ارث | ۷ نکته از ارث و موجبات آن

ارث یکی از اسباب تملک قهری است. حقوق ملت‌های مختلف مباحثی را به ارث اختصاص داده‌اند.

موجبات ارث

موجبات ارث عبارت است از رابطه ای که بین دو نفر پس از فوت برقرار می‌شود. موجب ارث طبق ماده ۸۶۱ قانون مدنی نسب و سبب است. نسب خط مستقیم عبارت است از خویشاوندی که به واسطه ولادت یکی از دیگری محقق می‌شود. کسانی که دارای چنین رابطه ای هستند، اقربای خط عمودی یا خط نسبی نامیده می‌شوند.

در مقابل اقربای خط عمودی، اقربای خط اطراف خویشاوندی است که بین دو نفر به وسیله ولادت حاصل می‌شود؛ ولیکن در کنار یکدیگر می‌باشند. خویشاوندان عمودی بر دو دسته هستند:

1. صعودی
2. خط قائم

خویشاوندان موضوعی عبارتند از کسانی که از شخص متولد شده‌اند و در یک خط قائم قرار دارند. نسب اطراف عبارت است از کسانی که ناشی از تولد هستند، ولیکن هم عرض می‌باشند.

خویشاوندان اطراف امی، ابی یا ابوینی هستند. اقربای سببی عبارتند از رابطه‌ای که به سببی مثل ازدواج به وجود می‌آید و به موجب آن ارث ایجاد می‌شود.

موجبات ارث و طبقات مختلف وراث

نسب

ماده ۸۶۲ قانون مدنی اشخاصی که به موجب نسب ارث می‌برند، سه طبقه‌اند:

1. پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد
2. اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها
3. اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن‌ها

 هر یک از افراد این سه طبقه درجاتی دارند. اگر وراثی، مورث خود را به قتل برساند، از وی ارث نخواهد برد.

سبب

موجب سبب، زوجیت است. زوج و زوجه از یکدیگر ارث می‌برند؛ ولی اشخاصی که به واسطه سبب یا نسب با ایشان مرتبط هستند، ارث نمی‌برند. حقوق امامیه و اسلامیه سبب را منحصر به زوجیت ندانسته است. در فقه سبب به سه دسته تقسیم شده است:

1. سبب از راه زوجیت
2. سبب از راه ولا عتق و ولا جریره
3. سبب از راه ولایت

ولا ضمان جریره و ولا امامت

ضمان جریره به معنای بزه و جنایت است. در دوران کنونی ضمان جریره بر عهده بیمه است.

ولا امامت؛ بعضی از اوقات خساراتی که شخص وارد می‌نماید از بیت المال پرداخت می‌گردد؛ در نتیجه کسی که وارث نداشته باشد، امام وارث وی است.

جمع دو موجب

امکان دارد که برای یک نفر دو موجب ارث مطرح باشد. اگر شخصی عمه و خاله متوفی باشد، از هر دو طرف سهم می‌برد. اجتماع سبب به دو شکل ممکن است:

1. در عرض یکدیگر باشند.
2. در طول یکدیگر باشند.

موارد تحقق ارث

زمانی که مرگ محقق گردید وراث از متوفی ارث خواهند برد. مرگ عامل اصلی در تقسیم ارث، میت است.

انواع تحقق مرگ

مرگ به دو صورت محقق می‌گردد:

1. مرگ طبیعی
2. مرگ فرضی

در صورتی که شخصی غایب باشد و اموال وی سرپرست نداشته باشد، اموال وی را به امین می‌سپارند (وراث نیز امین تلقی می‌گردند). در این رابطه همواره توصیه می‌شود تا با یک وکیل ارث موضوع را در میان بگذارید.

اموال از زمان فوت شخص به ورثه وی منتقل می‌شود؛ در نتیجه افرادی که در زمان فوت وارث محسوب می‌شوند مالک سهم الارث خواهند بود؛ ولو اینکه در فاصله اطلاع از مرگ متوفی و فوت متوفی یکی از وراث فوت نماید.

طبق ماده ۱۰۱۷ قانون مدنی: اگر فوت غایب بدون تعیین تاریخ فوت ثابت گردد، محکمه باید تاریخی را که فوت در آن تاریخ محقق بوده معین کند؛ در این صورت اموال غایب بین وراثی که در تاریخ مزبور موجود بوده اند تقسیم می‌شود.

مرگ فرضی

غایب مفقود الاثر کسی است که از غیبت وی مدت مدیدی گذشته است و از او خبری نیست. تکلیف اموال غایب مفقود الاثر چگونه است؟

ماده ۱۰۱۹ قانون مدنی: حکم موت فرضی غایب در موردی صادر می‌شود که از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده است مدتی گذشته باشد که عادتا چنین شخصی زنده نمی‌ماند.

ماده ۱۰۲۰: موارد ذیل از جمله مواردی محسوب می‌گردد که عادتا شخص غایب زنده فرض نمی‌شود.

دادگاه صالح

رسیدگی به درخواست فوت فرضی با دادگاه است.

ماده ۱۲۶ امور حسبی: امور راجع به غایب مفقود الاثر با دادگاه شهرستان محلی است که آخرین اقامتگاه غایب در آن محل بوده است. اگر آخرین اقامتگاه شخص در خارج از ایران باشد، دادگاهی برای رسیدگی به امور چنین شخصی صلاحیت دارد که آخرین محل سکونت غایب در حوزه آن دادگاه بوده باشد.

ماده ۱۲۸ امور حسبی: هرگاه غایب در ایران اقامتگاه یا محل سکنی نداشته یا اقامتگاه و محل سکنای او در ایران معلوم نباشد، دادگاه محلی برای رسیدگی به امور غایب صالح است که ورثه غایب در آن محل اقامت یا سکنی دارند.

تقاضای صدور حکم موت فرضی

کسانی می‌توانند تقاضای صدور حکم موت فرضی نمایند که با متوفی (غایب) در ارتباط باشند. افراد به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. وراث
2. وصی
3. موصی له

در فوت فرضی باید:

1. مشخصات غایب
2. تاریخ غیبت
3. دلایل و اسناد ارائه گردد.

اگر بعد از صدور حکم موت فرضی، شخص غایب مفقود الاثر یافت گردد، در این صورت تکلیف اموال تقسیم شده چیست؟

ماده ۱۶۱: هر موقع که موت حقیقی یا زنده بودن غایب معلوم شود اقداماتی که راجع به موت فرضی او به عمل آمده است بلا اثر خواهد شد؛ مگر اقداماتی که برای حفظ و اداره اموال غایب شده است.

ماده ۱۰۲۷.: بعد از صدور حکم فوت فرضی نیز اگر غایب پیدا شود، کسانی که اموال او را به عنوان وراثت تصرف کرده اند باید آنچه را که از اعیان یا عوض و یا منافع اموال مزبور حین پیدا شدن غایب موجود باشد، مسترد دارند.

موارد تحقق ارث

یکی دیگر از شرایط تحقق ارث، وارث است.

در صورتی حمل ارث می‌برد که زنده متولد گردد. اگر طفلی به دنیا آید و اختلاف صورت گیرد که آیا در حین تولد زنده بوده یا مرده متولد شده است؛ در این صورت اعتقاد بر این است که اگر زنده متولد شود هر چند بعد از چند ثانیه فوت نماید ارث می‌برد ولیکن در صورتی که مرده به دنیا آید ارث نخواهد برد.

در صورت نیاز به مطالعه پرونده و دریافت اطلاعات تکمیلی می‌توانید از مشاوره حقوقی ارث در بنیاد وکلا بهره‌مند شوید.