گزارش معاینه جسد در پزشکی قانونی

برای این منظور، فرمی شامل سه قسمت مشخصات متوفی، معاینه جسد و علت مرگ وجود دارد. بخش مشخصات شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، محل سکونت متوفی، تاریخ مرگ، تاریخ تشریح، نام پزشکان قانونی و قاضی ناظر بر کالبد گشایی است.

در قسمت معاینه، مشخصات ظاهری و یافته‌های کالبدگشایی به دقت «تحت بررسی» ثبت شود و در قسمت علت مرگ، چنانچه مشخص شده، درج شود در غیر این صورت عبارت درج شود.

در بعضی موارد با اینکه علت مرگ مشخص است ولی آزمایشات جهت تایید تشخیص و تکمیل معاینات انجام می‌شود. ممکن است نیاز به مطالعه پرونده پزشکی یا کیفری و حتی تحقیق از بستگان متوفی جهت اطلاع از سابقه پزشکی و آخرین وضعیت سلامت وی باشد.

کالبد گشایی سفید

حداقل در ۵% از مرگ‌های مشکوک علیرغم کالبدگشایی کامل و استفاده از آزمایش‌های آسیب شناسی و سم شناسی و بهره‌گیری از توضیحات بستگان، پرونده بالینی و کیفری، باز هم تعیین علت مرگ مقدور نمی‌باشد که به آن کالبدگشایی سفید گویند. در پیشرفته ترین مراکز علمی پزشکی قانونی هم امکان تعیین دقیق مرگ مقدور نیست.

مومیایی کردن اجساد

در جوامع قدیم، برای جاودانه کردن اجساد از این روش استفاده می‌کردند. مصریان قدیم معروف ترین مومیاگران بودند. در بین قوم اینکا در آمریکای جنوبی، نیجریه و برخی از ملل آسیایی، مومیایی کردن مرسوم بوده است. نیجریه‌ای‌ها اجساد مورد احترام را با عسل ممزوج می کردند؛ چون عسل با موم ممزوج است، مومیایی کردن از آن مشتق شده است.

در حال حاضر، مومیایی کردن اجساد برای انتقال بین کشورها اجباری است. روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که اساس بیشتر آن‌ها وارد کردن مواد ضدعفونی کننده قوی با فشار از طریق سرخرگ‌های بدن است.

سالم ماندن اجساد به طور طبیعی

سرمای شدید، نقاط گرم و خشک خصوصا زمین‌های شنی و مسمومیت با برخی ترکیبات شیمیایی که حالت ضدعفونی کننده دارند، موجب حفظ طبیعی اجساد می‌شود که این اجساد سال‌ها یا قرن‌ها سالم می‌مانند.

نبش قبر

عملی مذموم و ناپسند و در اسلام گناه بزرگی است و با اجازه حاکم شرع و موافقت پزشکی قانونی و اجازه دادگاه میسر است. اگر علت مرگ، آسیب جدی و اساسی بر روی استخوان‌ها یا نسوج بر جا گذاشته باشد، میسر است.

مهم‌ترین موارد نبش قبر

• وصیت متوفی جهت خاکسپاری در محل خاص
• معاینه مجدد جسد جهت تعیین علت مرگ
• دفن میت در محل نابه‌جا یا بجا نیاوردن آداب شرعی
• خرابی مقابر در اثر حوادث و بلایای طبیعی

پس از صدور دستور نبش قبر از سوی مقام قضایی، پزشکان قانونی با توجه به سوابق پزشکی، محتویات پرونده کیفری و گزارش معاینه جسد و آزمایش‌های انجام شده، اظهار نظر می‌نمایند.

در اصابت گلوله، خفگی در نتیجه دار آویختگی یا فشار دست و مسمومیت‌ها و شکستگی‌های استخوانی مفید می‌باشد ولی در مواردی نظیر خفگی در آب، خونریزی داخلی در اثر نفوذ جسم برنده و برق گرفتگی خیلی مؤثر نمی‌باشد.

هنگام نبش قبر باید جسد را با دقت در یک پوشش پلاستیکی قرار داد، خاک زیر جسد و ترشحات موجود در تکیه گاه و بالین، همچنین خاک تکیه گاه و زیر سنگ لحد جهت سم شناسی جمع آوری شود. در اجساد متلاشی شده، مو، ناخن و استخوان‌ها در یک کیسه و خاک تکیه گاه و زیر سنگ لحد در کیسه دیگری جمع آوری می‌شود.

موارد اساسی در تشخیص هویت

1. خصوصیات ظاهری
2. اثر انگشت
3. شناسایی از طریق دندان‌ها
4. شناسایی بقایای فاسد یا اسکلتی شده جسد
5. بازسازی چهره از روی جمجمه
6. تصویر
7. تعیین سن:

• الف – دوران جنینی
•  ب – تولد تا ۶ ماهگی
•  پ – ۶ ماه تا دو سالگی
•  ت – ۲۵ سالگی به بعد

پروسه تشخیص هویت

از جمله کارهای مهم پزشکی که هم برای زندگان و هم مردگان انجام می‌شود، تشخیص هویت است.

تشخیص هویت افراد زنده در موارد زیر انجام می‌شود:

1. افراد مبتلا به کما
2. افرادی که دچار فراموشی شده اند.
3. کودکان خردسال یا شیرخوار
4. افرادی که نقص عقلانی دارند.
5. افرادی که خود را با هویت‌های دروغین معرفی نموده اند و تشخیص هویت آنان به خواست مراجع قضایی و انتظامی انجام می‌شود.

در مواردی هویت فرد زنده مشخص است. همچنین در مسائلی مانند مهاجرت، بهره وری از حق ارث و بیمه یا اطلاع یافتن از سن دقیق افراد، تشخیص هویت انجام می‌شود.

در افراد فوت شده، اولین قسمت از معاینه اجساد، تشخیص هویت می‌باشد. در اجساد متلاشی شده، آسیب دیده، به اسکلت استخوانی تبدیل شده، متلاشی یا مخفی که مشخصات ظاهری مخدوش می‌باشد تشخیص هویت امری مشکل است.

در حوادث و فجایع جمعی مثل سیل و زلزله، انفجار و سقوط هواپیما، تشخیص هویت اجساد و زندگان به عهده پزشکی قانونی است که در این گونه موارد رادیولوژی، پیکر شناسی و دندانپزشک قانونی هم کمک می‌کنند.

بنابراین تشخیص هویت اجساد در چند مرحله انجام می‌شود. با کمک وکیل پزشکی قانونی موارد ارجاعی به پزشک قانونی جهت تشخیص هویت ممکن است یک فرد زنده، متوفی که یک یا چند روز از فوتش گذشته، اجساد تجزیه شده و فساد یافته و گاه بقایای اسکلتی یا قسمتی از بدن فرد و حتی در مواردی قطعه ای استخوان جهت تعلق به انسان یا حیوان می‌شود.

خصوصیات ظاهری

درخصوص موارد ارجاعی به پزشک قانونی (زنده یا مرده) باید قد، وزن، رنگ پوست، ظاهر فرد، نژاد، رنگ و نوع مو، لباس‌ها، جواهرات و سایر زینت آلات که فرد به همراه دارد و در تعیین هویت مهم است بررسی شوند که غالبا این بررسی‌ها وظیفه نیروی انتظامی است.

از دیگر خصوصیاتی که به تشخیص هویت کمک می‌کند می‌توان خالکوبی‌ها، جرسگاه‌های جراحی، ضایعات قدیمی، ناهنجاری‌های مادرزادی، خال‌ها، وضع ریش و سبیل، سوراخ بودن گوش و بینی و تهیه عکس‌های رخ و نیم رخ را نام برد.

اثر انگشت

انگشت نگاری وظیفه نیروی انتظامی است ولی اگر پوست انگشت به علت فساد نعشی جدا شده باشد، جهت تهیه آثار انگشت از پوست جدا شده یا با استفاده از بافت‌های زیرین، از پزشک کمک خواسته می‌شود که در این شرایط پزشکان قانونی پوست‌های متورم را با روش‌های خاصی برای انگشت نگاری آماده می‌کنند. آنچه پزشکان قانونی باید درخصوص انگشت نگاری و آثار انگشت بدانند این است که در صحنه جرم نباید بدون لزوم به وسایل موجود دست بزنند.

در سال ۱۸۸۸ شیوه ای برای انگشت نگاری ابداع نمود. امکان مشابه بودن آثار انگشت یک در (Galton) گالتن ۶۴ میلیون است و حتی اثر انگشت دوقلوهای یکسان نیز مشابه نیست. از آثار کف پا و دست هم استفاده می‌شود. در حال حاضر استفاده از شکل لوله گوارش، چین‌های لب، الگوی وریدهای پشت دست انسان در حال پژوهش است.

شناسایی از طریق دندان‌ها

دندان‌ها سخت ترین و مقاوم ترین قسمن بدن انسان هستند که در فساد کامل یا آتش سوزی و سوانح و فجایع، حفظ شده و حاوی اطلاعات مهمی می‌باشند. دندانپزشکی قانونی در تشخیص هویت و آسیب‌های وارده به دندان‌ها و نیز آسیب ایجاد شده توسط دندان‌ها به کار می‌آید.

روش قابل اعتماد، مقایسه فرمول دندانی فرد با سوابق دندانپزشکی موجود است (تعداد، سلامت، کشیده یا پر کرده، سایر اقدامات دندانپزشکی در پرونده فرمول دندانی است).

رویش دندان‌ها، روش مفیدی جهت تعیین سن در افراد جوان و فرمول دندانی در تشخیص هویت اجساد خصوصا در فجایع جمعی می‌باشد.

شناسایی بقایای فاسد یا اسکلتی شده جسد

یکی از وظایف اختصاصی پزشکی قانونی که با همکاری دندانپزشک، رادیولژیست، سرم شناس، آناتومیست و پیکرشناس انجام می‌شود، شناسایی بقایای فاسد یا اسکلتی شده جسد است.

در بقایای اسکلتی کشف شده مهم است دقت کنیم که قطعه کشف شده:

1. واقعا استخوان است.
2. متعلق به انسان است. اگر بخشی از استخوان در دسترس باشد، با استفاده از علم پیکرشناسی، جواب راحت تر است ولی اگر استخوان قطعه قطعه شده باشد، شناسایی سخت است و بررسی‌های سرم شناسی خاص، می‌تواند در تشخیص تعلق آن به انسان کمک کند.
3. چه جنسی است؟ تعیین جنسیت با دقت بیش از ۹۰%(در صورتی که بیشتر اسکلت موجود باشد) ممکن است استخوان‌های جمجمه، لگن، ران و جناغ، بیشترین کمک را می‌کند.
4. سن متوفی چقدر است؟ تا ۲۵-۲۰سالگی با بررسی دندان‌ها و بررسی مراکز استخوان سازی در استخوان‌های بلند امکان پذیر است. روش‌های دیگر بررسی، همانند بسته شدن درزهای استخوانی در جمجمه، توجه به ساییدگی و ضایعات مفصلی و پوسیدگی، ساییدگی و سایر تغییرات دندانی نیز مفید است.
5. قد شخص چقدر است؟ در شرایط طبیعی، قد افراد بر اثر انبساط و انقباض عضلات و جمع شدن دیسک بین مهره ای چندین سانتیمتر اختلاف پیدا می‌کنند. در صورتی که تمامی اسکلت در دسترس باشد حدس قد تقریبی امکان پذیر است. با استفاده از استخوان‌های ران یا درشت نی نیز می‌توان از طریق جداول و فرمول‌های خاص، قد را حدس زد.
6. نژاد افراد کدام است؟ تعیین نژاد، از طریق دندان‌ها، شکل عمومی اسکلت، خصوصا در جمجمه و مقایسه با شکل‌ها و جدول‌ها و مقیاس‌های خاصی امکان پذیر است.

بازسازی چهره از روی جمجمه

با توجه به روش‌های خاص و تخمین بافت های نرم در قسمت های گوناگون جمجمه به کمک کامپیوتر، اقدام به بازسازی چهره می‌نمایند. مشکل اصلی این است که موی صورت، لب‌ها و چشم ها که بخش عمده ای از قیافه ظاهری هستند به استخوان‌های زیرین خود وابسته نمی‌باشند.

تصویر گویا

توصیف علمی و دقیق گمشده‌ها و افراد مجرم یا فراری از صحنه جرم را تصویر گویا می‌نامند. با استفاده از شکل بینی، نرمه و لاله گوش، رنگ پوست و مو و عنبیه، نوع ابرو، چین‌های صورت، خال، زگیل، جوشگاه قدیمی، موضع لب‌ها، دهان، چانه، ریش و سبیل چهره شخص معلوم می‌شود که این عمل را با قرار دادن نمونه‌های از قبل تهیه شده به کمک کامپیوتر انجام می‌دهند.

اگر پرونده شما نیز نیاز به گذراندن مراحل پزشکی قانونی دارد می‌توانید از مشاوره حقوقی پزشکی قانونی در بنیاد وکلا استفاده نمایید.