ارتکاب جرم کلاهبرداری به شیوه‌های مختلفی صورت می‌گیرد که یکی از رایج ترین آن در رابطه با وقوع معاملات است. روزانه انواع گوناگونی از قراردادها و معامله بین افراد صورت می‌گیرد که در این صورت باید طرفین، توجه خاصی نسبت به معاملاتی که انجام می‌دهند، داشته باشند.
کلاهبرداری در معامله می‌تواند در قالب خرید و فروش ماشین، مسکن و قراردادهای دیگری مانند صلح و غیره باشد. کلاهبرداری تنها از طریق فضای مجازی و اینترنت انجام نمی‌شود، بلکه معاملاتی که انجام می‌شود نیز امکان ارتکاب جرم کلاهبرداری برای آن‌ها وجود دارد.
در صورتی که شرایط قانونی کلاهبرداری در معامله وجود داشته باشد، می‌توان گفت که رفتاری مجرمانه به شمار می‌رود و حکم مجازات آن بسته به این که ساده یا مشدد است، فرق دارد.
مجازات کلاهبرداری در انجام معامله، حبس، جزای نقدی، رد مال به صاحب و یا در شرایطی خاص نیز انفصال از خدمت دولتی به صورت موقت و یا دائم است.
بیشتر کلاهبرداری‌ها در عاملات از نوع ساده بوده و جدای از این که متهم به رد مال برابر با میزان مال کلاهبرداری شد و جزای نقدی محکوم می‌شود، امکان در نظر گرفتن مجازات حبس نیز برای او وجود دارد.
در مواردی که متهم کلاهبرداری در معامله، جز کارمندان دولت باشد، دائما یا موقت از کار دولتی خود محروم می‌شود. کلاهبردار در معاملات خرید و فروش، می‌تواند خریدار یا فروشنده باشد که با ترفندهای فریبنده ارتکاب این جرم را محقق می‌کند.
در جرم کلاهبرداری چه در رابطه با معامله باشد و چه پیرامون موضوعات دیگر، شرط اصلی تحقق این جرم، آن است که مالباخته، فریب کلاهبردار را خورده باشد تا امکان طرح شکایت کیفری به سبب جرم کلاهبرداری وجود داشته باشد.
خودرو و مسکن با توجه به این که جز اموال و دارایی اصلی هر فردی محسوب می‌شود، در زمانی که قرار بر معامله آن‌ها باشد، برای جلوگیری ز وقوع مشکلاتی بهتر است که طرفین دعوا از وکیل دادگستری تقاضا داشته باشند که در فرآیند معامله حضور داشته باشد.
امکان وقوع کلاهبرداری در قرارداد اجاره نیز وجود داشته که کلاهبردار می‌تواند موجر یا مستاجر باشد. نحوه شکایت از جرم کلاهبرداری در معامله با ثبت شکواییه و حضور دادسرا آغاز شده و در فرآیند طرح دعوا بهتر است که با وکیل متخصص در امور کلاهبرداری مشاوره حقوقی داشته باشید.
البته که همین حالا شما می‌تواند از طریق سامانه بنیاد وکلا با وکلا متخصص در دعاوی کلاهبرداری مشاوره کنید.
کلاهبرداری در معامله چیست؟
برخی افراد اینگونه تصور می‌کنند که کلاهبرداری صرفا به این شیوه انجام می‌شود که شخص کلاهبردار با سرقت اطلاعات بانکی و یا با ترفندهای فریبنده مانند ارسال پیامک حاوی لینک‌های جعلی اقدام به خالی کردن حساب بانکی افراد یا عمل فیشینگ را انجام دهند.
اما لازم به ذکر است که ارتکاب جرم کلاهبرداری پیرامون خرید و فروش‌هایی که مردم در طول زندگی خود نیز انجام می‌دهند، امکان پذیر است. با توجه به این که امروزه حوزه تکنولوژی گسترش قابل توجهی داشته و بیشتر جرائم از جمله کلاهبرداری نیز به صورت اینترنتی انجام می‌شود، اما باز هم وقوع کلاهبرداری به سبک سنتی وجود داشته که از جمله بارزترین آن می‌توان به کلاهبرداری در معامله اشاره کرد.
بخش زیادی از دعاوی کیفری ثبت شده در دادسرا و یا دادگاه، در ارتباط با جرم کلاهبرداری بوده و در این بین نیز افراد زیادی به سبب ترفندهای فریبنده دیگران متضرر شده و اموال خود را نیز از دست داده‌اند. حال در این زمینه گاها سوال می‌شود که منظور از کلاهبرداری در معامله چیست؟
در ابتدا بهتر است که به تعریف جرم کلاهبرداری در قانون با استناد وکیل متخصص بپردازیم تا بهتر مفهوم کلاهبرداری در معامله را درک کنید. در قانون مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری به تعریف جرم کلاهبرداری پرداخته شده است که ماده ۱ همین قانون حالت کلی وقوع کلاهبرداری را اینگونه بیان کرده است:
هر فردی که با استفاده از حیله و تقلب و یا ابزاری‌هایی که سبب فریب افراد شود، اقدام به بردن مال آن‌ها کند، جرم کلاهبرداری به وقوع پیوسته است.
حال با تعریف فوق، می‌توان گفت که کلاهبرداری در معامله یعنی آن که در انجام یک معامله مانند خرید و فروش خودرو یا انعقاد قرارداد نظیر بیع، اجاره، صلح و غیره، یکی از دو طرف معامله با ترفندهایی که به کار می‌گیرد، طرف مقابل معامله که می‌تواند صاحب مال و مشتری باشد را فریب می‌دهد و از این طریق اموال او را تصاحب می‌کند.
توضیح فوق در واقع تعریف کامل و جامع از جرم کلاهبرداری در معامله است که هدف کلاهبردار تنها این نیست که طرف دیگر قرارداد یا معامله را فریب دهد، بلکه از طریق حیله و نیرنگ و به نحوی فریب دادن طرف معامله، قصد بردن مال او را دارد که می‌تواند در رسیدن به هدف خود وفق شده و یا این که امکان تحقق جرم کلاهبرداری وجود نداشته باشد.
شرایط وقوع جرم کلاهبرداری در معامله
برای آن که ارتکاب هر رفتاری اعم از فعل یا ترک، جرم تلقی شود، وجود یک سری شرایط لازم است و در این زمینه باید گفت که وقوع جرم کلاهبرداری در معامله، ارکان و شرایطی دارد و برای آن که بتوان یک عمل را کلاهبرداری در نظر گرفت، احراز شرایط مورد نیاز امر ضروری است.
در بخش قبل به تعریف جرم کلاهبرداری در معامله پرداخته شد و بنا بر توضیحات ارائه شده، در کلاهبرداری انواع و اقسام قراردادها و معاملات، یکی از طرفین، با این منظور که مال مورد معامله را بتواند صاحب شود، باید از ابزارهای فریبنده استفاده کند.
در این صورت می‌توان گفت که یکی از شرایط اصلی محقق شدن جرم کلاهبرداری در معامله آن است که طرف دیگر معامله در دام فریب کارهای کلاهبردار بیفتد.
گاها در برخی از معاملات، هیچ ترفند فریبنده و یا حلیه و نیرنگی وجود ندارد که در این صورت اگر فردی مال خود را از دست بدهد، نمی‌توان گفت که جرم کلاهبرداری به وقوع پیوسته است. متوسل شدن به حلیه و ابزار فریبنده، تنها رکن یا شرایط ارتکاب کلاهبرداری نیست بلکه باید مال دیگری برده شود.
در واقع کلاهبردار با رضایت طرف قرارداد اقدام به بردن یا تصاحب شدن در مال او می‌کند. رکن دیگر کلاهبرداری در معامله، سوء نیست کلاهبردار از بردن مال دیگری و مانورهای متقلبانه می‌باشد. بدین صورت که کلاهبردار از همان ابتدا با این که صاحب مال را فریب داده و بتواند مال او را ببرد، وارد معامله می‌شود.
رضایت مالک در تحقق جرم کلاهبرداری در معامله بسیار مهم است، زیرا کلاهبردار، زمینه فریب صاحب مال را فراهم نموده و با این شرایط، او می‌پذیرد که معامله انجام شود. اما غافل از این که معامله قانونی بین آن‌ها صورت نگرفته و مال خود را به راحتی از دست داده است.
گفتنی است که نوع مال در ارتکاب جرم کلاهبرداری در معامله اهمیت نداشته و هر مالی اعم از منقول و غیر منقول می‌تواند مورد معامله قرار گرفته و کلاهبردار صاحب ماشین، خانه و اموال دیگر مالک بر حسب نوع مال مورد معامله می‌شود.
بنابراین به طور کلی می‌توان گفت که شرایط کلاهبرداری در معامله، عبارت است از:
- توسل به مانورهای متقلبانه یا هر وسیله و ابزاری که سبب فریب طرف معامله شود.
- برخورداری از سوء قصد (تصاحب شدن در مال دیگری با فریب دادن او)
- بردن مال متعلق به غیر
- ارائه مال با رضایت از طرف مالک به کلاهبردار
مجازات کلاهبرداری در معامله
با توجه به این که جرم کلاهبرداری به شیوه‌های مختلفی امکان ارتکاب آن وجود دارد، مجازات این جرم نیز به صورت ثابت نیست و مجازات مختلفی برای آن در نظر گرفته است.
در وهله اول باید ثابت شود فردی که اقدام به کلاهبرداری در معامله کرده است، یک فرد عادی جامعه است و یا این که مقام دولتی و یا رسمی دارد.
مجازات کلاهبرداری مشدد با مجازات کلاهبرداری از نوع ساده، تفاوت دارد. اما به طور معمول، در معاملاتی که در آن‌ها کلاهبرداری انجام می‌شود، کلاهبردار یک فرد عادی بوده و در این صورت باید گفت مجازات کلاهبرداری همان حکم کلاهبرداری ساده است. حال این که چه مجازاتی برای کلاهبرداری در معامله تعیین شده است، قانون تشدید کلاهبرداری، به بررسی این موضوع پرداخته است.
در قانون برای کلاهبرداری معاملات، مجازات مستقل از سایر موارد کلاهبرداری ساده در نظر گرفته نشده است و همان حکم ماده ۱ قانون تشدید مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری، اجرا می‌شود.
در این ماده عنوان شده است که شخص کلاهبردار، جدای از این که باید مال کلاهبرداری شده را به صاحب آن مسترد کند، به مجازات جزای نقدی معادل مال و حبس از یک تا هفت سال محکوم می‌گردد.
البته از تاریخ تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، تغییراتی در حکم کلاهبرداری معاملات نیز تغییراتی به وجود آمده و ماده ۱۱ قانون مزبور و تبصره‌های آن، تغییرات اعمال شده در مجازات جرم کلاهبرداری را بیان کرده است.
در ماده ۱۱ قانون کاهش صراحتا بیان شده است که جرایم کلاهبرداری و انتقال مال غیر موضوع ماده ۱ قانون تشدید کلاهبرداری، با در نظر گرفتن این موضوع که مال برده شده توسط کلاهبردار، بیشتر از ۱۰۰ میلیون تومان نباشد، جرم صورت گرفته قابل گذشت است.
جرم قابل گذشت، جرمی است که رسیدگی به جرم تنها با شکایت شاکی انجام می‌شود و همچنین با رضایت شاکی نیز پرونده مختومه می‌شود. در این صورت اگر ارزش مال مورد معامله کمتر از یک صد میلیون تومان باشد، مرجع قضایی تنها در صورتی می‌تواند به جرم ارتکاب یافته بررسی کند که در این زمینه شکواییه‌ای از طرف شاکی ارسال شده باشد.
چنانچه کلاهبردار در قراردادی که با صاحب مال داشته است، مقدار مالی که از او برده است، از صد میلیون تومان بیشتر باشد (مانند معامله خرید و فروش مسکن)، کلاهبرداری جز جرایم غیر قابل گذشت محسوب شده و در این صورت برای رسیدگی به شکایت لزومی به ثبت شکواییه از طرف شاکی نیست و به تبع آن رضایت شاکی تاثیر در روند پرونده ندارد.
در تبصره ماده ۱۱ قانون کاهش نیز بیان شده است که حداقل و حداکثر مجازات حبس تعزیری درجه چهار تا درجه هشت، برای جرایم قابل گذشت به نصف تقلیل می‌یابد.
از مواد مزبور می‌توان این نتیجه را گرفت که مجازات حبس کلاهبرداری در معاملات و قراردادها، در صورتی که مال کلاهبرداری شده تا ۱۰۰ میلیون تومان باشد، به نصف کاهش پیدا می‌کند.
بدین صورت که مجازات حبس در جرم کلاهبرداری، ۱ تا ۷ سال می‌باشد، با در نظر گرفتن این که مال برده شده، حداکثر صد میلیون تومان است، به ۵ ماه و ۳.۵ سال کاهش پیدا می‌کند. همچنین علاوه بر این میزان حبس، مجازات رد مال و جزای نقدی برابر با مال کلاهبرداری شده نیز پابرجاست.
گفتنی است که برای ماموران دولتی که مرتکب جرم کلاهبرداری در معامله شده باشند، حکم مجازات آن‌ها، علاوه بر مجازات‌های فوق الذکر، انفصال از خدمت با صورت موقت یا دائمی نیز در نظر گفته می‌شود.
موارد کلاهبرداری در معامله
هر ترفند و روشی که سبب شود تا طرف معامله فریب خورده و با رضایت او، مالش را در تصاحب طرف دیگر قرارداد، بگذارد، می‌توان گفت که کلاهبرداری در معامله صورت گرفته است. موارد کلاهبرداری در معامله، اقسام و انواع مختلفی دارد و عمدتا در مورد قراردادهایی که مورد معامله، ارزش بالایی دارد، رخ می‌دهد.
از جمله رایج ترین موارد کلاهبرداری در معاملات می‌توان به کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو، کلاهبرداری در خرید و فروش مسکن و کلاهبرداری در قرارداد اجاره (رهن و اجاره) اشاره نمود.
در این بخش قصد داریم که هر یک از این موارد را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهیم و به این موضوع پرداخته شود که کلاهبرداران از چه ترفندهایی برای وقوع کلاهبرداری در معامله استفاده می‌کنند.
کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو
یکی از موارد متداول وقوع جرم کلاهبرداری در معاملات، خرید و فروش خودرو است. کلاهبردار در این نوع معامله می‌تواند خریدار ماشین یا فروشنده باشد. خریدار یا فروشنده کلاهبردار، به ترفندهای فریبنده‌ای متوسل می‌شود که طرف معامله تا به حال با آن‌ها مواجه نشده و بدین صورت اقدام به بردن مال او می‌کند.
خرید و فروش خودرو، می‌تواند در ازای پرداخت وجه نقد و با مبادله خودرو باشد. در هر صورت شیوه‌های رایج کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو، عبارتند از:
- مطالبه خسارت به واسطه پارکینگ دو قبضه
- معامله خودرو حاوی رنگ به جای خودرو سالم
- معامله خودرو با چندین نفر
- پیش فروش خودرو از شرکت‌های نامعتبر
- معامله ماشین در سایت‌های اینترنتی
در موضوع مطالبه خسارت بابت دو قبضه بودن ماشین به این صورت است که خریدار در زمانی که اقدام به خرید ماشین می‌کند، اقدام به بررسی خودرو می‌کند و ایراداتی رادر خودرو مشاهده نموده اما در همان زمان ادعایی در این زمینه ندارد.
در موعد فرا رسیدن تعویض پلاک و زمانی که خودرو به پارکینگ دو قبضه منتقل شده است، خریدار ایرادات ماشین را بررسی نموده و در این صورت از فروشنده مطالبه خسارت می‌کند.
برای جلوگیری از بروز مشکلات در این زمینه، بهتر است که در قرارداد تنظیم شده بین طرفین، این موضوع قید شود که خودرو مورد معامله، هیچ ایراد و مشکلی ندارد. البته در خصوص این که تخلف مزبور نوعی کلاهبرداری است یا خیر بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد.
از دیگر موارد رایج در کلاهبرداری خرید و فروش ماشین می‌توان به فروش یک خودرو که به دلیل تصادف در بخش‌های رنگ شدنی دارد، به جای خودرو سالم اشاره کرد. در این موضوع، کلاهبردار، شخص فروشنده است و با توسل به راه‌های فریبنده، خریدار را متقاعد می‌کند که ماشین، رنگ شدگی ندارد و کاملا سالم است.
البته برای معامله خودرو، کارشناس رنگ آورده شده و او می‌تواند نظر دهد که خودرو مورد معامله، بی رنگ است و یا این که در بخش‌هایی از خودرو آثار رنگ وجود دارد.
پیش فروش کردن ماشین از شرکت‌هایی که چندان معتبر نیستند و با تبلیغات فریبنده سعی در جذب مشتری هستند و در نهایت با دریافت مبلغی از خریداران، خودرویی را به آن‌ها تحویل ندهند، می‌تواند مصداق بارز کلاهبرداری در معامله باشد.
کلاهبرداری در خرید و فروش مسکن
معامله دیگری که غالبا شاهد وقوع جرم کلاهبرداری در آن در جلسات مشاوره حقوقی تلفنی هستیم، خرید و فروش مسکن است. در کلاهبرداری معامله مسکن، شخص کلاهبردار غالبا خریدار است که با فریب دادن خریدار، اقدام به بردن مال او می‌کند. در هر صورت موارد رایج در کلاهبرداری خرید و فروش مسکن، به شرح زیر است:
- تاسیس دفاتر تقلبی و غیر واقعی املاک
- تنظیم کردن مبایعه نامه جعلی
- خرید ملک بدون مشاهده و بازدید آن
- پیش فروش مسکن
- پیش فروش خانه‌های نیمه کاره
- فروش خانه به واسطه در رهن بودن سند آن
- ارائه تبلیغات به منظور دریافت تسهیلات بانکی در ازای خرید ملک
- ارائه وکالت نامه جعلی
- ارائه سند شش دانگ جعلی
کلاهبردان به هر طریق و روش که بتوانند خریدار یا فروشنده خانه را فریب می‌دهند و هدف اصلی آن‌ها این است که خانه فروشنده را تصاحب نموده و یا این که در نقش فروشنده، به نحوی قولنامه را به نحوی تنظیم کنند که در نهایت بتوانند مالی را فروشنده دریافت نمایند.
به غیر از ارائه اسناد عادی و رسمی جعلی در زمان معامله، مورد دیگری که بیشتر در کلاهبرداری معاملات ملکی مطرح است، پیش فروش ساختمان است که فرد کلاهبردار، خانه مورد نظر را به چند نفر می‌فروشد و با اخذ مبالغی از آن‌ها، اقدام به کلاهبرداری می‌کند.
مشاوره حقوقی تخصصی بنیاد وکلا
در متن مقاله، ابتدا به تعریف جرم کلاهبرداری در معامله و شرایط آن پرداختیم. سپس شیوه‌های رایج در ارتکاب کلاهبرداری در معاملات مختلف از جمله خرید فروش خودرو و یا خانه مورد بررسی قرار دادیم.
در این زمینه چنانچه به کسب اطلاعات حقوقی بیشتر نیاز دارید، استفاده از خدمات سامانه بنیاد وکلا پیشنهاد می‌شود.
وکلای متخصص در این سامانه آماده پاسخ دادن به سوالات شما و ارائه مشاوره حقوقی هستند که در هر صورت به منظور رزرو نوبت مشاوره حقوقی با کارشناسان ما در ارتباط باشید. مشاوره حقوقی کلاهبرداری در معامله به شیوه‌های وکیل آنلاین، تلفنی و حضوری، قابل ارائه است.
