به پزشکی بود. انواع داروهای سقطکننده جنین را میشناختند و استعمال و تجویز آنها مجازات داشت مسئله تشخیص حاملگی در محکومیت اهمیت بسزا داشت و طریقه تشخیص سقط جنایی از طبی برای تعیین سرنوشت متهمان پیش بینی شده بود.
تشریح جسد برای تشخیص علت مرگ در موارد مشکوک معمول بود و گاهی پزشکان جهت توجیه گواهیهای خود و معاینه بیماران یا مصدومان به دادگاه احضار میشدند.
با گذر زمان و رسیدن به دوره اخیر و تشکیل وزارت عدلیه پس از مشروطه استفاده از دانش آموختگان رشته حقوق در آن وزارتخانه و نیز پزشکان قانونی موظف را در کنار دادگاهها و دادسراها ضروری ساخت. در دوران ناصرالدین شاه اولین کالبدشکافی جهت تشخیص مرگ انجام شد.
سازمان پزشکی قانونی در ایران به عنوان یک سازمان تخصصی در قوه قضاییه با استفاده از تخصص کارشناسان و فناوریهای نوین نظرات کارشناسی را برای کشف حقیقت و کمک به اجرای عدالت ارائه میدهد.
در خصوص تاریخچه شکلگیری سازمان پزشکی قانونی در ایران میتوان گفت اولین شکل رسمی آن به سال ۱۳۰۱ برمیگردد که این سازمان به صورت اداره پزشکی قانونی مستقر در دادگستری توسط دکتر فیلسوف الاطبا پایه گذاری شد.
تا سال ۱۳۲۱ معاینات بالینی قانونی عموما در مطب پزشکان انجام میشد و بعد از شکلگیری اداره پزشکی قانونی واقع در کاخ دادگستری معاینات بالینی در این اداره صورت میگرفت؛ اما بررسی مواردی همچون تشریح قانونی اجساد در بیمارستان رازی و بیمارستان سینا و آزمایشهای سمشناسی در دانشگاه تهران انجام میشد.
پس از گذر زمان پزشکی قانونی به شکل امروزی آن در کشور ما از حدود ۹۰ سال پیش به صورت اداره وابسته به وزارت دادگستری فعالیت خود را آغاز کرد.
با توجه به توسعه روشهای کشف جرم و افزایش نیاز مجامع قضایی به خدمات پزشکی قانونی این اداره به اداره کل پزشکی قانونی تبدیل شد و در سال ۱۳۷۲ با تصویب مجلس شورای اسلامی سازمان پزشکی قانونی کشور به عنوان سازمان مستقل و زیر نظر رئیس قوه قضاییه تاسیس شد.
وظایف پزشکی قانونی
همانطور که در تعریف پزشکی قانونی اشاره کردیم؛ پزشکی قانونی شکل مختلطی از رشته پزشکی و رشته حقوق است، به همین دلیل متخصصان پزشکی قانونی در خصوص جرائم شکل گرفته به بررسی جنبههای پزشکی و قانونی به صورت مرتبط میپردازند.
منظور از این اقدام آنها آن است که متخصصان پزشکی قانونی با انجام آزمایشهای مربوط به بررسی آسیبهای وارده تلاش میکنند چرایی و چگونگی ایجاد آن آسیب را نیز پیدا کنند.
به طور مثال زمانی که فرد متخصص پزشکی قانونی اقدام به بررسی پرونده قتل میکند، در راستای کشف جرم تلاش میکند آثار باقیمانده از قاتل را نیز در صورت امکان کشف نماید.
بر اساس ماده ۱ قانون تشکیل سازمان پزشکی قانونی کشور اهداف و وظایف تعیین شده برای نهاد پزشکی قانونی بدین نحو است:
- اظهار نظر در امور پزشکی قانونی و کارشناسی آن، کالبد شکافی و انجام امور آزمایشگاهی و پاراکلینیکی به دستور مراجع ذیصلاح قضایی.
- پاسخ به استعلامات ادارات و سازمانهای وابسته به قوه قضاییه و سایر دستگاههای دولتی.
- اجرای برنامههای کارآموزی پزشکی قانونی و بررسی صلاحیت علمی داوطلبان خدمت پزشکی قانونی در سازمان.
- همکاری علمی و انجام امور آموزشی و پژوهشی مورد نیاز دانشگاهها که برای پیشبرد اهداف سازمان و دانشگاهها مفید میباشد.
- تبادل اطلاعات علمی مورد نیاز با مراکز آموزشی داخل و خارج کشور.
بنابراین مهمترین وظیفه پزشکی قانونی کمک و ارائه خدمات تخصصی پزشکی به قوه قضاییه برای حل و کشف پروندههای مختلف کیفری و حقوقی میباشد.
دلایل مراجعه به پزشکی قانونی
مراجعه به پزشکی قانونی به دلایل مختلفی صورت میگیرد که هر یک از آنها میتواند در زمینههای حقوقی، پزشکی و اجتماعی اهمیت خاصی داشته باشد. در ادامه به بررسی این دلایل میپردازیم.
بررسی حوادث و جنایات؛ یکی از اصلیترین دلایل مراجعه به پزشکی قانونی، بررسی حوادث و جنایات است.
در مواردی که فردی به قتل رسیده یا در اثر حادثهای جان خود را از دست داده است، پزشکی قانونی با بررسی آثار و نشانههای موجود در بدن، علت مرگ را تعیین میکند.
این اطلاعات برای مقامات قضایی بسیار حیاتی است و میتواند در شناسایی قاتل یا تعیین مسئولیت در حوادث کمک کند.
تعیین هویت
در برخی موارد، شناسایی هویت افراد ضروری است. این موضوع به ویژه در حوادثی همچون تصادفات، بلایای طبیعی یا جنایات که بدنها به شدت آسیب دیدهاند، اهمیت دارد.
پزشکی قانونی با استفاده از روشهای مختلف مانند تحلیل DNA، آثار انگشت و دیگر نشانههای شناسایی، به تعیین هویت افراد کمک میکند.
ارزیابی آسیبها
پزشکی قانونی به ارزیابی و مستندسازی آسیبهای جسمی ناشی از حوادث یا تعرضات نیز میپردازد. این ارزیابیها میتوانند در دعاوی حقوقی، مانند پروندههای مربوط به تصادفات رانندگی یا تعرضات جنسی، به عنوان شواهد کلیدی مورد استفاده قرار گیرند.
پزشکان قانونی با دقت به بررسی آثار زخمها و آسیبها میپردازند و گزارشی دقیق از وضعیت جسمی قربانی تهیه میکنند.
مسائل مربوط به روانشناسی
پزشکی قانونی تنها به مسائل جسمی محدود نمیشود، بلکه در مواردی که سلامت روان افراد مورد سوال است نیز نقش دارد.
در پروندههای جنایی، ممکن است نیاز به ارزیابی سلامت روان متهم یا قربانی وجود داشته باشد. این ارزیابی میتواند در تعیین مسئولیت کیفری فرد یا ارائه مشاورههای لازم به قربانیان کمک کند.
یکی دیگر از مواردی که مراجعه به پزشکی قانونی جهت بررسی آن انجام میشود بررسی انواع قصور پزشکی است؛ قصور پزشکی که بنا به ماده ۲۹۱ در حکم جرم شبه عمد است شامل بیمبالاتی یا بیاحتیاطی پزشک در نتیجه عدم مهارت یا عدم رعایت نظامات دولتی میباشد.
زمانی که یک پزشک فعلی را که از نظر علمی و فنی انتظار انجام آن میرود ترک نماید بی مبالاتی صورت گرفته است به عنوان مثال عدم تدارک و تهیه تمهیدات لازم مانند آزمایشها و عکسهای رادیولوژی، انجام ندادن معاینه دقیق قبل از عمل جراحی و یا اقدام درمانی دیگر از جمله این موارد است.
منظور از بیاحتیاطی نیز مواردی است که پزشک توجه و دقت کافی در درمان یا آزمایش را مبذول نداشته یا مرتکب اشتباه یا زیاده روی شده است.
همچنین در مواردی که پزشک تبحر علمی و فنی لازم را در انجام دادن کار به خصوصی نداشته باشد و یا آنکه به آییننامهها و بخشنامهها و دستورالعملهای مقامات مافوق نظام پزشکی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی بیتوجه باشد قصور پزشکی رخ داده است.
مسائل مربوط به وراثت و ارث
در مواردی که اختلافات قانونی در مورد وراثت و ارث وجود دارد، پزشکی قانونی میتواند به تعیین نسبتهای خونی و وراثتی کمک کند. این موضوع به ویژه زمانی اهمیت دارد که ادعاهایی مبنی بر نسبتهای خانوادگی مطرح میشود و نیاز به شواهد علمی برای اثبات آنها وجود دارد.
بررسی مواد مخدر و سموم
پزشکی قانونی در بررسی موارد مربوط به مصرف مواد مخدر و سموم نیز نقش مهمی دارد.
در مواردی که مرگ ناشی از مصرف مواد مخدر یا سموم شیمیایی باشد، پزشکان قانونی با انجام آزمایشات لازم، نوع و مقدار ماده مصرفی را تعیین میکنند و این اطلاعات میتواند در پیگیریهای قانونی و درمانی مؤثر باشد.
مراجعه به پزشکی قانونی به دلایل متعددی صورت میگیرد که هر یک از آنها در راستای تحقق عدالت و حفظ حقوق افراد اهمیت دارد. از بررسی جنایات و حوادث گرفته تا تعیین هویت و ارزیابی آسیبها، پزشکی قانونی ابزاری حیاتی در نظام قضایی و بهداشتی جامعه است.
موارد الزامی مراجعه به پزشکی قانونی
این نکته شایان توجه است که مراجعه به پزشکی قانونی و استفاده از خدمات این سازمان در تمامی دعاوی حقوقی یا کیفری الزامی نیست چرا که ممکن است تنها در موارد خاصی نیاز به نظر تخصصی پزشکان قانونی وجود داشته باشد.
در این بخش قصد داریم مهمترین مواردی را که مراجعه به پزشکی قانونی برای تعیین تکلیف و اظهار نظر تخصصی الزامی است نام ببرم.
مواردی همچون آسیبهای ناشی از نزاع، تصادف، تجاوز جنسی و مواردی این چنینی معاینات پزشکی تخصصی الزامی است. همچنین در خصوص اظهار نظر کارشناسی در رابطه با موارد تحمل یا عدم تحمل مجازات توسط فرد اظهار نظر پزشکی قانونی ضرورت دارد.
معاینات مربوط به پزشکی قانونی تنها منحصر به دعاوی نمیشود چرا که ممکن است در خصوص تعیین تکلیف و بررسی کارشناسی مربوط به حوادث کار، از کار افتادگی فرد و یا صدور گواهی استعلاجی نیز نیاز به مراجعه به پزشکی قانونی باشد.
معاینات مربوط به روانپزشکی جهت بررسی رشد و اهدای عضو نیز از جمله وظایف پزشکی قانونی است.
در خصوص معاینات آزمایشهای استخدامی دولتی و آزمایشهای اعتیاد نیز پزشکی قانونی صلاحیت رسیدگی و اظهار نظر کارشناسی دارد.
معاینات مربوط به بکارت، بارداری صدور مجوز اهدای جنین و مجوز سقط درمانی جنین نیز از موارد الزامی مراجعه به پزشکی قانونی است.
معاینات مربوط به تعیین سن فرد بحث فرزند خواندگی و آزمایشهای مربوط به دیانای از جمله موارد الزامی مراجعه به پزشکی قانونی است.
در موارد بسیاری معاینه جسد و صدور جواز دفن و صدور گواهی فوت از جمله الزامات مراجعه به این سازمان است.
اظهار نظر تخصصی و کارشناسی پزشکی قانونی بر اساس استدلال و ذکر دلیل و مشاهدات و معاینات انجام میشود، بنابراین لازم است این اظهار نظر مبتنی بر مدارک و ملاحظات علمی و آزمایشگاهی باشد تا بتوان با تکیه بر این اظهار نظرها حکم صحیح و درستی را صادر کرد.
سامانه پزشکی قانونی
در این بخش تلاش کردهام مهمترین روشهای برقراری ارتباط با پزشکی قانونی را برای شما شرح دهم؛ از جمله مواردی که در ادامه مطلب مطالعه میکنیم روش اخذ نوبت آنلاین از پزشکی قانونی، روند مراجعه به پزشکی قانونی و روش استعلام نتایج از آن است.
اخذ نوبت از پزشکی قانونی
یکی از مهمترین اقدامات صورت گرفته در راستای پیشگیری از اتلاف وقت مراجعین شکلگیری سیستم نوبتدهی الکترونیک در سازمان پزشکی قانونی است؛ با اجرایی شدن طرح دولت الکترونیک این سیستم نیز راهاندازی شد.
سیستم نوبتدهی الکترونیک سازمان پزشکی قانونی در بخشهای مربوط به انجام معاینات اولیه، پاسخگویی به استعلامات صورت گرفته، اخذ نوبت از متخصصان فعال است.
اخذ نوبت اینترنتی از پزشکی قانونی یکی از خدمات مهم و ضروری است که به شهروندان این امکان را میدهد تا بدون نیاز به مراجعه حضوری و صرف زمان زیاد، نوبت خود را برای انجام معاینات پزشکی قانونی دریافت کنند. این سیستم به ویژه در شرایطی که ترافیک شهری و شلوغی مراکز درمانی به یک معضل تبدیل شده، میتواند به کاهش استرس و تسهیل فرآیند مراجعه به این مراکز کمک کند.
یکی از اصلیترین مزایای این سیستم، صرفهجویی در زمان است. با استفاده از سامانههای آنلاین، افراد میتوانند در هر زمان و مکانی که به اینترنت دسترسی دارند، نوبت خود را ثبت کنند. این امر به ویژه برای افرادی که دارای مشغلههای کاری یا خانوادگی هستند، بسیار حائز اهمیت است.
علاوه بر این، اخذ نوبت اینترنتی به کاهش ازدحام در مراکز پزشکی قانونی کمک میکند. با تعیین زمانهای مشخص برای مراجعه، میتوان از تجمع بیماران جلوگیری کرد و به این ترتیب، کیفیت خدمات ارائه شده نیز افزایش مییابد.
برای استفاده از سامانه اخذ نوبت اینترنتی، ابتدا باید به وبسایت رسمی پزشکی قانونی مراجعه کنید. در این وبسایت، بخش مربوط به «اخذ نوبت» قرار دارد که کاربران میتوانند با کلیک بر روی آن، به صفحه مربوطه هدایت شوند. این سامانه نوبتدهی به آدرس https://nobat-frlmo.ir/ در دسترس است.
در این صفحه، معمولا فرمهایی برای تکمیل اطلاعات شخصی مانند نام، نام خانوادگی، شماره تماس و نوع معاینه وجود دارد. پس از تکمیل این اطلاعات، کاربران میتوانند تاریخ و ساعت مورد نظر خود را انتخاب کنند.
پس از ثبت نوبت، معمولا یک پیام تأیید به شماره تماس یا ایمیل فرد ارسال میشود که شامل جزئیات نوبت است. این پیام میتواند به عنوان مدرکی برای مراجعه به مرکز پزشکی قانونی در زمان تعیین شده استفاده شود.
قبل از ثبت نوبت، توصیه میشود که از مدارک و اطلاعات مورد نیاز برای معاینه مطلع باشید. برخی از معاینات ممکن است نیاز به مدارک خاصی داشته باشند که باید در زمان مراجعه به همراه داشته باشید. همچنین، بهتر است چند روز قبل از تاریخ نوبت، مجدداً وضعیت نوبت خود را بررسی کنید تا از عدم وجود تغییرات در زمان مراجعه اطمینان حاصل کنید.
اخذ نوبت اینترنتی از پزشکی قانونی نه تنها به تسهیل فرآیند مراجعه کمک میکند، بلکه میتواند به بهبود کیفیت خدمات و کاهش زمان انتظار بیماران نیز منجر شود. با توجه به پیشرفتهای فناوری و نیاز به خدمات سریعتر و بهینهتر، این سامانه میتواند به عنوان یک راه حل مؤثر در نظام سلامت کشور مطرح گردد.
استفاده از این خدمات آنلاین به شهروندان این امکان را میدهد که با آرامش بیشتری به امور خود رسیدگی کنند و از کیفیت خدمات پزشکی قانونی بهرهمند شوند.
روند مراجعه به پزشکی قانونی
مراجعه به پزشکی قانونی یکی از مراحل ضروری در فرآیندهای قضایی و درمانی است که ممکن است به دلایل مختلفی از جمله معاینات پزشکی، تصادفات، یا بررسیهای قانونی انجام شود. این روند بهطور کلی شامل مراحل مشخصی است که در ادامه به تفصیل شرح داده میشود.
اولین مرحله در روند مراجعه به پزشکی قانونی، شناسایی نیاز به این معاینه است. این نیاز ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تصادف، ضرب و جرح، یا نیاز به ارائه گواهی پزشکی برای مراجع قضایی باشد. در این مرحله، فرد باید با مشاوره حقوقی یک وکیل یا پزشک، تصمیم بگیرد که آیا نیاز به مراجعه به پزشکی قانونی دارد یا خیر.
پس از تعیین نیاز به مراجعه، مرحله بعدی اخذ نوبت است. امروزه بسیاری از مراکز پزشکی قانونی سیستمهای آنلاین برای اخذ نوبت دارند که به بیماران این امکان را میدهد تا به راحتی و بدون نیاز به مراجعه حضوری، نوبت خود را ثبت کنند.
در این مرحله، فرد باید اطلاعات شخصی و نوع معاینه مورد نیاز را وارد کند و تاریخ و ساعت مناسب را انتخاب نماید.
قبل از مراجعه به مرکز پزشکی قانونی، ضروری است که فرد تمامی مدارک و مستندات لازم را آماده کند. این مدارک ممکن است شامل شناسنامه، کارت ملی، گزارشهای پزشکی قبلی، و هر گونه مدرکی که به روند معاینه کمک کند، باشد. داشتن این مدارک به تسریع روند معاینه و ارائه خدمات بهتر کمک میکند.
در زمان تعیین شده، فرد باید به مرکز پزشکی قانونی مراجعه کند. در این مرحله، معمولاً ابتدا باید به باجه پذیرش مراجعه کرده و نوبت خود را تایید کند.
پس از تأیید نوبت، فرد به اتاق معاینه هدایت میشود. در این مرحله، پزشک قانونی با دقت و توجه به معاینه فرد پرداخته و تمامی جزئیات را ثبت میکند.
معاینه پزشکی قانونی شامل بررسیهای جسمی، روانی و در برخی موارد آزمایشهای تخصصی است. پزشک قانونی ممکن است از فرد سوالاتی بپرسد و در صورت لزوم، به بررسی دقیقتری بپردازد. این مرحله ممکن است بسته به نوع معاینه و شرایط فرد متفاوت باشد.
پس از انجام معاینه، پزشک قانونی گزارشی تهیه میکند که شامل نتایج معاینه و هر گونه توصیه یا نتیجهگیری است. این گزارش معمولا به مراجع قضایی یا دیگر نهادهای مربوطه ارسال میشود و میتواند در فرآیندهای قانونی و درمانی مؤثر باشد.
پس از دریافت گزارش، ممکن است نیاز به پیگیریهای اضافی وجود داشته باشد. این پیگیریها میتواند شامل مشاوره با وکیل، مراجعه به پزشکان متخصص دیگر، یا انجام آزمایشهای بیشتر باشد.
روند مراجعه به پزشکی قانونی یک فرآیند مهم و ضروری است که نیاز به دقت و توجه دارد. با آگاهی از مراحل مختلف این روند، افراد میتوانند به راحتی و با اطمینان بیشتری به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کنند و از خدمات مورد نیاز خود بهرهمند شوند. این فرآیند نه تنها به بهبود کیفیت خدمات پزشکی کمک میکند، بلکه در تسهیل روندهای قضایی نیز نقش مهمی ایفا میکند.
سایت استعلام جواب پزشکی قانونی
در دنیای امروز، با پیشرفت فناوری و گسترش خدمات آنلاین، بسیاری از فرآیندهای اداری و پزشکی به صورت اینترنتی انجام میشوند. یکی از این خدمات، استعلام جواب پزشکی قانونی است که به شهروندان این امکان را میدهد تا به راحتی و بدون نیاز به مراجعه حضوری، وضعیت پروندههای خود را پیگیری کنند.
استعلام جواب پزشکی قانونی به ویژه در مواردی که افراد نیاز به ارائه گواهیهای پزشکی برای مراجع قضایی یا بیمه دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
این فرآیند به افراد کمک میکند تا از وضعیت پرونده خود مطلع شوند و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهند. همچنین، این سیستم به کاهش ترافیک و ازدحام در مراکز پزشکی قانونی کمک میکند و به افراد امکان میدهد تا با آرامش بیشتری به امور خود رسیدگی کنند.
با استفاده از این سیستم، افراد میتوانند به سرعت و بدون نیاز به مراجعه حضوری، از وضعیت پرونده خود مطلع شوند.
این سرویس به کاربران این امکان را میدهد که در هر زمان و مکانی که به اینترنت دسترسی دارند، به اطلاعات خود دسترسی پیدا کنند.
با کاهش نیاز به مراجعه حضوری، این سیستم به کاهش ترافیک و ازدحام در مراکز پزشکی قانونی کمک میکند.
سایت استعلام جواب پزشکی قانونی یک ابزار کارآمد و مفید برای شهروندان است که به آنها این امکان را میدهد تا به راحتی از وضعیت پروندههای خود مطلع شوند.
با توجه به اهمیت خدمات آنلاین در زندگی روزمره، این سیستم میتواند به بهبود کیفیت خدمات پزشکی و تسهیل فرآیندهای قانونی کمک کند. استفاده از این خدمات به افراد این امکان را میدهد که با آرامش بیشتری به امور خود رسیدگی کنند و از زمان و انرژی خود به بهترین نحو استفاده کنند.
البته امکان استعلام نتایج و پروندهی پزشکی قانونی به صورت آنلاین هنوز وجود ندارد؛ همانطور که میدانید انجام معاینات و آزمایشات پزشکی قانونی عموما به درخواست مراجع یا نهادهایی همچون دادسراها، دادگاهها و… انجام میشود و نتیجه نیز مستقیما به این مراجع ارسال میشود.
شما میتوانید با مراجعه به سایت عدل ایران به نشانی adliran.ir و بررسی ابلاغیههای خود از ابلاغ نظریه پزشکی قانونی آگاه شوید و سپس با مراجعه به مرجع قضایی صالح مانند دادگاه و ارائه کد ملی تقاضای استعلام پرونده را داشته باشید.
آشنایی با بخشهای مختلف پزشکی قانونی
در این قسمت از مقاله به معرفی بخشهای مختلف حوزههای فعالیت پزشکی قانونی پرداختهام؛ از جمله فعالیتهای پزشکی قانونی که در ادامه بررسی و مطالعه کردهام بررسی هویت، کالبد شکافی و روانپزشکی قانونی است.
برای کسب اطلاعات در خصوص زمینههای فعالیت پزشکی قانونی مطالعه این بخش را به شما پیشنهاد میکنم.
بررسی هویت و DNA
از جمله کارهای تخصصی مهم و قابل توجه در پزشکی قانونی تشخیص هویت است که هم برای افراد زنده صورت میگیرد و هم برای درگذشتگان.
مراحل انجام تشخیص هویت در افراد زنده به علل گوناگونی صورت میگیرد از جمله وقتی که فردی در حالت اغما یا فراموشی قرار دارد و یا وقتی با یک فرد خردسال یا شیرخوار مواجه هستیم.
در افراد فوت شده نیز تشخیص هویت اهمیت اساسی دارد در واقع اولین قسمت از معاینات اجساد مرحله تشخیص هویت فرد در گذشته است تعیین هویت در اجساد متلاشی شده یا اجسادی که به اسکلت استخوانی تبدیل شدهاند کار سختی است.
در مواردی اجساد به شدت آسیب دیده یا متلاشی یا مخفی شدهاند که مشخصات ظاهری جسد را مخدوش و تشخیص هویت را مشکل میکند.
بروز حوادث و فجایع جمعی نیز عرصه مهمی برای تشخیص هویتاند مانند زلزله، سیل، انفجارها و سقوط هواپیما.
به طور کلی تشخیص هویت اجساد یا افراد زنده بر عهده پزشکی قانونی است و در صورت لزوم سایر گروههای تخصصی مانند دندانپزشکی قانونی، رادیولوژی قانونی و پیکرشناسی قانونی هم وارد این عرصه میشوند و به نحو موثر در این خصوص همکاری میکنند.
بررسی و تشخیص هویت در پزشکی قانونی از روی خصوصیات ظاهری مانند رنگ پوست ظاهر فرد و خصیصههای نژادی اثر انگشت، انگشت نگاری، شناسایی از طریق دندانها و طریق دیگر انجام میشود.
آزمایش لکهها، موها و بقایای بافتهای انسان و استفاده از دیانای از روشهای تشخیص هویت پزشکی قانونی است؛ این موارد از روشهای دقیق و پیشرفتهای هستند که در صحنه جرم یا آزمایشگاه در خصوص تشخیص هویت کمک میکنند.
بدین ترتیب با لکهبرداری دقیق از صحنههای حوادث مرگبار جنایتها یا مواردی که تعیین هویت صاحبان این لکهها مورد درخواست مقامات قضایی یا انتظامی است و آزمایش کردن آنها میتوان به تشخیص هویت بزهکاران یا قربانیان آنان کمک شایانی کرد.
در این موارد ابتدا باید منشأ انسانی لکهها و بقایای به دست آمده را اثبات کرد و سپس اگر مربوط به انسان بود آزمایشها را ادامه داد.
اگر این ابهام وجود داشته باشد که عضو به دست آمده متعلق به انسان است یا خیر میتوان با استفاده از دانش آناتومی کالبدگشایی و تشریح مقایسهای به این سوال پاسخ داد.
همچنین یکی از مواردی که از طریق آزمایش بررسی میشود لکههای مشکوک به منی است که از طریق آزمایش با اشعه ماورای بنفش یا آزمایش فلورانس قابل تشخیص است.
هنگامی که یک تار مو در اختیار پزشکی قانونی قرار میگیرد باید ابتدا مشخص شود که موی آدمی است یا متعلق به جانوران است با مقایسه موی به دست آمده از جسد با آن و استفاده از دیانای میتوان هویت جسد را معلوم کرد.
ناخنها نیز از جمله موارد مورد بررسی در آزمایشهای تشخیص هویت هستند.
آزمایش دیانای نیز که به انگشت نگاری دیانای هم اطلاق میشود برای اولین بار توسط دانشمندی انگلیسی مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن به طور وسیع در تحقیقات قانونی به کار رفت.
دقت در آزمایش دیانای جهت تشخیص هویت آنقدر بالاست که در صورت انجام دادن دقیق و علمی آن میتوان نتایج به دست آمده را به صورت کاملاً قابل اعتماد مورد استناد قرار داد.
امروزه از دیانای جهت تشخیص لکهها و باقیماندههای بافتهای انسان مانند خون، بزاق، ترشح جنسی زنان و مردان و اشیا اطراف جسد میتوان DNA مجرم را ثبت کرد.
کالبد شکافی
برای بررسی جسد میتوان اقدام به مراحل مختلفی کرد از جمله این مراحل معاینه ظاهری جسد است که به معنای توصیف خصوصیات ظاهری جسد و توجه به ویژگیهای محیط پیرامون آن میباشد.
در این زمینه معاینه ظاهری جسد در محل فوت و انجام معاینه ظاهری در تالار تشریح مطرح میشود.
منظور از معاینه ظاهری جسد در تالار تشریح آن است که از ابتدا از جسد عکس تهیه و آن را توزین کرد و قد آن را اندازه گرفت. بررسی لباسهای جسد برای یافتن مدارک به عنوان مدارک هویتی از جمله اقداماتی است که در معاینه ظاهری جسد انجام میشود.
نمونه برداری از اجسام یا آثار موجود همچون پارگی، سوختگی، لکه خون، روغن یا آلودگیهای مختلف میتواند جز مراحل معاینه ظاهری جسد باشد.
پس از معاینه ظاهری باید جسد را کالبدشکافی کرد این کار به سه صورت انجام میشود:
- روش یک خطی به معنای آن است که برشی از چانه تا روی استخوان عانه صورت گیرد؛ در این روش جهت کالبد شکافی ناحیه گردن قفسه سینه و شکم برشی در خط وسط بدن از چانه تا ناحیه استخوان بالای مثانه صورت میپذیرد حسن این روش آن است که پس از پایان کالبدشکافی با دوختن دو لبه بریدگی به یکدیگر شستشوی جسد و کفن و دفن آن راحتتر انجام میشود.
- روش دوم روش دو خطی است که علاوه بر برش اولیه که در خط میانی صورت میگیرد برش دیگری در ناحیه استخوانهای ترقوه به صورت عمودی بر برش اول داده میشود این روش امکان معاینه دقیقتر گردن و ناحیه فوقانی قفسه سینه را فراهم میکند.
- روش سوم که روش بیضی نامیده میشود برش از خلف یک گوش آغاز میشود از سطح طرفی گردن عبور کرده از شانه و کناره خارجی قفسه سینه و شکم عبور میکند و از ناحیه تحتانی شکم با عبور از کناره خارجی شکم و قفسه سینه در طرف مقابل برش اول و سطح طرفی گردن در حالت قرینه با برش اول در پشت گوش دیگر خاتمه مییابد.
این روش امکان جدا کردن پوست ناحیه قدامی گردن قفسه سینه و شکم به صورت یکجا و امکان معاینه و ملاحظه دقیقتر اعضای درونی را فراهم میکند.
نکته مهم در معاینه ظاهری و کالبد شکافی آن است که با ملاحظه علائم ظاهری و لمس موضع استخوانها را از نظر وجود هرگونه شکستگی باید معاینه کرد دیگران که معاینه ناحیه تناسلی و مقعد است که در زنان باید از نظر وجود هرگونه آثار تعرض و آسیب جنسی مقاربت و تجاوز معاینه شود؛ معاینه ناحیه مقعد در مردان نیز از این جهت لازم است.
روانپزشکی
روانشناسی علم شناخت رفتارهای طبیعی انسان و مطالعه آن است؛ با مطالعه این رفتارها میتوان رفتارهای غیر عادی و غیرطبیعی را شناخت و بیماران را برای معالجه معرفی نمود.
روانپزشکی شاخهای از علوم پزشکی است که به تشخیص و درمان اختلالات روانی و رفتارهای غیرطبیعی انسان میپردازد.
معاینات روانپزشکی بخش مهمی از معاینات پزشکی قانونی است روانپزشکی قانونی عبارت است از به کار بردن دانش روانپزشکی، اطلاعات علمی پزشکی، روانشناسی و علوم رفتاری برای کمک به اجرای هرچه بهتر قانون، احقاق حق و اجرای عدالت.
در این بخش از مقاله قصد داریم علل ارجاع افراد به بخشهای روانپزشکی قانونی را بررسی کنم؛
یکی از موارد مراجعه افراد به بخشهای روانپزشکی قانونی ضرورت معاینه روانپزشکی افراد از نظر سلامت روانی است.
به عنوان مثال یکی از مواردی که برای انجام معامله باید معامله آشنا به حقوق خود باشد بحث اهلیت استیفا میباشد و در صورتی که شخص معامله مشکوک به ابتلا به بیماری روانی باشد دفاتر اسناد رسمی ملزم هستند از طریق دادسرا او را به پزشکی قانونی اعزام کنند تا در صورت تایید سلامت روان تنظیم سند و معامله صورت گیرد.
در مورد افراد سالمند هم که امکان ابتلا به زوال عقلی در آنها وجود دارد به همین ترتیب عمل میشود.
در بسیاری از موارد دیگر نیز قضات با توجه به کیفیت پرونده در مورد موضوع توانایی اداره امور مالی ممکن است فردی را جهت معاینه روانپزشکی ارجاع نمایند.
از موارد دیگر برای مراجعه به روانپزشکی قانونی آن است که زوجینی که بعد از سالها زندگی مشترک فرزندی نداشته باشند ممکن است تصمیم به اقدام به فرزند خواندگی داشته باشند در چنین مواردی زوجین باید تحت معاینات پزشکی قرار گیرند تا سلامت روان آنها مورد تایید قرار گیرد.
افرادی که به هر دلیل تصمیم به اهدای عضو از اعضای بدن داشته باشند گاهی لازم است از نظر روانی نیز معاینه شوند.
از جمله موارد دیگری که الزام به مراجعه به روانپزشکی قانونی را ایجاد میکند قصد استخدام شدن در سازمانهای دولتی میباشد.
به ویژه برای استخدام در مشاغلی مانند سازمانهای قضایی جهت مشخص شدن سلامت روانی افراد به پزشکی قانونی معرفی میشوند معاینات روانپزشکی در این گونه موارد برای تعیین سلامت و آمادگی فرد جهت اشتغال در حرفه مشخص است.
از جمله موارد دیگر از ارجاع به روانپزشکی قانونی تایید بیماریهای روانی در گروه مجرمانه است از جمله مجرمانی که مرتکب جرایم کیفری شدند و طبق قانون باید سلامت روانی و آگاهانه بودن عمل ارتکابی آنان در حین ارتکاب جرم ثابت شود.
همچنین زندانیانی که دچار بیماری روانی باشند باید از نظر شدت بیماری و صعب العلاج بودن آن معاینه شوند.
بعضی افراد که مرتکب جرائم جنسی میشوند ممکن است از سوی قاضی دادگاه برای تعیین انحراف جنسی بیمارگونه و تعیین میزان مسئولیت آنان در جرایم ارتکابی جهت معاینه روانپزشکی ارجاع شوند.
بررسی رشد روانی افراد پیش از ۱۸ سالگی نیز از جمله مواردی است که به روانپزشکی قانونی ارجاع میشود.
توان تحمل کیفر در خصوص مجرمانی که محاکمه شدهاند و نوع کیفر آنها تعیین شده است برای مواردی که مجرم ادعا کند به دلیل ابتلا به نوعی بیماری روانی تحمل کیفر مورد نظر را ندارد توسط پزشکی قانونی بررسی میشود.
از موارد رایج دیگر جهت ارجاع به روانپزشکی قانونی مجوز عمل جراحی برای اختلال هویت جنسی است؛ عدهای از مبتلایان به اختلال هویت جنسی تقاضای انجام عمل جراحی تغییر جنسیت دارند بدیهی است که این اختلال صرفاً موضوعی روانشناختی است و روانپزشک باید این فرد را به طور دقیق معاینه کند.
نشانی سازمان پزشکی قانونی
نشانی مراکز پزشکی قانونی استان تهران به شرح زیر است:
- سازمان پزشکی قانونی کشور: تهران، خیابان خیام، خیابان بهشت تلفن: ۵۵۶۰۹۰۷۱
- اداره کل پزشکی قانونی استان تهران: تهران، خیابان خیام، خیابان بهشت تلفن: ۵۵۶۱۸۶۶۸
- پزشکی قانونی مرکزی تهران،: ضلع جنوبی پارک شهر، خیابان بهشت
- پزشکی قانونی شمال تهران: میدان ونک، ملاصدرا، خیابان شیراز شمالی، کوچه زاینده رود، پلاک ۱۷ تلفن: ۸۸۰۳۹۴۹۰
- پزشکی قانونی جنوب تهران: خیابان شهید رجایی، سه راه علی آباد، روبروی شرکت ملی گاز ایران، ضلع غربی میدان بهشت. تلفن: ۵۵۰۱۹۸۰۷
- پزشکی قانونی شرق تهران: فلکه اول تهرانپارس، خیابان گلبرگ، نبش خیابان ۱۱۳ خیابان شهید برادران صادقی. تلفن: ۷۷۸۸۴۰۲۶
- پزشکی قانونی غرب تهران: فلکه دوم صادقیه، بلوار اشرفی اصفهانی، نرسیده به مرزداران جنب بانک سپه. تلفن: ۴۴۲۲۹۳۳۱
دلایل مرگ بر اساس گزارش پزشکی قانونی
گاهی برخی از موضوعات مانند علت مرگ و چگونگی وقوع آن با هم اشتباه میشوند. در مواردی که مرگ به طور ناگهانی یا خیلی سریع و آنی رخ میدهد این امر مستلزم رسیدگی قضایی و کارشناسی پزشکی قانونی است.
در این بخش از مقاله قصد داریم مفاهیم مرگ و علل آن را توصیف و بررسی کنم. منظور از علت مرگ آن است که عاملی که به طور مستقیم باعث مرگ فرد شده است شناسایی کنیم برای مثال فردی که بر اثر انسداد شریانهای اصلی تغذیه کننده عضله قلب فوت میکند علت مرگ او انسداد در مسیر عروق تغذیه کننده قلبی تعیین میشود.
یا به عنوان مثال فردی که به علت تصادف رانندگی و شکستگیهای متعدد در استخوانهای بدن و جمجمهاش فوت میکند علت مرگ او را ناشی از صدمات وارد به بدن و اصابت جسم سخت اعلام میکنند.
باید بدانیم که نباید علت مرگ یعنی عامل اصلی و مستقیم مرگ را با نحوه و چگونگی مرگ اشتباه گرفت؛ لازم به توضیح است که تعیین علت مرگ از وظایف تخصصی پزشکی قانونی کشور است که امروزه به آن میپردازد. در این رابطه پزشکی قانونی میتواند در صورت لزوم از نظر سایر پزشکان و کارشناسان خارج از حوزه پزشکی قانونی نیز استفاده کند.
قابل ذکر است که مشخص کردن نحوه مرگ وظیفه قضات است اما آنان میتوانند در این امر از دیدگاههای کارشناسی و راهنماییهای پزشکی قانونی استفاده کنند.
یکی از متداولترین علل مرگ سنکوپ شناخته میشود؛ سنکوپ و مرگهای ناگهانی این ویژگی را دارند که بسیار سریع و آنی رخ میدهند، منظور از مرگ ناگهانی بروز مرگ در فردی است که طی ۲۴ ساعت از آغاز بروز علائم بیماری فوت کند.
شوک و تشخیص آن یکی از موارد مهم در پزشکی قانونی است زیرا روندهایی که باعث مرگهای ناشی از شوک میشوند چنان سریع و غیر منتظر حادث میگردند که بررسیهای پلیسی قضایی و پزشکی قانونی را میطلبند.
کما علت دیگر مرگ است که ناشی از اختلال شدید هوشیاری است که به دنبال اختلال در املاح و مواد حیاتی مورد نیاز بدن رخ میدهد.
در مقابل علل مرگ با نحوه مرگ مواجه هستیم که به معنای چگونگی وقوع مرگ است به عبارت دیگر مرگ یا طبیعی است یا بر اثر خشونت و حوادث و اتفاقات رخ داده و یا آنکه ناشی از خودکشی است.
مرگهای طبیعی به دنبال ابتلا به بیماریهای گوناگون یا علل طبی که قابل توجیه هستند رخ میدهند اما مرگهای اتفاقی به دنبال حوادث و اتفاقات گوناگون در منزل یا خارج از منزل رخ میدهند.
آشنایی با کمیسیون پزشکی قانونی
کمیسیون پزشکی قانونی یکی از نهادهای کلیدی در نظام قضایی و بهداشتی هر کشور است که به بررسی و ارزیابی موارد پزشکی مرتبط با جنایات، حوادث و مسائل حقوقی میپردازد. این کمیسیون با هدف ارائه شواهد علمی و دقیق به مقامات قضایی و پلیس، نقش حیاتی در تحقق عدالت ایفا میکند.
ساختار کمیسیون پزشکی قانونی؛ کمیسیون پزشکی قانونی معمولا متشکل از گروهی از پزشکان متخصص در رشتههای مختلف پزشکی قانونی، آسیبشناسی، روانپزشکی و دیگر زمینههای مرتبط است. این پزشکان با تجربه و دانش کافی در حوزههای مختلف، توانایی لازم برای بررسی دقیق و جامع موارد مختلف را دارند.
اعضای کمیسیون ممکن است شامل پزشکان قانونی، آسیبشناسان، کارشناسان سمشناسی و روانشناسان باشند که هر یک در زمینه خاص خود تخصص دارند.
وظایف کمیسیون پزشکی قانونی بسیار گسترده و متنوع است. از جمله مهمترین وظایف آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بررسی علت مرگ: کمیسیون پزشکی قانونی به بررسی و تعیین علت مرگ در موارد مشکوک، مانند قتل یا مرگ ناگهانی میپردازد. این بررسی شامل کالبدشکافی و آزمایشهای لازم برای شناسایی عوامل موثر بر مرگ است.
- ارزیابی آسیبهای جسمی: در پروندههای مربوط به حوادث، کمیسیون به ارزیابی آسیبهای جسمی قربانیان میپردازد. این ارزیابیها میتواند شامل بررسی زخمها، شکستگیها و دیگر نشانههای آسیب باشد.
- تحلیل مواد مخدر و سموم: در مواردی که مرگ یا آسیب ناشی از مصرف مواد مخدر یا سموم شیمیایی باشد، کمیسیون با انجام آزمایشات لازم، نوع و مقدار ماده مصرفی را تعیین میکند.
- ارزیابی سلامت روان: در پروندههای جنایی، کمیسیون ممکن است نیاز به ارزیابی سلامت روان متهم یا قربانی داشته باشد. این ارزیابی میتواند در تعیین مسئولیت کیفری فرد یا ارائه مشاورههای لازم به قربانیان کمک کند.
کمیسیون پزشکی قانونی نقش بسیار مهمی در نظام قضایی دارد. نتایج بررسیهای این کمیسیون میتواند به عنوان شواهد کلیدی در دادگاهها مورد استفاده قرار گیرد و در تصمیمگیریهای قضایی تاثیرگذار باشد.
به علاوه، این کمیسیون میتواند به حل اختلافات خانوادگی و وراثتی کمک کند و در مواردی که نیاز به تعیین هویت افراد وجود دارد، به شناسایی هویت قربانیان کمک نماید.
علاوه بر این، کمیسیون پزشکی قانونی به عنوان یک نهاد مستقل، اعتبار و شفافیت بیشتری به فرآیندهای قضایی میبخشد. با ارائه شواهد علمی و معتبر، این کمیسیون میتواند به کاهش خطاها و نادرستیها در سیستم قضایی کمک کند و اعتماد عمومی به نظام عدالت را افزایش دهد.
با وجود اهمیت بالای کمیسیون پزشکی قانونی، این نهاد با چالشهایی نیز مواجه است. کمبود منابع مالی، نیاز به آموزش و ارتقاء مهارتهای اعضا و همچنین فشارهای اجتماعی و سیاسی از جمله چالشهایی هستند که میتوانند بر عملکرد این کمیسیون تأثیر بگذارند.
در آینده، با پیشرفت فناوری و روشهای نوین در پزشکی قانونی، انتظار میرود که کمیسیونها بتوانند به دقت و سرعت بیشتری به بررسی موارد بپردازند و نقش خود را در تحقق عدالت و حفظ حقوق بشر تقویت کنند.
کمیسیون پزشکی قانونی به عنوان یک نهاد حیاتی در نظام قضایی، با وظایف گسترده و مهم خود، نقش کلیدی در حفظ عدالت و بررسی موارد پزشکی دارد. این کمیسیون با بهرهگیری از تخصص و دانش اعضای خود، میتواند به عنوان یک منبع معتبر در ارائه شواهد علمی به مقامات قضایی عمل کند و در نهایت به تحقق عدالت کمک نماید.
پرسشهای متداول
در این مقاله سعی کردم به بررسی وظایف و فعالیتهای پزشکی قانونی به عنوان یکی از نهادهای زیر مجموعه قوه قضاییه بپردازم؛ در ادامه نیز قصد دارم مهمترین سوالات متداول شما را در این زمینه بررسی کرده و پاسخ دهم.
پزشکی قانونی چیست؟
شیوه استعلام جواب از پزشکی قانونی چگونه است؟
مراجعه به پزشکی قانونی با توصیههای گروه حقوقی بنیاد وکلا
آیا شما یا یکی از نزدیکانتان با فرایند معاینات پزشکی قانونی مواجه هستید؟ گروه حقوقی بنیاد وکلا به عنوان معتبرترین مرکز حقوقی ایران در این زمینه تخصص و تجربه لازم را دارد تا شما را در هر مرحله از رسیدگی راهنمایی کند.
مجموعه حقوقی ما با تیمی از وکلای مجرب و مشاوران حرفهای، آماده ارائه خدمات تخصصی در زمینه مراجعه به پزشکی قانونی است. در مواردی که نیاز به تأیید آسیبدیدگی، بررسی مدارک پزشکی، یا گزارشهای تخصصی وجود دارد، حضور وکیل پزشکی قانونی میتواند نقش کلیدی در پیشبرد پرونده داشته باشد. ما با ارائه مشاوره حقوقی پزشکی قانونی دقیق، شما را در تهیه مدارک لازم و تکمیل فرمهای مرتبط راهنمایی کرده و مسیر مراجعه را برای شما هموار میکنیم.
همچنین، وکلای مجموعه ما با آشنایی کامل با قوانین مرتبط و رویههای پزشکی قانونی، از حقوق شما در برابر گزارشهای احتمالی نادرست یا تفسیرهای غیرحقوقی دفاع میکنند. از تهیه درخواست رسمی گرفته تا پیگیری نتایج گزارش، تیم ما همواره در کنار شما خواهد بود تا بتوانید به بهترین نحو از حقوق خود بهرهمند شوید.