شرکت‌های دسیسه هرمی باعث نابه‌سامانی و عدم اطمینان عموم به مشارکت و سرمایه گذاری در فضای اینترنت شده است.
۶۰ درصد جرائم سایبری در ایران، مربوط به کلاهبرداری اینترنتی است. با این حال تشخیص شرکت‌های نتورک مارکتینگ سالم با دسیسه هرمی بسیار مشکل شده است. مطالعات گذشته تنها اثر کلاهبرداری اینترنتی کلاسیک را بر شرایط جامعه و تعریف زوایای آن بررسی کرده‌اند.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که روش تشخیص صحیح شرکت‌های نتورک مارکتینگ از دسیسه هرمی کمک شایانی به عدم گمراهی فعالان در این حوزه می‌باشد. به گفته وکیل ما این پژوهش نشان می‌دهد که شرکت‌های نتورک مارکتینگ چقدر می‌توانند در کاهش یا افزایش کلاهبرداری‌های رایانه‌ای مؤثر واقع شود.
آیا واقعا مردم کلاهبرداری اینترنتی را می‌شناسند؟
به نقل از دکتر رحمان سعیدی استاد دانشگاه علامه طباطبایی: «کشور آلمان یکی از پر سابقه‌ترین کشورها به لحاظ جرم رایانه است». کلاهبرداری رایانه‌ای جرمی، همانند بازی روح و روان با مال باختگان کلاهبرداری اینترنتی، یکی از جرائم اقتصادی در فضای سایبر به شکل کلاهبرداری رایانه بروز کرده است.
معلوم‌ترین تفاوت این جرم با کلاهبرداری سنتی این است که کلاهبرداری اینترنتی فقط در صورتی اتفاق می‌افتد که افراد از طریق رایانه‌ای فریب خورده و بزه دیده جرم کلاهبرداری می‌شوند.
سوالی که می‌توان مطرح کرد: آیا واقعا قانون گذاران ما در بخش جرائم رایانه‌ای، به خصوص کلاهبرداری رایانه‌ای که در سطح بین المللی توجه شایانی به آن می‌شود از لحاظ پیچیده بودن و شناخت روز افزون بشر از فضای فناوری اطلاعات، به همان اندازه نگاهی تخصصی به تناسب مقتضیات زمان به این بخش کرده‌اند.
کلاهبرداری از جمله جرائم یقه سفیدها محسوب می‌شود و این جرم بیشتر توسط اشخاصی که از مناصب و موقعیت‌های شغلی برخوردار هستند ارتکاب می‌یابد و بیش از آن که جرم فقرا باشد این جرم، جرم ثروتمندان است.
نتایج پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که اولین کلاهبرداری‌های رایانه‌ای در دهه ۱۹۶۰ واقع شده‌اند.
این جرم از دهه ۶۰ تا امروز، اشکال متنوعی به خود گرفته است و نسل به نسل هم پای پیشرفت فناوری اطلاعات، متحول شده است. بر اساس اطلاعات موجود اولین جرم اینترنتی در ایران در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۷۸ به وقوع پیوست.
یک کارگر چاپخانه و یک دانشجوی کامپیوتر در کرمان اقدام به جعل چک‌های تضمینی مسافرتی کردند و چون تفاوت چندانی عمومی‌ترین عنوان مجرمانه در حوزه فناوری اطلاعات هک است در حقیقت اولین اقدام برای شروع یک جرم رایانه‌ای در فضای سایبر دسترسی غیر مجاز به داده، رایانه، شبکه و سیستم رایانه‌ای است که مربوط به شخص دیگری باشد.
در پژوهش‌های پیشین کمتر دیده شده است که در بحث مورد نیاز جامعه یعنی: اطلاعات کافی در مورد کلاهبرداری‌های شرکت‌های حوزه نتورک مارکتینگ پرداخته بشود در قسمت اولین جرم اینترنتی در ایران این قسمت در ادامه باید افزوده شود: و چون تفاوت چندانی بین جرم اینترنتی و کلاهبرداری وجود ندارد. عمل آن‌ها به عنوان جرم اینترنتی محسوب می‌شود.
رایانه‌ای از زمانی رواج پیدا کرد که محیط مجازی مثل محیط اینترنت پا به عرصه وجود گذاشت و حدود ده دهه است که از عمر این جرم می‌گذرد. اولین قانون در رابطه با جرائم رایانه‌ای، مربوط است به کشور امریکا که در سال ۱۹۸۴ به تصویب رسید، که بعدها در سال‌های ۱۹۹۴ و ۱۹۹۶ این اصلاح گردید.
در این مقاله سعی شده است که خواننده با تفاوت‌های شرکت‌های نتورک مارکتینگ و دسیسه هرمی آشنا شود. تا بتواند شرکت‌های کلاهبرداری اینترنتی را از شرکت‌های اینترنتی سالم تشخیص بدهد. در این راستا امکان برقراری ارتباط با وکیل آنلاین نیز برای شما برقرار می‌باشد.
کلاهبرداری اینترنتی از دیدگاه قانون ایران
عنصر قانونی
کلاهبرداری فقط با فعل مثبت محقق می‌شود و هرگز با ترک فعل کلاهبرداری محقق نمی‌شود حتی اگر فعل ناشی از قرارداد باشد (تا ترک فعل ناشی از قرارداد اضافه میشه به عنصر قانونی).
ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه‌ای (مصوب ۵/۳/۱۳۸۸) بیان می‌دارد: «هر کس به طور غیر مجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغیر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه وجه یا مال منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند. علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۲۰) ریال تا یکصد میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۱۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد».
عنصر مادی
- وارد کردن، تغیر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها به طور غیر مجاز که باعث حصول وجه، مال، یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری شود.
- مختل کردن غیر قانونی سامانه‌های یارانه‌ای به منظور به دست آوردن وجه، مال، منفعت، خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگران.
عنصر معنوی
- سوء نیت عام: سوء نیت عام عبارت است از قصد توسل به وسایل متقلبانه از جمله ورود، تغیر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه،
- سوء نیت خاص: سوء نیت خاص عبارت است از قصد تحصیل وجه یا مال یا خدمات یا امتیازات مالی
موضوع جرم
موضوع جرم، خدمات است. خدمات جمع خدمت است. اطلاق عبارت «خدمات» در متن قانون مجازات اسلامی کلیه اعمالی را که عرفا خدمت محسوب شود در بر می‌گیرد و بنابراین تفاوتی ندارد که مجرم از خدمات یک کارگر نماید؛ یا یک کارمند یا یکی از پرسنل نیروهای مسلح و غیر آن‌ها.
مصوب ۱۹۸۹، کلاهبرداری اینترنتی را بدین صورت تعریف نموده ۹ (۸۹) R شورای اروپا در توصیه نامه شماره است. «هر گونه وارد کردن، تغییر دادن، حذف کردن یا متوقف کردن داده‌ها یا برنامه‌های رایانه‌ای یا دیگر مداخلات در پردازش داده‌های رایانه‌ای که به قصد تحصیل امتیاز غیر قانونی برای خود یا شخص دیگر انجام شود و بر نتیجه پردازش اثر گذارد و به این طریق موجب ایجاد زیان اقتصادی یا تصرف مال دیگری شود».
اشکال جرائم رایانه‌ای
در حقوق برخی از کشورها مانند امریکا، کلاهبرداری اینترنتی را دارای طرق مختلف پیش بینی کرده‌اند برای انواع کلاهبرداری اینترنتی به هشت قسم به IFCC شناخت بهتر آن‌ها، نه تنوع بخشیدن مجازات‌ها، برای مثال شرح ذیل اشاره نموده است:
- کلاهبرداری از مؤسسات مالی
- کلاهبرداری از بازی‌های رایانه‌ای
- کلاهبرداری از اطلاعات رایانه
- کلاهبرداری از منفعت و خدمات
- کلاهبرداری از بیمه‌های اینترنتی
- کلاهبرداری مالیاتی علیه دولت
- کلاهبرداری در زمینه سرمایه گذاری
- کلاهبرداری تجاری
شیوه‌های کلاهبرداری اینترنتی
- کلاهبرداری کارت به کارت
- کلاهبرداری از نوع پشتیبان فنی
- کلاهبرداری به روش فیشینگ
- کلاهبرداری از طریق ایمیل
- دور زدن فیلتر
- وب سایت جعلی
- کلاهبرداری بانکی
از شناخته شده‌ترین این جرم (کلاهبرداری اینترنتی) کلاهبرداری بانکی است که معمولا از دو راه صورت می‌گیرد:
- راه اول: فردی که در نوشتن برنامه نویسی مهارت دارد از طریق رایانه و تغیر در کدهای برنامه نویسی در سیستم حساب‌های بانکی فرد مشخص که اطلاعات وی را دارد، وارد می‌شود و بدون این که از طریق پیامک به فرد اطلاع رسانی شود وجوه را به کارت دیگر و از آن کارت به کارت دیگر و به همین ترتیب منتقل می‌کند.
- راه دوم: فردی از طرف سازمان یا یک نهاد دولتی یا خصوصی با فرد مورد نظر تماس گرفته و مژده برنده شدن به او را می‌دهد و این که الان صدای فرد مورد نظر از تلویزیون یا رادیو به طور زنده پخش میشه و از او مشخصات کارت بانکی او را می‌خواهد کلاهبردار با دستیابی به آن مشخصات از کارت فرد برداشت می‌کند.
در نوع دیگر کلاهبردار به جای دریافت مشخصات کارت بانکی از فرد می‌خواهد به ای تی ام یا همان درگاه‌های عابر بانک رفته و اقداماتی را که فرد می‌گوید انجام دهد بدین ترتیب جرم را مرتکب می‌شود.
بررسی نتورک مارکتینگ سالم و تفاوت آن با دسیسه هرمی
از دید بیشتر کسانی که به مفهوم NM آگاهی ندارند NM همان دسیسه هرمی (pyramid) است. دلیل اصلی این استنباط غلط، ساختار هرمی شکل یک نتورک در NM است و یک سری افراد سودجو با توجه به جدید بودن NM و عدم آگاهی مردم نسبت به این مدل فروش، با استفاده از فرمول‌های ریاضی و شیوه‌های مشابه در NM اقدام به کلاهبرداری کردند.
با پیشرفت NM در عرصه تجارت این شرکت‌ها هم در عرصه کلاهبرداری هم رشد کردند و نیز مشکلات فراوانی را برای مردم ایجاد کردند تا این که نیم قرن پیش در ایالات متحده امریکا کلیه فعالیت‌های صحیح و ناصحیح از سوی دولت امریکا غیر قانونی اعلام شد تا شرکت‌های سالم در عرصه NM طبق دلایل و مدارک خود، فعالیت سالمشان را به اثبات برسانند که این قضیه سال‌ها طول کشید و در نهایت دولت امریکا طبق قوانینی مشخص فعالیت شرکت‌های NM را قانونی و صحیح و فعالیت‌های شرکت های پیرامید (هرمی) غیر قانونی و کلاهبرداری اعلام کرد. (قوانین FTC).
متاسفانه این پایان کار این گونه شرکت‌های کلاهبرداری نبود، بلکه این شرکت‌ها هم چنان با ورود به کشورهای مختلف، روز به روز در حال رشد و فرهنگ سازی در کشورهای دنیا می‌باشد و با مطالعه کشورهای پیشرو در صنعت NM به این نتیجه می‌رسیم که همه آن کشورها به نوعی درگیر این شبکه‌های کلاهبرداری در کنار NM بوده‌اند و کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست.
تفاوت‌های عمده بین شرکت‌ها و دسیسه هرمی NM
- محصولات و خدمات: شرکتی که هیچ گونه محصولات یا خدماتی ارائه نمی‌کند واضحا یک دسیسه هرمی است.
- محدودیت زمانی: شرکت‌هایی که برای فروش محصولات توسط مشتریان فعال خود محدودیت زمانی تعیین می‌کنند واضحا هرمی هستند. مثلا اگر شما تا یک تاریخ معین شده فروش نداشته باشید دیگر کمیسیونی دریافت نمی‌کنید.
- حق عضویت: با خرید از محصولات یا خدمات، شرکت‌ها یک دفتر کار را در محیط اینترنت در اختیار مشتری قرار می‌دهند. شرکت‌هایی که بابت آن پول دریافت می‌کنند و یا حق عضویت می‌گیرند هرمی هستند.
- روابط مالی: در شرکت‌های هرمی معمولا افراد با هم رابطه مالی دارند چون سود افراد قدیمی‌تر از جیب افراد یا به اصطلاح تازه وارد می‌آید. ولی در شرکت‌های نتورک مارکتینگ همه مشتری‌ها طرف حساب شرکت‌اند و با هم هیچ گونه رابطه مالی ندارند.
مسائل قانونی: نتورک مارکتینگ در اکثر کشورهای دنیا قانونی و دسیسه هرمی در اکثر کشورهای دنیا غیر قانونی است. - مجوزهای بین المللی: از NM یک سری اتحادیه‌های بین المللی غیر وابسته هم وجود دارند که طبق قوانین سخت گیرانه‌ای شرکت‌های هرمی جدا می‌کنند. یعنی شرکتی که مجوز این اتحادیه‌ها را داشته باشد یک شرکت نتورک مارکتینگ ولی در مورد شرکتی ولی در مورد شرکتی که این مجوزهای را نداشته باشد نمی‌شود به راحتی اظهار کرد. دو اتحادیه معتبر در این زمینه وجود دارند که دفتر اصلی هر دو در امریکا واقع می‌باشد:
- (Direct silleng Association) DSA
- (Multi-Level Marketing International Association) MLMIA
اکنون با بررسی موارد بالا می‌توانید تفاوت یک شرکت نتورک سالم با شرکت‌های کلاهبرداری دسیسه هرمی را تشخیص بدهید.
نیازی که به نظر مشاوره حقوقی تلفنی ما دیده می‌شود این است که قانون گذاران ما برای این که جرائم رایانه‌ای، به صورت گسترده و پیچیده اجرا می‌شود و دارای پرونده‌های بی شماری در دادگستری می‌باشد.
آیین دادرسی خاص برای این نوع جرائم پیش بینی کنند با عقیده این جانب تحقیقات انجام شده در مقالات مختلف، در موضوع کلاهبرداری اینترنتی محدود است. باید در حوزه‌های به روز این جرائم بیشتر کار تحقیقاتی صورت گیرد.
برای مثال می‌توان سایت‌های اینترنتی شرط بندی و قمار که امروزه معضل جدی برای آرامش اجتماعی و فرهنگی جامعه به شمار می‌آید را عنوان کرد.
این پژوهش اثبات می‌کند که کلاهبرداری اینترنتی، با گذشت زمان نه تنها به درستی شناخته نشده است بلکه به زوایای پنهان آن نیز افزوده شده است که مصداق بارز آن شرکت‌های اینترنتی کلاهبرداری است، که در کشور ما از عدم آگاهی مردم و کم کاری اهل فن و رسانه نهایت استفاده را برده‌اند.
در صورت نیاز به مشورت با مشاوره حقوقی جرائم اینترنتی یا اعطای وکالت و رسیدگی به پرونده خود توسط وکیل جرائم اینترنتی با سامانه حقوقی بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
