گذرنامه از مدارک هویتی است. تفاوت گذرنامه با دیگر اسناد هویتی را باید در ارزش و اعتبار بین‌المللی آن دانست. توضیح آن که گذرنامه تنها مدرک هویتی است که جهت خروج از کشور و نیز خرید انواع بلیط‌های بین‌المللی اعتبار و قدرت کافی را دارد.
با وجود اهمیت گذرنامه، این سند نیز همچون هر موردی دیگر امکان گم شدن و مفقود شدگی دارد. در صورتی که مدارک هویتی ربوده شده و یا مفقود شود، نه تنها شخص مالک مدارک مفقودی برای دریافت انواع خدمات با دشواری مواجه خواهد شد، بلکه به دلیل اعتبار و ارزش قانونی این اسناد، امکان سواستفاده از آن برای ثالث فراهم می‌شود.
به سبب قابلیت سواستفاده از اسناد هویتی است که برخی از اقدامات بر عهده مالک گذرنامه وجود دارد تا پس از گم شدن آن اجرا نماید.
به عبارت ساده‌تر نه تنها پیگیری مفقودی اسناد هویتی همچون گذرنامه نه تنها حقی برای مالک آن است، بلکه وظیفه و تعهد وی در مقابل اجتماع است.
در ادامه اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه را توضیح خواهیم داد.
گم شدن گذرنامه واقعه‌ای ناگوار
گم شدن گذرنامه واقعه‌ای است که تنها برای دارنده آن حس ناخوشایندی ایجاد می‌کند، بلکه برخی تبعات تکمیلی نیز به همراه دارد. اهمیت حفظ و نگهداشت گذرنامه را باید در اهمیت و اعتبار آن جستجو کرد.
توضیح آن که گذرنامه نسبت به دیگر اسناد هویتی از تعریف و اعتباری مجزا برخوردار بوده و پیشینه‌ای متفاوت به همراه دارد. در ادامه نخست با تعریف گذرنامه و پیشینه تاریخی، حقوقی آن آشنا می‌شویم.
گذرنامه سند هویتی – سیاسی
گذرنامه که در فرانسوی با کلمه پاسپورت شناخته می‌شود، از جمله مدارک شناسایی رسمی است که دولت متبوع دارنده، طی صدور آن از دیگر دولت‌ها اجازه می‌خواهد تا تبعه وی به آن کشور وارد شده و به عنوان شهروند خارجی اجازه رفت و آمد قانونی به کشور را دریافت نماید.
البته نباید فراموش کنیم که گذرنامه به تنهایی منجر به اجازه ورود برای تبعه خارجی نخواهد بود، لیکن تشریفات دریافت ویزا منوط است به داشتن گذرنامه معتبر و دارای تاریخ اعتبار. به عبارت ساده‌تر گذرنامه را می‌توان اجازه نامه دولت متبوع، به شهروندان خود بابت خروج از کشور تفسیر کرد.
صدور گذرنامه برای اتباع نتیجه دیگری نیز به همراه دارد. توضیح آن که با صدور گذرنامه دولت متبوع به دیگر دولت‌ها اعلام می‌دارد که دارنده این مدرک تحت حمایت سیاسی کشور متبوع خود قرار دارد.
در ایران قانون گذرنامه در اسفند ماه سال ۱۳۵۰ به تصویب رسید و در ماده ۱ از این قانون، تعریف گذرنامه را می‌بینیم. مطابق با ماده یاد شده، گذرنامه سندی معرفی شده است که از طرف مقامات صلاحیت‌دار ایران، برای اتباع ایرانی صادر می‌شود و به ایشان اجازه خروج از کشور از بابت مسافرت یا اقامت را می‌دهد.
تاریخچه گذرنامه را به دوران یهود و هخامنشیان گذر می‌دهد. در واقع در یکی از اسناد تاریخی ذکر شده است که نحمیا یهودی و از مباشران اردشیر یکم هخامنشی، نامه‌ای که متضمن سلامت عبور وی از اراضی تحت سلطه دیگر فرمانروایان بود را از اردشیر یکم دریافت کرد. این نامه نمونه اولیه و تاریخی گذرنامه است.
اهمیت حفظ و نگهداری گذرنامه
با توجه به تعریف و پیشینه‌ای که از گذرنامه معرفی کردیم و دانستیم که این سند به نوعی اجازه خروج اتباع از کشور را صادر کرده و نیز حمایت دولت صادر کننده از شهروند متبوع خود در خارج از کشور را بیان می‌دارد.
حال باید اشاره کنیم که با توجه به اهمیت و معنای سند یاد شده، در صورت قرار گرفتن آن در دست نااهلان، امکان سواستفاده وجود خواهد داشت. سو استفاده می‌تواند شامل جعل، کلاهبرداری یا هر نوع رفتار خلاف قانونی باشد که به شخص یا اشخاص دیگر و یا به منافع اجتماع آسیب وارد سازد.
به همین سبب چنانچه دارنده گذرنامه از مفقودی آن مطلع شده و یا دریابد که گذرنامه وی به سرقت رفته است، باید در کوتاه‌ترین مدت ممکن نسبت به اعلام مفقودی اقدام کرده و مسیر سواستفاده و ورود آسیب به اشخاص ثالث را بگیرد.
در واقع نه تنها پیگیری این سند و بازیافت آن حقی برای دارنده گذرنامه است، بلکه وظیفه وی در مقابل اجتماع و دیگر شهروندان و حتی دولت‌های خارجی نیز قلمداد می‌گردد.
به همین سبب ترتیباتی که در قانون برای پیگیری مفقودی گذرنامه مقرر شده، اعتبار الزام آور داشته و وظیفه‌ای بر عهده دارنده سند تلقی می‌گردد.
در بندهای بعدی به تعهدات نامبرده در صورت مفقود سند گذرنامه وی، خواهیم پرداخت.
پس از گم شدن گذرنامه چه باید بکنیم؟
حال که با مفهوم و تاریخچه گذرنامه آشنا شدیم و دانستیم که به عنوان سندی هویتی – سیاسی ارزشی تقریبا برابر برای دارنده و دولت صادر‌کننده دارد، نوبت به آن می‌رسد که به فرض مفقودی گذرنامه ورود کنیم.
وضعیت مفقودی گذرنامه که می‌تواند شامل سرقت یا غیر سرقت باشد، ممکن است نسبت به گذرنامه فاقد اعتبار و یا گذرنامه‌ای که هنوز دوران اعتبار آن خاتمه نیافته است اتفاق افتد. همچنین مفقودی گذرنامه ممکن است در داخل ایران و یا در خارج از کشور کشف گردد.
در هر یک از فرض‌های یاد شده، برخی اقدامات جهت پیشگیری و نیز بازیابی گذرنامه بر عهده مالک قرار دارد که در ادامه معرفی خواهیم کرد. اما پیش از ورود به بررسی هر یک از موارد یاد شده، باید اشاره کنیم که سازمان پست جمهوری اسلامی ایران، ترتیباتی را مقرر داشته که به وسیله آن می‌توان برخی از اسناد مفقودی را پیگیری و آن‌ها را بازیابی نمود.
این خدمت که تحت عنوان خدمات اسناد و مدارک مفقودی (پست یافته) معرفی شده است، در آدرس اینترنتی postyafteh.post.ir قابل دستیابی است.
مطابق با شرح این خدمت، افرادی که اسناد، مدارک یا دیگر اوراق دارای ارزش خود را از دست داده باشند، می‌توانند به آدرس یاد شده مراجعه کرده و از وضعیت آن پرس و جو نمایند.
همانطور که می‌دانیم بر روی بسیاری از اسناد و مدارک قید شده است که در صورت مفقودی از یابنده تقاضا می‌گردد، سند مزبور را در صندوق‌های پستی بیاندازد.
مدارکی که توسط شهروندان یافت و از طریق صندوق‌های پستی به اداره پست تحویل می‌گردد، در اداره مزبور بایگانی شده و شرح آن‌ها در قیمت مدارک یافت شده که در آدرس فوق قابل دسترس است قید می‌گردد.
در نتیجه شهروندان می‌توانند با مراجعه به آدرس فوق و پرداخت هزینه جستجوی اسناد، سند خود را در صورت وجود شناسایی کرده و در نهایت با مراجعه به اداره پست متبوع، به ارائه اسناد هویتی، نسبت به دریافت آن اقدام نمایند.
طبیعتا برای گذرنامه‌های مفقودی نیز همین امکان برای شهروندان وجود دارد و ممکن است که با مراجعه به آدرس یاد شده بتوان به راحتی سند مفقودی را بازیابی نمود. اما در غیر این صورت با توجه به اعتبار سند و نیز محل گم شدن آن، یکی از مراحل ذیل را باید در پیش گیریم.
اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه منقضی
گذرنامه‌ای که تاریخ اعتبار آن منقضی شده باشد، حتی در صورت مفقودی نیز قابلیت استفاده و در نتیجه سواستفاده را نخواهد داشت. به همین اقدامات پیشگیرانه و اعلام مفقودی گذرنامه جهت توقف اعتبار آن در دستگاه‌های صالح ضرورتی ندارد.
به همین سبب چنانچه گذرنامه فاقد اعتبار شما گم شده باشد، تنها اقدامی که بر شما لازم است اعلام به یکی از دفاتر پلیس +۱۰ و درخواست صدور گذرنامه جدید است.
در صدور مجدد گذرنامه، از آنجا که تاریخ اعتبار گذرنامه پیشین خاتمه یافته بوده، با گذرنامه المثنی روبه‌رو نیستیم بلکه مجددا گذرنامه صادر خواهد شد.
به همین سبب فرم‌های درخواست گذرنامه به دلیل انقضای اعتبار آن در خدمت شهروندان قرار می‌گیرد که با پر کردن آن‌ها می‌توان درخواست صدور گذرنامه جدید را ثبت نمود.
همچنین هزینه صدور گذرنامه با توجه به تعرفه زمان درخواست از نامبرده دریافت خواهد شد و تصویر صورت متقاضی توسط متصدیان مربوطه در دفاتر +۱۰ تهیه خواهد گردید.
مراحل بعدی شامل بررسی درخواست، تایید درخواست یا رد درخواست، اعلام تکمیل اطلاعات و یا صدور گذرنامه جدید، همچون هر گذرنامه اولیه‌ای طی خواهد شد و سپس گذرنامه صادر و چاپ شده به آدرس اقامتگاه متقاضی به وسیله پست ارسال و تحویل خواهد شد. البته می‌توانید از وکیل خود نیز کمک بگیرید.
اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه معتبر
برخلاف زمانی که گذرنامه مفقودی اعتبار خود را از دست داده است، در گم کردن گذرنامه معتبر اقدامات چندگانه‌ای بر عهده ما قرار دارد. همچنین باید اشاره کنیم که در حالت مفقودی گذرنامه معتبر، گذرنامه المثنی برای ما صادر خواهد شد و نه گذرنامه‌ای جدید.
هر چند مراحل پیگیری این وضعیت نسبت به حالت پیشین مفصل‌تر است اما در حال حاضر تعهدات دارنده گذرنامه و مراحل صدور گذرنامه المثنی نسبت به دوره‌های زمانی پیشین تعدیل شده است.
توضیح آن که اولین اقدامی که باید صورت گیرد اعلام مفقودی گذرنامه به مراجع صالح است. مراجع صالح در این باب، اداره گذرنامه شهر محل اقامتگاه دارنده است.
اداره گذرنامه که زیرمجموعه اداره کل کنسولی قرار دارد، و نام کامل آن اداره گذرنامه و روادید است، وظایف و اختیارات متعددی بر عهده دارد که می‌توان شرح کامل آن را در آدرس https://iranian.mfa.ir/portal/viewpage/14854 مطالعه نمود.
این اداره از زیر مجموعه‌های وزارت امور خارجه بوده و به صورت کلی به امور مربوط به گذرنامه‌های ایرانی همچون رسیدگی به آخرین قانون‌های مصوب در این خصوص و نیز امور مربوط به گذرنامه‌های مفقوده، مشکوک، مخدوش و باطله ایرانیان، تهیه فرم‌های مربوط به گذرنامه، روادید و برگ عبور، ارائه معرفی نامه به اتباع خارجی که گذرنامه خود را در ایران گم کرده‌اند و موارد دیگر می‌پردازد.مدارک لازم
در هر صورت صرف اعلام مفقودی گذرنامه برای صدور گذرنامه المثنی کافی نخواهد بود و شهروندی که تمایل به صدور گذرنامه المثنی دارد باید ضمن ارائه مدارک لازم، فرم‌های مربوط به صدور گذرنامه المثنی را نیز تکمیل نماید.
مدارک یاد شده عبارتند از:
- دو برگ فرم صدور گذرنامه
- ارائه رونوشت از صفحات ۲ و ۳ گذرنامه و نیز رونوشت صفحه دارای مهر آخرین خروج از کشور. در اینجا باید اشاره کنیم که چنانچه رونوشت صفحات گذرنامه مفقودی و صفحه خروج از کشور را در اختیار نداشته باشیم، ضروری است که فرم استعلام خروج قانونی تکمیل شده و ضمیمه فرم صدور گذرنامه گردد.
- ارائه اصل شناسنامه متقاضی به همراه دو سری فتوکپی از کلیه صفحات
- کارت ملی متقضای به همراه رونوشت آن
- سه قطعه عکس ۴*۳ جدید تمام رخ، از روبه‌رو، بدون کلاه و عینک که البته در حال حاضر در دفاتر پلیس +۱۰ اخذ تصویر توسط کارشناسان واحد راسا انجام می‌گیرد.
- اعلام کتبی شرح کامل چگونگی مفقودی گذرنامه در دو نسخه
- ارائه نامه اعلام و تایید پلیس محلی
اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه در داخل ایران
در بندهای پیشین به صورت مفصل با وضعیت مفقودی گذرنامه فاقد اعتبار و گذرنامه‌ای که هنوز تاریخ انقضای آن فرا نرسیده است آشنا شدیم. اما همانگونه که در ابتدای مبحث اشاره کردیم، بین زمانی که گذرنامه را در داخل ایران گم کرده باشیم و زمانی که مفقودی سند در خارج از ایران رخ داده باشد، تفاوت‌هایی وجود دارد.
در این بند به مفقودی گذرنامه در داخل ایران اشاره خواهیم کرد.
در صورتی که گذرنامه خود را داخل ایران گم کردید، دقیقا مراحلی که در بندهای پیش به تفصیل بیان شد را پی بگیرید.
به عبارت دیگر چنانچه تاریخ اعتبار گذرنامه شما فرا رسیده بود و در واقع گذرنامه فاقد اعتبار بود، کافی است جهت دریافت گذرنامه مجدد به دلیل انقضای تاریخ گذرنامه سابق به دفاتر پلیس +۱۰ مراجعه نمایید.
در مقابل چنانچه گذرنامه دارای تاریخ اعتبار خود را داخل ایران گم کرده بودید، باید اقدامات لازم جهت صدور گذرنامه المثنی را در پی بگیرید. که این موارد، همان گونه که اشاره شد، شامل مراجعه به مقامات صالح جهت اعلام مفقود گذرنامه، درخواست صدور گذرنامه المثنی، تکمیل فرم‌های قانونی و ارائه مدارک لازم خواهد بود.
در نهایت آن که صدور گذرنامه المثنی، تا چندی پیش به چاپ آگهی مفقودی در روزنامه کثیر الانتشار و استعلام محلی نیاز داشت و به همین سبب مراحل این اقدامات تا حداقل ۶ ماه به طول می‌انجامید.
اما در حال حاضر و به لطف الکترونیکی شدن بسیاری از خدمات و سیستم‌ها، لزوم چاپ آگهی مفقودی برداشته شده و در نتیجه مدت صدور گذرنامه المثنی تا ۲۰ روز کاهش یافته است.
اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه در خارج از ایران
در خصوص اشخاصی که خارج از کشور اقامت دارند و گذرنامه ایشان مفقود می‌شود، مراحل و اقدامات ضروری متفاوت خواهد بود. از آنجا که این گروه از شهروندان نیز باید گذرنامه المثنی دریافت نمایند، مراحلی که در ادامه معرفی می‌کنیم تماما برای چاپ و صدور گذرنامه المثنی خواهد بود.
- در اولین گام اتباع ایران باید به پلیس محل سکونت خود در کشور خارجی مراجعه کرده و ضمن اعلام مفقودی گذرنامه، گزارش مربوطه را از مقامات پلیس دریافت نمایند.
- در گام بعدی شهروندان می‌توانند به صورت آنلاین و از طریق سامانه میخک، به مقامات ایران مفقودی گذرنامه خود را اعلام نمایند. این سامانه در آدرس mikhak.mfa.gov.ir قابل دسترس است و امکان ثبت درخواست صدور گذرنامه جدید نیز برای شهروندان مقیم خارج کشور در این سامانه وجود دارد.
- تصاویر مدارک خواسته شده در این سامانه باید بارگذاری گردد. در اینجا باید اشاره کنیم که تصویر گذرنامه سابق شامل صفحات اول و دوم و صفحه آخرین مهر خروج نیز باید به سامانه ارائه گردد، به همین سبب همیشه تاکید می‌گردد که از گذرنامه خود پس از هر بار خروج از کشور عکس برداری نمایید.
دیگر مدارک مواردی همچون تصویر کارت ملی و شناسنامه و نیز تصور گزارش پلیس محلی مبنی بر مفقودی گذرنامه است.
- در گام بعدی نوبت به ارائه اصل اسناد یاد شده در گام قبلی به نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت می‌رسد. در این مرحله باید کد رهگیری که از سامانه میخک دریافت شده است را نیز ارائه نمایید.
همچین اشاره کنیم که صدور گذرنامه المثنی از همان قوانین گذرنامه اصلی تبعیت می‌کند، پس حضور همسر برای بانوان متاهل و نیز حضور والدین برای اطفال زیر ۱۸ سال ضروری است.
- در نهایت پس از طی شدن مراحل اداری و بررسی کارشناسان مربوطه، گذرنامه المثنی برای شهروندان خارج از کشور صادر شده و به ایشان تحویل می‌گردد.
مشاوره حقوقی اقدامات ضروری پس از گم شدن گذرنامه
در این نگارش با وضعیت مفقود گذرنامه و اقدامات پس از آن آشنا شدیم. دانستیم که گذرنامه به عنوان یک سند هویتی که توسط دولت متبوع صادر می‌شود.
هدف از گذرنامه اولا آن است که به شهروندان اجازه خروج از کشور و اقامت در کشورهای ثالث اعطا شود و از سوی دیگر از آن جهت است که به دولت ثالث اعلام شود که دارنده سند فوق تحت حمایت سیاسی دولت متبوع قرار دارد.
همچنین اشاره کردیم که با توجه به اهمیت و معنای سند گذرنامه، در صورتی مفقودی نه تنها دارنده آن حق اعلام و درخواست صدور گذرنامه مجدد را دارد بلکه وظیفه‌ای به عهده نامبرده قرار دارد تا از سواستفاده‌های احتمالی جلوگیری به عمل آید.
در مرحله بعدی اشاره کردیم که مراحل و ترتیبات در صورتی که گذرنامه داخل کشور یا خارج کشور گم شده و یا ربوده شده باشد متفاوت است. همچنین بین گذرنامه دارای اعتبار و گذرنامه‌ای که تاریخ انقضای آن سر رسیده است تفاوت‌هایی وجود دارد.
حال با وجود آن که تلاش شد به کلیه موضوعات مربوط به گذرنامه مفقودی پرداخته شده و مراحل و اقدامات لازم در هر یک از حالت‌ها معرفی گردد، همچنان این امکان وجود دارد که پرسش‌های دیگری ذهن شما را به خود مشغول ساخته و یا به راهنمایی‌های تکمیلی نیاز داشته باشید.
گروه مشاوران حقوقی بنیاد وکلا، با آگاهی به این موضوع، توانمندی خود برای پاسخ به هرگونه سوال تکمیلی در خصوص اقدامات لازم پس از گم شدن گذرنامه و راهنمایی مراحل این اقدامات را اعلام می‌دارند.
شما می‌توانید از طرق مختلف همچون تماس تلفنی، ارتباط آنلاین و نیز مراجعه حضوری، با مشاوره حقوقی بنیاد وکلا ارتباط بگیرید.
سلام وقتتون بخیر پاسپورتم باشناسنامه گم کردم الان میخوام درخواست المثنی بدم میتونین راهنمایم بفرمایید چکارباید بکنم چقدرزمان میبره برام پاسپورت صادربشه ممنونم